|
2000
|
|
|
Auskalo zenbat milioi dolar!". Eta,
|
bide
beretik, sekta gaiztoak, eta negozio ilunak, eta tankeak eta bonbak aipatzen dira, eta giza-basakeriaren gailurtzat, hitz beltz bat: Holokaustoa.
|
|
|
Txiki txikietan hasi, teknika ikasi, adorea hartu, muturreko galantak jaso, eta gero, pixkana pixkana, aldapatsuagoetara pasatu: horixe da
|
bidea
. Bada, neronek ikusi nuen jauzilariak ere preparazio berbera egin bide zuen bere kirol bizimoduan; ala beharbada ez, hori ez dago sekula ziurtasun erabatekoz jakiterik, batik bat halako kirol berezi bati buruz hitz egiten dugunean.
|
|
|
Urrundik nentorren, desterruaren iruntzi mingarritik. Ez nuen, ordea, iristean hesirik aurkitu
|
bidean
. Etxeko atea zabalik zegoen.
|
|
|
Ipurmasail bigun txuriak ziren pausaleku, gerri gotorrak dantza eldarniagarri baten sorburu. Lau hankak, itzal onirikoak eraikiz, lubakira
|
bidean
saiatu ziren, errukirik gabe. Gaua genuen konplize, udaz  kena begirale.
|
|
|
Galderak, agi danez, infinitoak lirateke, Jainkoaren
|
bideak
bezala. Baita erantzunak ere.
|
|
|
Beraz, ostia, buelta etxera. Egindako
|
bidea
atzera egin, eta ezkaratzeko atearen parez pare gelditu nintzen, giltzak, giltzak esanez. Aurkitu nuen halako batean giltzari zilarrezkoa, eta hara non ikusten dudan orduantxe, atearen markoan txintxetaz josia (horretarako propio kortxo bat dagoen arren), zera bat, eskela bat.
|
|
|
noski, ezagutzen dut
|
bidea
.
|
|
|
Zortzi gonbidatu zenbatu nituen denera, ni tarteko, zein baino zein dotereago jantzita, urduri eta irribarretsu, jada patrikak edo poltsak berotzen zizkigun dirutzak bizi berri bat, beste bizitza bat hasteko parada edota
|
bidea
ekarriko zigun esperantzan. Haietako bat, itsua, belus moketa ikusgarriarekin estropezu eginda, han joan zitzaigun eskailera pikoan behera, gure begien aurrean, beldurrezko filmetan gertatu ohi den baino kalapita handiagoa eginez, zer diren gauzak; gu iristerako, baina azafatak minutu bat lehenago joanak baitziren beren zerbitzu publikoak beste norbaiti eskaintzera, Borge jauna zen, odol borbor itxuragaiztoan, bragetako botoiak lotsagabe irekita zituela.
|
|
|
Ez zen ura bere
|
bidetik
irten. Dena ederki kalkulatuta zegoen, nonbait:
|
|
|
" Itxaroten duenari, oro datorkio ordutsu, eta bere borondatera". Nik itxaron nuen, jakin nuen itxaroten, baina
|
bide
okerrak zeuden idatziak neure oinentzat, patar malkartsu eta galmendirakoak; dena goitik emana datorkigunean, ez dago zeregin handirik. Borroka nahiak ez du arnas handirik, fruituak behar ditu, ahalik eta lasterren, indarrak baz  katuko baditu; gero noraeza dator, etsipena, gorrotoa; eta behin zirkuluaren baitan sartua, itxi egiten dira itzulbideak eta estutu sarezuloak.
|
|
|
Argi fokoek begiak itsutu zizkiguten, ez genuen asmatzen kameren aurrean zein jarrera hartu. Patxi Otsotzarmendiren hitzaurrea luzea izan zen, txuria eta biguna, morborik gabea; programaren xedea argi adierazi zuen, uste okerrerako
|
biderik
utzi gabe, esanez saio hura elkarkidetasunezkoa zela, anaien arteko solas bihozkor polit bat, gure esperientzia borti  tzetatik lezio zorrotzak ikasteko aukera ezin hobea zela, beti bezala, Oinazeak orduak luze ditu berezi hura, baina, aurrez ikusle minberak ohartarazi nahi zituela, badaezpada ere, han bizitzaren laztasuna ez areagotua baina bai bere horretan azal zitekeelako, hau da, bere gord... " Eta auskalo esan zuen atzera Otsotzarmendik ahots hari apurtuz, bai, auskalo non dauden hondamendi eta giza zoritxar hauen arrazoiak.
|
|
|
Abdulen aurkezpena ez zen harroa izan, oinazetsua baizik. Izotza hausteko(!), egia begien bistan jartzea baino
|
bide
hoberik ez zegoela iruditu zitzaion. Alboan nuen filosofoari eta niri taktika ezin hobea iruditu zitzaigun, jokabide ezinago jantzia.
|
|
|
Bi azazkal txikiren aldaketak ez du, egia esan, ezer gaiztorik susmatzeko
|
biderik
eskaintzen, akaso, bere txikian, jabetu ere ez ginatekeelako egingo mudantzaz; eta, jabetuta ere, inork ez lioke aurkikuntzari aparteko garrantzirik emango, eta axaleko arrazoiren batekin lasaituko luke norberak bere burua segur aski; Brown jaunari, ordea, hamarrak aldatu zitzaizkion egun batetik bestera, edo, hobeto esateko, hogeiak: hatzetakoak zein behatzetakoak.
|
|
|
Tira. Kontua da, poliziarengana joan behar zuela pentsa  tze hutsak beste inora joan behar izatetik libratu zuela, haretxek kendu baitzion zotina, eta, ondorioz, etsipena eta desesperantza, eta berriz ere uste izan zuen bidaia hark muturrera iritsi bezala atzeranzko
|
bideari
ekingo ziola, eta laster ahaztuta izango zituela amesgaizto ondikozkoak.
|
|
|
Hala, oraingoan ere, txintxeten ziztadek itzularazi ninduten fantasietatik errealitatera. Ipurditik bizkarrezurrera, bizkarrezurretik garunetara betiko
|
bidea
eginez, beste era batera esanda, galdera doi bat: zergatik ez haiz hire jakinduriaz baliatzen?
|
|
|
Eta, hala ez izanik ere, nor ginen gu arinkeria edo hura juzgatzeko? Erakutsi egin zituen, bai, erakutsi, titi mardulak nahiz erorixeak (denetarik zeukan), eta Deereren beste zenbait galdera ezinago bihurri ere erantzun zituen keinu
|
bidez
, zuzen erantzun ere; hain zuzen eta hain azkar, non une batez harekiko usteak berriz ere zalan  tzan jartzea lortu baitzuen nire baitan. Esperantzaren ateak beti du, nola ahanzturak zorion apurra, zirrikurik, bere txikian hain ezdeusa bada ere.
|
|
|
Azken unera arte eutsi zion goiari Ana Morenak, alegia, gor mututasun faltsuari bezala, baita Deereren galdera gero eta bihurriagoei erantzun ere. Ez zen hortik etorriko galmendirik, ezustearen
|
bidetik
baizik. Itxaron, ea gertatu zeneantxe kontatzen dudan.
|
|
|
Bihotzekoak ez baitu dardarizo hori sortzen; are gutxiago oraindik, haragi erre kirats sarkor oro blaitzen duen hori. Nire ustea da arbel elektronikoaren
|
bidez
elektrokutatu zutela, hiltzaile gaizto bat bezala exekutatu zutela, arratoiaren zerak eta lasterraldiak eragin zituen nahaste borrasteak aprobetxatuz. Ez zen goxo joan Deereren azken txantxa zakurra.
|
|
|
Baina nireak alboratuz, eta atzera hari nagusira itzuliz, esan behar dut eguraldia ez zela ez hotz ez bero, Armando Bonilla zutik zegoela, erronkan, itzalita zegoen kamera bati finko finko begira, eta berak hartu zuela hitza aitorpen edo hustuketa bati ekiteko asmo sendoarekin; eta esan behar dut, zinez esan ere, Deere jaunak aurrez iradoki edo zituen basakeria izugarriak ez zirela inondik ere faltsukeria, Armando Bonillak berak delektazio psikopataz aitortu baitzituen hemen paperean idaztekoak ere ez direnak, bere izugarrian. Nire ustez, hala ere eta uste hau ziurtasun bihurtzea nahi nuke, baina ez dut horretarako arrazoi nahikorik aurkitu, Bonilla jauna gezurretan ari zen, plantak egiten, esan nahian bezala era guztietara larrutu behar zutenez, itaunketekin eta infamiekin eta gezurrekin txikitu behar zutenez, bada, bai,
|
bidea
erraztuko ziela, eta haien odol egarri basatia asetuko ziela denbora puska baterako, ziren astakeriarik beldurgarrienak asmatuz eta bere ahoan jarriz; eta erakutsiz, gainera, egin zituenak gustura egin zituela, eta harro zegoela egindako izugarrikeriez, eta atzera berriz egingo zituela, gogora eta zorion betean, aukera izanez gero; eta irakurlea ez uztearren, eta berari zor zaion errespetuz baina... Nahasi samarrak edo gertatzen bazaizkio irakurleari, barkamenak aurretik, baina oroimenak ahaztuta nahiago dituen gauzekin ez dago eskakizun handiekin ibiltzerik.
|
|
|
Lehen lehenik esan zuen misiolari joan zela Afrikara, misio hauetan bere espiritu herratua, jipoitua, altxatuko zuen esperantzan. Baina laster konturatu zen langintza hura oso gogorra zela,
|
bide
hark ez zeramala hondamendi handiago batera baino. " Gau batez, ilunaren izara bel  tzaren pean, alde egin nuen oihan puska birrindu hilotz hartatik.
|
|
|
Eta zergatik elefantea, jakin baliteke, Bonilla jauna?". " Bada, elefantea piztia zintzoa, burutsua, zuzena eta legeak errespetatzen dituena delako; ilargi berria denean, ibaira jaisten da purifikatzera; ahalkea delako, eta emea errespetatzen duelako; eta bera baino animalia txikiagoekin errukitsua delako, eta gizon bat
|
bidean
galduta topatzen badu, bide onera etortzen laguntzen diolako. Horregatik elefantea:
|
|
|
Horregatik elefantea: ukendu hark purifikatu egin ninduelako, eta
|
bide
zintzora iristen lagundu zidalako".
|
|
|
Nire salaketa zure aurrean egina dago, irakurle, eta ez dago nire aldetik orain gehiago egiterik. Programan bertan bai egin nuen, ordea, nire salaketa partikularra, horrek guztiak kontzientziaren hondo iraul  tzailea inarrosi baitzidan une zehatz batean; ez zen, pentsatuko duzun bezala, irakurle, salaketa zuzen erasokor bat izan, jokaera sotil bat baizik, gehiago ironiaren edo sarkasmoaren
|
bidetik
zihoana; kontrako jardunak heriotz automatikoa zekarren, eta ni ez nengoen artean hilotzen erresuman atseden har  tzeko prest. Datozen orrialdeotan izango duzu aukerarik, lagun, nire jokaeraren nondik norakoez jabetzeko.
|
|
|
Edurtxo Caterpilar, berriz, ezinago gorri jarri zen lotsaren lotsaz, eta nireganako gorrotoz, eta haienganako haserre handiz. Nire erantzun hark, noski, ez zituen
|
bideak
goxatu. Horratx zuhurtziaren eskua askatu izanak ekarri zidan ordain latza!
|
|
|
Eztanda gehien sortarazi zuena, noski, nire zazpi andregai birjinen kontua izan zen. Sexuak barrerako
|
bidea
erraztu egiten du. Eta huraxe zen bada argitu behar nuen lehen puntua.
|
|
|
Bizitza ankerra da, horregatik da laburra. Eta, alderantzizko
|
bidea
: bizitza laburra da, horregatik da ankerra.
|
|
|
Jolas huts gisa ulertu genuen hura guztia, xalo arriskurik gabea. Baina ene baitako mintzoak atezu jarri ninduen; eta, ahots txikiak emandako argibideak zuhurki jarraitzera deliberatu nintzen;
|
bide
hark erakutsiko zidan, estreinako ondorio gisa, aldaketa saio hura ez zela, inondik ere, xalo txoro bat; hura guztia estrategia ezinago ongi taxutu bati zegokion. Ez nien noski gainerako gonbidatuei ene beldurren berri eman.
|
|
|
Nik ere izango dut ba pa! goxo bat neureganatzeko
|
biderik
. Aski izango nuke zuk esandako gezurrak entzutea.
|
|
|
Kito, nor bere
|
bidetik
, hartu ditugun bizitza paraleloak inoiz elkartuko ez direlako. Migelek zein ote zen ofiziorik dirutsuena galdetu zuenean, erabaki nuen nik apaiz izatea; eta hura neskazale huts zen garaian, misojino bihurtu nintzen ni.
|
|
|
Bostehunen bat metro. Bi ibaik ebakitzen zioten arima
|
bideari
euria egiten zuen bakoitzean, eta ugaria izaten zuen lokatza.
|
|
|
Une larrienetan ere, arazo gogorrenaren aurrean ere, berdin jokatu dut beti. Arazoak bere
|
bidea
jarraituko ez duelakoan, amets zoro baten antzo; baina, azkenean, gorputza dardarka nabaritu izan dut arazoak inguratu eta busti nauenean. " Ahaztuko duk, orduak pasatuko dituk, eta kito!".
|
|
|
Elizan sartu nintzenean, aitortza on bat nahi nuen. Eztarrian nuen korapiloa ez zen nolanahikoa, behin gertatu zait arrain baten arantza eztarrian hainbat egunetan gelditu eta txistuaren
|
bidea
okertzea, ez nuen lorik egiten, baina aitortza hark bihotza eta hurrengo goizeko gosaria arindu behar zizkidan.
|
|
|
Besteren emazteak berba pozoitsuekin liluratu gura duen sugea haiz hi, horra! Jo eta bertan tragatzea merezi duk hik oihu egin dio jende artean
|
bidea
egitearekin batera, nahiz eta inguratu zaion Karmelo hura gelditzen saiatu. Baina Dabid, Patxiren antzera, total egina zegoen eta estropozo egin du, neska bat berarekin lurrera eramanez.
|
|
|
Alabaina, nik ez dut askoz gehiago ikusi, zeren bat batean Rubenek eskutik indarka heldu, eta, oraindik ez dakit nola, ni zulo jendetsu hartatik ateratzea lortu baitu (atera
|
bidean
, segurtasun zaintzaile erraldoi bat hurakan baten pare igaro da gure albotik). Kanpora irten garenean, sabelean halako bulkada bortitz bat sentitu dut, eta berehala tripei heldu, burua makurtu, eta, nire GMI aren kalterako, botaka egin dut.
|
|
|
Gaur goizean, garbigailua zentrifugatzen hasten denean bezala, hiru aldiz sentitu dut bihotza golkotik irteteko zorian. Aurrena, gelan, telefonoaren dei zaratatsuek eta ez naiz exajeratzen ari paradisutik atera nau gaituztenean(" Goizeko bost eta erdiak dira", ohartarazi digute harrera gelatik Danen aginduz); hurrena, handik gutxira guk geuk jarria genuen iratzargailuak; eta azkena, aireportura
|
bidean
Preteritok bat batean oihu egin, eta biharamuna nabaritzen hasiak ziren bidailagunak esnatu dituenean:
|
|
|
Gero, Bilbora
|
bidean
, guztiz ahantzi zait aldizkaria; hainbeste oroitzapen nuen berri  tzeko, hainbeste gauza pentsatzeko. Baina, ezustean, poltsan paperezko musuzapien bila hasi, eta Rubenen aldizkaria topatu dut.
|
|
|
Hirugarren hotzikara ilunabarrean sentitu dut, izan ere indiarren zaldi gainean galapan ibili naizenean, aspaldiko partez libreen sentitu bainaiz, eta neure buruarekin pozik, bakean (hau ere, zaldian ibiltzea, Dabidekin kamustu zaidan zaletasuna dela sentitu dut, askatasunerako
|
bidean
beste pausotxo bat).
|
|
|
Kafetegira
|
bidean
, Patxiren hitzen oihar  tzuna etorri zait: " Gotorlekurik garaiena eta sendoena baino menderaezinagoa zara".
|
|
|
Baina bestera, Rubenek ere kezkatzen nau: harengan topatu ditut behar beharrezkoak nituen laztanak, besarkadak, musuak, hitz eztiak, eta, egia esatera, ez dakit ez ote naizen urrunegi joan, Rubenen
|
bidean
ez ote naizen behaztoparri gertatu. " Nire lagunak pozak txoratzen jarriko lirateke Bakarnerekin ez, eta benetako neska batekin harremanak izan ditudala esango banie", adierazi izan dit trufaz azken egunotan, baina ez Ruben ez ni ez gara ausartzen etorkizunaz hitz egitera.
|
|
|
Eta berari ezertxo ere aipatu ez badiot ere, gaur burutazio txoro bat izan dudala: San Frantziskora
|
bidean
, San Joakin haran mugagabe eta fruta arbolez betean barrena gentozela, hango fruituen ugaritasuna eta lurraren emankortasunaren ikusirik, bururatu zait pilula hartzeari uzten ahal diodala, eta patuaren esku utzi ni haurdun geratu ala ez. Polita litzateke bidaia honetatik halako opari batekin itzultzea.
|
|
|
Polita litzateke bidaia honetatik halako opari batekin itzultzea. Baina
|
bidean
aurrera, burutazio hori hausnartu, eta txorakeria galanta dela ondorioztatu dut (halaxe ohartarazi dit urrunetik etorri zaidan Teresaren ahotsak ere), eta aski noragabetua nagoela nire bidaia nahasi honetan halako erabaki bat hartzeko.
|
|
|
Orduan itzala baino argalago geratu nintzen eta, berriro ere, oraingoan barne egonezin honen eraginez,
|
bide
horretan noala esa  ten didate denek (Teresak behinik behin hori nabarmendu izan zidan, eta Estherrek eta Adelak ere horixe esan didate goizean dutxatik irteten ikusi nautenean, hori eta beren donuts etatik jateko, dagoeneko sabela aski lehor baitute).
|
|
|
|
Bidean
aurrera, tarteka zuhaitzetako sustraiak espaloian nabarmentzen zirela ohartu naiz; bazirudien espaloitik atera nahi zutela, eta aire bila joateko oso norabide gutiziatsua hartu nahian zebiltzala. Beste batzuetan, ordea, oinen azpitik zetorkidan dardara sumatu dut, New Yorken bezala, metroak lurpean eragindakoa.
|
|
|
Goizaldean handik irten naizenean, komunerako
|
bidean
Karmelo topatu dut eta nik ez dut jakin zein sentimendu nagusitu zaidan: bozkarioa, gero Dabid jakitun jarriko zuelako; amorrazioa, ez nekielako Dabidek horren berri izatea nahi nuen; indiferentzia, beharbada une horretan gogoa artean Rubenengan nuelako eta gainerakoa bost axola zitzaidalako.
|
|
|
Ez zait gehiago atera  tzen. Bryce Canyonera
|
bidean
, arratsaldeko ordu bi eta erdiak. Ã demain.
|
|
|
Allô, Dabid? Gaurkoan supermerkatu batetik deitzen dizut, Grand Canyonerako
|
bidean
. Preteritok, Jordik alegia, azaldu digunez, mende hasieran hara joaten ziren turistek bataz beste bizpahiru aste ematen zituzten bertan eta orain, gutxi gorabehera, bizpahiru ordu pasatzen ditugu.
|
|
|
Xavier, azkenik,
|
bidean gora
topatu dugu: izerditan, baina adoretsu, aurpegi ezinago seriosarekin.
|
|
|
Baba batzuk eta izter arteko erredurak gorabehera, Aste Santuko prozesio batean bezain mantso, azken aldatz pikoari ekin diogu. Eta sarritan gelditu izan gara atseden ttikiak egiteko, behera begiratzeko eta ordu arte egindako
|
bideaz
ohartzeko eta harritzeko... Guztiarekin, gogoa bikote galiziarrean, epaiketan eta Adelarengan izateak lagundu egin digu nekez ahanzten eta igoera eramangarriago egiten.
|
|
|
Guretzat eta josteta hutsa besterik izan ez dena hasi zait xuxurlaka, Olgarentzat benetako sofrikarioa eta gurutze
|
bidea
gertatu da. Nonbait, ez oso aspaldi lankideren batekin abentura bat izan zuen eta, Xavierren isilpean gorde ahal izango zuela uste izan bazuen ere, gure epaiketaren kontu horrek zuzenean eragin dio; pertsonaiekiko identifikazio handia, oso handia izan omen du; ni orain konturatu naiz:
|
|
|
Nola sendatu maitatzeak utzi dituen zauriak ihes eginaz ez bada. Baina nola egin ihes izuari, amodioaren
|
bidetik
ez bada. Nola maitatu, ordea, zauriak sendatu gabe.
|
|
|
" Imajinatzen al dituzu Miren eta Koldo ohean? Mitxelin gida aldean eraman arren, ziur nago nekez aurkitzen duela plazerraren txulora daraman
|
bidea
...". Halakoetan, ni doi bat deseroso sentitzen nintzen, batik bat beste bikoteak ere gutaz mintzatzen imajinatzen nituenean, elkarrekin afaltzen egon eta gero, esate baterako, ardoaren berotan konfidentzia batzuk egin eta gero, haien etxera itzu  li, eta ohera sartutakoan.
|
|
|
|
Bidean
ekaitza lehertu zaigun arren, Moab herrixkako kanpinera heldu garenean, furgonetako aire egokitutik irten (oporraldi honetan horixe da bulegoa oroitarazten didan gauza bakarra), eta sekulako bero zafladak kolpatu gaitu. Horrek are astunago bihurtu du orain arteko gure nekea, eta dendak muntatzeko guztiz gogogabetu gaitu (nirekin aski kopetilun egon arren, gaur atzera Rubenek lagundu dit egiteko horretan).
|
|
|
Atzokoa kontraste handiko eguna izan zen: goizeko ibilbidea bihurgunez beterik zegoen eta, egonagatik, goimendietan elurra ikusi ahal izan genuen; arratsaldean, ordea,
|
bidea
zuzen baino zuzenagoa bilakatu zen, eta paisajeak mendien erliebe gorabeheratsuak galdu, eta basamortuaren ordeka monotonoa eskuratu zuen.
|
|
|
Alabaina, Tomek erosketak egin, eta furgonetara itzultzean eman dit aparailua, eta ez dut etxera deitzerik izan. Gero, Grand Canyonera
|
bidean
ere, zalantza handiak izan ditut: alde batera, nik Frank Sinatra eta Ava Gadner en arteko dei erromantiko haren an  tzekoak amesten nituen...; bestera, ez zait oso zuzena iruditzen Dabidentzako deien peskizan ibiltzea (baina, egia esatera, dagoeneko kezka gutxi); eta azkenik, zer arraiotarako etorri naiz bada EEBBetara gogoa etengabe Gasteizeraino joaten bazait?
|
|
2001
|
|
|
Poliki ibiltzeko. Infernurako
|
bidea
ez da hau baino makurragoa izango.
|
|
|
Ez dakit, baina litekeena da... Bidegurutze asko igaro ditugu eta ez litzateke harritzekoa izango, halakoren batean, okerreko
|
bidea
hartu izana... Gainera, urteak dira ez garela paraje hauetatik pasatzen.
|
|
|
Arrazoi duzu, James. Ez goaz okerreko
|
bidetik
. Ez zintudan kezkatu nahi...
|
|
|
F: Lasai, gizona, urak etorriko dira-eta beren
|
bidera
... Orain ulertzen dugu zure oinazea eta zure desditxa!
|
|
|
Baina, kontuz!: ez dut onartzen hildura hilduragatik; aszetismoa, lagun, jarduera espiritual modura ulertzen dut nik, santutasunaren
|
bidera
daramana...
|
|
|
G (ironiaz): Eta luzea al da
|
bide
hori, Aurelio?
|
|
|
U (txantxaz):
|
Bidea
, berez, ez omen da luzea, baina guk askotan egiten ditugu geldiuneak, maizegi, gasolina hartzeko eta, botatzeko ere bai eta noizbehinka...
|
|
|
Picassoren ezpalekoa, agian? Segi zure
|
bidetik
aurrera, majaderoa!
|
|
|
Behin honetaraz gero, nik baietz uste dut, jauna. Garestitxo aterako zaizu, baina ongi gastatutako dirua izango duzu, horretan ez dudarik egin (Malko pare bati
|
bidea
utziz): Gainera, prezio honetan ez duzu behar bezala galtzeko arazorik izango:
|
|
|
B: Hortxe, Saturno kalean, etxera
|
bidean
.
|
|
|
Elkarri eskuak estutu, eta nork bere
|
bidea
jarraitzen du.
|
|
|
Ikuskizun beldurgarri haren aurrean, baina, argi ibili zen aita, eta laster jarri zituen familiarteko guztiak kanpora
|
bidean
. Bazekien, hala ere, ez zela libratuko, eta ez zen libratu:
|
|
|
Halakoetara nork edo zerk behartzen gaituen jakin gabe,
|
bideari
ekiten diot, ene itzalarekin lerroz lerro. Batzuetan, biziak berak ere nazka ematen du.
|
|
|
Hutsalak izango ditu barne borrokak, alferrik esango dio bere buruari" zoro neurotiko halakoa". Atzera, goizero bezalaxe, etxerako
|
bidea
hartuko du; ez lasterka, pausoan pausoan baizik, badakielako ziurtasun osoz dakielako itzalita utzi duen sukaldeko sua itzalita dagoe  la, eta ez dagoela, beraz, etxea kiskaliko den arriskurik; baina, ziurtasun osoek beren baitan gorde ditzaketen arriskuez jabeturik, gizon hori etxera itzultzen da goizero, eta goizero, eta plazer handiz, sua itzalita utzi duen egiaztatze une paregabea gozatzen ...
|
|
|
Aitzakia sotil batez baliaturik, eserlekutik altxatu eta bertaratu egin natzaio. Ene aurpegiak ez du ezusterako
|
biderik
eskaintzen. Eta horregatik dator ezustea:
|
|
|
Orduantxe jo zituen begiz hegazkin urrunak, tankeak, soldadu ilaran jarriak domina ezezagun eta dizdizariak zintzilik zekartzatela, hurbil, oso hurbil; orduantxe entzun zituen ulertu ez zituen hitzak eta oihuak, baina nola hala argitu zituenak eta gustatu ez zi  tzaizkionak; orduantxe ikusi zituen ardoz eta gorrotoz odoleztaturiko begiradak. Buelta erdia eman, eta etxerako
|
bidea
hartu zuen. Ez zuen presarik izan, bazekielako ordurako presa ez zela beharrezkoa.
|
|
|
Eta zer den ene beste esku hau, ezabatzen baitu idazten dudana oro; eta zer den eztarri hau ere, beste baten hitzak ahoskatzen baititu; eta zer diren ene oinak, eromenaren
|
bidean
galtzen baitira, eta egiten baitute tristuraren deserrian herri, esperantzaren aberrian atzerri.
|
|
|
Etxeak herri Â, eta baserriak auzo. Herriak bere hiri
|
bidean
joiazan, apurka apurka.
|
|
|
Aurrera jarraitu zuten guztiek, batean txistuka, hurrengo isilean... Bat batean, agure bat atera zitzaien
|
bidera
:
|
|
|
Hego Ameriketatik ekarri berri zutela eta anaia gaztea joan zela aurreko egunean, astoa hartuta, apur baten bila, hiriko azokara. Zoritxarrez, otarrak zulatu eta
|
bidean
galdu zuela gehiena, baino hurrengo asterako, zaku bete behintzat edukiko zuela salgai. Anaiari entzun  da zuenez, ganaduarentzat aproposa zela.
|
|
|
hots egin zion aitak mutil koskorrari, zerbait bururatu balitzaio bezala. Non dauzkazu
|
bidean
aurkitu zenituen harri haiek?
|
|
|
Zure birraititak eta zure birraitonak Euskal Herriko punta banatatik Ameriketarako
|
bidea
hartu dute. Beraien borondatez izan da erdia.
|
|
|
Har ezak.
|
Biderako
.
|
|
|
" Txorixo mutur bat eta gazta zati bana.
|
Bidean
zahatotik ardo tragoxkaren bat edo beste. Errez ailegatu ziran gora:
|
|
|
" Tontor barrenean, hogei bat lagun, bai, kandela pizten, hildakoei zerurako
|
bidea
errezteko ahaleginetan. Gurutzean, beste hainbeste, zintzilikatutako aroak hanketatik eta eskuetatik pasetan, erreuma sendatu guran edo.
|
|
|
Hirugarrenean, bai. Eta Â
|
bidean
, ostera bere, bere jaioterriaz, jaiotetxeaz, aitaz, amaz eta, jardun eban. Eta neskak bere jostekoez, ugazabandreari negurako josi behar eutsan berokiaz eta, zorte pixka bategaz, nagusiak Erregenetan emongo eutsan  eskupekoaz.
|
|
|
Bitartean, ixtear dago oihal denda jaioterrian. Aitona amona zaharrek berrikuntzarik nahi ez, gurasoek zalantza asko, gazteek bakoitzak bere
|
bidea
eta lekua nahi: gerriak zabal eta gerrikoak estu.
|
|
|
Zenbait estilo saiatu nahi du eta ez du gura familiako edo antzerakoen loturarik bilatze bide horretan.
|
Bidean
, zenbait  etxe adin berdineko ikasleekin, eta mozorro ugari ere bai, aldiko aurkikuntzek betiko balioa dutelakoan. Lehen idazki txikiak, lehen dezepzioak, lehen maitasunak, lehen zalantzak, baina, betiko ametsa  bizi:
|
|
|
Atzera puntadaka, atzera puntadaka, beste urte pare batean, kide soinekoa zena jabeen gorputz arimetara itxura berriz egokitu
|
bidean
. Bitartean, soinekoa daramatenak tira batera eta tira bestera, aldi berrietara egokitu nahian.
|
|
|
Hemen, elizpean, olgetan,
|
bidez
bide noa, harri koxkorrak botaz, itzulbidea gogoan, lagunak hondartzatik ekarriko dituen seietako autobusaren zain.
|
|
|
Egunero egunero pasatzen naiz zure ondotik eta, egunero, eten gabe, aldatzen dut zuregana hurbildu ahal izateko
|
bidea
. Alferrik ordea.
|
|
|
Bai, zeren eta hemendik aurrera, gaur arte erosi, oparitu eta utzi dizkidaten bizipen soineko  guztiak maleta batean sartu eta herriz herri eramango baititut
|
bidean
jasotako berri guztiekin batera nahasteko. Baina zuk, nigandik milaka kilometrotara egon arren, zuk, aspaldian zuretzat  gordeta daukadan txoko apartekoan jarraituko duzu; nire txaleko beltzaren goiko poltsiko bakarrean, hain justu.
|
|
|
... maitea, izarra, laztana, eguzkia, bihotza Â, kuttuna, lur bustia, enbor sendoa, kabi beroa, elur biguna, ur epela, egur trinkoa, txori arina, azukre koxkorra, belar hazia, gaueko argia, goizeko ilargia, eguneko ogia, iturriko ura, itsasoko txalupa, mendiko
|
bidea
, tontorreko gurutzea, haraneko hego haizea, aldapako soka, txokolate urtua, esne beroa, arrosa usaintsua, maindire zuria, karamelu goria, laranja ur  tsua, limoi eztia, marrubi heldua, sagar arbola, kotoizko painelua, tergalezko alkandora, artilezko bufanda, neguko eskijama...
|
|
|
Mugaz kanpoko
|
bideak
ikusi, herrialde gabeko auzoetan galdu, iturririk gabeko uretatik edan, dendarik gabeko kaleetan olgatu.
|
|
|
Hitzak utzirik, berdin ez dira axala besterik, goazen larriagoetara. Hirurogeiren bat urte daramatzagu batasunera
|
bidean
eta badirudi, fruituei bagagozkie, batasun hori uxatzen aritu garela eginahalean, bai Gipuzkoan, bai Bizkaian, bai orain Lapurdin, Baxenabarren eta Zuberoan. Euskalkiak nahasi, bai, egin ditugu, Pasaiako ardogileek kolore bateko eta besteko isurkariak nahasten omen dituzten eran, baina nahastea ez da batzea eta ez da behin ere izango.
|
|
|
|
Bide
horretatik ez da anarkia gutxitzen, areagotzen baizik. Ez baitu inork arrazoi larririk gabe bere ohitura utziko iritzi berri bati gur egiteko.
|
|
|
ez da gutxi. Laster menderatuko dugu anarkia
|
bide
horretatik.
|
|
|
Esaldi horrek zerbait esan nahi baldin badu, hauxe esan nahi du: nenduan (nendun baino hobeto) dela formarik zaharrena eta horretatik sortu direla  neban, nuan, nuen eta gainerakoak, hotsak legez aldaturik ala analogia
|
bidez
ez dakigu, ez baitzaigu ezer esaten. Nolanahi ere, horrelako lege fonetikorik ezagutzen ez dugunez gero, analogia izan bide da aldaketa horren eragilea.
|
|
|
Izkribu euskararen, euskara idatziaren ohiturak eta usadioak ongi finkatuak eta mugatuak zeuden punturik gehienetan, euskalki bakoitzaren barrenean behintzat, eta aski jokabide argia dugu haiei amore ematea, haiei lotzea eta obeditzea. Aho hizkuntzan ez dugu batasunerako
|
biderik
idoroko, bereizkuntzarako baino, bestearen aldean askozaz ere aldakorragoa eta desberdinagoa dugunez gero.
|
|
|
Itzulpen horiek, ordea, biziro zabaldu eta ugaritu dira azken urteotan. Zorretan gaude lan horretan aritu eta ari direnekin, premiazkoak baitziren itzulpenok eta hizkuntza lantzeko
|
bide
egokia.
|
|
|
Hona adibide bat. Euskaltzaindia bere hiztegi handia prestatzen ari zelarik, ez zuen inork txintik atera hiztegi hori  erdal euskal hiztegi bat zelako, hots, ez euskaraz mintzatzeko
|
bidea
, baizik eta erdaraz esanak euskaraz berresatekoa. Erdalkeriaren ihesi ote genbil  tzan ala erdalkeriaren bila?
|
|
|
Horrelako eginkizunetarako ez dugu gure artean ez gogorik ez girorik izan. Erruduna nor den jakiteak ez du axola handirik, baina hori ondo jakinaren gainean dugula abiatu behar dugu
|
bide
horietatik.
|
|
|
Ez dugula eta ez dakigula ez dakigun bitartean ez gara izateko eta jakiteko
|
bidean
sartuko. Eusko Ikaskuntzak, jakinaren gainean, laburtu zuen esaerak dioenez:
|
|
|
Arrisku bat ikusten dut gure gazteriarentzat: Europan barrena asearen asez sortu diren kezkek eta arrangurek ez ote duten saihestuko hartu behar lukeen
|
bidetik
. Guk gosea berdintzeko daukagu; ez dugu oraingoz asearen beldurrik.
|
|
|
Asko esan nahi du kultura lanetan, beste edozeinetan bezala, aldez aurretik begiz jota edukitzeak helburuak, mugarriak, pausoak eta
|
bideak
. Guztion onerako izango den eran gai horiezaz elkarrekin mintzatzeko adina etorri zaigu.
|
|
|
Euskarak bere tamaina hori dela medio ez du gehiegizko hedadurarik izan, ez lurrez ez hiztunez eta ez literatura obrez ere. Nolabait esan, gure artean paperera pasatzen garenean, esan nahi dut (badakizue, orain  tsu arte, joan den mende arte, gizonak ez du
|
biderik
izan papera edo tinta edo antzeko zerbait ez baldin bada, esaten zituenak edo esan nahi zituenak gordetzeko, tomateak potoan sartuta gordetzen diren bezala gorde  tzeko), joan den mendeetatik datozkigun lekukotasunak gehienbat lekukotasun idatziak dira, paperetan daudenak; eta paperetan âhori garai horietako paperak erabili behar izan dituenak ongi baino ongiago daki eta gehienetan damuz i... Euskarazko hitz bat aurkitzeko ehunka hitz irakurri behar dira beste hizkuntzaren batean dauden dokumentuetan.
|