|
2015
|
|
|
Galdetegian, Amaia Hennebutteren, Anjel Lertxundiren eta Maixa Zugastiren liburu kuttunenen
|
berri
jaso dezakezu. Irakurlearen atalean, Andoni Arantzegik… Amélie Nothomb en “Riquete el del Copete” liburua gomendatu du.
|
|
|
euria ari du zarra zarra/ eta ni aterki barik/ hori dela eta oraintxe nago/ goitik behera bustirik/ gainera ez dut inon aurkitzen/ estaltzeko aterperik/ a ze nolako bronka entzungo/ dudan amaren ahotik. Gaiaren
|
berri
izatean burura datorkizun lehen gauza ez, bigarrena ere ez, hirugarrena jorratzeko gomendio zentzuzko horren harira ez dut ezer esango; dena dela, lerro horiei erreparatu eta berehala pentsatzen dut gaia emanda etortzeak (neurri zurrunak) itzel laguntzen zidala, kasik behartzen, zerbait amaitzera, eta zerbait hori ahalik eta txukunen gauzatzera, nire eleketari ibilbidean irabazi nuen hurrengo sar... Kontuak kontu, bestelako toki batera ere badoakit gogoa bertso horren aurrean, hain zuzen jarreren inertzietara, eta auto ironiko irakurtzen dut azken puntx gisa saiatu nuen hura, amaren bronka, topikoagorik.
|
|
|
Ikusi omen zuten bista itzelak zituen Griffith Observatoryko miradorea ere; nonbait, hiriaren handitasuna bistaratzen duena, eta Los Angeleseko kale infinituak erakusten dituena. Roman ere egon zen Universal Studiosen, eta argazki bikainak atera omen zituen, baina nik, hoteleko gelan pasa nuen denbora Laida Rockekin akorde
|
berriak
asmatuz, Xalbadorren heriotzari bizia ematen, eta Lucky Lukeri kutsu erromantikoa ateratzen. Los Angelesek badu izar berri bat:
|
|
|
Hori da gure ustez Xenpelar Dokumentazio Zentroak egun duen ezaugarri nagusienetakoa. ...a gure jarduna, egun gertatu berri, gertatzen eta epe laburrean gertatuko diren saioei buruzko informazioa jasotzen dugu, zein bertsolari non arituko diren bertsotan, nork antolatzen duen, saioetako kartel nahiz iragarkiak biltzen ditugu, bertso saio horietatik lagin bat grabatzen dugu, ahal diren emanaldietan argazkiak ateratzen dira, aukeratutako bertsoen transkripzioak egiten dira, bertso doinu
|
berrien
identifikazioa egiten da, eguneroko nahiz aldizkako prentsan azaltzen den bertsolaritzari buruzko informazioa jasotzen dugu, liburuak, aldizkariak… Egungo bertsolaritzaren jardunaren behatokia izan nahiko genuke, bizia, dinamikoa”, gaineratu du Aranburuk.
|
|
|
“Bertsolaritzari buruz ondare historikoa duten liburutegi eta bestelako erakundeekin harremanak saretzea nahiko genuke”, dio Aranburuk. Elkarlanean katalogoak bateratzea lortuz gero, ikerlari, erabiltzaile edo herritar orori erraztu nahi diete aurkitu nahi duten horren bilaketa eta Xenpelarren ez badago, dagoen tokira bideratu –Koldo Mitxelenara edo sortu
|
berri
den Bilketa.org era, adibidez– “Bertsolaritzaren inguruko informazioa erraz kontsultatzeko derrigorrezkoa da bilketa eta antolaketa lan ona egitea. Dokumentazioaren bilketa, antolaketa eta gizarteratzearen zikloaren osasuna bertsolaritzaren osasunaren adierazlea da”.
|
|
|
Hedapenaren arloan ere laguntzen dute teknologia
|
berriek
. Xenpelar Dokumentazio Zentroaren lan tresna nagusia Bertsolaritzaren Datu Basea (BDB) da gaur egun. Hori elikatu ahala, edonork kontsulta dezake azkenekoz jasotako informazioa internet bidez bdb.bertsozale.eus atarian.
|
|
|
Joanito Dorronsororen lana abiapuntu. Egun Joanito bera dabil bertso doinu
|
berriak
biltzen, aztertzen, partiturak sortzen eta berarekin batera, lan-talde batek datu basea eguneratu eta datuak txukuntzen ditu. Hemeroteka atalaren bilduma bat ere sarean ikus daiteke, jasotako egunkari, aldizkari eta herri aldizkarien hustuketa egiten da datu basean.
|
|
|
“Liburutegi atala ez dago sarean oraingoz, baina egun gure lehentasunezko lana bada hori datu baseratzea. Urrun gabe 5.000 argitapenen
|
berri
eta artikulu digitalak sarean kontsultagarri jarri nahi ditugu” azaldu du Aranburuk.
|
|
|
Gaurkotasuna eta freskotasuna eskaintzen diote grabazio horiek irratsaioari eta aldi berean entzuleei. Gaurko bertsolaritzaren eta plazetan gertatzen ari denaren
|
berri
eman dezakegu horrela”, azaldu digu Sukiak.
|
|
|
Batzuk aipatzekotan, Miren Artetxe hizkuntzaren berreskuratze prozesuan bertsolaritzaren transmisioaren eraginari buruzko ikerketa egiten ari da eta Xenpelarreko datu baseetarako sarbide zuzena du. Nerea Elustondo
|
berriz
, 1994tik 2014ra bitartean emakumeen plazetako presentziaren bilakaera aztertzen ari da bertako informazioarekin. Begiratu historikotik, Lucia Alberro Gipuzkoan 1833tik 1936ra eman zen modernizazio prozesuaren baitan, bertsolariak iturri hartuta, identitate azterketa egiten ari da.
|
|
|
BELAUNALDI
|
BERRIAK
|
|
2016
|
|
|
Joxan Goikoetxea musikari hernaniarraren ezaugarriak dira hiperaktibitatea eta ugaritasuna; soinu jotzaile esanguratsu eta aktiboenetakoa da gaur egun. Interprete, konpositore, moldatzaile eta ekoizle moduan egin dituen lanetan bat egin dute musikarekin antzerkiak, zinemak, dantzak eta formatu multimedia
|
berriek
. Berak aurkeztu zion proiektua egiteko proposamena Donostia 2016ri, eta zuzentzen duen Aztarna argitaletxeak obra argitaratu du.
|
|
|
“Bere alde hori ez zen hain ezaguna. Hurbiletik ezagutu zutenek zuten haren
|
berri
zehatza. Xabier musikari edo idazle izan aurretik antzerkiko aktore izan zen!
|
|
|
Hiru elkarrizketatuak zonaldekoak izanda, txikitatik izan dute Txirritaren
|
berri
. Jokin Izagirreren arabera “pertsonaia arrunta eta berezia izan zen aldi berean.
|
|
|
Gu gara Txirritari melodiak jartzen dizkiogunak, eta hori Xabier Lete eta Antton Valverderen lanaren eragina da; disko bat kaleratu zuten Txirritaren bertsoekin. Melodia batzuk moldaketak ziren, baina
|
berriak
ere sortu zituzten”. Goikoetxeak garbi dauka konposatzailearen figura itzalean geratzen dela gehiegitan:
|
|
|
Koldo Tapia ikusle hutsa izan zen orduan, eta antzezlana Barakaldon ikusi zuela oroitzen du: “Euskaldun
|
berri
kuadrilla bat eraman nuen nirekin. Erakutsi nahi nien euskaraz ere egiten ahal zela antzerkia, demontre!
|
|
|
Azal
|
berriak
jantzita nator
|
|
|
Bueno, batzuetan lortzen dugu, hala ere… Niretzat deskubrimendu bat da beti: bi hitz lotu Cynghanedd bat dagoelako, alegia oihartzun bat dagoelako kontsonanteen artean, nahiz eta itxuraz hitzen artean harremanik ez izan, eta lortzen duzunean mezu bat ateratzea hortik… agian, espero ez zenuen mezua, baina hain zuzen horrexegatik interesgarriagoa dena, dibertigarriagoa,
|
berria
zaizuna… hor sentitzen duzu Cynghanedden indarra.
|
|
|
Azken batean, bizitza ere hala da, ataka estuan gaudenean eta ateratzea lortzen dugunean, gu, beste gu
|
berri
eta hobe bat gara beti, eta hori lorpen bat da. Bizitzak presiopean jartzen zaitu eta estutasun horretan konexio berriak sortzen dira, eta konexio berri horiek ideia berrietara zaramatzate.
|
|
|
Azken batean, bizitza ere hala da, ataka estuan gaudenean eta ateratzea lortzen dugunean, gu, beste gu berri eta hobe bat gara beti, eta hori lorpen bat da. Bizitzak presiopean jartzen zaitu eta estutasun horretan konexio
|
berriak
sortzen dira, eta konexio berri horiek ideia berrietara zaramatzate. Niretzat hori da Cynghanedd:
|
|
|
Azken batean, bizitza ere hala da, ataka estuan gaudenean eta ateratzea lortzen dugunean, gu, beste gu berri eta hobe bat gara beti, eta hori lorpen bat da. Bizitzak presiopean jartzen zaitu eta estutasun horretan konexio berriak sortzen dira, eta konexio berri horiek ideia
|
berrietara
zaramatzate. Niretzat hori da Cynghanedd:
|
|
|
Gazteak gehiago erakartzeko. Zergatik ez teknologia
|
berriak
erabili, adibidez. Bada bardo bat Twitter bidez egiten duena Cynghanedd, 140 karakteretan.
|
|
|
Egia esan, Galesen ez ditut oso konpartituak sentitzen nire kezka hauek, eta hemen
|
berriz
, munduan beste leku batzuetan gertatu zaidan bezala, ikusi dut nire ideiak ez direla hain eroak, eta egin, egiten direla.
|
|
|
I.G.: Askotan pentsatu izan dudan zerbait da gu ez gatozela ezer
|
berririk
egitera. Egia da martxan jarri garen unetik ohartu garela espazio bat bazegoela betetzeko, eta, neurri batean, hartu dugula leku hori.
|
|
|
Gurasoengandik informazio, material eta tresna horiek jasotakoan, jasotako interesaren arabera, hasi ziren irakurketa idazketarako, matematikarako, musikarako, eskulanetarako, esperimentaziorako, pentsamendurako eta bestetarako tresnak sortzen. Gonbidatuen ekarpenek sustatu zituzten jolas eta esparru
|
berriak
ere: “Patxi Goikoleak kontatu zuen nola erratz makila bat erabiltzen zuten eskoletan publikoaren aurrean kantatzen ohitzeko.
|
|
|
“Oinarri oinarritik” hasi ziren. Artzaintzaren doinuak, txalaparta, bertsolaritza, garai zahar eta
|
berrietako
musika, kantautoreak eta beste hainbat arlo landu zituzten, sorreratik gaur egunera. “Plazerez bizi izan dugu, eta egun horiek guztiak nola nahasten diren ikusi dugu.
|
|
|
Jesus Alberdi ´Egileor´ Elosuko bere bordan elkarrizketatu nuen udazkeneko egun epel batez, kezkatuta zegoen mendian kortesia arauak agortu zirelako: mendizale
|
berriek
jada ez zuten ezezagunik agurtzen parean pasata, nolabait denona zen espazioa kirol esparru huts bilakatu izana deitoratuz.
|
|
|
Laugarren urtea dut orain koordinatzaile lanetan, eta ardura bat gehiago izan arren, ardura polita suertatu da. Gaiak eta kolaboratzaileak aukeratu, atal
|
berriak
sortu, urrunxeago begiratzen saiatu… Lan berri hauetan Andoni Lubaki ezagutu dut, esaterako, eta istorio harrigarriak kontatu dizkit (Malitik bere zerraldoa besapean zuela itzuli zen behin); edo Galder Izagirrek oparituriko sarrerekin sekulako kontzertutzarra gozatzeko aukera izan nuen; edo Txema Garcia, Conny Beireuther, Nerea Ibarzabal, Jon Martin eta Zaldi Eroa bezalako artisten jardunean... Gallego eta Payarekin azken Durangoko Azoka nahiz Gabonetako kanpainan liburu salduenen artean kolatu genuen bertsolaritzari buruzko nobela grafiko bat argitaratzea izan da azkena.
|
|
|
Modako txapela nola, halaxe janzten dituztela askok modako bertsolariaren hitzak, zein diren ere jakin gabe. Gure planeta txikiaren joera
|
berriak
dira. Planeta txikietan hazten diren arrosa txikiek ere lan asko ematen dute, antza…
|
|
|
Eta geurea bezalako egitura eta funtzionamendu hetereoa duen aldizkari baten kasuan are gehiago: ...ngo lukeen horrek ezin duela ‘lanez lepo nabilen/ k’ baina ‘beste hari eskatzen badion/ k igual…’ ta hark ‘bueno saiatuko naun/ k, baina egun zehatz horretan izan liken/ k…’ eta ohikoan lan egiten duen argazkilariak ezin du, kanpoan dago egun horietan (Lubaki Sirian bertako gerraren jarraipena egiten, Conny Berlinen familia bisitatzen, Galder Estatu Batuetan
|
Berri
Txarrakekin kontzertuak ematen… Eguna iritsi eta elkarrizketatuari azaltzea ahaztu…
|
|
|
Joxean Agirrek eta Xanti Jakak, esaterako, urte mordoa, dozenatik gora, egin zuten sos bat bera ere kobratu gabe, koordinatzaile eta kudeatzaile lanetan. Edo,
|
berrienak
aipatzearren: Eneko Sierrak 99 zenbakirako idatzi duen kronika luzea ez du kobratu nahi izan, Xabier Igoak Arabako bertso eskoletan egin den harpidetza kanpaina doan egin digu, eta Laxaro Azkunek zenbaki honetarako ekarri duen iritzi testua,.
|
|
2017
|
|
|
1972ko apirilaren 30ean, Donostiako Anoeta pilotalekuan Zeruko Argia astekariaren aldeko jaialdi bat burutzen ari zelarik, mutu geratu zen jaialdi erdian, 1972ko maiatzaren 2an, Zestoan, kantatu zuen azkenekoz jendaurrean, eta handik astebetera tronbosi atake batek apartatu zuen erabat bertsogintzatik. Txapelketa horiek jokatu izan balira txapeldun
|
berriak
izango zituzten, bada, kasik seguru.
|
|
|
Lekuonak eta Aitzolek 30eko hamarkadan ereindako hazia, bertsolaritza kultur fenomeno moderno baten parametroetara egokitzea bilatzen zuena, loratzea lortu zuten 60ko hamarkadan, zazpi urtean lau txapelketa nagusirekin, eta publikoari nahiz arreta mediatikoari dagokienean arrakasta itzelarekin. Saioetako sarrerak agorturik aldiro, bertsolari gazteen balioa oholtza gainean, egunkariek azalean bertsolaritzaren
|
berri
[2], finalaurrekoak eta finalak zuzenean emanak Loiolako Herri Irratian, 67ko finala telebistan [3] …
|
|
|
Plazan ez ezik, txapelketetan ere sekulako maila eman izan du beti Andoni Egañak. Aipagarriena, aldiro estrategia
|
berriren
bat eramaten zuela. Niretzat aipagarriena, kopla zaharren moldea nola edo hala baliatuz egin zituen bertsoaldi gogoangarri haiek dira, esan beharrekoa esan aurretik metafora bidez giro berezi eta egokia sortzen zuten haiek (ardagai sabai talai hil kanpai; ruleta buelta zer gerta beteta).
|
|
|
Eta halaxe gertatu zitzaion Sorozabali: Apopilo
|
berriak
afrikarrak dira, ondorioz, bizilagunak agurra ukatzen hasi zaizkizu. Kolorea galtzen ari da gisa honetako erkaketa, baina orduan eraginkorra izan zen oso.
|
|
|
Perretxiko hori bazenik ere hor jakin genuen ez gutxik. Egañak Maiarekin egin zuen kartzelan diren beterano eta sartu
|
berriaren
elkarrizketa hura ere itzela izan zen. Kartzelako lana, “Aturritik Ebrora herri bat badela”… famatu egin den gai bakarretakoa.
|
|
|
|
Berriak
aurkitu
|
|
|
|
berria
lilura
|
|
|
Azken horren Arabia Handia zabaltzen doa eta ohikoak dira Afrikar kontinentearen mugak zedarritzeko eztabaida geopolitikoak ere. Muga Ebron jartzearen aldeko ildo
|
berriak
gero eta jarraitzaile gehiago ditu, baina bada Pirinioetaraino igo nahi duenik ere.
|
|
|
Heriotzak bezala, berdin hartzen gaitu denok bere izerdi itsaskorrean. Eta ez aipatu, mesedez, euskal itzal itzel tradizionalaren aurrean, aire girotua deritzon birus fabrika eztarri urratzaileen menpe bizirauten duen gizagaixorik, ez eta gizalegezko kanpin proletario baten ordez, furgonetaren aldeko hautua egiten duen euskal furgesia
|
berririk
. Horien konponbidea gaitza bera baino makurragoa delako, klase ikuspegi batetik behintzat.
|
|
|
Bi kuadrillek Azpeitiko sarreran dagoen Etxe Zuri tabernan egin zuten topo. Landetarrek bazekiten Joxe bertsotan ibiltzen zena eta Izarraizpekoek ere bazuten Imanolen
|
berri
eta han hasi omen ziren bakoitzak bere bertsolaria tentatzen. Joxek esan ohi zuen ahariak bezala jarri zituztela buruz buru.
|
|
|
Hemezortzi urterekin hasi nintzen plazak egiten eta inolako harrokeriarik gabe esan dezaket, berak ere askotan aitortu izan duelako, erosoena nirekin sentitzen zela, eta nik beste hainbeste esan dezaket berari buruz. Hasiera hartan, entzuleei genien beldurra edo errespetuagatik, oso
|
berriak
ginelako ere bai, une gozoekin batean mingotsak ere asko igaro genituen, eta horrek ere uste dut lotura bat sorrarazten duela. Konfiantza handia genuen.
|
|
|
2015eko udazkenean Herrialde Katalanetan eta Espainian izanak ginen bertsotan eta jada inprobisatzaile kanariar, katalan eta galiziarrak ezagutuak genituen. Aurretik ere bagenuen munduko hainbat herriren kantu inprobisatuen
|
berri
: 90eko hamarkadatik aurrera bertsolari dezentek egin zuten saioren bat Euskal Herritik kanpora, eta 2003an Nazioarteko Topaketak antolatu ziren Euskal Herrian.
|
|
|
Eta dokumentalaren bidez hori ere ezagutu nahi genuen: hizkuntza gutxituetan ari diren kantu inprobisatuek hizkuntzen biziberritzean daukaten funtzioaren
|
berri
jaso nahi genuen, bertsolaritzaren ingurura beste diskurtso batzuk ere ekartze aldera.
|
|
|
Eta kontaketako hari muturrak josteko beste lau adituren testigantzak jaso genituen: Ruth Finnegan antropologoak ahozkotasunak XXI mendeko gizakiarentzat dauzkan funtzioen
|
berri
eman zigun; bertsolaritzaren transmisioaz aritu zitzaigun Bertsozale Elkarteko transmisio eragile den Ixiar Eizagirre; glosak katalanaren biziberritzean daukan garrantziaz jardun zen Albert Casals eta ahozko ondarearen berreskurapenaren inguruko xehetasunak eman zizkigun UNESCO Etxean aritzen den Begoña Guzmanek.
|
|
|
Txapelketa honen hasierako urteetan formatu klasikoago bat izan ohi zuten saioek, betiko ariketekin. Duela bi urte, aldaketa bat ematea erabaki zuten, ordea, eta bertsolarientzako ariketa
|
berriak
sortu zituzten: errima erronda –errimatzen duten hitzak bata bestearen ondoren esatea, eliminatu arte, habanera puntu erdika… Formatu tradizionalarekin zertxobait apurtzen saiatu ziren bestelako jende bat ere plazara animatzeko, bertsotan onenak izan ez arren beste abilidade batzuk dauzkatenak.
|
|
|
Orokorrean bakoitzak bere bidea duen arren, badira urte batzuk emanaldiak elkarrekin (edo elkarren aurka) eskaintzen dituztela, payador vs rapero formatuarekin. Bi inprobisazioen elkarlana hobeto ulertzeko bi mugimenduak uztartu zituzten aitzindariek eman digute lanaren
|
berri
.
|
|
|
Susana Velazquez, Susana Repetto, Marta Suint, Liliana Salvat izan ziren lehenengotarikoak. Argentinako hainbat probintziatan payadore belaunaldi
|
berriak
agertu ziren, nahiz eta Buenos Airesekoak nabarmentzen diren normalean. “Egungo egoerara ekarri gaitu horrek, oso etapa interesgarri batera:
|
|
|
“Egungo egoerara ekarri gaitu horrek, oso etapa interesgarri batera: eremu
|
berriak
irabazi dira, Mercosurrek ondare izendatu du eta eskolak antolatu dira”.
|
|
|
Baina badaki ezin dela horrekin nahastu; ezin dituela “esentzia eta mistika” galdu. Itxaropentsu begiratzen dio etorkizunari, “fedea dut belaunaldi
|
berriengan
; une honetan badira 200 bat nerabe payadore izatearekin ametsetan! Hau ez da sekula gertatu aurrez”.
|
|
|
Aurrera begira payadari opa diona garbi dauka: “Gustatuko litzaidake payadoreak espazio
|
berriak
bereganatzea tradizionalak utzi gabe eta modernitatera egokitzen joatea criollismoari [3] eutsiz, ideal liriko eta sozialak mantenduz”.
|
|
|
Lanak erdibanatu dituzte eta emaitzak bikoiztu. Raperoak eta payadoreak aurrez aurre jartzen dituen lehia estiloko emanaldi mota honek espazio
|
berriak
ireki dizkie bi inprobisazioei eta ezagun bilakatu ditu lehen irismenetik kanpo zituen jendearentzat.
|
|
|
Bi generoak uztartzeak aukera
|
berriak
zabaldu dizkie bi mugimenduei, payadoreak hip hoparen giroko inguruetara iritsi dira, eta raperoek tokia aurkitu dute emanaldi tradizionalagoetan; gainera, “batean edo bestean kokatzen ez diren espazio berrietara iristea” lortu dute, Yodak dioenez. Gabottok ere hala azaltzen du:
|
|
|
Bi generoak uztartzeak aukera berriak zabaldu dizkie bi mugimenduei, payadoreak hip hoparen giroko inguruetara iritsi dira, eta raperoek tokia aurkitu dute emanaldi tradizionalagoetan; gainera, “batean edo bestean kokatzen ez diren espazio
|
berrietara
iristea” lortu dute, Yodak dioenez. Gabottok ere hala azaltzen du:
|
|
|
Oso herri gutxik lortzen dute hori. “Ur
|
berria
iturri zaharretik”, Artzek esaten zuen bezala.
|
|
|
Zaldubi bizibide askotako gizona izan zen: itsasoan ibilia, alpargatagilea, barberoa, txaletetako zaindaria, txakolingilea… Bere bertso
|
berrien
gaiak ere askotarikoak dira, baina bada bat gehien erabiltzen duena: Santu eta santen bizitza.
|
|
|
Zar eta
|
berri
ederki daki/ mingañez itza juntatzen
|
|
|
Bertso plaza
|
berriak
sortuz joan dira azken urteetan. Eta horietako asko gaztetxeak dira.
|
|
|
|
Berriz behera
hartu nuen ba/ lehen aldapa gaiztoa
|
|
|
|
berriz
, bakarra duzu
|
|
|
Berbizkunde
|
berria
|
|
|
berbizkun
|
berria
.
|
|
|
Txirritaren jaiotetxea, Latxe Zahar, desagertuta dago ia erabat, horma zahar bat bakarrik gelditzen baita. Ni neu Epele auzoan jaioa naiz, Ereñotzutik gertu, eta badakit hango
|
berri
. Hamahiru urte zituela Errenteriako Txirrita baserrira etorri zen eta baserri horrek, bai, zutik jarraitzen du.
|
|
|
Eman iezaguzu zure buruaren
|
berri
, labur bada ere.
|
|
|
Kopla oso estua da, baina, hala ere, oso kantu molde bizia da, adarra jo eta ziria sartzeko bereziki. Trikitiaren munduan koplatan dakiten pandero jotzaileek ondo dakite horren
|
berri
eta oso ausartak izan ohi dira. Jolas hutsa da kopla.
|
|
|
Ate ondoko koplariaren lana saltsa jartzea izaten zen. Aitonaren bat egoskorra eta serioa baldin bazegoen, hari suabe suabe kantatu behar zitzaion; beste bat umore onekoa bazen, hari adarra jo; neska gazterik baldin bazen, haren ibileren
|
berri
jakin behar izaten zen, lotsarazteko. Bakoitzaren izena aipatuz kantatu behar izaten zen, noski”.
|
|
|
Gogoratzen naiz, Meagako kuadrilla batekin, Zarauzko Azken Portutik atera ginen eguerdi aldera, eta Izetatik gora Urdanetara igo eta Zestoa alde horretara jaitsi ginela behin. Eta horko auzoetan barrena ibili ondoren, Aizarnazabalgo sakon horretako baserri guztiak pasatu eta Urteaga
|
Berrira
iritsi ginela biharamuneko eguerdi aldera. Soinuarekin Mardu zen, eta kantuan, ni.
|
|
|
Hamazazpi urterekin hasi zen euskara ikasten eta Tafallako bigarren euskaldun
|
berria
izan zen, bere kuadrillako Matxalen Idoyrekin batean. “Fraide eskolapio bat zegoen herrian bere kontura euskara ikasitakoa.
|
|
|
Kuadrillan
|
berriren
bat sartzen bada, berehala egiten diogu epitafioa.
|
|
|
–17 urterekin ikasi zenuen euskara. Herriko bigarren euskaldun
|
berria
izan zinela esan didazu. Zer aldatu da geroztik.
|
|
|
Amurizak esaten du berak Bizkaiko koplariei buruz duen irudia ere horrelakoxea dela:
|
berriak
asmatzeko gauza zirela. Bizkaian, Gipuzkoan eta Nafarroan bi tradizio bizi dira elkarrekin koplaren arloan:
|
|
|
“Ez da neure buruari dominak jartzeagatik, baina neure egoskorkeriagatik berreskuratu ziren irudi horiek. Banekien, mundu guztiak zekien, 1967an TVEk bost minutuko txistualdiaren
|
berri
eman zuela gau horretan bertan. Bertsolaritzaren historiaren une gogoangarrienetako bat izan zen hura.
|
|
|
Hirugarren bertsoa bota baino lehen, Txirrita Euskal Herriko gertaera gaitz batzuei buruz mintzatu zen, eta 1876 (foruak kendu zizkiguten urtea, noski) garren urtean (…) amaitutako prozesuaren
|
berri
eman zigun. «Handik honantza gauzak ez dira asko aldatu» esan zuen triste.
|
|
|
Honen aburuz, egungo bertsolari asko klitxe batzuez baliatzen omen dira, kantatzeko orduan. «Ene ustez, bi bertsok ez dute behin ere berdinak izan behar, beti ekarri behar dute berekin gauza
|
berrien
freskura. Puntu eta irudi bitxi eta bereziak ez badira bilatzen, hitzak gastatuz eta zimelduz joanen zaizkigu, bertsoak beren magia eta misterioa galduz, eta bertsolaritzak labana amustu baten antza hartuko du.
|
|
|
Bertso ibilbideen lehenbiziko alea ezin zitekeen edonon izan. Izango da ekimenaren
|
berri
eman eta Gipuzkoako herri txikiren batean pentsatuko duenik; baten bati burutik pasatuko zaio Xalbadorrek Urepeletik edozein saiotara iristeko sarritan egingo zuen bide luzea; eta norbaitek pentsatuko du Gasteizko Aiotz plazatik Aiztogile kalera badagoela zer kontatua.
|
|
|
Ireki Interneteko bilatzailea eta jarri “Athletic armarria”. Futbol taldearen irudiaren goiko aldean azaltzen den elizaren pareko zubia eta ura bilbotarren kokapen zaharrenetakoaren
|
berri
emango digute.
|
|
|
Bilbo zahar hari gerora gertatutakoak ederki jaso zituen Xabier Amurizak 1982an, Laurehun herri, mila bertso
|
berri
argitalpenean. Liburu hori izanik bertsobideen aitzindari nagusia, nola ez eman lehen pausoa hari omen eginez?
|
|
|
Laurehun herri, mila bertso
|
berri
|
|
|
Bertso
|
berri
batzuek
|
|
|
horra Bilbo
|
berriko
|
|
|
San Mames
|
barria
|
|
|
Autobus geltokitik erreka aldera oinz hasiz gero, laster ikusiko dugu San Mames
|
barria
futbol zelaia. Markinan dago pilotaren unibertsitatea, eta Bilbon futbolaren katedrala.
|
|
|
Markinan dago pilotaren unibertsitatea, eta Bilbon futbolaren katedrala. Hala zeritzon Bilboko Athletic klubaren lehenbiziko estadioari, eta oraingoarekin alderatuta hura ermita eta hau katedrala direla ikusita, normala da
|
berriak
jasotzea zaharraren deituraren herentzia. 2015ean Munduko Kirol Eraikin onenaren saria eskuratu zuen Singapurren, eta 2020an Eurokoparen egoitzetako bat izango da.
|
|
|
hemengo
|
berria
|
|
|
Haugatik viva! dinot
|
barriz
be,
|
|
2018
|
|
|
Baina galdera
|
berriak
ere baditugu, eta uste dugu bertsolaritzak oraindik ez diela erantzun. Katuek zazpi badauzkate, ez dakigu bertsolaritzak hiru badauzkan.
|
|
|
Etorkizuna ez dago inoiz determinatuta, baina badakigu hirugarren industria iraultza martxan dela, eta horrek dena aldatzen duela. Komunikazio teknologia
|
berriak
, energia berriak, garraio eredu berriak. Denbora eta espazioa ulertzeko moduak aldatu egin dira.
|
|
|
Etorkizuna ez dago inoiz determinatuta, baina badakigu hirugarren industria iraultza martxan dela, eta horrek dena aldatzen duela. Komunikazio teknologia berriak, energia
|
berriak
, garraio eredu berriak. Denbora eta espazioa ulertzeko moduak aldatu egin dira.
|
|
|
Etorkizuna ez dago inoiz determinatuta, baina badakigu hirugarren industria iraultza martxan dela, eta horrek dena aldatzen duela. Komunikazio teknologia berriak, energia berriak, garraio eredu
|
berriak
. Denbora eta espazioa ulertzeko moduak aldatu egin dira.
|
|
|
Hurbiltasunerako aukerak handitu egin dira nabarmen, urruntzeko aukerak bezainbeste, gutxienez. Badakigu arazo zahar eta
|
berriei
irtenbide berriak eman dizkiegula. Seigarren desagertze handia bestela.
|
|
|
Hurbiltasunerako aukerak handitu egin dira nabarmen, urruntzeko aukerak bezainbeste, gutxienez. Badakigu arazo zahar eta berriei irtenbide
|
berriak
eman dizkiegula. Seigarren desagertze handia bestela.
|
|
|
Eurentzat egunerokotasunean arrunta zena ez zen arrunta bertsolaritzan. Baina, pixkanaka, gero eta bertsolari gehiago ziren horrelakoak, gero eta publiko kopuru handiagoa zen horrelakoa, gero eta espazio gehiago doitzen ziren beren baldintzetara, gero eta garatuagoak zeuden beren bertsokerak, gero eta garatuagoak publiko
|
berrien
gustuak, eta, azkenerako, hainbesteko pisu kuantitatiboa eta kualitatiboa lortu zutenean, bertsolaritzaren erdigunean bete betean sartzea lortu zuten. Beste zenbait estilorekin partekatzen zuten erdigune hori, baina hainbestekoa zen rockaren belaunaldiko bertsolaritzaren loraldia, bertsolaritza bere osotasunean aldatu zuela.
|
|
|
Osmosi moduko bat izan zen. Bertsolari
|
berriek
bere egin zituzten bertsolari neoklasikoen hainbat ezaugarri, eta, era berean, hainbat bertsolari neoklasikok eta tartean zubi lana egin zuten beste batzuek ere bere egin zituzten rockaren belaunaldikoen hainbat ezaugarri. Azken emaitza oso aberasgarria izan zen:
|
|
|
Ikerketarako elkarrizketatu genuen batek esan zigun ez zela publiko
|
berriez
gehiegi fidatzen, nahiago zituela ohiko bertsozale sutsuenak. Txapelketen epelera hurbiltzen zen jendea berdin berdin urruntzen zela.
|
|
|
Bertsozale Elkarteak 2005ean zeuzkan galderak eta orain dauzkanak ez dira berberak, Elkartea aldatu egin delako, bertsolaritza eta bertsogintza aldatu diren hein berean. Alde batetik, azken urteotako joera
|
berriak
neurtu nahi genituen: Internetek bertsolaritzaren zabalkundean duen pisua adibidez, edo egiten dugun lanak hezkuntza arautuan dauzkan ondorioak.
|
|
|
Behin epea beteta, aurrera begira jartzeko garaia da, eta horregatik abiatu dugu Gogoeta Prozesua aurten. Berriz ere ekipoa trinkotu nahi dugu, ikuspegi
|
berriak
proiektuan txertatu, hemendik 10 urtera Bertsozale Elkartean lidergoa edukiko duten belaunaldi berriak garai horretarako helburuak gurekin diseinatzen jarri… Funtzio asko dauzka Gogoetak, horregatik antolatu dugu hainbeste hilabete hartu dituen prozesua.
|
|
|
Behin epea beteta, aurrera begira jartzeko garaia da, eta horregatik abiatu dugu Gogoeta Prozesua aurten. Berriz ere ekipoa trinkotu nahi dugu, ikuspegi berriak proiektuan txertatu, hemendik 10 urtera Bertsozale Elkartean lidergoa edukiko duten belaunaldi
|
berriak
garai horretarako helburuak gurekin diseinatzen jarri… Funtzio asko dauzka Gogoetak, horregatik antolatu dugu hainbeste hilabete hartu dituen prozesua.
|
|
|
Hirugarren fasea azaroaren 10ean eta 11n egingo dugu,
|
Barrian
. Hirugarren fase honetan iraileko tailerretatik ateratako edukiak lehentasunen arabera antolatu eta adostasunetara heltzen saiatuko gara, datozen 10 urterako helburuak zein izango diren zehazteko.
|
|
|
Bertso eskolak herriz herri eragiteko tresnak dira, bertsolaritza herriko dinamikan txertatzeko oinarria. Eta dinamika horretatik etorri dira bertsogintzara artikulazio
|
berriak
ere: dinamika horretatik iritsi zen Azterketa Soziologikoan aipatzen den “Rockaren belaunaldi” hori bertsogintzara, eta hortik iritsi zen bertsoa garai batean hain urrun zegoen entzuleria batera.
|
|
|
Aldi berean, Bertsozale Elkartearen barne antolaketa ere gogoeta gai zentrala duzue, bai eta belaunaldi
|
berriak
erakartzea ere.
|