|
2000
|
|
|
Gidariaren eskuak esnatu zuen. " Heldu gaituk Clifden a, Connemarako hiriburura...", esan zion eta segituan gaineratu zuen egunero egiten zuela berak
|
bide
hura, eta gutxitan ikusi zuela Connemara hain eder. Eta ez zuela ulertzen nola lokartu zen, eta ea nola zen posible, inoiz ez zuela aukerarik izango naturaren holako espektakulurik berriz ikusteko eta hala ere lotan pasatu zuela bide guztia, eta ardiak errepidetik joaten ez zirelako taxia ordu laurdenez geldirik izan zuela, eta paisaia hark arnasa ere osten dizula (noski, esna egonez gero), eta berrogeita hamar libera zirela, mesedez.
|
|
|
Dohainik bidaiatzea maite dutenen, dugunon, merkatu bat ematen zuen Kilkennytik abiatuta Cashelera zihoan
|
bide
hark: gazte bat hemen, erosketak egiterakoan goiztiar ibilitako emakume edadetu bat harago, motxila handi bat bizkarrean zuen betaurrekodun despistatua urrunago.
|
|
|
Eta Estebanek ez zian nahi, uste zuelako bere heriotza aski izan zitekeela auziaren erabakitzeko, jauregia gaztelau soldaduek setiaturik zegoenez gero, itxuraz, bere erranetarat zituèn hirurogei bat soldadu agramondarrak alferrik sakrifikatzerat utzi gabe... menerat zituen zortzi beaumondar preso laxatzen zituela, aldi berean. Eta,
|
bide
hartarik bere deliberamendu hura aitzina zeramala, bere buruaz bertze egin zian, ezpata bihotzean sarturik, eta pentsaturik ezen zeruan bilduko zela bere bi anaienganat —Eusebioganat eta Pedroganat—, zeinak, bera ez bezala, katolikoak baitziren, baldin bere bi anaia haiek hilik bazeutzan, Noaingo guduaren ondotik...
|
|
|
Eta,
|
bide
hartarik, euskaraz skribatzen zuten bertze hainbat skribatzaileren berri jakin nuen: Hirigoiti, Materre, Argaignarats... eta, bere batez, Joanes Etxeberri ziburutarra, manual debozionezko bat skribatu zuena eta bertze liburuska bat, Noelak zeritzana eta poema edo kanta labur batzuk biltzen zituena.
|
|
|
sal-erosi nahasiak izan ote ziren edo sal-erosi garbiak, lukurreriazko tratu gaixto engainamenduz beteak edo egainamendu gabeak, baina bai segura diezazuket ezen probetxu handikoak gertatu zitzaizkiola guztiak ere, halako suertez, non oker handirik gabe erran baitzitekeen gizon hartaz ezen nekez ereinen zuela bihirik buru beterik emanen ez zionik... Eta, hala,
|
bide
hartarik bideratu eta biribildu ahal izan zuen hurrengo hamabi hamahiru urteetan —bizi izan zen artean, beraz— mirakulu iduriko hura Urbiainen, zeren Euskal Herria pobretzen eta jendez hustutzen ari zela eta gainbehera zetorrela erdietsi baitzuen jauregiaren eta jauregi inguruaren jasotzea eta nehoiz baino goitiago edukitzea, diru irabaziak urtez urte berretzen eta gurentzen zituela....
|
|
|
Izan ere, berehala pentsatu nuen ezen okasinoa ez zela bakarra izanen, eta ez nenbilela, ondorez, berant, bi uso joanei sareak berriro hedatu ahal izaiteko... zeren eta haiek ez baitziren munduko punta batetik bertzerat zebiltzan usoak, baina etxe etxekoak, eta segur nengoen, halatan, ezen berriro bilduko zirela Mattin eta Elbira elkarrenganat etxean edo etxe inguruan, nola Maddalen eta osaba Joanikot biltzen baitziren itzalgaizka urroztarren bordan, eta nola erleak itzuli ohi diren behin eta birritan utzi izan duten lorerat, gehiagoren igurikitzan. Eta gorabehera haietan galdu nuen denbora ongi etor zekidakeen, bertzalde, zeren,
|
bide
hartarik, aitari jakinarazi beharrekoak presta bainitzakeen, elez ele eta erranez erran.
|
|
|
Baita ederragoak ere. Omne quod movetur ab alio movetur, erraiten zuen Akinokoak, Jainkoaren existentziaren demostratzeko, bere bortz argumentu ezagun haietarik lehenean,
|
bide
hartarik mugimenduaren lehen kausa eta arrazoina edireiten zuela, baina nago ezen, kausen kausetarat jo gabe ere, aski arrazoin zela tigrearen edertasun basati hura Guztiahaldunaren existentzia frogatzeko.
|
|
|
Eta, kontra egiterat nindoakion, guztiz kontra nengoelako, baina zer aitzina nezakeen nik
|
bide
hartarik, harentzat hain inportant izan zitekeen kontuan.... Deus ez!
|
|
|
Eta,
|
bide
hartan, Mignonek Spinolarekin konparatu ninduen, eta ni, hitz haiek entzunik, harro egoiteko moduan egon nintekeen... eta harro ere nengoen, egia erran, alde batetik, zeren eta Mignonen laudorioek klarki adierazten baitzidaten ezen, materia hartan eta trabailu haietan hasi berria nintzen arren, nornahi den baino gaiago eta antzetsuago izan nintekeela, eta ene etorkizuna, halatan, ezin joriagoa et...
|
|
|
Halako tailuz, non, haize haizetsuaren karietarat, baga eta olatu ezin handiago haiek sortu baitziren, olagarro jigant baten besoak ziruditenak eta untzia kupidagabeki astintzen eta inarrosten zutenak, ababorretik eta istriborretik, brankatik eta popatik.
|
Bide
hura hamaika bider egina zen kapitaina, eta ekaitz eta tenpesta bat baino gehiago ere bildua izanen zuen bere memoriaren itsas libururat... Haatik, herstura hertsi hartan eta puntu gaitz hartan, alferrikakoak ziruditen haren manu eta ordenek, zeren intxaur azal bat bertzerik ez baikinen haize haserreen eta uhin are haserreagoen menean.
|
|
|
Lehen lehenik esan zuen misiolari joan zela Afrikara, misio hauetan bere espiritu herratua, jipoitua, altxatuko zuen esperantzan. Baina laster konturatu zen langintza hura oso gogorra zela,
|
bide
hark ez zeramala hondamendi handiago batera baino. " Gau batez, ilunaren izara bel  tzaren pean, alde egin nuen oihan puska birrindu hilotz hartatik.
|
|
|
Jolas huts gisa ulertu genuen hura guztia, xalo arriskurik gabea. Baina ene baitako mintzoak atezu jarri ninduen; eta, ahots txikiak emandako argibideak zuhurki jarraitzera deliberatu nintzen;
|
bide
hark erakutsiko zidan, estreinako ondorio gisa, aldaketa saio hura ez zela, inondik ere, xalo txoro bat; hura guztia estrategia ezinago ongi taxutu bati zegokion. Ez nien noski gainerako gonbidatuei ene beldurren berri eman.
|
|
|
Neure buruari kontzienteki aitortu gabe, Lizartzara joateko ideia buruan bueltaka aspaldidanik nuela jabetu nintzen bat batean. Ausartuko al nintzen, ordea, hartu nahi ez nuen
|
bide
hari eraman nintzan uzten?
|
|
|
Margaren gutunak, neure gogoarekin guztizko harmonian," txaretatik, zelaietatik, soroetatik, basoetatik, mendietatik, herrietatik" pasatzeko agindurik zidanez, zuzenean joan beharrean Altzo herritik eta Otsabio menditik barrena joan ginen Lauaxeta eta biok Lizartzarantz, bidea luzatzeko beldurrik gabe.
|
Bide
hartatik jota ere, bagenuen gauerako Orexara heltzerik, aise gainera, baina ni bidea patxadaz egitearen alde nengoen, eta gaua Lizartzan pasatuko genuela esan nion Lauaxetari.
|
|
|
begien distira, axola doinu hura. Guztiaz ere, ez zion Xanek jarraitu nahi izan hizketa
|
bide
hari. Trago bat edan eta:
|
|
|
Zelaietan elur zuri zuria zegoen, errepidean berriz, auto batzuk igaro ziren. Sobra ere
|
bide
hark hiriko suburbioetara zeraman. Urrun fabrika batzuk begiztatu zituen.
|
|
2001
|
|
|
" Gabrielek baina, oso bizkor ebatzi zuen armen bidea, garbi zeukan hura ez zela bere bidea.
|
Bide
hura beldurrarengatik baztertu zuela diote batzuek. Gabrielek baina bere eginkizun literarioa eta poetikoa zuen buruan.
|
|
|
Kotxeak ere ugari ikusi zituen bidean. Berak kotxeak maite zituen (ez trenak eta tranbiak beste), baina gaztetako bizikleta ikusten zuen begi urdinez, aldi berean, lagunekin eta Rosarekin, eta batez ere Rosarekin (ez
|
bide
hartan, bide berdeago batean), eta kotxeak maite bazituen ere bizikletak zeuzkan gogoan.
|
|
|
Kanpoan eguzkia hasia zen udaberriko sasoia erakusten, baina, hala ere, elurra ari zuen, negu gorrian bezala, okindegi barrenean bezala, zurzurien adarretatik. Haur batek, monagillo arropak soinean, elizara bidean, kandela luze bat ezpataren modura mugitzen zuen, erasotzaile haien kontra, eta Sadabak zigarro bat biztu zuen, azkeneko hogeita lau orduetan egin zuen
|
bidea
haren kean ikusteko. Ortziral Santuz jauntziriko senar emazteek espantu batzuk egin zituzten, okin zintzoaren seme lotsagarriaren itxura zarpaila ikusita.
|
|
|
Jendeak harriduraz begiratzen zidan; izan ere, atzeko kristala puskatua edukitzeaz gain, aurrealdean egundoko zartakoa nuen. Gainera, horren ondorioz kolpe leungailua okertuta eta erdi arrastaka neraman, zuloz jositako
|
bide
hartan behin eta berriz lurraren kontra jo eta dezenteko zarata egiten zuelarik. Banekien denbora kontra nuela baina aurrera egin behar nuen.
|
|
2002
|
|
|
Baina denboraren trena geldirik zegoela iruditzen zitzaion. Hainbat irri eta nigarrez osaturiko oroitzapenak eraman zituen bide amaiezin batetik desagertuz
|
bide
hari muga bat jarri zioten arte. Espetxeratu zutenetik, helmuga begien aurrean jarri eta harako zubia suntsitu zioten.
|
|
|
Nora zihoan Mirari? Berak ez zuen
|
bide
hura ezagutzen, eta lepoa jokatuko zukeen Mirarik ere ez zekiela non zebilen. Bide estua zen.
|
|
|
–oihukatu zion Mirarik– Pasatu egin zaizu. Eskuinetara eta atzera egiten zuen
|
bide
hura zela uste dut.
|
|
|
Larunbat bat zen, eta ongi oroitzen dut egun hura, gauean Iñigo eta Kosme Urrutia izan baikenituen geurean afaltzen,
|
bide
hartatik geure esker ona eta adeitasuna erakusten genizkiela. Berria eman genienean, Iñigo zirika hasi zitzaion Sarari:
|
|
|
marxistek eta, orobat, zientzialariek ziurtzat dute munduaren existentzia, eta abiapuntu horretatik hasten dira mundua esplikatzen, modurik arrazionalean; neuri, ordea, munduaren existentzia egiten zait harrigarri; misterio hutsa baita; eta, misterioaren inguruan, ez zaizkit ametsa eta irudimena baizik geratzen; eta poesia eta errealitate onirikoa, azken finean; aldez aurretik onartu arren munstro iturri agortezinak gertatu izan direla bai ametsa eta bai irudimena ere botere erlijioso eta zibilen eskuetan, gizon emakumeon historian; baina, beste muturrera joz, hobeak izan ote dira, bada, arrazoiak fabrikatu dituen munstroak?; sozialismo zientifikoak sortu zuen Stalin; erlabititatearen teoriak, bonba atomikoa; eta, ene kasuari lotuz, inork irudika al dezake aita bat, hiltzera doakion alabari honako hitz hauek esaten: ...en, materialismo dialektikoaren arabera, hau, hori eta hura..."?; ez ote nuen askoz hobe, aldiz, materiaren mugak hausten saiatu, alabaganako maitasuna eta infinituaren nostalgia xede horren zerbitzuan jarriz, mundu paralelo batzuen eta beste hainbat errealitate ezberdinen xerkan?; Leirerena jakin nuenetik bai bainuen gose aseezin bat, barnetik jaten ninduena... eta ezin ase nezakeena, ausaz,
|
bide
hari ekinez baizik; zergatik egin behar nien uko, hiesaren munstroa garaitzen lagun ziezaguketèn arma haiei eta sentimendu sakon haiei?; zergatik ez hitzak dantzan jarri eta hegan egin, bihotzaren begiak zabalduz, maitasuna eta errukia oinarri?
|
|
|
Balea baten aurrean nengoen, zinez! Eta balea neure esparrura ekarri beharra nuen, oharturik bainengoen orduko,
|
bide
hartatik nuela fitsik ere aurreratu. Beste amu bat eta beste beita bat eskaini behar nizkion baleari.
|
|
|
Galipot kamioien inguruan sortzen zen hodei gris iluna ikustearekin batera, Mentxuk ezkerreko kale batetik sartzeko adierazi zion.
|
Bide
hark ez zeroan inora, kalearte estu batean amaitzen zen, eta motoa bertan uztea proposatu zion. Hormigoizko pilote batzuk igarota eskailera meharretik jaitsiko ziren itsas pasealekura.
|
|
2003
|
|
|
Ikertzaile batzuen arabera, galtzada II. edo III. mendekoa da. Duela 160 bat urte arte egungoaren trazatu bera duen errepidea ireki zen arte,
|
bide
hartatik igarotzen ziren bidaiari, merkatari, gerlari guztiak, baita Santiagora bidean zihoazen erromesak ere.
|
|
|
Unibertsitatera bidean euskal filologia ikastea pentsatu zuen.
|
Bide
hura korrituta, mingaina, hankak, eta eskuak elkar lotuz," XVII. eta XVIII. mendeko euskal idazleek dantzarekin erakutsi zuten jarrera" aztertu nahi izan zuen tesian. Baina tesia bukatu gabe utzi, eta Nafarroako literatura historikoa arakatzen hasi zen.
|
|
|
Eta bere bizitzako bidekurutze horretan, bide horretatik abiatu zalako, begira zelako aldaketa haren izate guztian, begira zenbat mesede etorri jakozan hortik Eleiza osoari eta munduari. Zer izango ete zan bera, lehengo
|
bide
hari jarraitzekotan. Jakingo ete genduan bere izenik be?
|
|
|
Egia esan, guztia zelan hasi zen eta bera zelan iritsi zen puntu hartaraino ere ezin zehaztu zuen. Ez zekien aurretik hura saihesteko aukerarik izan zenentz, ezta ze unetan hasi zen
|
bide
hartarantz jotzen. Dena ilun eta nahasi zegoen haren burmuinetan, eta ukitzen zuen eskua Unax ala Idarena zen ere ezin bereizi zuen.
|
|
|
Azken musua kotxe barruan eman ostean, Ainhize eta Unax banandu egin ziren. Neskatilak nahiago izan zuen gizonak Alde Zaharreraino ez eroatea; hiruzpalau minutuko
|
bide
hura oinez egingo zuen, inork irakaslearekin ikusteko ahalik eta aukerarik gutxien egon zedin. Abandoko geltokia atzean gelditzen zitzaiola, Unaxen kotxea Udaletxeko zubirantz galtzen ikusi zuen, espaloitik agur egiten ziola.
|
|
|
Herriko etxe baserri kasik gehienetatik zegoen ordezkariren bat, baita Patxiren eskuetatik pasatutako ikaslerik gehienak ere, elizako kanpaiak arratsaldeko laurak jo zituenean. Orduan, Patxik hitza hartu, eta hitzaldi sutsua egin zuen,
|
bide
hura anaitasunaren bidearekin lotuz. Gero, bertso zaharrak kantatzen hasi zen, han zeudenak batu egiten zitzaizkiola.
|
|
|
Arrazoia hauxe da: pertsonaren onerako (edo taldearen onerako), bere azalpena eta baieztapena da bide bakarra, ez dago beste
|
biderik
hura zein den jakiteko, eta, haien lurraldean, haiek baizik ez dezakete erabaki.
|
|
|
Eta halaxe ulertu nuen autoa jarri bazidaten ez zela presagatik izan.
|
Bide
hura autobusean, edo militarren konboi arrunt batean egin ahal izango nukeen. Baina ez zuten nahi.
|
|
2004
|
|
|
EAJ eta PSOE kohabitazio gobernuan aritu zirenean. Baina PPren garaia iritsi zen eta
|
bide
hura bertan behera geratu zen. Guretzat kontua ez da PSOE eta EAJ akordio instituzionaletara iristea.
|
|
|
Hil bidea esaten zitzaion. Hil
|
bide
hartan hildakoaren ohe jantzia erretzen zen, eta batzuetan ohea ere bai. Elizan, zolan, etxe izenak jartzen zituen harrietan, familia bakoitzaren lekuaren adierazgarri.
|
|
|
Lizarrako itunerako emandako negoziazioetan, abertzaletasunaren baitako paktua zen armak isilik mantentzeko jarri zen exijentzia.
|
Bide
hark nabarmen erakutsi zizkigun zer muga eta zer ezintasun zituen. Horien artean, bat, inongo dudarik gabe, jasangaitza bilakatu zen:
|
|
|
Lantzaren mundu handios eta ilunaren ikustaldi labur hura aski izan nuen arimaren baitatik arbuiatzeko. Bai, orduraino gure bidea bat eta bera izan arren, orain ez nuen
|
bide
hartatik segitzeko gogorik. Bihurriegia zen eta beldur ematen zidan; bide hartako zenbait saihesbidetan sekretu lazgarriak zeuden zain, arima zimelduko lidaketen sekretu kosmikoak.
|
|
|
Bai, orduraino gure bidea bat eta bera izan arren, orain ez nuen bide hartatik segitzeko gogorik. Bihurriegia zen eta beldur ematen zidan;
|
bide
hartako zenbait saihesbidetan sekretu lazgarriak zeuden zain, arima zimelduko lidaketen sekretu kosmikoak.
|
|
|
Aitor dut: amarekin tirano txiki handi bat nintzen, eta
|
bide
hartatik moldatu nuen neure izaera aurrerantzean ere: neure neurea bezain apetatsua.
|
|
|
Hori, jakina, denek elkarrekin eta bat eginez baino ezin zen lortu, hau da, familia arteko, herritarrenarteko eta nazioen arteko lokarri estuak finkaturik. Herriaren askapenerako
|
bide
hartan hartu beharreko fronte guztiak zilegi zitzaizkion, eta ardura handiz jarraitzen zituen hego nahiz iparraldeko gertakariak, gatazka politikoak, atxiloketak, Iparraldera ihesean joan beharrean aurkitzen zirenen eta errefuxiatuen egoera...
|
|
|
Adreilu gorriz eraikitako eliza baten aurretik iragan ziren. Dotrinako irudia, Herriko elizan eguneroko meza eta gero" kristorenak kristorenak gera, kristorenak betiko izango gera" hura, gera gipuzkera eta guztiz, Don Juan Maria apaiza eta buruz ikasten zuten Kristau
|
Bidea
hura, jaialdia antolatu zutenean mundua aldatzeko zituzten ilusioak, Beriain, Harakinen ondoan gauarekin bat egin zueneko istant hura.
|
|
2005
|
|
|
Egia da, gurasoek, hoberena nahi izaki, gogor jardun zuten lanean baina
|
bide
hartan ezin eman izan zieten seme alabei garrantzitsuena: konpainia, heziketa, imitatzeko moduko eredua.
|
|
|
Orduko hartan ere, gurasoen eskutik nindoan gure auzoko aldapan behera. Nire auzotik jaisten zen aldaparen oinean, bihurgune itxi batek lotzen zuen
|
bide
hura beste bide zelai batekin, zeinak albo batean espaloia baitzeukan, lertxun lerro luze eta guzti; espaloiaren bestaldetik, ibaia zihoan, zabal eta sakon alde hartan, non batel estropadak egiten baitziren udan, inguruetako auzoen gozagarri. Hain zuzen ere, oso bizirik dut estropada haien oroitzapena, gertaera tragiko bat dela medio; handik hara, bertan behera geratu ziren estropadak.
|
|
|
–Guardia zibilak edo poliziak ez badira, Andazarraten gora joko ditek, esan nion,
|
bide
hura baitzen inguruetako bakartiena.
|
|
|
Marroz ere galdetzen zidan, niri listua kontrako eztarrira joaten zitzaidan, eta ahalegin handia egin behar izaten nuen astakeria bat ez botatzeko?, jakin zuela gizajoari etxea erre ziotela; ez ziola batere gorrotorik, gizagaixo bat besterik ez zela, maitatzeko ezgauza; bera ere biktima, azken batean. Nik ez nuen
|
bide
hartatik jarraitu nahi, ezen, izen hura entzun hutsarekin erraiak sutan jartzen zitzaizkidan. Beste hari batetik eramaten nuen elkarrizketa:
|
|
|
Halakoxea zen nire auzora iritsi zen maistra. Eta
|
bide
hartatik ibili zen hilabetetan eta urtetan, iraultzaren, yogaren eta budismoaren harian.
|
|
2006
|
|
|
Herritarrek auzolanean burututako lanak ekainaren 24an amaitu ziren eta orduz geroztik, San Joan egunez erromeria ospatzen dute bertan. Derrigorrezko geldiunea zen Kotxeen erret
|
bide
hartan baina ez gure bidean, Elgoibar urrun geratzen baitzaigu oraindik.
|
|
|
Hain justu, laguntza zuzena ezartzea proposatzen dute alternatiba moduan. Frantziako Estatuan, berbarako,
|
bide
hura hartu behar izan zuten hamarkada batez mailegutzari eutsi ondoren, Olatz Osak adierazi digunez. Formula horrekin, familiek txeke bat jasoko lukete ikasturtero liburuak erosteko, edo errenta aitorpena egitean aurkeztu ahal izango lukete erositako liburuen faktura.
|
|
|
1979an Katalunian nahiz Euskal Herrian onartutako autonomia estatutuen prozesuan eskubide historikoak aitortzeko aukera izan zen. Euskal Herrian, Nafarroan zein EAEn,
|
bide
hura hautatu zen. Zergatik Katalunian ez?
|
|
|
Bidetxo bat zegoen hara joateko. Elizatik irteten genuen eta
|
bide
hartatik artez artez artez, Urrunagara. Ez naiz gogoratzen zenbat urterekin joan nintzen eskolara, sei edo zazpi urte edo edukiko nuen.
|
|
|
laurogei kiloko gorputz lodi eta astuna, diru beltzaren kantitate kalkulaezina... Baina biok elkartzen zintuzten harremana sexuzkoa soilik zenez, zentzurik gabeko
|
bide
hura utzi huen hilabete baten buruan: ez Mikel eta ez heroinak ez zeukaten lekurik hire bizitzan.
|
|
|
Eta Bouthierren hilketa gertatu zen gauean, Pauillaceko hainbat bizilagunek auto zuri bat ikusi zuten mahastien arteko bidean.
|
Bide
hartako lokatzean, Renault 12 baten gurpilen markak aurkitu genituen, lekukoen deskripzioarekin bat zetorrena.
|
|
|
Ez zen oso balio handikoa, ordea. Gure adituak ere bat etorri zirenez, baztertu egin genuen
|
bide
hura –Geppertek arnasa hartu zuen– Eta zein biktimak zeukan iruditxo hori. Muntanerrek?
|
|
|
Doktorego ikastaroa hasi ondorengo lehen gutunean aldaketa hori hastapenetan zegoen, garbi hauteman ez baina sumatu egin nuela esango nuke; harrezkerokoak, baina, bide beretik joan ziren, baso
|
bide
hartan barnatuz joan ziren, labana gurinetan bezala, zaurian sakondu ahala.
|
|
|
ez zegoen egunkariko albisteren batek aita haserretuko ez zuen egunik, eta ernegatzen zuten albiste guztiak Alemaniari buruzkoak ziren. Aitaren iritziz, Â Hitlerrek Alemania hondamendira zeraman;
|
bide
hartatik jarraituz gero, gorriak ikusiko genituen. Horrelakoak esaten zituen aitak, ni mutikoa nintzenean; nirekin haserretzen hasi zenetik, zuhurrago eta isilago jokatzen zuen.
|
|
2007
|
|
|
Agirre lehendakariak garbi zuen, AEBen bideak porrot egin arren, Franco kentzeko zegoen aukera bakarra Espainiako oposizioko beste taldeekin elkarlanean aritzea zela, oposizio sendoa azaltzea nazioartean. EAJko buruek, beraien aldetik,
|
bide
hark ezin zuela jarraitu pentsatzen zuten. Ematen zituzten arrazoien artean, honako bi hauek dira nagusiak:
|
|
|
Eskultura nola egin ikasi zuenean, orduan ikaspen hura komertzializatzeari ekin zion, etenik gabe. Behin asmatu bidea,
|
bide
hura ibiltzeari ekin zion, bidean gora eta behera.
|
|
2008
|
|
|
Batzuek boterea galtzen zutelako leherrarazi zuten eta min dut.
|
Bide
hura zen aterabidea, baita Iparraldearentzat ere. Udalbiltza arma izugarria zen, gure herriko etxeetan" arma atomikoa" zen.
|
|
|
Ibarretxeren bide orria lauso antzean ikusi zuen hainbatek, baita hauteskundeetako emaitzek bidea argitu dutela edo berau errealitatean kokatu dutela ikusi ere bestetzuek. Lehendakariak iragarri zuen
|
bide
hartatik zer geratu da?
|
|
|
Meridatik Zamorara zihoan galtzada (XXIV.a) eta Zamoratik Astorgara zihoana (XXVI.a) hartuko lituzke
|
bide
hark.
|
|
|
Edo bai.
|
Bide
hark, ordea, ez zituen arrosak ardatz, baizik eta haize bortitz bat, arrosei, petaloak irten orduko, errotik kentzen zizkiena, arantzak arantzago erakusteko edo, mozorrorik ezean.
|
|
|
martirizatu bere gaixoaldi krisialdietan? Baina ama ahizpei buruzko balorazioan ere ez zen guztia beltz, beharbada, zeren, egia zen arren ama ahizpek gurutze bide latza pasarazi ziotela, ez al zen egia, halaber, gurutze
|
bide
hura gurutze bide are gogorrago eta latzago baten eragozgarri izan zela, bere maitasuna merezi ez zuèn Gerardo bezalako gizon batekin bizitza osoan bizitzea galarazi ziolako. Baina Nataliak bere harrotasuna zuen, eta harrotasunak nekez permitituko zion haiek azaleratzea, denborak sentimendu haietako asko eta asko indargabetu eta jalki ezean.
|
|
|
Bere
|
bide
hartan, ongi bai ongi aurreratu zuen Reginak. Ez oztoporik gabe.
|
|
|
zorionez libratu ere, zeren umetan jeneral izatearekin amets egin zuenak (joan ere, joan baitzitekeen Nazario soldadutzara bolondres, premutasunak zekarzkiòn pribilejioak eta abantailak bazter utzita) Dobainera iritsi bezain laster egin baitzion uko ametsari, amets berri batek amets zaharraren lekua betetzen ziola: jende honek fabrika hau egin badu, nik zergatik ez???, soldadutzaren
|
bide
hartatik jo zuen; bazegoen, gainera, beste xehetasun bat, bide hartan aurrera egitera bultzatzen zuena, bera soldadutzaz libratzeaz gain, Ismael librarazi baitzuen Nazariok, hartarako legeak eskaintzen ziòn zirrituaz, redención en metálico, jatorrizko esamoldean, baliatzen zela, anaiaren libratze hartan legeak zioena baino askoz gutxiago ordaindu behar izan bazuen ere, Mateo Sukunzak Canovasekin zuèn adiskidetasun nolabaitekoa ez baitzitzaion alor hartan, itxuraz, alferrikakoa gertatu.
|
|
|
zorionez libratu ere, zeren umetan jeneral izatearekin amets egin zuenak (joan ere, joan baitzitekeen Nazario soldadutzara bolondres, premutasunak zekarzkiòn pribilejioak eta abantailak bazter utzita) Dobainera iritsi bezain laster egin baitzion uko ametsari, amets berri batek amets zaharraren lekua betetzen ziola: jende honek fabrika hau egin badu, nik zergatik ez???, soldadutzaren bide hartatik jo zuen; bazegoen, gainera, beste xehetasun bat,
|
bide
hartan aurrera egitera bultzatzen zuena, bera soldadutzaz libratzeaz gain, Ismael librarazi baitzuen Nazariok, hartarako legeak eskaintzen ziòn zirrituaz, redención en metálico, jatorrizko esamoldean, baliatzen zela, anaiaren libratze hartan legeak zioena baino askoz gutxiago ordaindu behar izan bazuen ere, Mateo Sukunzak Canovasekin zuèn adiskidetasun nolabaitekoa ez baitzitzaion alor hartan, itxuraz, alferrikakoa gertatu.
|
|
|
Prentsa idatziaren aipamena egin dugunez, zer gertatu zen prentsa elebidunaren esperientzia itxaropentsu hartan? Zergatik huts egin zuen
|
bide
hark. Zergatik ito zuen erdarak euskara?
|
|
|
Beharbada horrexegatik utzi zuen albo batera Picassok muturreko kubismoaren
|
bide
hura eta bestelako koadroak pintatzen hasi, koloretsuagoak, biziagoak. Esaten zuen bide hori agortu zela Lehen Mundu Gerraren ondoren jendeak ez zuelako gauza ilunik ikusi nahi, bizipoza behar zuela jendeak.
|
|
|
XIX XX. mendeetako bilakaerak (iraultza liberalak, industrializazioak, garapen kapitalistak, burgesiaren jalgitzeak, eskolatze orokorrak...), ordea, hiria indartu zuen, euskararen bazterketa soziala areagotuz. Modernizazioak
|
bide
hartatik segituz gero euskararen desagerpena saihestezina izango zela ondorioztatu zen, euskaltzale tradizionalisten alternatiba denbora gelditzea edo atzera itzultzea izanik, eta aurrerakoi gehienena aitzina jarraitzea, euskara moduko elementu «arkaikoak» bidean galtzea asumituz (batzutan nostalgiaz, bestetan pozik, baina beti ere erremediorik gabe) 155.
|
|
|
Eta, ordulariaren orratzen zaldiko maldikoan xahututako segundo bakoitzaren pisua lepoan zuela, bizialdi hari amaia ematea erabaki zuen. Aspaldi hautatutako
|
bide
hura atzean uzteko ordua zen, eta berea berreraikitzeko. Hasiera guztiak baitatoz amaiera baten ondoren.
|
|
|
Nazareteko Jesusen ikerlari zerrenda handia amaraunean erori izan da. (...) Pagolak dio, beste teologoekin batera, Jesusen jainkotasuna zentzuz baieztatzeko
|
bidea
haren gizatasuna dela. Meiergo bazterreko judu horren bilakaera historikoa ulertuz eta ezagutuz helduko gara Jesus Jainkoaren benetako sinesmenera.
|
|
|
Batetik, Amerika zeharkatzeko eta mendebalderantz aurrera egiteko modua aurkitu zutelako europarrek. Bestetik,
|
bide
hari segika espeziaz betetako Moluka uharteetara iristea lortu zutelako. Eta, azkenik, eguzkiaren norabide berean nabigatuz, abialekura itzultzen asmatu zutelako.
|
|
|
Lekukoen arabera, Kiruri jatetxera zihoan Uria, egunero bezala, kartetako partida jokatzera.
|
Bide
hartako espaloian geratu zen gorpua, harik eta 15:45ak aldean epaitegiko idazkariaren aginduz altxatu zuten arte. Handik Donostiara eraman zuten, Institutu Anatomiko Forentsera, autopsia egiteko.
|
|
|
Hortaz, lehendakari hautatzen badute Arnaldo Otegi Ajuria Enean hartuko ez duela, eta ez duela halako ezer egingo adierazi du.
|
Bide
hura amaitu zela.
|
|
|
Baina, azken urte haietan soldadutzarekin lotutako kontu batzuk –bigarren karlistaldia bukatuta gero (1876an, beraz), kinten sistema eta soldadutzarako zozketak ezarri zituen Espainiako gobernuak Euskal Herrian– ezin ahaztu zituelako edo –legeak bereziki behartzen zituen Nazario eta haren hiru anaiak, aita gerran galtzaileetakoa izan zutelako, nahiz eta anaietan zaharrena izatea, azkenean, Nazariori onurazko gertatu zitzaion, ñabardura hark bere anaien tutore bihurtu eta soldadutzatik libratu baitzuen... zorionez libratu ere, zeren umetan jeneral izatearekin amets egin zuenak (joan ere, joan baitzitekeen Nazario soldadutzara bolondres, premutasunak zekarzkiòn pribilejioak eta abantailak bazter utzita) Dobainera iritsi bezain laster egin baitzion uko ametsari, amets berri batek amets zaharraren lekua betetzen ziola: jende honek fabrika hau egin badu, nik zergatik ez...? –, soldadutzaren
|
bide
hartatik jo zuen; bazegoen, gainera, beste xehetasun bat, bide hartan aurrera egitera bultzatzen zuena, bera soldadutzaz libratzeaz gain, Ismael librarazi baitzuen Nazariok, hartarako legeak eskaintzen ziòn zirrituaz –redención en metálico, jatorrizko esamoldean– baliatzen zela, anaiaren libratze hartan legeak zioena baino askoz gutxiago ordaindu behar izan bazuen ere, Mateo Sukunzak... Nazariok, beraz, hura guztia behar zuen buruan, eta orduan esan zuen:
|
|
|
Baina, azken urte haietan soldadutzarekin lotutako kontu batzuk –bigarren karlistaldia bukatuta gero (1876an, beraz), kinten sistema eta soldadutzarako zozketak ezarri zituen Espainiako gobernuak Euskal Herrian– ezin ahaztu zituelako edo –legeak bereziki behartzen zituen Nazario eta haren hiru anaiak, aita gerran galtzaileetakoa izan zutelako, nahiz eta anaietan zaharrena izatea, azkenean, Nazariori onurazko gertatu zitzaion, ñabardura hark bere anaien tutore bihurtu eta soldadutzatik libratu baitzuen... zorionez libratu ere, zeren umetan jeneral izatearekin amets egin zuenak (joan ere, joan baitzitekeen Nazario soldadutzara bolondres, premutasunak zekarzkiòn pribilejioak eta abantailak bazter utzita) Dobainera iritsi bezain laster egin baitzion uko ametsari, amets berri batek amets zaharraren lekua betetzen ziola: jende honek fabrika hau egin badu, nik zergatik ez...? –, soldadutzaren bide hartatik jo zuen; bazegoen, gainera, beste xehetasun bat,
|
bide
hartan aurrera egitera bultzatzen zuena, bera soldadutzaz libratzeaz gain, Ismael librarazi baitzuen Nazariok, hartarako legeak eskaintzen ziòn zirrituaz –redención en metálico, jatorrizko esamoldean– baliatzen zela, anaiaren libratze hartan legeak zioena baino askoz gutxiago ordaindu behar izan bazuen ere, Mateo Sukunzak Canovasekin zuèn adiskidetasun nolabaitekoa ez baitzitzaion a... Nazariok, beraz, hura guztia behar zuen buruan, eta orduan esan zuen:
|
|
|
Bere
|
bide
hartan, ongi bai ongi aurreratu zuen Reginak. Ez oztoporik gabe.
|
|
|
Edo bai.
|
Bide
hark, ordea, ez zituen arrosak ardatz, baizik eta haize bortitz bat, arrosei, petaloak irten orduko, errotik kentzen zizkiena, arantzak arantzago erakusteko edo, mozorrorik ezean.
|
|
|
amak ere ez al zuen, bada, bera ere –Natalia– martirizatu bere gaixoaldi krisialdietan? Baina ama ahizpei buruzko balorazioan ere ez zen guztia beltz, beharbada, zeren, egia zen arren ama ahizpek gurutze bide latza pasarazi ziotela, ez al zen egia, halaber, gurutze
|
bide
hura gurutze bide are gogorrago eta latzago baten eragozgarri izan zela, bere maitasuna merezi ez zuèn Gerardo bezalako gizon batekin bizitza osoan bizitzea galarazi ziolako. Baina Nataliak bere harrotasuna zuen, eta harrotasunak nekez permitituko zion haiek azaleratzea, denborak sentimendu haietako asko eta asko indargabetu eta jalki ezean.
|
|
2009
|
|
|
Perkinen tindagaiak
|
bide
hura ireki zuen. Christian Gram biologo daniarrak, adibidez, bakterioak tindatzeko teknika bat garatu zuen anilinaren familiako beste tindagai batzuk erabilita, eta beste biologo batzuek bakterioak sailkatzeko aplikatu zuten teknika; gaur egun, ohikoa da bakterio gram positiboen eta gram negatiboen sailkapena.
|
|
|
Geroago Naturan egiten duen Jainkoaren eta gizon emakumearen sintesi handiak harrituko gaitu(. Jaungoiko Aita zerua,/ Jesukristo eguzkia??). Baina
|
bide
hura iragarrita suma daiteke Elorri n, egunsentia(, egunaren atari, jada Lizardirentzat) Jainkoaren Ama Birjinarekin elkartzen duen bertsolari bertsoan:
|
|
|
Mingainetik tira egin zion egun batean, gertatzen zitzaiona kontatu behar izan zion Sekundinari, eta serorak, bere onetik irtenda eta aitaren egiteari utzi gabe, gaixotasun larri bat zuela esan zion, eta txurreroari begira jarraituz gero, maskuria lehertuta hilko zela, egun batetik bestera lehertuko zitzaiola; ez zela hori gertatu zaion aurrenekoa izango. Jaunaren etxean pixa egitea baino bekatu larriagorik ez zegoela ere esan zion, eta infernua zain zuela
|
bide
hartatik jarraituz gero.
|
|
|
Ordurako, bagoi osoa zegoen diskusioak har zezakeèn bideari beha, eta ohartu zirenean nola bukatu zen auzia,
|
bide
hura biderik bidezkoentzat hartuta, guztiak, gehienak, hasi ziren errezatzen, agur Maria graziaz betea?
|
|
|
–Oharkabean egin nuen aurrera, eta oraindik ez dakit zergatik, baina oso ziur nengoen egiten ari nintzenaz?: luzaroan disimulu hutsean ibili ondoren, bere senaren menera jartzea erabaki zuela, alegia, senak, besterik gabe, bibrazio onak eta sentipen hobeak zekarzkiolako; gero, bere aurrerakako
|
bide
hartan langileengandik bospasei urratsera gelditu eta, bastoia airean dantzatzeari ekiten ziola, mehatxutik dantzatik bezainbeste zuen, itxura batean, bastoiak?, honela esan zuen:
|
|
|
izeba Ernestinak egunero erabiltzen zituèn hitzak, haren etika eta estetika guztiak bi arautan laburbil bazitezkeen ere: hurkoari on egitea eta oin puntten gainean ibiltzea, zentroa bazterrean balu bezala, zaratatik eta zalapartatik ihesi; Ernestinak ez zituen jatorria ez sorlekua ahazten, bide bazterrekoa zela, alegia?, eta horregatik bilatzen zuen, akaso, bide bazterreko Jainkoa,
|
bide
hura bere berezkotasunarekin lotua balego bezala, etxekoen artean eta etxeko eltzeen artean, prozesioetatik eta hotsandiko manifestazio erlijiosoetatik urrun; horregatik, halaber, izeba Ernestinak ez zuen hegan egitea amesten, Domingok bezala, ezta Ama Birjinaren agerraldi batekin ere, Reginak bezala, nahiz eta, Regina bezala, oso arrosariozalea zen, hainbesteraino, non, arrosarioa errezatzeko or...
|
|
|
ezartzen bazion?; zertarako zuen askatasun hura, izan ere, egoeraren mendeago egiten bazuen, egoeratik askatu beharrean?; Adak, irtenbide gisa, ezkutuan erre zezakeen, eremu pribatu batean; orduan, baina, emakumeek erretzeko zutèn eskubidearen erreibindikazioari guztiz kentzen zion esanahia. Txaroren nolabaiteko gaitzespena jasotzeaz gain?, halako erreibindikazio batek espazio publikoa eskatzen zuenez gero: nola gaindituko zuen Adak kontraesan hura, inoiz ganditzen bazuen, jakina?; zeren, askatasunaren bide zail hartan barrena, urrats batek beste urrats batera baitzeraman, beste batera eta beste batera?; behar adina indar izango ote zuen, ordea, oztopoz jositako
|
bide
hari ekiteko, helmugara iritsi arte?; edo erdibideren bat bilatu behar ote zuen?; nola, baina, erdibide baten bila abiatu, baldin eta askatasunaren bideak ez bazuen erdibiderik, Txaroren esanetan?; guztiaz ere, Txarok bere familiaren berri eman zion, eta orain berari zegokion. Adari, berearen berri ematea:
|
|
|
Esan nahi baita neskaren jarrera hura ez zela ezerezetik sortutako zerbait, zeren Maria Bibiana urtebete lehenago urratzen hasi baitzen
|
bide
hura; bazegoen, izan ere, hirian, familia oneko damen elkarte bat, hiritarren osasunaren inguruko gabeziak betetzen ahalegintzen zena; hartarako, Gurutze Gorria bitarteko, neska gazteak eta emakume helduak prestatzen zituzten, hamazazpi urtetik gorakoak gehienak, boluntarioak?, hainbat ospitaletan edo doako artategietan praktikatzen zutenak; batzuek, gainera, ogibide bihurtzen zuten beren jarduna...
|
|
|
komunistek bahitu zituztela, alegia, Nazario eta Teofilo Maria, bahitzaile baten izena ere eman zuen Markosek: Nikolai?, bera eta beste hiru gizon bahitu zituzten bezalaxe, nahiz eta bera berehala askatu zuten; esan ere, esan zion enpresariak EAJko buruekin hitz egiteko prest zegoela,
|
bide
hartatik komunistak estutzeko, aita semeen bizitza arriskuan egon zitekeelakoan, eta Maria Bibianak ezetz: ez, mesedez, oraindik ez, etxeko abokatua isilpeko lanaren aldekoa da, eta berak deituko dizu?
|
|
|
gaztelania hutsean, alegia? nahiz eta bere
|
bide
hartan amona Ursula izan zuen oztopo, amona Ursula beti mintzatzen baitzen euskaraz, atera ere, halaxe ateratzen zitzaion, barru barrutik?, baita, denborarekin, gaztelaniaz ulertzera iritsi zenean ere: esan nahi baita Regina gogor saiatu zela Ursula beretakoa egiten, beti modu onean, nolanahi ere, Reginak bai baitzekien zer nolako balioa zuen izeba Ursulak Nazariorentzat, honek izugarri estimatzen baitzuen izeba?
|
|
|
...hutsegiteak beste seme alaben zaintze ahalegin berezi batera bultzatzen zuelako edo, magala magalago bihurtzera, alegia?, ezin etsi izaten zuen, halako moldez, non estu bezain kementsu lotu baitzitzaion pilotu izan nahi zuèn semearen aurkako borrokari, batean bere argudioekin hura estutzen zuela, eta bestean Ama Birjinari eskatzen makur zezala bere seme egitekotsu haren nahia eta borondatea; bere
|
bide
hartan, amak gero eta galdera zorrotzagoak egiten zizkion semeari, jakina, baina Domingo ere ez zen mihi motza eta amaren mailan jartzen zen, galderak nolako, erantzunak halako, harik eta egun batean puntu itzuliezinezko batera iritsi ziren arte:
|
|
|
garbitzeari ekin zion, lehenik eskuz eta gero bere musuzapi zikinaz, hasperen larrien artean; Nazariok, baina, bide bat hartua zuen, eta, begien bistan zuèn ikuskizun negargarriaren aurrean, ez zuen motibo bat bera ere ikusten, agidanez, hartu zuèn bidea bazter uzteko, aitaren, aita duin baten? paperean jarraitu nahi izatekotan,
|
bide
haren ostertza amildegi bat bazen ere, Nikolairen mehatxuek irekia; bizi sena ere hantxe ariko zitzaion, seguru baietz, inkontzientearen bazter batetik, zuhurtasunerako deia egiten, baina Nazariok atzean utzia zuen, itxuraz, zuhurtasunera zeramàn bidegurutzea, senak aditzera eman balio bezala bazirela bizi sena bera baino gauza garrantzitsuagoak ataka estu hartan; Nazariok, izan ere, hitz handia... une hartan, gainera, iratxo bat ere bazuen, ausaz (Jainkoak bidalia ote zen iratxo hura, zeren Nazario mirarietan sinesteko ere gertu egon baitzitekeen muturreko egoera hartan?), buruaren zoko batetik esaten ari zitzaiona ezen segundo gutxiren kontua izan zitekeela zeruko aintza; hots, bizia, edo benetakoa zen eta benetakoa zelako merezi zuen, edo gezurrezkoa zen eta ez zuen merezi, ehun urtekoa izan arren, eta berak egina zuen, duintasunaren eta koldarkeriaren arteko lehia estu hartan, lehenaren aldeko aukera; guztiaz ere, une hura zen semearen eskuzabaltasunaren eta haren ohorezko ohorearen mailan jartzeko abagunea?
|
|
|
Liburu honek ez du zerikusirik Otto Pette rekin.
|
Bide
hari segituz fidel izango nintzaien nire irakurleei, baina aniztasuna eskaini behar dugu, esparru sozial zabalagoa izan dezagun.
|
|
|
Xabier de Felipe goiz barneratu zen musikaren munduan; sei urterekin hartu zuen lehen biolina, eta zortzirekin klaseak jasotzen hasi zen. 16 urte zituela argi ikusi zuen
|
bide
hartatik jarraitu nahi zuela, eta irakasle, guraso (Natxo De Feliperen semea da) eta lagunek bultzaturik, afizioa ofizio bihurtzen hasi zen. –Aita musikaria izanik, beti izan dut gurasoen babesa.
|
|
|
sinestera ere iritsia zen ordurako, ausaz, zigarreta askatasunaren ikur izan zitekeela; bere kasuan, baina, zer puntutaraino zen askatasun hura askatasun, baldin eta barruan halako hesi gaindiezin bat –beldurraren hesia– ezartzen bazion?; zertarako zuen askatasun hura, izan ere, egoeraren mendeago egiten bazuen, egoeratik askatu beharrean?; Adak, irtenbide gisa, ezkutuan erre zezakeen, eremu pribatu batean; orduan, baina, emakumeek erretzeko zutèn eskubidearen erreibindikazioari guztiz kentzen zion esanahia –Txaroren nolabaiteko gaitzespena jasotzeaz gain–, halako erreibindikazio batek espazio publikoa eskatzen zuenez gero: nola gaindituko zuen Adak kontraesan hura, inoiz ganditzen bazuen, jakina?; zeren, askatasunaren bide zail hartan barrena, urrats batek beste urrats batera baitzeraman, beste batera eta beste batera...; behar adina indar izango ote zuen, ordea, oztopoz jositako
|
bide
hari ekiteko, helmugara iritsi arte?; edo erdibideren bat bilatu behar ote zuen?; nola, baina, erdibide baten bila abiatu, baldin eta askatasunaren bideak ez bazuen erdibiderik, Txaroren esanetan?; guztiaz ere, Txarok bere familiaren berri eman zion, eta orain berari zegokion –Adari– berearen berri ematea:
|
|
|
" Oharkabean egin nuen aurrera, eta oraindik ez dakit zergatik, baina oso ziur nengoen egiten ari nintzenaz": luzaroan disimulu hutsean ibili ondoren, bere senaren menera jartzea erabaki zuela, alegia, senak, besterik gabe, bibrazio onak eta sentipen hobeak zekarzkiolako; gero, bere aurrerakako
|
bide
hartan langileengandik bospasei urratsera gelditu eta, bastoia airean dantzatzeari ekiten ziola –mehatxutik dantzatik bezainbeste zuen, itxura batean, bastoiak–, honela esan zuen:
|
|
|
...rpegi zikina –sudur ezpainak, zehatzago izanda– garbitzeari ekin zion, lehenik eskuz eta gero bere musuzapi zikinaz, hasperen larrien artean; Nazariok, baina, bide bat hartua zuen, eta, begien bistan zuèn ikuskizun negargarriaren aurrean, ez zuen motibo bat bera ere ikusten, agidanez, hartu zuèn bidea bazter uzteko, aitaren –aita duin baten– paperean jarraitu nahi izatekotan,
|
bide
haren ostertza amildegi bat bazen ere, Nikolairen mehatxuek irekia; bizi sena ere hantxe ariko zitzaion, seguru baietz, inkontzientearen bazter batetik, zuhurtasunerako deia egiten, baina Nazariok atzean utzia zuen, itxuraz, zuhurtasunera zeramàn bidegurutzea, senak aditzera eman balio bezala bazirela bizi sena bera baino gauza garrantzitsuagoak ataka estu hartan; Nazariok, izan ere, hitz handia... une hartan, gainera, iratxo bat ere bazuen, ausaz (Jainkoak bidalia ote zen iratxo hura, zeren Nazario mirarietan sinesteko ere gertu egon baitzitekeen muturreko egoera hartan?), buruaren zoko batetik esaten ari zitzaiona ezen segundo gutxiren kontua izan zitekeela zeruko aintza; hots, bizia, edo benetakoa zen eta benetakoa zelako merezi zuen, edo gezurrezkoa zen eta ez zuen merezi, ehun urtekoa izan arren, eta berak egina zuen, duintasunaren eta koldarkeriaren arteko lehia estu hartan, lehenaren aldeko aukera; guztiaz ere, une hura zen semearen eskuzabaltasunaren eta haren ohorezko ohorearen mailan jartzeko abagunea... eta erakusteko, beraz, bera ere prest zegoela semearen alde bizia emateko, semea egon zen bezala errepide kontrolean; Nazariok, beraz, suak hartua behar zuen, eta suak suzko hitzak jarri zizkion mihian:
|
|
|
komunistek bahitu zituztela, alegia, Nazario eta Teofilo Maria –bahitzaile baten izena ere eman zuen Markosek: Nikolai–, bera eta beste hiru gizon bahitu zituzten bezalaxe, nahiz eta bera berehala askatu zuten; esan ere, esan zion enpresariak EAJko buruekin hitz egiteko prest zegoela,
|
bide
hartatik komunistak estutzeko, aita semeen bizitza arriskuan egon zitekeelakoan, eta Maria Bibianak ezetz: ez, mesedez, oraindik ez, etxeko abokatua isilpeko lanaren aldekoa da, eta berak deituko dizu...
|
|
|
Esan nahi baita neskaren jarrera hura ez zela ezerezetik sortutako zerbait, zeren Maria Bibiana urtebete lehenago urratzen hasi baitzen
|
bide
hura; bazegoen, izan ere, hirian, familia oneko damen elkarte bat, hiritarren osasunaren inguruko gabeziak betetzen ahalegintzen zena; hartarako, Gurutze Gorria bitarteko, neska gazteak eta emakume helduak prestatzen zituzten –hamazazpi urtetik gorakoak gehienak, boluntarioak–, hainbat ospitaletan edo doako artategietan praktikatzen zutenak; batzuek, gainera, ogibide bihurtzen zuten ber...
|
|
|
Ordurako, bagoi osoa zegoen diskusioak har zezakeèn bideari beha, eta ohartu zirenean nola bukatu zen auzia,
|
bide
hura biderik bidezkoentzat hartuta, guztiak –gehienak– hasi ziren errezatzen, agur Maria graziaz betea... Santa Maria Jaungoikoaren ama...
|