|
2008
|
|
|
Historiaren ikuspenetik falta zaiz kigun puntuak hauexek dira: mailegu bakoitzaren sartze garaia ezagutzea, baita non dik euskarara sartu den ere, hau da, zuzenean latinetik edo erromantze zehatz batetik (zeren eta batzuetan garbi
|
dago
hitz konkretu bat gaskoitik harturik dagoela7; beste tan, ordez, ez da hain garbi ikusten). Esate baterako, euskarazko ganbara k latinezko camara rekin badu8 zer ikusirik, baina zein bidetik etorri zaigun ikustea ez da hain erraza:
|
|
|
Bestelakoa egin bitartean, eskura duguna lehenengo itzulia baino ez da, eta horri heldu diogu, Zuzenbidearen eta Administrazioaren hizkerari
|
dagozkion
hitz berezkoak azpimarratzeko. Izan ere, hizkera juridiko administratiboa hizkera berezitzat har daiteke, hizkera arruntari begira, eta jarraian hori adierazteko arrazoiak azalduko ditugu.
|
|
|
baina aipamen horretan bertan aitortzen du benetako beharra
|
dagoela
hitz berriena. Mikel Zalbidek, 1991an, Hiztegigintzako III. Jardunaldietan irakurri zuen lan mamitsuan Euskaltzaindiak lexiko berrikuntzaren alorrean nolako jardupidea izan duen aipatzean zioena ekarri nahi dut hona.
|
|
|
Eta oso zail gertatzen da, bestalde, inguruko erdaretan ere finkatu gabe
|
dauden
hitz mailegatuak euskaraz ordain bakar finko batekin ematea. Besteak beste, inguruaren arabera balio bat edo beste izan dezaketelako (reacción> rsa, > e, > raria, > secundaria?) edo inguruko erdaretan ere finkatu gabe daudelako:
|
|
|
rego tesi ederra egin daiteke Lizarragaren jokabideaz, erdaratikako hitzak eus karatzeko segitzen duen moldeaz, eremu semantiko bakoitzean ibiltzen dituen eleez eta bestez. Erraterako, zaratarekin loturik
|
dauden
hitz hauek darabiltza, besteak beste: Aiots, > ainkuria> edo zinkuria, arroitu, asots, atsanka> (erraztasun handia du adberbioak izen bilakatzeko; cf. besarka>, besarkada?, emanka>, liskarra?,, egurraldia?,, joaldia?), bonbots> edo bunbots> (garren eta sua ren zarata), burrunba, erots>(, ekaitz zarata?,, zurrumurrua?,, marmarra?), futots
|
|
|
Lauzpabost arlo nagusi ditu Axular-ek bere liburuan, zuzenbideari, justi ziari, eta, oro har, legeari dagokienez. Esan gabe doa hiztegi arloan hamaika txo aldiz erabiltzen dituela Axular-ek legearekin estekaturik
|
dauden
hitzak. Batzuk barne barnetik lotuta daude; besteak, aldiz, hizkera arruntean ere badira nonahiko eta noiznahiko, zenbait kasutan esangura bereziekin ageriko ak badira ere15.
|
|
|
Ikuspegi horretan norbera ezin izan zitekeen jeltzalea ez bazituen Arana Goiriren proposamen guztiguztiak onartzen. Hogeita bost urte lehenago asmatu ere egin gabe
|
zeuden
hitz eta ideiak, euskara beraren arima moduan ikusten zituen orain. Euskara ez zen euskaldunek hitz egiten zuten hizkuntza, Sabino Aranak definitutako euzkerea baizik.
|
|
2009
|
|
|
lan egitasmoarekin. Bizkaierari
|
dagokion
hitz zerrendaren azterketa egin zuen lehen urtean, eta nafarrerari dagokion zerrenda lantzeari ekin zion ondoren.
|
|
2010
|
|
|
–Halakok edo holakok euskaraz ikastea lortu badu, nola ez dugu lortuko eskola sistema on batez belaunaldi berria osorik euskalduntzea??. Ez dakit esaldi hori orduko paperetan inon idatzirik
|
dagoen
hitzez hitz, baina garai hartako ikuspegi kolektiboan aski oinarri zabala eskuratu zuela uste dut.
|
|
2012
|
|
|
hizkuntzaren gaitasuna frogatzea, euskarak, noranahiko? izan nahi hartan zein bidetatik ibili behar zuen erakustea baizik; Orixerentzat, giza-pentsamenduaren oinarrizko kontzeptuei
|
dagozkien
hitz nahitaez berriak euskararen baitako baliabideetatik abiatuta sortu behar ziren eta, horretarako, filosofia eta inguruko jakintza alorrak jorratu behar ziren euskaraz beste ezer baino lehenago, grekoak, latinak eta alemanak egin zuten bezalaxe alegia, berak aipatu ohi zituen adibideak ematearren?. Honetantxe saiatu zen Aitorkizunetan:
|
|
|
35), literaturak eta itzulpenak eskaintzen dituzten traiziorako aukera horietaz baliatzen da Sarrionandia, hainbat sorkuntza estrategiaren bidez tratu txarra jasan duten hitzak berreskuratzeko edota hizkuntzarekin jolastuz esanahi berriak sortzeko. Jadanik aipatu dugun Hitzen ondoeza hiztegi moduko liburua ere helburu horrekin egina da, ondoezak jota edo gaixorik
|
dauden
hitzak birpentsatuz, hitzen, mintzairen eta lengoaiaren higadura eta akidura, gainditzeko, eta esanahi berriak sortuz eta lengoaia hobetuz, gizarte erlazioen hobekuntza?
|
|
|
Ironiak eskaintzen dio, ordea, ihesbide edo gordeleku bat: ironia kasuetan atxikimenduari ihes egitea errazagoa da, ez
|
baitago
hitzez formulatutakorik eta inplikatura oro ezabatzen errazagoa baita. Esate baterako:
|
|
|
Bakhtinentzat, hizkuntzan ez
|
dago
hitzik (hiztegietan salbu) neutroa dela esan daitekeenik; guztiek, inolako salbuespenik gabe, besteren hitzetan oin hartzen dute. Esatari batek zerbait dioenean, ezin pentsa dezakegu, esan duena esaten?
|
|
2014
|
|
|
plizitu> izatetik libratu lukeen bertute garaikide bat ere badu, egun oso boladan
|
dagoen
hitz itsusi eta politikoki zuzen bat erabiltzeagatik: kantu inklusiboa> baita, fededunentzat zein sinesten ez dutenentzat dauka lekua, kalea denona delako(, zin egin behar dugu zintzoki,/ bakoitzak duenagatik;/ sinestedunek dudarik gabe/ bere Jangoikoagatik/ eta sineste gabeek berriz/ bere ohoreagatik?).
|
|
2015
|
|
|
–Literaturaz gozatu? da antologiaren oinarrian
|
dagoen
hitz gakoa. Horregatik, euskarri digitalaren abantailek orain gutxi arte inprimatutako paperak zuen gailentasuna zalantzan jarri duten arren, uste izan da paperean ere plazaratu behar zela, lan tresna gisa ez ezik, gozamen iturri legez ulertu delako.
|
|
2019
|
|
|
: Familia harremanei
|
dagozkien
hitz batzuen adierak, gaurko errealitatera, moldatuko dituela adierazi zuen Euskaltzaindiak, sexu berekoen ezkontzak aintzat hartuz, besteak beste.
|
|
2021
|
|
|
301, 454; 2018: 265) zehazten du –Lohiosagaiak akitanierazko epigrafeen garairako d> lbilakaera eginda edo abian zela erakutsiagatik–
|
badaudela
hitz hasieran horzkaria duten zenbait adibide antzinatean, derro (Burgalais), deri (gen., Barran) zein Doxxi (gen., Hagenbach) konparaziora, hastapeneko lekunean horzkaria mantendu zela adierazten dutenak, puntu honetan aitzineuskararako berreraikitzen zenetik aldenduz. Berezitasunez ari garelarik,/ ia/ hiatoa ez da arrunta akitanieraz; belexeia da salbuespen bakarretakoa.
|
|
|
Hirugarrenik, zenbatzaileak ematen badio kategoria morfema osoari, bigarren osagai izan behar luke, buru alegia. Beraz, ez
|
gaude
hitz elkarketaren eremuan.
|
|
|
Eltze honetan egosi ohi ditugu babarrunak esango dugu gertu daukagun eltzeaz ari bagara, eltze hori seinalatu eta bere hurbiltasuna espresuki adieraziz. Aldiz, eltze horretan... esango dugu, eltzea pixka bat urrutixeago badago, eta eltze hartan... urrun
|
dagoenez
hitz egiterakoan.
|
|
|
M. Zabala). Ez dira falta izan zenbaitetan eztabaidak ze horren azpian
|
legokeen
hitzaren forma dela eta: zer edo zein.
|
|
|
mailak daude, elementu guztiak ez dira berdinak, egiturak daude, osagaien artean erlazio bereziak daude... Hitzak zer diren eztabaidan hasi gabe ere, argi
|
dago
hitz guztiak ez direla klase berekoak. Adibidez, izen klaseko hitzak eta aditz klasekoak bereiz daitezke.
|
|
|
Azkenik, bigarren perpaus batek aurrean esandakoaren zerbaiten kausa edo zergatia dela azpimarratzen du: Niri hitz ederretatik libre ibiltzea dagokit, eta hori oso erraz egiten dut, zeren, filologotxoa naizen partetik, bai baitakit hizkuntza naturalean ez
|
dagoela
hitz ederrik (eta ezta itsusirik ere) (Segurola). Horiek kausazkoak direla esaten da EGLUn.
|