|
2013
|
|
|
d) Entzun duzuenean, zer sentsazio edo sentimendu
|
eragin
dizue?
|
|
|
8 Asteburu honetan taberna batean kanta jarrita, gazte kuadrilla handi bat ikusi dut kantuan eta zuk bideoan egiten dituzun keinuak zehatz errepikatzen. Zer gogoeta
|
eragiten
dizu horrek. Asier
|
|
|
2 Deskribapen plan bati ala besteari jarraitzeak
|
eragiten
al du deskribatu nahi den lekuaren elementuak hautatzeko orduan. Talde handian elkartuta, hausnartu zuen artean horren inguruan.
|
|
|
2 Aurreko jarduerako laugarren zereginean, zertan
|
eragin
duzu poema eraldatzeko: aditzaren pertsonetan ala denboran?
|
|
|
Irakurketak entzulearengan
|
eragin
du.
|
|
|
4 Konparatu hiru grabazioak: puntuazio marketan
|
eragin ondoren
, aldatu al da poemaren mezua. Zertan?
|
|
|
elkarketa fonetikoek
|
eragindako
aldaketa fonetikoak adierazten?
|
|
|
elkarketa fonetikoek
|
eragindako
aldaketak era egokian esaten?
|
|
|
Denok dauzkagu sentimenduak; denok
|
eragiten
dizkiogu sentimenduak elkarri, hitzez, gorputzez nahiz ekintzez. Talde lanean aritzen garenean, taldekide bakoitza bere pentsamendu, sentimendu eta jarrerekin aritzen da; baina, horrekin batera, taldekide bakoitzaren hitzek, keinuek eta gorputzek sentimenduak adierazten eta eragiten dituzte kideengan.
|
|
|
Denok dauzkagu sentimenduak; denok eragiten dizkiogu sentimenduak elkarri, hitzez, gorputzez nahiz ekintzez. Talde lanean aritzen garenean, taldekide bakoitza bere pentsamendu, sentimendu eta jarrerekin aritzen da; baina, horrekin batera, taldekide bakoitzaren hitzek, keinuek eta gorputzek sentimenduak adierazten eta
|
eragiten
dituzte kideengan. Horregatik esaten da sentimenduek zeregin garrantzitsua dutela taldeko lanetan.
|
|
|
Irakasleak Mikel, Eunate, Xabi, Urko eta Mireni egindako proposamena ez zen, ordea, horretan geratu. Taldean aritzeak zer sentimendu
|
eragiten
zien adierazten zituzten testu poetiko horiek eraldatzeko esan zien: " Irakurketa adierazkorra egitean, ederki nabarmendu dituzue taldekideen sentimenduak adierazten zituzten hitzak.
|
|
|
" Irakurketa adierazkorra egitean, ederki nabarmendu dituzue taldekideen sentimenduak adierazten zituzten hitzak. Orain, hitz horiek eta beharrezkoak iruditzen zaizkizuenak aldatuz, poemek adierazten dituzten sentimenduetan
|
eragin
behar duzue; molda itzazue, buelta eman, talde lanaren eta taldekideen onurarako izan daitezen: baztertua, onartua eta balioetsia senti dadin; ez ulertua, ulertua; adoregabea, adoretsu; zigortua, lagundua; ingurukoak harrokeriaz tratatzen dituenak, errespetuz trata ditzan, eta abar".
|
|
|
poemaren guneetan, eta, ondorioz, poemak adierazten duen sentimenduan
|
eragiteko
, eskainitako bideak egoki erabili baditut.
|
|
|
Koloreek ere esanahiak eta sentsazioak
|
eragiten
omen dituzte. Gorria, horia, berdea&, zer esanahi ematen diezu zuk?
|
|
|
1 Bildu sentimendu polit bat sentiarazten dizun argazki, marrazki, film zati edota bideoklip bat. Eta, zergatik ez, ezinegona edo deserosotasuna
|
eragiten
dizun beste bat. Koadroei bezala, zer izenburu jarriko zenieke irudi horiei?
|
|
|
1 Zer usain bidaliko zenioke honako sentimendu hauek
|
eragiten
dizkizun pertsonari. Idatzi esaldiak, eta adierazi zergatiak, ikasi dituzun egiturak erabiliz.
|
|
|
Baina badago bestelako jenderik; gertaera horien ondoren horrenbeste herritar protesta egitera irten izanak itxaropena
|
eragiten
du. Oso ona izan zen bat bateko protestagileen haserrea ikustea, bortxatzaileak Justizia Administrazioaren aurrera eramateko erabakitasuna ikustea.
|
|
|
erakutsitako borondateak Parlamentuko diputatuen gar itxurako erretorikak baino itxaropen eta konfiantza gehiago
|
eragiten
du.
|
|
|
testuaren aurkezpena. Izan ere, testu bat modu batean ala bestean aurkezteak errazago ulertzea edo ulergaitza izatea
|
eragin
dezake.
|
|
|
Ezagutzen al dituzu? Zer
|
eragiten
dute. Bikoteka jarrita, eztabaidatu zertarako erabiltzen diren.
|
|
|
Nafarroatik ez oso hurbil, Miel Otxin, Zaldiko, Arotz, Ziripot eta Txatxoak Cordoban ere gailendu ziren herriko kabalkadan, txistu eta danbolinaren ahotsek lagunduta. Dantza bukatu ondoren,' Gerora' ko kideek Miel Otxinen irudia erre zuten, jendearen txaloak
|
eraginez
. (&)
|
|
|
hartzailearengan
|
eragingo
duten hizkuntza baliabideak erabili baditut.
|
|
|
Erliebearekin amaitzeko, giza jarduerek erliebean
|
eragiten
dituzten ondorioak aztertuko dituzue. Izan ere, gizakiok natura ustiatzen dugu gure beharrak asetzeko, eta ustiatze horrek aldaketa nabarmenak eragiten ditu erliebean ere.
|
|
|
Erliebearekin amaitzeko, giza jarduerek erliebean eragiten dituzten ondorioak aztertuko dituzue. Izan ere, gizakiok natura ustiatzen dugu gure beharrak asetzeko, eta ustiatze horrek aldaketa nabarmenak
|
eragiten
ditu erliebean ere. Horiek ere balioesten ikasiko dugu hainbat jardueratan.
|
|
|
2 Talde txikitan, hautatu bi gertaera eta horiek
|
eragindako
ondorio positiboak eta negatiboak aztertu eta azalduko dituzue. Lehenbizikoa (Udalatx), adibide gisa, egina eskaintzen zaizue.
|
|
|
2 Azal itzazue gertakari horrek
|
eragin
dituen ondorio positiboak(+) eta negatiboak().
|
|
|
Kliman hainbat faktorek
|
eragiten
dute, eta horiek ezagutzeko aukera izango duzue datozen jardueretan.
|
|
|
1 Bikoteka, adierazi eguraldian eta kliman
|
eragiten
duten faktoreak honako diagrama honetan, eguraldi mapetan landutakoa eta zuen ezaguerak erabiliz.
|
|
|
|
ERAGITEN
|
|
|
3 Taulako zerrendan, hainbat faktorek kliman nola
|
eragiten
duten agertzen da. Saia zaitez eragin horiek ezarri dituzun faktoreekin elkartzen.
|
|
|
FAKTOREEN ERAGINA KLIMAN KLIMAN
|
ERAGITEN
DUTEN FAKTOREAK
|
|
|
Ikusi duzuen bezala, kliman
|
eragiten
duten faktoreek leku bateko tenperatura eta prezipitazioak baldintzatzen dituzte. Jarduera honetan, faktore horiek munduko hainbat lurraldetako klimetan nola eragiten duten ezagutuko duzue.
|
|
|
Ikusi duzuen bezala, kliman eragiten duten faktoreek leku bateko tenperatura eta prezipitazioak baldintzatzen dituzte. Jarduera honetan, faktore horiek munduko hainbat lurraldetako klimetan nola
|
eragiten
duten ezagutuko duzue.
|
|
|
1 Bikote bakoitzak taulako bi lurralde aztertuko dituzue, eta zer faktorek
|
eragiten
duten adieraziko. Gero, leku ezberdinak aztertu dituztenekin elkartu, eta arrazoiak adieraz iezazkiezue elkarri.
|
|
|
|
ERAGIN
GEHIEN DUEN FAKTOREA
|
|
|
Gizakion beharrak asetzeko, giza jarduerek
|
eragiten
dituzten ondorio batzuk ikusi ditugu jada. Gai berarekin jarraituz, hainbat kasuren azterketa egingo duzue talde txikitan; ondoren, ikaskideekin ateratako ondorioak eta balioespenak partekatuko dituzue.
|
|
|
6 Zergatik
|
eragiten
die koralei planeta berotzeak?
|
|
|
Giza jarduerek
|
eragiten
dituzten hainbat ondorioren balioespenak egiten aritu zarete aurreko jardueretan. Bukatzeko, hautatu duzuen bizilekuaren balioespena egiteko trebatuko zarete, zuek dituzuen datuetan oinarrituta.
|
|
|
|
eragiten
ditu
|
|
|
Programaren batean zuzeneko elkarrizketak egitea pentsatzen ari dira. Euskal Herrian programa gauez botatzeko asmoa dute, eta ordu eremuek zer
|
eragin
izango duten aztertu behar da.
|
|
|
Hastera goazen lehen unitate honetan, Geografia fisikoan oinarrituko zarete, mapak interpretatzen eta egiten ikasiko duzue; besteak beste, Lurraren erliebea, klima, biomak eta gizakien
|
eraginen
ondorioak ere ikusiko dituzue. Ondoren, hainbat lurralderi buruz balioespenak egingo dituzue.
|
|
|
Batzuetan, atsekabea
|
eragiten
digu sorlekua uzteak, baina poza ere ematen du lurralde berriak ezagutzeak. Etorkizunean, bizilekua aldatzea suertatuko balitzaizu, non biziko zinateke?
|
|
|
3 Gure Lurrean, naturak
|
eragindako
aldaketa handiak izan dira. Azter itzazu Euskal Herrian eta beste leku batzuetan gertatu diren zenbait kasu.
|
|
|
4 Gizakiaren jarduerek ere aldaketa handiak
|
eragiten
dituzte. Bi argazki hauek Lasartekoak dira.
|
|
|
5 Gizakiaren jarduera, bioman aldaketa handiak
|
eragiten
dituelako.
|
|
|
Kliman
|
eragiten
duten faktoreak eta horiek eragindako ondorioak erlazionatzen.
|
|
|
Kliman eragiten duten faktoreak eta horiek
|
eragindako
ondorioak erlazionatzen.
|
|
|
Marta izena duen neska gazte bat agertu da larrialdi zerbitzuetan amnesiak jota. Amnesia zerk
|
eragin
dion jakitea oso garrantzitsua da zer tratamendu eman erabakitzeko, eta hori argitzen saiatu behar duzue.
|
|
|
d) Amnesia
|
eragin
dionari buruzko hipotesiak.
|
|
|
Amnesia traumatikoa. Garun lesioek
|
eragindakoa
da (kolpe bat, auto istripu bat&). Osasun arazo horren iraupena kolpearen araberakoa da (egunak, orduak&).
|
|
|
Amnesia disoziatiboa edo hautazko amnesia. Jasandako trauma psikologiko batek
|
eragindakoa
da. Krisialdiaren ondoren, gertaeraren testuinguru osoa gogora ekar dezake, baina oroimenean hutsune batzuk sortzen zaizkio pazienteari, eta ez du gogoratzen gertaera zehatza.
|
|
|
Funtzionalak direnean, arazo psikologiko batek
|
eragindakoa
izan ohi da, emozio
|
|
|
nahasteek
|
eragindakoa
. Psikoanalisten esanetan, amnesia mota horiek defentsa mekanismoak dira.
|
|
|
Organikoak direnean, garunaren lesioak (istripu baten ondoren sortutakoak, tumoreek
|
eragindakoak
), traumatismo edo kolpeek eragindakoa, zahartzaroari dagokion gaixotasun batek eragindakoa, edo alkohol eta drogek eragindakoa izaten da; horrek burmuineko mina ere eragiten du.
|
|
|
Organikoak direnean, garunaren lesioak (istripu baten ondoren sortutakoak, tumoreek eragindakoak), traumatismo edo kolpeek
|
eragindakoa
, zahartzaroari dagokion gaixotasun batek eragindakoa, edo alkohol eta drogek eragindakoa izaten da; horrek burmuineko mina ere eragiten du.
|
|
|
Organikoak direnean, garunaren lesioak (istripu baten ondoren sortutakoak, tumoreek eragindakoak), traumatismo edo kolpeek eragindakoa, zahartzaroari dagokion gaixotasun batek
|
eragindakoa
, edo alkohol eta drogek eragindakoa izaten da; horrek burmuineko mina ere eragiten du.
|
|
|
Organikoak direnean, garunaren lesioak (istripu baten ondoren sortutakoak, tumoreek eragindakoak), traumatismo edo kolpeek eragindakoa, zahartzaroari dagokion gaixotasun batek eragindakoa, edo alkohol eta drogek
|
eragindakoa
izaten da; horrek burmuineko mina ere eragiten du.
|
|
|
Organikoak direnean, garunaren lesioak (istripu baten ondoren sortutakoak, tumoreek eragindakoak), traumatismo edo kolpeek eragindakoa, zahartzaroari dagokion gaixotasun batek eragindakoa, edo alkohol eta drogek eragindakoa izaten da; horrek burmuineko mina ere
|
eragiten
du.
|
|
|
horien bidez osa dezakete zientzialariek iraganaren puzzlea. Garapen faseari bukaera emateko, bi ikuspegitatik aztertuko duzue objektuek duten balioa; alde batetik, garai hartan
|
eragin
zuten aurrerapena kontuan hartuko dugu, eta, bestetik, aurrerapen horiei esker gaur egun iraganari buruz zer jakin dezakegun. Horrela, objektu horien bidez, zer sekretu argitu den ikusiko dugu.
|
|
|
Lehenbizi, hildako bat zela pentsatu zuten, baina ikertzaileek, gorpua aztertu ondoren, egiaztatu zuten momia K.a. 3300 urte inguruan bizi izan zen gizon batena zela. Nonbait, inguru horietan egiten duen muturreko tenperatura hotzen
|
eraginez
momifikatu zen gorpua.
|
|
|
Trebatu zara balioespenak egiten; ondarea babesteaz ere jardun duzu... Dagoeneko has zaitezke pentsatzen hain ezaguna egingo zaizun objektuak zenbateko aurrerapena
|
eragingo
zuen garaiko gizakiengan; eta, nola ez, iraganaren ezagutzari zer ekarpen egin dion ere bai.
|
|
|
c) Neolito garaian asmakizun eta aldaketa ugari izan ziren (zeramika, nekazaritza&). Zure ustez, nola
|
eragin
zuten garai hartako biztanleengan?
|
|
|
Zer ikusten da mapa bakoitzean? Zer
|
eragin
du erregelaren tamainak irudiaren ikuspegian?
|
|
|
2 Hiru kasuetan bi eragiketa kateak oso antzekoak dira, emaitzak, aldiz, desberdinak. Zerk
|
eragin
du desberdintasuna?
|
|
|
Hainbat irudi dituzu ikusgai. Adieraz ezazu zein esparrutakoak diren eta horietan matematikak zer
|
eragin
izan duen (tresna, objektu eta gailuen garapenean, edo esparru hori hobetzen).
|
|
|
Goizeko ordu txikietatik hasita, hamaika arazo
|
eragin
dituzte elurrak eta izotzak Gasteizen eta Arabako leku askotan
|
|
|
Hala, denboraleak goitik behera baldintzatu zuen Gasteizko eta Arabako biztanle askoren eguna. Goizeko bosten eta seien artean hasi zen elurtea, eta hiriko eta probintziako errepide gehienak zuritu eta hamaika arazo
|
eragin
zituen, batez ere eguneko lehen orduetan eta iluntzean. Hain zuzen ere, arratsaldeko seietatik aurrera elurtea areagotu egin zen, eta arazoak handitu.
|
|
|
Lan egitera joan zirenei
|
eragin
zien batez ere Gasteizko errepideetako egoerak, elurraren eta izotzaren ondorioz. Herrandarren kalean, autobus geltokian, agerikoa zen elurraren eragina goizean.
|
|
|
eskakizuna, datuak, hasierako adierazpena, eragiketak, emaitzaren baliagarritasuna& Hori guztia errazago egiteko aurreko jardueretan problemak ebazteko urratsak zein diren aztertu duzu. Jarduera honetan buruari
|
eragin
eta orain arte ikasitakoa martxan jarri duzu!
|
|
|
d) Zerk
|
eragin
du estatistika zientzia gisa garatzea?
|
|
|
Angelu baten araberako biraketa jatorrizko puntu batekiko distantziak errespetatzen dituen mugimendua da. Biraketak irudiaren orientazioaren aldaketa
|
eragiten
du.
|
|
|
Eremu lauak aztertzen, irudikatzen, neurtzen eta magnitudeak erlazionatzen da unitate honen izenburua& Objektuen itxura eta neurria ezaugarri garrantzitsuak dira hainbat erabaki hartzeko garaian. Antzinako zibilizazioetan eguneroko beharrek
|
eragin
zuten naturako objektuak behatu eta neurtu behar izatea. Egiptoarrak, esate baterako, maisu ziren neurketan, urtero Nilo ibaiak lurren mugak ezabatzen baitzituen.
|
|
|
Marte eta Jupiter planeten artean ugariak dira, eta asteroide gerrikoa deritzona osatzen dute. Asteroide bat planetaren batera asko inguratzen bada, talka egin dezake planeta horrekin, bien arteko grabitate indarrak
|
eraginda
. Horren adierazgarri dira hainbat planetatan ikusten diren kraterrak.
|
|
|
Asteroideek ez bezala, orbita oso eliptikoa dute kometek, eta, noizean behin, Eguzkira inguratzen dira. Eguzkiaren
|
eraginez
hedatzen dute hain ikusgarria duten isatsa.
|
|
|
f) Kometak unibertsoko gorputz txikiak dira, eta, grabitate indarrak
|
eraginda
, hainbat planetatan kraterrak egiten dituzte.
|
|
|
h) Planetaren batera inguratu, eta grabitate indarrak
|
eraginda
, asteroideek talka egin dezakete planeta horrekin, kraterrak eratuz.
|
|
|
2 Eguzki sistemako espazioan orbitatzen dabilen gorputz txikia da. Planetaren batera asko inguratzen bada, talka egin dezake planeta horrekin, bien arteko grabitate indarrak
|
eraginda
.
|
|
|
8 Unibertsoko gorputz handiak dira, eta grabitate indarrak
|
eraginda
, hainbat planetatan kraterrak egiten dituzte.
|
|
|
Zein dira Lurraren mugimendu bakoitzaren eraginak? Hau da, zer gertatzen da Lurrean errotazioaren
|
eraginez
–Eta translazioaren eraginez?
|
|
|
Hau da, zer gertatzen da Lurrean errotazioaren eraginez? Eta translazioaren
|
eraginez
–
|
|
|
Iraupen hori bera al da bi hemisferioetan? Zerk
|
eragiten
du?
|
|
|
Ikusi duzu Lurraren errotazioaren eta translazioaren
|
eraginez
, eguna, gaua eta urtaroak sortzen direla. Pentsatu al duzu inoiz zer gertatuko litzatekeen Lurraren posizioa aldatuko balitz Eguzkiarekiko, edota mugimenduak beste batzuk balira?
|
|
|
irribarrez, gero minez,
|
eragin
didazu negarra, nire sua itzali da ez zara gaueko izar bakarra, ez zara!
|
|
|
Astro bakoitzak
|
eragiten
duen erakarpen indarra astroaren tamainaren eta astroaren eta itsasoaren artean dauden distantziaren araberakoa da. Lurreko ozeanoetan, eragin handiena Ilargiak du, nahiz eta Eguzkia baino txikiagoa izan, Lurretik gertuago dagoelako.
|
|
|
beldurra) eta Deimos (izua). Uste denez, garai batean asteroideak ziren bi satelite horiek, baina planetaren grabitazio indarraren
|
eraginez
, haren eremuan gelditu ziren harrapatuta.
|
|
|
Zenbait astronomok dinosauroen desagerpena, duela 65 milioi urte gertatua, 10 km-ko diametroa zuen horrelako gorputz baten
|
eraginez
gertatu zela uste du.
|
|
|
Zer faktorek
|
eragiten
dute lurrazaleko erliebean?
|
|
|
j) Zein dira paisaian
|
eragiten
duten faktoreak?
|
|
|
Paisaian
|
eragiten
duten faktoreak 140
|
|
|
Zein dira Lurraren barneko indarrek
|
eraginda
sortzen diren ondorioak eta fenomenoak?
|
|
|
Zein dira lurraren barneko indarrek
|
eragindako
fenomenoak. Zer da geosfera?
|
|
|
Zergatik agertzen dira erliebearen forma hain ezberdinak? Zerk
|
eragiten
du hori?
|
|
|
Lurrazalari kanpoaldetik
|
eragiten
dutenak dira, erliebeari hainbat forma emanez.
|
|
|
Kanpoko eragile hauek mugimenduaren bidez
|
eragin
ditzakete aldaketak, higadura izango da indar nagusia kasu hauetan. Beste kasu batzuetan, aldiz, mugimendurik gabe eragingo dute, meteorizazioa izango da, haitzek atmosferarekin kontaktuan jasaten dituzten aldaketen multzoa.
|
|
|
Kanpoko eragile hauek mugimenduaren bidez eragin ditzakete aldaketak, higadura izango da indar nagusia kasu hauetan. Beste kasu batzuetan, aldiz, mugimendurik gabe
|
eragingo
dute, meteorizazioa izango da, haitzek atmosferarekin kontaktuan jasaten dituzten aldaketen multzoa.
|
|
|
Meteorizazio fisikoa. Tenperatura aldaketa gogorren
|
eraginez
arrokak pitzatu egiten dira edo zati txikitan apurtzen. Horrez gain, sortutako pitzadura eta arrakala horietan ura sartzen bada eta izoztu, uraren bolumena handitu egiten da eta presioarekin arroka gehiago pitzatzen eta apurtzen da.
|
|
|
Meteorizazio kimikoa. Atmosferako gasek
|
eragiten
dute. Adibidez, oxigenoak arroketako osagaiekin (mineralekin) erreakziona dezake, eta erreakzio horretatik beste substantzia batzuk sorrarazi.
|
|
|
Orogenia litosferako hainbat lekutan mendiak sortzera bultzatzen dituen barne indarra da. Indar horiek
|
eragindakoak
dira erliebeko aldaketa handienetakoak, eta tolesturetan eta failetan suma daitezke era nabarmenean. Adibidez, autobidea egiteko mendia mozten denean, geruzak tolestuta edota lekuz mugituta ikus daitezke, orogeniak eraginda.
|
|
|
Indar horiek eragindakoak dira erliebeko aldaketa handienetakoak, eta tolesturetan eta failetan suma daitezke era nabarmenean. Adibidez, autobidea egiteko mendia mozten denean, geruzak tolestuta edota lekuz mugituta ikus daitezke, orogeniak
|
eraginda
.
|
|
|
Geruza horien artean batzuk gogorrak dira (kareharriz, arbelez edo hareharriz osatuak) eta beste batzuk bigunak (tuparriz eta buztinez), eta geruza batzuk besteekin txandakatzen dira. Milioika urtetan iraun dute eta, bitarte horretan, lurraren barneko indarrek
|
eragindako
presioa dela bide, hainbat egitura
|