2010
|
|
Esaterako, Eusko Ikaskuntzaren eta Euskaltzaindiaren sorrera. Bi erakunde horiekin kontrastean
|
bezala
, hau dio ondoren: Hala ere, eta oraindik 1918an, eskoletan, ume euskaldunen mihiak mututzeko eraztun salatariak erabiltzen ziren.Urte horretan, 1918an, Kirikiñok Abarrak liburua idatzi zuen, herriak egunero erabili ohi zuen euskaran idatzia.
|
|
Kantu, kanta, khantore, Baiona 1967, 67 or. liburuan Harischelharren. L, oeuvre poètique de Pierre Topet Etchahun? lanean (Euskera, XIV XV,, batez ere 684 orrialdeetan)
|
bezala
kantu osatu bat ematen da, hau da, kantu desberdinen ahapaldiz osatutako kantu, facticio, edo, osatuago?
|
|
13. Beste aukera bat
|
bezala
Gure posesiboaren gainean Zelüko idatzi du.
|
|
Goragoko puntuan jarri digutun bi ahapaldiez gainera, badago besterik ere eskuidatzian. Marginalia
|
bezala
, letra txikiago batez goragoko puntuan jarritako ahapaldiez gainera, beste ahapaldi batzuk ere agertzen dira. Eskuidatzia nagusiki transkribatu duen esku berak idatziak ote dira?
|
|
Hipotesis horrekin nik historiaren filosofia bat egiten dut, eta herri indigenak ikusten ditut, aldaerak aldaera, inguru oparoetan, oso oparoetan, bizi izandakoak direla, eta joera birbanatzailea erakusten dutela euren antolamendu politikoetan, eta hori historikoa da, historiak estudiatu lukeen fenomenoa. Baina ostera, basamortuetako Orientean ikasten dut gizarte antolamendu politiko klasistak, marxismoan esaten den moduan, hau da, joera akumalativo garbikoak, eta Orienteko cultura metatzailea ikasten dut nik gerraren eta patriarkatuaren hazia
|
bezala
, eta baita ikasten dut nik joera horren arrazionalizatze bat jabego pribatuaren inguruko legediarekin. Baina jada Grecia klasikoko sofistek (gerraren universal bihurtzaileak) komentatzen dute nola, segurutik Orienteko zivilizazioari begira, nola arrazionalizatze horrek ez duen lortzen borroka, naturalean?
|
|
Lektore atentoa ohartuko da bekatuak hartzen ditudala hipotesitzat (zekenkeria, alferkeria, harrokeria?) nire historiaren filosofia diferenteak egiteko, eta historiaren filosofia horietan oinarritzen naizela gero nire zientzia politikoa egiteko. Zientzia bat, etika
|
bezala
, praktikoa dena, etorkizun dena indeterminatua baita.
|
|
Beraz, hiru privazio mota hartu ditut hipotesitzat, adibide
|
bezala
, lehena ekonomikoa (eta marxismotik haratago joan naiz nire argumentazioan, eta daukat ezen hobeto esplikatzen dudala historia, batez ere formazio klasisten historiaren jatorria ipiniz basamortuetako kulturetan), bigarrena, alferkeria (eta hor sakondu nahi duenak badu historiaren filosofo musulman bat, Ibn Jaldun), eta hirugarrena harrokeria (lehen bekatua dena, eta esplikatzen duena fenomeno uni... eta horiek suposatuz direla historiaren eragileak nire historiaren filosofiak, oso simpleak, burutu ditut, larregi zabaldu gabe nire hizpìdea, eta ikasten dut ezen badagoela zertan lan egin horiek eta beste guztiak, kombatitzeko, nahiz eta privazio jatorrizko bat dugun, eta horregatik utopiarik ezinezkoa den, baina bai, bada posible aurreratzea, eta posible baldin bada orduan obligazioa ere bada.
|
|
–Mondragoetar guztien nahiaren oihartzuna harturik eta bere lan eskergaren ordain apal
|
bezala
, udaletxeak omenaldi bat eratu nahi izan dio, kalezain zintzo, bertsolari trebe eta, oroz gainetik, gizon jator, arduradun, soil eta leial denari. Jauna, zuregandik du ohore gure herriak!?.
|
|
12?. Ariztimuño jaunak bertsolari gudaketa antxiña antxiñan egiten zan
|
bezela
egingo dala dio. Eta nola egingo dan esan ondoren ematen zaio asiera bertsolari gudari?
|
|
Bide beretik, hirugarrenean: . Irakasleak
|
bezela
daukat/ nik ere aitortu naia,/ au esanikan yoan zitzaigun/ Arana Goiri aundia: / Il naiago det ikusi baiño/ Aberriaren amaia!?.
|
|
–Oraingo neskatxari? (Abarrategi' k jarriyak) 36eta. Neskatxa ederra nago ta...? (Abarrategi' k jarriyak) 37 Bertsolariyaaldizkariekin egin zen bilduma liburuaren aurkibidean hirugarren sorta bat agertzen da Abarrategi sinadurarekin(. Praixku artzaya abeslari?), baina aipatutako bietan ez
|
bezala
, ez da Mancoezizena agertzen; bai, ostera, Soraluze' tik ailea.
|
|
Aizazu gazte, lagun nerea, zertan zabiltza orrela. Ez al dakizu ainbat jaun prestuortik begira daudela, era ortako jolasketarikgutxi maitatzen dutela. Egizu kontu zuk DonostikoEuzko Gaztedin zaudela; umekeriak baztartu itzazuta ibili gizon
|
bezela
!
|
|
Seme nagusia, Jose, Arratiako bertako Igorre herrian jaio zen, baina handik denbora laburrera Bermeora aldatu zirenez, garaitekoak (Miren, Julen, Lourdes eta Elisabete) kostaldeko herri horretan jaio ziren: . Gazterik joan zen Ma, ura ikazkin eta harez gero, Bermeon emango zuen bere bizialdia hargin eta udaleko enplegatu
|
bezala
–45 Kartzela frankistetan osasuna galduta, bere lanbideak, hargintzak, eragindako gaixotasun batek jota, Bermeon bertan hil zen, 1947 urtean46.
|
|
Animaliak adimentsuagoak balira, beren beharrak behar
|
bezala
egiten ikasiko lukete. Gizakiek ez bezala.
|
|
Animaliak adimentsuagoak balira, beren beharrak behar bezala egiten ikasiko lukete. Gizakiek ez
|
bezala
.
|
|
1 Materialismo kulturala, eta konkretuki ekonomiaren gorabehera, hartu dugunean hipotesis
|
bezala
historiaren filosofia bat desarroilatu dugu, zeinak universalki guztia ez badu esplikatzen behintzat oso fenomeno importanteak baditu argitzen, historia ekonomikoa kasu (orain arte, nik ondorioztatzen dut, izan gara gorabehera ekonomikoen jostailu, jakin gabe, ordua da ekonomia gobernatzen ikasten hasi gaitezen). Baina orain, filosofia hori oinarri harturik, galdetzen diogu geure buruari ea zer demontre egin, eta erabaki, daitekeen.
|
|
Marxismoa erabilgarria daiteke zientzia politikoan (ez da nire irudiz filosofia oso bat, hobea da aristotelismo aktualizatu bat horretarako, baina politikan badu bere lekua marxismoak), diot nik, usura eta joera akumulativoa agertzen denean, eta balekoa da joera redistributivoa nagusitu arte (eta historian zehar, Jainkoak nahi duen arte, sarritan gertatu daitezke joera aldatzeak). Hori diot nik, zeren marxismoan teorizatzen den komunismo paradisiako hori niretzat idealismo materialista da, idealismo dialektikoa, falaziazkoa dena, logika dialektikoa
|
bezala
, ez kontradikzioaren printzipioa, zientzia egiteko ezinbestekoa, ignoratzen duelako. Baina, berriro diot, bada balekoa politikan, batez ere joera akumulativoa agertzen delarik, hor analisis ekonomiko marxista, ekonomia politikoa eta hola, balekoa da.
|
|
Ni ere, horrela bizi izan nintzen. Nire aurrekoek ez
|
bezala
, eskola ere auzoan bertan izan nuen. Eskola horrek, baina, gaztelania hutsean antolatuta izan arren, ia ia ez zuen inolako eraginik gure eguneroko bizitzan.
|
|
Gogor hasi ziren Patxi eta beste lagun batzuk Aramaioko euskara berpizteko asmoz. Horretarako kurtso desberdinak antolatzeari ekin zioten Santutxun egin ohi zuten
|
bezala
. Proposamenak mahai gainean jartzea ere lortu zuen:
|
|
Panpalek boza ederra, eta bera ere gizon ederra. Matxin, ni
|
bezala
, kaxkarra; eta argala ta tximela. Boza ttiki batekin, tta tta ttaEtxe xokotik kantari kantatzen zuen beti.
|
|
Eskolatuek
|
bezala
arrazoitu ahal izateko jakituria hori, dirudienez, elizatik zetorkion Matxini. Mattin Treku bertsolari azkarrak16 azpimarratu egiten ditu Larrekok bertsoz esandakoak:
|
|
Edozelan ere, jarraian, honako komentarioa egiten du Duhauk: . Bainan ez ote zuen axalarenapaintzen ikasi apezekin, mamia herritar zaukalarik osoki bertsulari gehienek
|
bezala
–18
|
|
Diotenaz, nehork ez ditu publikatu nahi ukan bere denboran. Dena den, Matxin
|
bezala
hamalaueko gerla ere deitzen dugunari jazarri zirenak beharbada guk uste baino gehiago badira lekukotasun anitzik ez bada gelditu ere. Bederatzi puntutako zazpi bertsu hauk beraz holako lekukotasun eskasiaren erdian urre eta zilarrak bezain baliosak eta estimagarriak gertatzen zaizkigu? 73.
|
|
Hurrengo lerroetan ere, Yves Beaupérinen idatzietan oinarrituko gara, zehazkiago haren bigarren hitzaldian88, baina kasuon Matxin Irabolaren beraren esan batzuk ekarriko ditugu lerrootara. Esanok bat batekotasunaren eta inspirazioaren ingurukoak dira, eta aurrekoak
|
bezala
, Joussek Sorbonako kurtsoetan aipatutakoak (1932). 1933ko pasartean, M. Joussek diosku asmoa zeukala Matxini buruz liburu bat egiteko.
|
|
Beste detaile garrantzitsu bat da Joussek nola tratatzen duen Matxin bere klaseetan; izan ere, sarri aipaturiko erreferente bat
|
bezala
aurkezten die ikasleei. Gehiago ere esan dezakegu, Joussek mirespenez eta karinoz hitz egiten duela Matxinez, begirune handiz.
|
|
Matxini buruzko aipamen horiek, gehienak? txertatuta agertzen dira Beaupérinek, 1996 urtean, Parisen, emandako beste hitzaldi baten:. Le style, c' est l' homme... contribution du style oral à la formation de l' homme? 90 Ikusten dugunez, Txirritaren kasuan
|
bezala
, Matxinen aipamenak ere, beste laurogei urtian izan dira; baina, kasuon, Pariseko partian.
|
|
Egia esan, euskararen gizarteko erabilera ikusirik, egoerak samina eta sumina sortzen dizkigu barruan. Azken hilabete hauetan, esan
|
bezala
, hainbat idazlan irakurri ahal izan ditugu honetaz. Esaterako, oso labur eta ongi gogoratzen digu guztiori Edurne Alegriak (erabili.com:
|
|
Esan
|
bezala
, jardunaldietako txostenak hain trinkoak izanik, ezin denak hemen bildu eta gogoetarako eskaini. Nire ustetan interesgarrienak izan zirenak jasotzen saiatuko naiz.
|
|
Ez dakit nik nola, zerbait bigarren mailakoa edo, historia zaharrean ageri den baliorik ez duen ilusioren bat (aztiek jucio sinteticoak a priori egiteko bilatze ezinezkoa). Agian marxismoan erraten den moduan kultura materialaren superestruktura
|
bezala
, eta egia izan daiteke, baina hemen ere topo egiten dugu, nik behintzat bai, erlijio monoteistarekin, salbuespen batekin. Beste erlijioak agian hortara garatuak dira, baina errevelazio batekin hasten den erlijioa ez da cultura orientalaren superestruktura bat, iniziativa Jainkoarengandik baitator, eta Jainko horrek seinaleak egiten ditu, batzuetan admirableak, Bere mezua egiazkoa dela demostratzeko nonbait han.
|
|
Nik ez dut Jesusen gloriarik ikasten soilik humano
|
bezala
estudiatzen badut. Jesusen gloria ikasten da Haren signoak ikertuz eta estudiatuz.
|
|
Baina nahi bada Jesus estudiatzea gizon
|
bezala
hor ere ez genuke ahaztu behar dela Bere amaren modukoa, hau da, falta gabea, pekaturik gabea, fallu gabea, falaziarik gabea, eta filosofiatik ikusita orduan Jesus humanoa da izan den eta izango diren filosoforik handiena, egia garbia dariolako Haren mingainetik, beste guztiongatik ezin esan daitekeena, jakina den moduan.
|
|
Niretzat ezin estudiatu daiteke Jesus soilik gizon edo soilik Jainko
|
bezala
, alde bi horiek oso lotuta ageri baitira eskrituretan, eta misterio santua delako, eta misterioez badaitezke ondo asmatutako metaforak eta holako esan, baina ez gehiago.
|
|
nire irudiko eskrituristek, oso lan polita egiten dutenak ostean, itsatsi zaien joera, ilustratu? hori albo batera utzi lukete historia, batez ere errevelazioaren historia, ikertzerakoan, eta hortara errevelazioarekin batera agertzen diren seinaleak aintzat hartu, behar duten garrantziaz ohartuz, ez hartu halakoak deskribatzen direnean legendarioak
|
bezala
, edo mitologikoak (gezurrezkoak), horretara positivisten bidea hartzen baita, eta bide hortatik ezin egin daiteke demostraziorik ezer sobrenaturala denaz, baina aldi berean milagrero izan ez ditezela, jakina (lana ere egin dugu erregular), eta gutxiago oraindik, nigromante, esoterista edo holakoren bat.
|
|
Orduko nagusientzat neurritasun oro, bitarteko jarrera oro susmagarria zen eta, beraz, kondenagarria. Inkisizioaren garaietan
|
bezala
–.
|
|
Barrukoentzat (Karmeldarrentzat) ispiluan begiratzea
|
bezala
da; gure arbasoen, antzinakoen, herenegungoen, atzokoen eta, distantzia pixka bat harturik, gaurkoen ibilbidea irudikatzea, gogoratzea, berregitea. Idazten ez dena galdu egiten da denboraren amildegiak irentsita.
|
|
Horregatik historia honen egileek idatzi egin dute, baginela, bagarela eta geroan ere izan nahi dugula adierazteko. Lehen ez
|
bezala
, oraingoan, euskal jantziaz agertzen dugu. Halaxe zegokion, Nafarroako San Joakim Probintzia hizkuntzaz elebiduna baita.
|
|
Gaur nire gaztetasuna hil dutnahigabeumea hondartzan
|
bezala
ahaztu naiz beratazeta ilun zen konturatzerako.
|
|
muga ziur, gurtuak, amaren etxea etaanai arreba maiteen besarkatzeak, lasterzaituet agurtuko eta zuek ni estutukolokarrietan
|
bezala
, biotza dakidan osatu,
|
|
Pare bat hilabete hil aurretik,, taldearen buru doan enara?
|
bezala
ikusten dau bere ahizta, amatxo: –Oi ene Ama, zein ederra den dagokizun zatia!...
|
|
Ez dau aurkitzen Alençonen bere hiru alaba txikienentzako ganorazko ikastetxerik. Eta ez dau nahi Le Mans era bialtzea bere alaba nagusi biak
|
bezala
. Ez bakarrik Le Mans uria urrin geratzen dalako, baita bertan bizi zan bere emaztearen ahizta mojea hil zalako be.
|
|
Irakasleak mojak, laikoak eta elizgizonak dira. Oinarrizko ikasgai
|
bezala
emoten dabez: gramatika, matematika, geografia, historia eta kristau ikasbidea.
|
|
gramatika, matematika, geografia, historia eta kristau ikasbidea. Eta osagarrizko ikasgai
|
bezala
erakusten dabez: musika, tapizeria, ingeles, josten, margotzen, dantzan, brodatzen.
|
|
Arestian aipatu
|
bezala
, liburua idazten ari nintzen bitartean jende askorekin hitz egin nuen: hasi militanteengandik eta 80 eta 90 hamarkadetan polizia izandakoengana arte.
|
|
Hori dela eta, ezagutzen ez dudan zerbaiti buruz ez nuenez idatzi nahi, erabaki nuen Patxik ETArengandik independentea izango zen talde bat antolatu behar zuela. Horrela, nik, idazle
|
bezala
, askatasun handiagoa izango nukeen liburuan. Zorrotz Taldea, deitzen den komandoaren antolakuntza eta akzioak deskribatzeko.
|
|
Badirudi, autorea, John LeCarré balitz bezala, alde guztien ikuspuntuak, zehaztasunak, gorrotoak, inbidiak, gorabeherak azaltzeko trebatu dela. Aldiz, eta esan
|
bezala
, Pontvieux en lehen eleberria da.
|
|
Holandara heldu bezain laster, Los Angeles eko diskoetxe independente batentzako lanean hasi nintzen, Europako marketing arduradun gisa. Gero, AEBetara joan nintzenean bizitzera, Chicagoko beste diskoetxe batentzako lan egin nuen nazioarteko marketing eta promozio zuzendari
|
bezala
. Egun osoz lan egiteari utzi egin nion liburua idatzi ahal izateko eta, ondotik, neure enpresa sortzeko:
|
|
Horrela heldu nintzen, bada, ETAz pentsatzera. Lartaun eta Patxi laurogeigarren hamarkadako gazte militanteak ziren, garai hartan beste asko
|
bezala
, Euskal Herrian. Baina bide ezberdinak aukeratu zituzten, bizitzan zehar pairatzea egokitu zitzaizkien gertaerengatik.
|
|
Egia esan, bere laguntza oso garrantzitsua izan da nire proiektuan, batez ere, hainbat gertaerek sinesgarritasuna duten edo ez neurtzeko eta gomendioak emateko orduan? Guzti honetatik onena zera da, liburua bukatzerako, lagunak egin ginela eta asko errespetatzen dudala bai artista
|
bezala
, bai gizon bezala.
|
|
Egia esan, bere laguntza oso garrantzitsua izan da nire proiektuan, batez ere, hainbat gertaerek sinesgarritasuna duten edo ez neurtzeko eta gomendioak emateko orduan? Guzti honetatik onena zera da, liburua bukatzerako, lagunak egin ginela eta asko errespetatzen dudala bai artista bezala, bai gizon
|
bezala
.
|
2011
|
|
Xemeinen ere ez zen lehiarik egon. Markinan
|
bezala
, tradizionalista, abertzale eta ezkertiarrek akordioa lortu zuten, eta zerrenda bakarra aurkeztu zen hauteskundeetara. Markinan ez bezala, Xemeinen tradizionalistek hartu zuten alkatetza.
|
|
Markinan bezala, tradizionalista, abertzale eta ezkertiarrek akordioa lortu zuten, eta zerrenda bakarra aurkeztu zen hauteskundeetara. Markinan ez
|
bezala
, Xemeinen tradizionalistek hartu zuten alkatetza.
|
|
Beste batzuk militar matxinatuen aldera ihes egin zuten. Hasieran, fronteak behar
|
bezala
zehaztu gabe zeudenean, oso erraza omen zen matxinatu frankistengana, Nafarroara, ihes egitea.
|
|
4Santiago Meabe (Bilbo,) Tomas Meabe politikari sozialistaren anaia zen. Hasieran, nazionalista eta sabindar sutsua izan zen, baina gero, bere anaia
|
bezala
, sozialista egin zen. Errepublika garaian, Ondarroan bizi zen, eta, horregatik, Bizkaiko Gobernadore zibilak Markinako Plazako Delegatu egin zuen, eta Markina inguruan frontea antolatzeko eta ordenu publikoa zaintzeko ardura eman zion.
|
|
Kasurik onenean,. Erantzukizun politikoak? delako isuna jartzen zioten jendeari, txostenetan abertzale edo ezkertiar
|
bezala
agertzen zirelako (Molina, 2005: 164). Salaketa, isun eta heriotza hauek guztiek beldur asko eragin zuten herritarren artean, eta funtsezkoak izan ziren erregimen berria sendotzerakoan.
|
|
Zoritxarrez, Mola jeneralak, matxinada hasi osteko egunean, 1936ko uztailaren 19an, eman zituen aginduak egi bihurtu ziren: . Izua erein behar da, mendekotasun sentsazioa utzi behar da, guk
|
bezala
pentsatzen ez dutenak eskrupulorik gabe desagerraraziz?? (Mola jenerala, Iruñea, 1936ko uztailaren 19an).
|
|
Autoritatea definitzerakoan, Dahrendorf Max Weber-engan oinarritzen da. Weber-ek
|
bezala
, Dahrendorf ek dio autoritatea dela eduki zehatz bat duen agindu baterako obedientzia lortzeko aukera, agindu hori hartzeko gai diren pertsonen artean (Dahrendorf, 1971: 188). Boterea, aldiz, gizarte harreman batean inplikaturik dagoen aktore batek, bere aurkako erresistentzia guztien gainetik, nahi duena lortzeko duen probabilitatea da, edozein delarik probabilitate horren oinarria.
|
|
Boterea, aldiz, gizarte harreman batean inplikaturik dagoen aktore batek, bere aurkako erresistentzia guztien gainetik, nahi duena lortzeko duen probabilitatea da, edozein delarik probabilitate horren oinarria. Weber-entzat
|
bezala
, Dahrendorf entzat ere, autoritatea eta boterea ez dira nahastu behar. Boterea gizakiarekin loturik dago:
|
|
Autoritatea, aberastasuna
|
bezala
, modu desberdinean banatzen da gizartean. Dena dela, Dahrendorf en ustez, ondasunen banaketa desberdinean, batzuk beste batzuk baino aberatsagoak dira, baina gutxi dutenek ere zerbait izaten dute.
|
|
Aldiz, ageriko interesek aktoreen portaera bultzatzen duten arrazoi kontzienteak sortzen dituzte. Alegia, ezkutuko interesek interes gatazkak sortzen dituzte, baina agerikoak eta kontzienteak ez direnez, ia taldeak sortzen dituzte bakarrik, eta, ikusi
|
bezala
, horrelako taldeak ez dira oso eraginkorrak modu antolatuan eta agerikoan talde interesak babesteko. Ageriko interesek, aldiz, talde aktiboak sortzen dituzte (alderdi politikoak, sindikatuak, gizarte mugimenduak?), eta hauek gai dira helburuak zehazteko, eta euren interesak lortzeko ekintza egitasmoak eta estrategiak sortzeko eta garatzeko.
|
|
Alde batetik, EAJ ren eskutik, euskarazko antzerkiak garrantzi handia hartu zuen Batzokian. Bizkaiko eta Gipuzkoako hainbat herritan
|
bezala
, antzerkia ideologia abertzalea zabaltzeko erabiltzen zuten. Bestetik, herriko abade laguntzaileak ere euskaltzaleak ziren, eta euskararen eta euskal kulturaren aldeko hainbat ekimen bultzatzen zituzten:
|
|
Errepublika garaian, markinar eta xemeindar gehienak nekazariak ziren, hautagai tradizionalisten aldeko bozka ematen zuten nagusiki, eta, gainera, mesfidantzaz ikusten zituzten industrializazioak zekartzan aldaketak, batez ere sozialismoarekin identifikatzen ziren ateismoa eta kultura laikoa. Dena dela, Hego Euskal Herriko beste hainbat herritan
|
bezala
, mentalitateak, ideologiak eta balioak aldatzen hasi ziren. Eta horrek zalantzan jarri zuen herriko jauntxoen eta tradizionalisten autoritatea, status quo a edota pribilegioak.
|
|
Euren autoritatea berreskuratu nahi izan zuten, eta, horretarako, errukigabe eta bortizki zanpatu zituzten euren ideologiaren, balioen, helburuen eta nahi zuten gizarte motaren aurka zeudenak. Tradizionalistek, helburu pertsonalak babestu ordez, gizarte mota bat eta ideologia eta balio batzuk babesten zituzten, eta, ondorioz, ez zuten zalantzarik izan eurek
|
bezala
pentsatzen ez zutenen aurka bortizkeria izugarria erabiltzerakoan: ezkertiarrak, sindikalistak, errepublikazaleak, euskaltzaleak edo abertzaleak kartzelaratuak, fusilatuak edo desterratuak izan ziren.
|
|
Izan ere, Tradizionalistek, eskuindarrek eta jauntxoek ikusi zuten Errepublika garaian urteetan izan zuten autoritateak ihes egin ziela; euren ideologia eta balioak zalantzan jartzen zirela; eta Markinan eta Xemeinen frontea geldirik egon zen hileetan, 1936ko uztailetik 1937ko apirilaren 27ra, hainbat une larri bizi izan zituztela. Arestian esan
|
bezala
, errepublikazaleek herriko buruzagi tradizionalista batzuk atxilotu zituzten, eta oso gaizki pasatu omen zuten kartzelan egon ziren egunetan. Horrez gainera, isunak ordaindu behar izan zituzten eta euren etxeak eta ondasunak bahitu zizkioten erabilpen militarrerako.
|
|
Atzerriratuak, fusilatutakoak, atxilotutakoak? Hego Euskal Herriko beste hainbat tokitan
|
bezala
, Markinan eta Xemeinen ere Gerra osteko errepresioa bortitza eta intentsua izan zen.
|
|
Tradizionalistak, FET JONS eko kideak eta herriko jauntxoak interes talde
|
bezala
jokatzen zuten, eta, ondorioz, argi zituzten zeintzuk ziren euren interesak eta interes horiek lortzeko bideak. Gerra garaian zein gerra ostean, tradizionalistak agente aktibo giza jokatu zuten euren interesak babesten; jendea euren interesen arabera erabiltzen; eta ezkertiarrak, abertzaleak eta euskaltzaleak desagerrarazten.
|
|
Tradizionalistek, helburu pertsonalak babestu ordez, gizarte mota bat eta ideologia eta balio batzuk babesten zituzten, eta, ondorioz, ez zuten zalantzarik izan euren
|
bezala
pentsatzen ez zutenen aurka bortizkeria izugarria erabiltzerakoan.
|
|
Bakartiak
|
bezala
, eleketari haundia ez bazen ere, berenganako sineskortasuna sumatzen ahal genuen.
|
|
– zirrikitu batetik begira bageunde
|
bezala
agertuko zaizkigu garai batzuetako berriak?
|
|
Helburu nagusia den hau betetzeko, Antzokian bertan zein kanpoko inguruko lurretan kultur eta kirol ekitaldiak antolatuko dira. Esan
|
bezala
, ekitaldiotan euskarak eta euskal kulturak izango du nagusitasuna. Bestalde, ekitaldiotan Txorierriko kultur/ kirol taldeek eta banakoek izango dute lehentasuna.
|
|
Txorierriko eta inguruko euskaltzaleen topaleku bihurtzea. Antolatuko diren ekitaldien bitartez edo/ ta, beste barik, aisialdian pertsonen arteko topagune
|
bezala
, eskualdean giro euskaldunean harreman sozialak sustatzeko zentro bihurtu gura du. Ildo horretatik, arreta berezia jarriko da Txorierriko eta inguruko gazteentzako giro euskalduneko topaleku bihur dadin.
|
|
–Baserri Antzokia? ekimena, artean argitu
|
bezala
Totoan Txorierriko Euskara Elkarteen Federazioarena da, eta helburu nagusia euskara eta euskal kultura sustatzea.
|
|
Arterago iradoki
|
bezala
, TXORIERRIKO. BASERRI ANTZOKIA, proiektua TOTOAN Txorierriko Euskara Elkarteen Federazioaren baitan sortzen da 2008 urtean, zuzendaritza batzordearen proposamenez.
|
|
San Joanen Ebanjelioaren sarrera (Jn 1, 1) hartzen dau Aita Santuak agiri osoaren ardatz
|
bezala
. Hasieratik azkeneraino ez ditu bere begiak testu zoragarri horretatik kentzen.
|
|
Jaungoikoaren Berbea giza gorputz egin zan
|
bezala
, giza hizkera be egin da idazle santuen hitzetan. Horregaitik Elizak aparteko benerazio handia izan deutso beti Eskritura Santuari, Jaunaren gorputzari izan deutson antzera.
|
|
Bestela ez dira arimaren janari eta bizitza espiritualaren edari gardena izango. Santuak jarten ditu Eskritura Santuaren interpretatzaile hoberenak
|
bezala
. –Viva lectio est vita bonorum?.
|
|
Pedro Laín Entralgorekin batera Francoren alderdian jartzen da, ez errepublikaren alderdian. Gudari
|
bezala
izena eman zuen, baina ez zuten onartu frontera joateko. Bere antxinako ezagun mordoa, camarada?
|
|
Urte hauetan unibertsitatean gauzak higitzen hasten dira. Tovarrek A. Listaren ikerketa baten, ez du gaitzesten frantziar iraultaren kutsua hartu zuelako, eta agirian jartzen ditu honi sortzen zaizkion arazoak, pertsona
|
bezala
, kultur gizona bezala eta espainiar bezala. J. Vigón jeneralak iraindu egiten du hitzaldi agiri baten.
|
|
Urte hauetan unibertsitatean gauzak higitzen hasten dira. Tovarrek A. Listaren ikerketa baten, ez du gaitzesten frantziar iraultaren kutsua hartu zuelako, eta agirian jartzen ditu honi sortzen zaizkion arazoak, pertsona bezala, kultur gizona
|
bezala
eta espainiar bezala. J. Vigón jeneralak iraindu egiten du hitzaldi agiri baten.
|
|
Urte hauetan unibertsitatean gauzak higitzen hasten dira. Tovarrek A. Listaren ikerketa baten, ez du gaitzesten frantziar iraultaren kutsua hartu zuelako, eta agirian jartzen ditu honi sortzen zaizkion arazoak, pertsona bezala, kultur gizona bezala eta espainiar
|
bezala
. J. Vigón jeneralak iraindu egiten du hitzaldi agiri baten.
|
|
Azken baten franksimoak ez du onartzen inolako aldaketarik ez berrikuntzarik garai hartan. Hezkuntza ministroak J. Rubio García Minak errektore
|
bezala
jarraitzeko eskatzen dio, baina Tovarrek ezetza ematen dio. Moztu egiten ditu, los últimos hilos de un pasado político de veinte años, desvanecidas las ilusas esperanzas de que en la política española pudieran pesar de otro modo que como consecuencias fatales e impuestos los nuevos hechos de la segunda mitad del siglo?, (eta), intenté buscar para el trabajo personal un clima que no podía hallar en las aulas españolas?.
|
|
Zorigaitzez, bizitzan jasan dituen ustekabe handiek izugarri kolpatu dute, eta 2010ean, osasun arazoak zituela ikusirik, urriaren 28an haren etxera hurbildu nintzaion, bere biografia eta bere liburuak berreskuratu nahian. Bero eta besoak zabalik hartu ninduen, beti
|
bezala
, eta nire eskuetan utzi zituen bere idazlan guztiak. Maiatz argitaletxeko Luzien Etxezaharretarekin mintzatu nintzen eta berak bultzatu ninduen liburu hori burutzera eta plazaratzera.
|
|
plazaratu zituen Maiatz eta Hatsaren Poesia izeneko aldizkarietan. Lehen aipatu
|
bezala
, 2011ko apirilaren 16an eta Maiatz argitaletxearen bidez, bere literatur idazlan guztiak biltzen dituen Iturri aldeko nire leihotik izeneko liburu ederra plazaratu zuen.
|
|
Oraingo atal honetan ere bertso saila transkribatzeko aurreko irizpide berak erabiliko ditugu. Oraingo bertso sail hau, aurrekoa
|
bezala
, hamabost ahapaldikoa da. Hamabost ahapaldiak zenbaki erromatarrez trasnskribatuko ditugu, jatorrizkoan ere halaxe daudelako.
|
|
Tankera horietako kantu narratiboei gazteleraz romances vulgares eta romances de ciego deitu ohi zaie. Frantsesez, gehienetan complainte
|
bezala
ezagutzen ditugu. Garai bateko bertsolariek tankera honetako kantak ere atera ohi zituzten bertsopaperetan.
|
|
Kantu narratibo horien gaineko erreferentzia liburu bat Julio Caro Barojak idatzi zuen: Ensayo sobre la literatura de cordel, Rev. de Occidente Madrile 1969 Era honetako kantuak Euskal Herriko mugalde bietan kantu berriak
|
bezala
ezagutzen ziren. Nafarroa Behereko euskaraz ere, kantu berriak?
|
|
Lana, ikerketa, gehiago eta gehiago jakin nahia... horiek ziren haren izaeraren ezaugarri nabariak... hala ere lagun artean eta etxean iteresgarri eta kritikoa zen, haserretzen zenean barre eragiten zuena... Norbait argibide bila joaten zitzaionean, ez zen harritzekoa purrustadaka
|
bezala
hastea; baina hori lehen erreakzioa baizik ez zen, haren berezko izaera; gero beti lagunduko zion gogorik onenaz harengana jotzen zuenari. Ez zen batere handigurakoa eta zaratatsua.
|
|
Baina 1936an gerra zibilak moztu zituen Aita Linoren lan literarioak, beste askorenak eta batez ere haren lagun A. Santirenak
|
bezala
; euskal aldizkari guztien bizitza ere gerra anker hark hautsi zuen. Basurtoko kuarteletik Soldadutzara deitua izan zen, eta gudarien ondora joan zen haien kaperau, Itsasalde batailoian, Matxin taldean, Otxandio, Urduña, Lekeitio, Zornotza, Matxikako, Lezama eta abarretan zehar ibili zen.
|
|
Praube hura izan da zazpi erresumetan; Egun oroz meza entzun bi milla elizetan; Barkoxen
|
bezala
apezek ez tratatu izan?.
|
|
Eta ondorio honetara iristen da: obra honek ere, beste askok
|
bezala
, ez zuela berehalako arrakastarik edo harrera berorik izan. Hasieran hau dio:
|
|
Jazoera historiko guztiak argitu beharra izaten zuten, eta, jakina, horretarako oso garrantzi gutxi izaten zuten egintza konkretu bakoitzaren inguruko zehaztasunek. Bibliako liburuen zerik behinena eta gogora ekarri beharrekoa, Israel herria Jaungoikoak aukeratutako herria zela, Egiptotik askatasunera etorritakoa, inguruko herriek ez
|
bezala
Jaungoiko bakarrarengan sinesten zuena, eta bizimodu erlijioso zehatza zuena zela jakitera ematea zen. Salmoak ere bide horretatik datozkigu.
|
|
Maitezaitut, lurra!, neugazdozudolu!, eta gure dolua, umeen mina
|
bezala
, logura biurtzen da, eta aizeekari soinuan putz eta murmur dagien lez,
|
|
Arbolaren dantzan ezereza.Loreak ezkon jaietan pozez lehertuak.Begira dagoenak badaki maitasuna ez delaeuria
|
bezala
erortzen, intzirika.Zuk, begira zauzkadan horrek, zer eskatzen didazu. Besarkada baten erloju galdua. Esan ezin diren hitzen ukendua edo ogena. Nik ez dakit zure irinetan salbatzen, nik ez dut nahi zure borondatean galdu.Zer besterik daukazu niretzat gordean. Beti zain egoteak abaildu egiten du mintzoa, herdoildu egiten du ihintzaren urdintasuna.Bularretan lepo zaude eta maite dut zure maitasuna,...
|
|
Giza ezereztik, gure makurreriatik? denok
|
bezala
, eguneroko ezinak, plazerrak, kolpeak, saldukeriak, itxaropenak, penak eta bozkarioak bizi zituen Bittorek. Gu langoxea zen Bittor eta horregatik dugu handia, Aitajauna.
|
|
Umeen artean egiten zen apostolutza eta lan kulturalaren osagarri etorri zen Zerutxu Ikastola A. Zezilioren izenez sortu zutena. A. Migel Maria hizlari fina zen euskaraz nahiz gaztelaniaz, baina haren izena, apaiz
|
bezala
elizkizunetan eta egiten zuen lanaz gainera, ekintza kulturalei eta berak sortu zituen bi erakunderi loturik geratuko da: Zerutxu Ikastolari eta Bertsolari EGUNAri.
|
|
Ikuspuntu honen arabera, euskal gatazka ikertu eta gertatutakoa behar
|
bezala
berreraikitzeko, biktimen, gatazkan parte hartu duten protagonisten eta, oro har, herritarren artean inkestak egin behar dira eta datu kuantitatiboak bildu. Izan ere, balioko ikerketa bakarrak dira kontaketa onartzen dutenak eta laginketa errorea eta fidagarritasuna neurtzea ahalbidetzen dutenak.
|
|
Portaera edo gertaera sozialen sakoneko esanahia eta zentzua behar
|
bezala
ulertzeko, beraz, ikerketan parte hartzen dutenen esanahi sistema sinbolikoa ezagutu behar da. Eta hori teknika kualitatiboekin egin daiteke bakarrik.
|
|
Inkesta, sakoneko elkarrizketa, eztabaida talde edo bizitza historiekin batera, ikerketa dokumentalak behar dira. Euskal Gatazkaren inguruko ikerketa bibliografiko, hemerografikoak eta artxibistikoak bultzatu behar dira, gatazka behar
|
bezala
ulertzeko.
|
|
Gerra Zibileko esperientzia ezagututa, ezinbestekoa da gatazkaren aurpegi guztiak ikertzea eta memoria historikoaren aldeko ekimenak bultzatzea, hain justu ere, azken urte hauetan, alde guztietan ireki diren zauri psikologiko eta sozialak behar
|
bezala
osatzeko. politiko, sozial eta instituzionalen izan behar luke gertatutakoaren kontaketa justua eta zuzena egitea, eta sufritu duten guztien memoria bizirik gordetzea.
|
|
Tradizio positibistaren arabera, errealitate soziala modu enpirikoan aztertu behar da, natur zientzietan
|
bezala
. Inkesten4, behaketa zuzenen5edo saioen6bidez lortzen diren datuak kuantitatiboki aztertuz, emaitzen orokorpen probabilistikoak lortu daitezke; ostean, gizarte errealitatea gidatzen eta azaltzen duten lege kausalak ezagutzeko, eta, azken finean, aurrerantzean gertatuko dena aurreikusteko.
|
|
Eüskal Herri, bat eta librea! Monzon jauna, zük
|
bezala
, jarraik dezagün borroka, estatüek honar dezelaheben nausiak gu girela!
|