|
2007
|
|
|
Bere haur lagunak ere, azkenik, galduak bezala ziren, ez zakitelakotz gehiago zer pentsa beren maltzurkerien gehitzeko, jakinez Xanok ez zeiela gehiago kasutik ere emaiten. Eta bukatzeko, herrian ziren abere arrado eta bakarrek ere beren pentsa-moldea agertu zuten, ez jendakiak dakien moldean, ez, bainan behiek esne guttiago emanez, ardiek beren marrakak ixilduz, zerriek ezkur alhak utziz eta mehatuz, zakurrek zinkuriak azalduz
|
egunaz
gauaz bezala.
|
|
|
Ondoko
|
egunetan
, alkateak aurrikusia zuen bezala, doi bat harriturik halere, herritarrak ohartu ziren ixiltasuna, azkenean, berriz sartua zela beren bizian: alabainan, ez zen gehiago ez hixturik, ez hegal zafrakaldarik, ez xori oihurik ezagun, ez gauaz ez egunaz, kale xoko edo etxe atarrietan, bakea horra zagola zirudien.
|
|
|
Ondoko egunetan, alkateak aurrikusia zuen bezala, doi bat harriturik halere, herritarrak ohartu ziren ixiltasuna, azkenean, berriz sartua zela beren bizian: alabainan, ez zen gehiago ez hixturik, ez hegal zafrakaldarik, ez xori oihurik ezagun, ez gauaz ez
|
egunaz
, kale xoko edo etxe atarrietan, bakea horra zagola zirudien. Arras satifos, kontzientzia garbi, biztanle guziak beren eguneroko lanetan berlotu ziren, lehenago bezala, eskolak jarraitu zuen bere erakaskuntza erakasle berri batekin, eta gauzak beren onean sartu, herri berri bat bailitzan.
|
|
|
— Ba, ez du balio, ez, bihar dugu azken
|
eguna
, eta errientak errana dauku kurso berezi bat eginen daukula, aurre ixtoriaz preseski. Holako gertakizunik ez baita agitzen usu, hezurren kausitzea zerbait da, he!
|
|
|
— Bai, harritzeko afera bat dun, hau Xana, Isidrok ustegabean egin kausitzeak herri guzia airean ezarriko din, ez dun hoberik! Kasetak dion ere,
|
egunetik
harat, paristar arkeologo batzuek ikusterat jiteko xedea dutela. Zerk behar gaitu, orai?
|
|
|
— Zertan dira berriak,
|
egun
Kaiet?
|
|
|
— Ba, bainan,
|
egunetik
goiti jandarmek leku guzia zerratuta ez dute nehor uzten sartzerat, Isidrok berak ere ez du baimenik! Zertako?
|
|
|
Zonbait
|
egun
pasatu ziren, uztailaren erditsutan ginen eta gaitzeko beroen gatik ala beste zerbaitetaz, Mañex zaharra gero ta gibelago zoan, ganbaratik ez zen gehiago ateratzen ere, ohean pasatzen zuela denbora guzia eta, nahi dena erranik, Xana eta Kaietek atearen gontza kurrinka hura falta zuten nunbait. Haurrak izan zizkion ikusten duela zonbait egun, bainan hauek ere ez zuten jakin zertako gonbidatu zituen, tutik ez baitzuen entzun arazi.
|
|
|
Zonbait egun pasatu ziren, uztailaren erditsutan ginen eta gaitzeko beroen gatik ala beste zerbaitetaz, Mañex zaharra gero ta gibelago zoan, ganbaratik ez zen gehiago ateratzen ere, ohean pasatzen zuela denbora guzia eta, nahi dena erranik, Xana eta Kaietek atearen gontza kurrinka hura falta zuten nunbait. Haurrak izan zizkion ikusten duela zonbait
|
egun
, bainan hauek ere ez zuten jakin zertako gonbidatu zituen, tutik ez baitzuen entzun arazi. Bakarrik, kasik ixilka, gordeka, prekozionez beterik eman zeien burdin untsi gorrista bat, arras zahartua, elaztikazko zinta zahar batez inguratua, erranez" ene denbora badoa, orduan hau zuentzat da... ni hil ondoan bakarrik ez zabal, he?
|
|
|
Zonbait
|
egun
oraino eta goiz batez, Kaiet askaltzen ari zela, Xana aldiz buketa prestazen, ateari joka zagon norbait:
|
|
|
— Bai zera, bainan ez duzue ongi kausituko, zeren eta zonbait
|
egun
hauetan erixka dugu, eta ez da bere ganbaratik ateratzen ere.
|
|
|
" zer zinukete desiratzen gehienik", eta errantzuna entzun bezain laster" hala bedi! " motz batez gelditzen zuen bere kontsulta, hamar libera eskatzen bere" akiduraren" gatik eta kuaderno batean idazten
|
egun
hartako bisitaren ondorioa.
|
|
|
A, ba Etxeberri Gaxine" berehala so eginen zuela bere liburu sainduan, hala deitzen baitzuen kuaderno zahar okitu bat nun ere idazten zituen aldi guziz bere errantzunak. Eta, otoitz bitxi batzu eginez, dena jestu eta kurutze seinale faltsu, Arñoti galdetzen zuen" harrapa ezak ene kaierra, halako
|
egunean
, joan den urteko orria irakur ezak, hea zer iragartu nuen, ba!" eta Arñotek gora gora irakurtzen zuen: " mutila!
|
|
|
Bainan, deus, ez zuen deus bitxirik kausitu, orrialde bakoitzetan idatziak ziren sei zutabetan: konsultaren lekua, bisitalarien izena,
|
eguna
, hilabetea, urtea eta azkenik semea edo alaba hitzak. Eta horiek azken bost urteentzat.
|
|
|
... eztare zakur ihiztor ergel eta beharri luze bezain zabal diren izaki trakes horietarik, uau uauka pasatzen baitituzte gauak eta
|
egunak
, iduriz mila ihize mota senditzen dituztela beren zakurtegian zerratuak izana gatikan, ustez eta beren xanpa elkor eta estuekin nagusiari jatzararaziko deien bere ihiziko gura eta kurri abiatuko diren larre, oihan edo alorretan zehar, sasietan gaindi, sudurra lurreradino sartuz, erhauts, lohi edo ihintzean murgilduz, lakastaz emukatuta sartzen baitira etxean, mihian girla, izerdiz blai, hatshantu...
|
|
|
... ez, oraino gutiago, otso zakur bortitz eta koska bat, orenez oren bere hortzak agerian dituen bat, herra eta gorrotoz hazirik gauak eta
|
egunak
pasatzen baititu gela edo berebila batzuen barnean, kanpotik nehor ez dadin sar ez agert, balusazko alkietan bere aztaparrak ezin higatuz, xanpa hunarat, xanpa harat, itzulikaka lekuaren gainean, alkitik berinarat, berinatik alkirat, iguzki ala euri berdin baitzaio aterbean den ber, beroak erretzen badu ere, airearen eskasak itotzen badu ere, eta kanporat ateratzeko soka labur batez tinkaturik be...
|
|
|
Nundik dator, zure ustez, botiga tzar hori? — eta orduan, irriz hasi zen — ez nian horri pentsatzen, bainan, banakian egun batez egiak berriz agertzea zukela, haugi, mintzatuko gaituk — sukalderat itzuli ginen — pausa ordua duk berdin, balia dezagun — eta ama deiturik, biek betan hau kondatu zidaten — mila bederatzi ehun eta berrogoita hiruan, gerla zukan, gu merkatuan izan ginen
|
egun
hartan, manaturik joan nindian," erreziztenziak" manaturik. Aintzin bezperan, beren" maquisard" leial bat arrestatua izan zian, Donapaleuko presondegirat ekarria eta, gaua zelata, eskapatu ahal izan zian.
|
|
|
— Batere ez dakit, bainan uste dut apezaren predikuan entzuna dutala, bereziki ene ezkont
|
egunean
, Maianari erraztuna pasatu niolarik erran zautan;" Oi! Zortea!
|
|
|
Berak bazakien ba nola eginen zuen baratze landa zabal baten egiteko. Hitzaren atxikitzeko, aitzur eta jorrak harturik, etxe gibeleko lur eremu zilokatua landu zuen, hunat joz, harat pusatuz,
|
egunak
eta egunak han kunkurturik, eskorga eta palak eskuetan, ari zen ari, ziloen tapatzen, gaineko lurra planatuz eta denbora berean itzuliz, nihunezko ongarri, kaka, xori ondarkin, oilo luma, sukaldeko arrasta eta nork daki zer sakatzen baitzituen lurraren gosea ezin asez. Azkenik, sasietan zurkaitz ondo meta bat mozturik, esparru baten xutitzen hasi zen, argazkietan ikusten den bezalako zerrailu pollit bat eginez baratzearen inguruan.
|
|
|
Berak bazakien ba nola eginen zuen baratze landa zabal baten egiteko. Hitzaren atxikitzeko, aitzur eta jorrak harturik, etxe gibeleko lur eremu zilokatua landu zuen, hunat joz, harat pusatuz, egunak eta
|
egunak
han kunkurturik, eskorga eta palak eskuetan, ari zen ari, ziloen tapatzen, gaineko lurra planatuz eta denbora berean itzuliz, nihunezko ongarri, kaka, xori ondarkin, oilo luma, sukaldeko arrasta eta nork daki zer sakatzen baitzituen lurraren gosea ezin asez. Azkenik, sasietan zurkaitz ondo meta bat mozturik, esparru baten xutitzen hasi zen, argazkietan ikusten den bezalako zerrailu pollit bat eginez baratzearen inguruan.
|
|
|
Biharamunean, berriz bere arnesak harturik, baratze berriaren lantzen hasi zen, bainan aldi huntan landareak hor zituen eta
|
egunean
egunekoa, sasoinean sasoinekoa, porru, aza, tomate, piper, marrubi eta jainkoak daki zer agertu ziren, Maddi, Kaiet, Luixa eta Xemarken plazerrarentzat, nahitaez. Ez zen guti harro gure Pettan, errana eginik, eta ordutik etxeko bizia ere lasaitu zen pixka bat, Maddik ez zeiolakotz gehiago so bortitz hura egiten, uste gabean berak ere erran baitzuen:
|
|
|
Ikusten zen ardura zare edo saski batzuen egiten, hurtze kimaz txirikordatzen, edo berdin ganibeta eskuan arto xuritzeko xiri lantzen edo arrestelu hortzen bermoldatzen, berdin ere ilezko lepoko edo galtzerdi pare baten trikotatzen, hau ez bazen ere gune hauetako gizonen ohizko ekitate bat, begiak erdi hetsirik puntuen aldarrikatzeko ez baitzuen ikusi beharrik, ezpainak murmurikan nehork sekulan jakin gabean otoitzez ala sakreka ari zen. Gauaz, suaren argiaz besterik bazen beti bere gelan, irakurtzea ere maite zuelakotz
|
eguna
bete ondoren, liburu baten ametsezko lerroak hobeki preziatzen zituela gauaren giro lasai eta misteriotsua lagun. Gertatzen zitzaion ere, baieztatzen bazuten bederen, bere ilober berak irakurtu ixtorien kondatzea, bainan, bere eran, liburuan ikasiak eta berak asmatuak nahasten baitzituen berdin.
|
|
|
Ai zer
|
eguna
! Goizeko lauak ziren doi doia etxetik eta plazarako bidean sartu ginelarik eta hotzikaran, bihotza pil pilean, gogoa aments iratzartuetan murgildua, ohe beroaren gozoa gibel utzirik, iduritzen zautan mundu guziak jakiteko egitate bateri buruz nabilala.
|
|
|
Haurrik ez zuten eta iduriz, mokokatzen ziren ardura, auzoek eta inkestak bildu erranen arabera. Kalapiten erroa" Lastagaren jeloskeria Maddiri buruz" omen zen, herriko eiherazainaren lekukotasunaren arabera" bere senharrak erasiak egiten zizkion
|
egunez
egun sekulan ez zuelarik harrapatu hutsean". Eta holako egitateak oro idatziak direnez auziko paperretan, irakurtzen ahal da orrialdearen azpian nork eta nun baieztatzen zuen hauek edo harek errana, izenpedurarik ez bada agertzen ere, zeren eta denbora hetan, horren egiten zakienik gutti baitzen herri guzian.
|
|
|
mila zortzi ehun eta hogoita bederatziko otsailaren hiruan, gauerdi hirian, batak mazo batekin zentzordatu zuen senharra, besteak ganibetez (zortzi ukaldiz bederen, auziko erranen arabera) garbitu eta biek, hain segur ere, zangoetarik herrestan ereman putzu zilo barna batetarat. Gorputza han egon bazen denbora puska batez, edo lohian kokaturik edo urez beterik behin behera joana zelako, berriz agertu zen urgainera ondoko
|
egunetan
eta hola zuten denek jakin Lastagaren erahiltzea. Duda anhitz eta mesfidantza azkar zegoenez herri guzian, zurrumurruak kurritu ziren auzapezaren beharritaraino, eta herrizainek ez zuten nekerik izan Olateren biltzeko, goiz batez, goxoan," hilaren ohean etzanda" kausitu baitzuten berak uste zuelarik oraino gorputza desagertua zela.
|
|
|
Bainan gauza harrigarriena izan zen, Maddi ez zutela nehork ez nihun kausitu, ez ondoko
|
egunetan
ez etare sekulan. Leku guziak ikertu zituzten, herritarrak galdezketatu, gordagi izaten ahal ziren xokoak miatu eta dei afitxak hedatu eskualdeko herriko plaza guzietan; nehork ez zuen sekulan jakin nun eta zer bilakatu zen emazte gazte hura, eta hola errexago konprenitzen dugu zertako auziak ez duen nihun ere bera aipatzen.
|
|
|
Hauxe da berria! Beharrik arreba bat banuen, zerbait ikasi nuela
|
egun
hartan segur nintzen eta, gainerat, zerbait izugarririk.
|
|
|
Hala izan zen ere, izugarri, ondoko
|
egunetan
gertatu zena. Xantiana etxean zerratua izan zen eta kasik egun oroz ikusten ginuen paropiako autoa, emeki emeki kurritzen gure etxe aintzinean, dudan bezala, geldi edo ez.
|
|
|
Gaitzeko ero krisia lotu zitzaion, denak hautsiz sukaldean, oihuka bazter guzitan, azkenik mozkorra arraildua piltzar baten gisan lurrean zihoan herrestan. Ni, eskailer azpiko gordailuan sartu nintzen bixkotxa paketa bat eta iranja jusa pinta bat eskuetan, eta han egon nintzen bi
|
egun
osorik. Sei urte nituen.
|
|
|
Eta etzi, erranen dugu, egun herenegun zela. Ondoko
|
eguna
, haurra, beti bihar da, baina hara eta, egun da.
|
|
|
— Eta egun zer
|
egun
gira?
|
|
|
Berdin larunbatean, etzi dela... baina larunbatean ere egun izanen da orduan izango garelarik. Eta,
|
egun
ikusiz, larunbata etzi izanen da...
|
|
|
Beharrik berrien jakiteko beste modu bat erabiltzen diat, norbaiti galdeginez irakurtzea boz ozenez, baina hala ere ez nauk arras kontent, zeren eta jendeak hain dituk apal mintzo non ez ditudan entzuten ere! Eta hara non, joan den
|
egunean
, telefonoko kabinatik behar izan diat atera, hurbilegi izanez ez nintian botoi gaineko zenbakiak irakurtzen ahal ere.
|
|
|
... zer debru, ez datak bakerik emanen bere lapin zikin... xo... xo... zertan nintzan... a ba, hola pasatu dituk uda huntako
|
egunak
... suerte on bat ukan diauk holako langilearen kausitzea... langilea bai, bainan ez lan gose diren hoietarik ez... gozoki ari den bat, karkulatuz... denbora hartuz ere zonbait aldiz... auzoeri ez zeian ez sobera gustatzen hori... bena, bakotxak bere heina... eta beti prest halere... iduriz frango laket zian gure etxean... eta frango ontsa akomatzen gintian...
|
|
|
... goxo egiten din halere bestetan kondatzeak, gu goxoan ginelarik, zortzi
|
egunez
bekoz beko... iguzkitan kixkailtzen... laneko gogo izpirik gabe... hun egin daukutela eguntto horiek... eta berari esker... etxerat eta denak garbiak... lanak eginak... bazkatze, ohantze egite... ai ai ai... pipatzen hasiko dun... ez din usaia tzar hori oino galdua... gure Argitxurentzat ez tun on ez...
|
|
|
... ez, ale... ez dun ene
|
eguna
... errefusak merke bon, goazen bazkariaren prestatzerat... guk ere jan behar dinau...
|
|
|
... egia duk, hamabost
|
egunez
bakarrik denak ongi joan dituk... lotsa nindian alta, zerbaitetan edo nunbeit huts bat egin nezan... ez, deus ere... egin beharra egin diat... zaudete gustuan, gazteak... denak zuzen... to, joan aintzin eman dirua ere hor duzue, gastatu gabean... konduekin karnetxoa utzi dauzuet... zuek egiten duzuen bezala...
|
|
|
Bere lagun guziek xoro batentzat hartu zuten, goiz batez, kondatu zuelarik nola ohazpian gordetzen zituen zapetak atzartu eta xori bilakatu ziren eta airean abiatu kanporateko leihoak zeharkatuz, gaua han eraman jostaketan, berriz zapeta erarat itzuli artean, azkorrian. Beste
|
egun
batez, erran zuelarik nola gau ainara batzuek besotik poliki harturik ereman zuten zeru gorenetan gaindi, oihan, herri, mendien goikaldean jauregi miresgarri batetaraino, orduan irriz zaflaka eta imintzioka ari zitzaizkion eta geroztik Xori buru izen gaitiaz apaindua izan zen betiko.
|
|
|
Egun batez, eskola eta herria utzi zituen, oihanari buruz joateko. Guziak ondotik ibili gatikan bizpahiru
|
egunez
, nehork ez zuen atzeman eta ez zuten ulertzen norat eta zertarat joana zagon. Gero, Ertzainek, beren zakurrekin eta gau zaindariak lagun, kantonamendu guzia zeharkatu zuten, eskerretik eskuin alderat, beheretik goiti.
|
|
|
Gero, Ertzainek, beren zakurrekin eta gau zaindariak lagun, kantonamendu guzia zeharkatu zuten, eskerretik eskuin alderat, beheretik goiti. Azkenik, bakarrik bere gurraso eta haurridek ikerketak segitu zituzten, zonbait
|
egunez
oraino. Xano desagertu zen alde bat.
|
|
|
Bagindian" alura" ba, oskiak ere kendu behar izan ditiauk! Hauk
|
eguna
pasatu dun!
|
|
|
— Ze, horiek oro
|
egun
–Ze debru bada ba herri huntan, hola mensteko?
|
|
|
Berehala erran dezatan, hamabost
|
egunez
ari izan naiz pentsaketan, gogoa kitzikatuz, karkulan eta nik dakita zertan, hea zer mila debru erranen nuen gauza hortaz. Eta bi oren, bakarrik, eman ditut idazteko... gogoratu ez zautana!
|
|
|
... bon, bena ontsa joan dituk aferak... eta hobe! Funtsian, gustian gituk ba... zonbait
|
egunentzat
joaiteko eta etxalde guzia bere gain uzteko! Gu iguzkian beltzatzen ari ginelarik ondartzan... goxoan... eta bera egunoroz jin duk kabale bazkatzerat, behi, zezenko, ahate, oilo... eta zakur ta gatuak gainerat...!
|
|
2008
|
|
|
Katixak: Gizon hauek ere behar dute ikusi olerkia eta kantuak maite dituzten aitamen semea,
|
egun
izanagatik preso altxatua, bakean eta amodioan hazi haurra dela. Ikusi ere behar dute nola, gu menditarrek, otoitz moduan dugun kantatzen kenka gaixtoetako hasperenen agerpena:
|
|
|
Gillomek segituak baitzituen etxaitzineraino, galdetzen dio auzapezari: Joanes, noiz duzu egiten zure labaki berriaren zerrailua. Otsail 28an, larunbatarekin. Uste duzu zango hori sendatuko zaizun egun hartako. Hamabost
|
egunez
sendatzen ez banintz ez litzateke marka ona. Etorriko naiz, zuzen da neure laguntzaz ordaindu dezadan, doi bat bederen, zuk ekartzen diguzuna.
|
|
|
Bazterrak ilhun ziren etxean. Besteak beste, Gillome Sakelene, gizon gozo zintzo eta prestua, zenbait
|
egun
hauetan mainguturik zegoen. Zakurrak, Zizko deituak, xito bat jan zuen eta hari gaztigutzat ostiko bat emaitean, harri mutur bat jorik, zangoko behatz nagusia hautsirik zegoen gaizo gizona!
|
|
|
Ahal duelarik hitz bat edo bien ematera doakio.
|
Eguna
jin, eguna joan, iduri luke hauen bien arartekotasuna gero eta beroago doala.
|
|
|
Ahal duelarik hitz bat edo bien ematera doakio. Eguna jin,
|
eguna
joan, iduri luke hauen bien arartekotasuna gero eta beroago doala.
|
|
|
Zenbait
|
egunen buruan
jendea hasi zen Peio amerikanoaz arrenguratzen, nehork etzuelakotz ikusten, ez etxe inguruetan, ez ostatuetan.
|
|
|
Zenbait
|
egun
hauetan etxeratua, ekain hilabetean sartuak eta, Peio berea gogoan zegoen! Legegizona hitzartua du hirian, ondoko ortzeguneko.
|
|
|
Balitzanen, ekainaren 25eko
|
egun
horretan eliza besta ospatzen dute. Beste herrietan laneko eguna delarik, balitzandarrak pausan daude.
|
|
|
Balitzanen, ekainaren 25eko egun horretan eliza besta ospatzen dute. Beste herrietan laneko
|
eguna
delarik, balitzandarrak pausan daude. Hortako da goiz honetan ainitz jende ostatuetarat joan denik, goizeko mezatik lekura.
|
|
|
Ene arreba Maianaren alderat nik ere bete dut ene eginbidea! Hire arreba Maianak hire alderat ere betea dik berea! Ez haizela griñatu, orain pausa hadi goxoki. Nolaz mintza ahal zindaizke zu hola, ama. Maiana hire ikustera etorri baita gurekin,
|
egun
berean, eta zerbait erraiteko ere badiket, hain segur. Orain uzten zaituztet biak buruz buru.
|
|
|
Harrigarri da zer garrantzia emaiten dieten besta egun horieri eta zer bihotzeko karrarekin obratzen dituzten ospakizunak. Zenbait
|
egun
lehenagotik lotuak dira horretarako apailueri: etxe bazter garbitze, batzuek ate leihoak tindatuz, gorri edo berdez, beste batzuk aldiz etxe horma edo" murruak" xuri berrituz.
|
|
|
etxe bazter garbitze, batzuek ate leihoak tindatuz, gorri edo berdez, beste batzuk aldiz etxe horma edo" murruak" xuri berrituz. Zenbait aste lehenago, gazteriak finkatuak zituen Herriko Etxean, auzapez eta kontseilukoen baimenarekin, besta
|
egun
horietako egitarauak:
|
|
|
Herriko beste hautetsiekin eta gazteriarekin arduratuko gara, berexko lipitik gabe, besta honi doazkion lanbideren antolagailuetan. Iduritzen baitzaigu herritarrek hartze dutela, urtean behin bederen, zenbait
|
egunen
pausua. Elgarrekin mintzatzeko, elgarrekin kantatzeko, hots, herri arartekotasunaren azkartzeko.
|
|
|
Badu zenbait
|
egun
, ene denda lantegian ile mozten ari nintzen. Baziren lagun batzu jadanik etorriak, beren aldiaren haiduru zaudenak, Petan Gorria, Bittor Sakelenekoa eta horren adixkide haundia den Mikele Hegoarra.
|
|
|
|
Eguna
etorri zenean, milaka ikusliarrak bildu ziren alorraren itzulira. Alor hori hetsia baitzen, sartzea pagarazi genuen" sei pinten dirua", irabazleari zoakiona, galtzaleak, halabainan, geroaz aments gutti zeukalako!
|
|
|
Basoihan batean finkatu nintzen bakar bakarrik! Hiru
|
egunez
ibili nintzen desertuan galdua! Ezker eta eskuin, salbe berotuan kurri, egarriz zipilikatua.
|
|
|
Entzun dituenak ez dauzka berehala ahanztekoak.
|
Eguna
polliki argitua da oean sartu delarik.
|
|
|
Kunte bat iduri mahaian jarri denean, ama Joanaño eta aita Ganixeri aipatu du egin duen Leixturreko bidaia hori, bortxatua dela arrebaren etxe horren bahitu eta saltzera, honek ez duelakotz hitza atxiki, anaiari zor diozkanak hitzartu
|
egunean
ordaintzeko.
|
|
|
dio Peiok zigarro puroari tirako bat eginez. Utz nazazu otoi ni hemen kondatzera, zer gisaz" tenia" hau sarturik hertzera, zidan lotu ni janez bizia kentzera, laster mundu honetarik nendaman bertzera. Hainbeste ogi zerra arraultze ta kosko, beti gosean bizi, asea nehoizko,
|
egun
bakar batean janez bi oilasko, ene molts txarrarentzat aise soberasko...
|
|
|
Aratsalde apalean, bil toki honetarik kanporatzen zirenek, entzuten zituzten, Balitzaneko ostatuetarik, bestalarien kantuak eta plazatik gazteriaren musika eta dantzak. Zenbait itzuliko ziren plazarat, besteak joanen beren etxeetarat biharamun igandeko besta
|
egunaren
apailatzera.
|
|
|
Herriak eskaini zintzur bustitzeetarat ez dira herritar guziak etorri. Astelehena ere da, bi
|
egun
hauetan lo gutti eginik, zenbaitek nahi dute pausu pixka bat hartu ere. Bazkari gozo bat egin eta lo xixka bat egin ondoren, nahi baitute aurkitu aratsaldean, herritarren kantu xapelketa horretan.
|
|
|
Nola mintza argiaz, uraz, gizonaz edo askatasunaz? Alta, gaurko
|
egunean
, gizadia emendatuz bezala, gizonak gero eta gehiago ekai hartzen du eta hartuko ere izakiari. Honen neurriak beti hein berean dagozilarik.
|
|
|
Izanagatik bestako laugarren
|
eguna
, jendea omore arradoan senti dela agerian dago. Ahanztu nahi dituzte goizeko uholdearen mehatxuak.
|
|
|
Goizeko lana hasieran, bi andere zerbitzari, hein bat ederrek, elgar agurtzean, batek erran zion besteari: Nork ezarri hau, hola, ezpaina urraturik eta betondoa beltz beltza. Ene senarrak! Hire senarrak? Uste ninan Euskal Herrirat joana zela zenbait
|
egunentzat
–Nik ere, uste ninan! Bainan...
|
|
|
Balitzandarrek, urtean lau
|
egun
pausuko eta agusagailuetako hartzen balinbadituzte, ororen gogoetan ongi onetsirik daukate beharrezkoa dela urteroko gertakari hau. Han edo hemen zenbait ateraldi salbu, herrian berean, berdin herriz kanpo, ardurenean, etxeko lanetan eta auzoekin gurutzadan deramate bizia, hartze dutena eginbiderekin ordainduz.
|
|
|
Gaua, goiz alderat uzkailtzen hasi denean, zenbaiten begi ñirñiretan ikus zaiteken lo eta pausu beharra. Ainitzek iragan lau
|
egunetan
gutti baitzuten harturik. Joanes auzapezak ez du kenka hori luzatzera utzi.
|
|
|
Brixtez, xutitu eta bi hitz hauek entzunarazi dizkiete herritarreri: Adixkide onak: pentsa dezakezue herriko besta, lau
|
egunez
hoin ongi iragan ondoan, balitzandarrak zorionean dagozila. Lan onak beti ondorio atsegingarriak ditu.
|
|
|
Gero dugu jakin, mutiko tzar horrek, zerrikerian, abere hiltegian zuela behi zahar baten errape diti luze bat ebatsia eta galtza zirrituan josirik ezarria. Gutarik nehork ez genuen hamabost
|
egunez
, nehon, zitzirik erosi!
|
|
|
Feria
|
egun
horren bezperan, Manezek, ohi zuen bezala, bere ileak pikarazi zizkion auzoko Erramun zerri hiltzaileari. Honek beste zenbaiti ere pikatzen zituen ileak eta arras polliki.
|
|
|
Uztailaren biko igande goiz honetan, Ganix Xorroxtegi, Peioren aita, jakinik seme burjes horri emana zioten zafraldi eta laidoa, Hemen Ongi ostatura etorri da, galdeka heian zerbait badakitenez haien semeaz, bi
|
egun
hauetan ez delakotz etxera etorri. Ezetz! Egia erran, nehork ez zakien Peio norat joana zen.
|
|
|
Marie Leona, bi
|
egun
hauetan bihotz goibelduran zegoen. Peio haizatua zuen bainan aginduaz dolutua eta negarrez, amodio garbienarekin maitatua zuela sentitzen baitzuen.
|
|
|
Artase zuhur et zentzudunarekin elkarrizketatu ondoan, altxorra zutela lan zikin haren saria, isil kideri haren kentzeko erabakia hartu genuen. Zazpi gauez eta zazpi
|
egunez
, diru, harri bizi, eta edergailu guziak garraiatu genituen hiruek, Uzterloko iturritik nik bakarrik dakidan leku batetarat, ez baitut hemen erraiten ahal non, baina, gure Erregearen zerbitzuko han daitekeena.
|
|
|
— Hori
|
egunaren
ongi hastea, pentsatu zuen alai eta asebetea.
|
|
|
— Ene nagusien zuhurkeriarengatik, lapurren lasterkatzeko arinago izan nadin barur eginarazten didate. Azkenean, kateak hautsita, ihes egin dut, baina, bi
|
egun
hauetan ez dut deus jan, eta goseak hilik nago.
|
|
|
Ez gehiegi hitz egin, nahi ez bada huts egin, erran zahar hori probatuko zuen Gorrailek berak. Besten engainatzeko hain abila,
|
egun
hartan bere burua tronpatu zuen. Bere zakurrarengatik gehienik hastiatzen zuen eiherazainaren boza entzun zuelarik, Kantagorak erran bezala oihukatu zuen:
|
|
|
— Errazu, iloba maitea, non harrapatu zenituen ba joan den
|
egunean
dasta arazi zenizkidan aingira miresgarri haiek. Haien usaina oraino gogoan dut.
|
|
|
— Otsame ere ez da gutxiagokoa, erantzun zuen Gorrailek jendetasuna itzuliz. Ez dut oraino ahantzia joan den
|
egunean
enetzat apaindu zuen arratoi umetxo hura... A... prest zirea, ene osaba... jar zaitez hor... suila ongi lotua dizut buztanetik eta ederki murgiltzen da urean... pazientzia pixka bat har ezazu.
|
|
|
Ene osaba, oraino hor zira!
|
Eguna
da ixtantean, ihes egizu ba laster.
|
|
|
— Ez, ez lezake hil ez, baina usainak itoko bai! Duela hiru
|
egun
jasan zauri batengatik etorria nintzen oihan honetara bizkortzera, eta horra non gainerat heldu zaidan gasna ustel hori! Zango zaurituentzat deus ez da gasnaren ustela baino gaiztoagorik.
|
|
|
— Bego, bego, egin zuen Gorrailek bere era naturala berriz hartuz, egungo aski izanen zait gasna, heldu den
|
egun
horietan errakia harrapatuko dut ba.
|
|
|
— Hori badakit. Joan den
|
egunean
abisatu duzun Kantagorak zalu eman nau jakinean.
|
|
|
— Barkatu baina, ni ez naiz zurekin etortzen ahal: aroa aldatzen den aldi guztiz tormentatzen nauen zauri zahar baten menpeko naiz
|
egun
hauetan.
|
|
|
— Onartzen dut, hemen dutan iloba maiteari samurgorik atxikitzen badiot edo bera edo bere familiakoak mokoka banentza,
|
egunaren
bukaera ez dudala ikusiko.
|
|
|
|
Egun
eguzkitsu batez, Tiber gatua bakarrik zabilen bidean zehar, bere izaeraz arras kontent iduri: urrats zenbait egiten zituen... buztanarekin jostatzen... berriz abiatzen... bere itzalaren ondotik kurritzen... ulutxo bat harrapatu nahiz edo marmutxa zenbaiti jarraituz... berriz gelditzen zen... laztanki etzaten bide gainean dirudi lo zurrungan, begiak hetsirik eta birzabalduz dohatsuki... eta abar.
|
|
|
— Ez iezadazu istorio hori aipa otoi, Gorrail, hainbeste naiz dolutua. Ez dakit joan den
|
egunean
zer deabruk hartu nauen eta zer nahi egin nezake zuri eragin gaizkien barkarazteko.
|
|
|
Ustekabeko gertakari zoriontsu hartaz poz zagon, baina ez osoki kontent, zeren eta orain egarriak erretzen baitzuen.
|
Eguna
beroa izan zen, korrika akigarria egin eta nehon ere erreka edo putzurik ez zuen aurkitu. Aho mihiak zukatuak zituen.
|
|
|
Joko tzar bat prestatzen duelarik Gorrailek ez du deiadarra jotzen, nehor ez dadin hor izan lekuko. Hain da abila non, auzi
|
egunean
, epaileak ere enganatuko dituen. Horretarako naiz, Horrazar, zuregana etorria, zure erabakia hartuko duzularik, gauza xume horiek kontutan har ditzazun.
|
|
|
Epaiketa
|
eguna
etorri zen. Aire Eder deitu bide gurutzean kokatu zen abere Batzarra, pago erraldoi baten azpian.
|
|
|
— Jauna, azken batzarrean Gorrailen aurka jarri dutan kereila arraberritzen dut, eta gehitzen diot saldukeri akusazio bat. Hala da, auzitegiaren aurrean juramentu egin behar zuen
|
egunean
, aitzaki izpirik gabe ihes egin zuen.
|
|
|
Beharzut astoak, Gorrail mutil tzar bat zelako zerbait murmurikatu zuen, guziak bere jukutrien jasaile zirela, eta kartzelatuko zuten
|
egunean
baretasun handi bat izanen zela guzientzat.
|
|
|
Laster lasterra, urdaiazpiko bat pikatu zuten, erre eta gostuan jan, azken
|
egunetan
jasan gose larriaren ezabatzeko.
|
|
|
Hala da, Gorrail artetan hobendun izan bada ere, ukatzen ez dudana, egun urrikiz dago eta buruan hartu du horietaz penitentzia egitea. Eremita bat bezala bizi da, etxetik kasik sekulan ez jalgiz,
|
egunean
aldi bat baizik ez janez, eta deus onik gainera, hots gisa guzietan bere burua mortifikatuz. Izugarri mehe eta hertsatua bilakatua da.
|
|
|
— A, Errege jauna, justizia egidazu Gorrailen aurka, otoiztu zuen Kantagorak. Gure artean haren biktimarik izan gabeko
|
egunik
ez dago. Oilar harroenak, oilo errule hoberenak eta ederrenak bere aztaparretan erortzen dira bat bestearen ondotik.
|
|
|
Ikustaldi hortaz azkarki zarrastatua, Jaurgoik marruma erraldoi bat botatu zuen, non abere bat ez zen izudura daldaran ez zenik, izanik ere ausarta, eta Lotsati hain zen beldurtu non hiru
|
egunez
sukar ikaran egon zukeen.
|
|
2009
|
|
|
Orduantxet eginak nituen hogei urte. Han
|
egunak
luzeak ziren, baino gauak alegerak. Beti bazen zerbait aitzaki besta egiteko, eta maiz goiza hurbildua zen ogeratzen ginenean bizpahiru ordu batzuentzat.
|
|
|
Beti bazen zerbait aitzaki besta egiteko, eta maiz goiza hurbildua zen ogeratzen ginenean bizpahiru ordu batzuentzat. Denbora izaten ahal den ederrena zen
|
egun
haietan, beroa baino sanoa, tartezka haize hego epel batek astintzen zituelarik nesken arropak eta zeruko lanu arinak.
|