|
2000
|
|
|
Nik haragi
|
berri
batekin egiten dut amets.
|
|
|
dekoratu nahi genuen aberri
|
berria
–
|
|
|
egun hasi
|
berriak
|
|
|
Eguraldiari buruz egin dezakegu berba, hala nahi baduzu, umearen eskola txostenaz eta pediatraren gomendioez, erosketez, bankuko agiriez, bizimoduaren mekanika aldarazi digun telebista hondatu
|
berriaz
, auzokoen hurrengo bileraz, tabakoaren prezioaren gainean, irakurtzen ari zaren artikuluaz, udako oporrei buruz, zure lankide apo horretaz eta gainerako lankide ondraduez ere, zure depresio antzeko infekzioaz. Eta berba egin ahala, ikusi nola doakidan askatzen ariman nekarren kremailera.
|
|
|
erregistro
|
berri
hark irekitako zirrikituan
|
|
|
Kontaktu horren ondoren, 1969ko udaberrian itzuli nintzen Amerikatik Donostiara. Euskal Herri
|
berri
bat aurkitu nuen. Herri baten iratzartzea izan zela esango nuke, gerraosteko lausoaren ondoren argi izpi baten begiztatzea.
|
|
|
Galsoroak ebaki
|
berriak
zeuden abuztuan, bero itzela, ni izerdi patsetan. Bizikletak izango zuen arroa batetik gorako pisua, hiru piñoikoa.
|
|
|
Kosta egin zait ordutegia ikastea, noiz goazen txaboloetara, noiz jaitsi, nola den bisiten kontua... Oharkabean joan dira egunak, eta oharkabean hasi naiz leku
|
berriko
trikimailuak ikasten. Irrati txikiarekin ezer gutxi hartzen dut.
|
|
|
Karlos eta Koldorekin elkartu gara patioan. Berriketarako gogoz dago Antxon, hitz egiteko eta galdetzeko, heldu
|
berriak
beti ohi duen eran. Castellonen zelan zeuden kontatu digu; aspertuta zegoela hainbeste urte baldintza haietan, zulo hartan sartuta, hango kartzeleroen lerdokeriekin.
|
|
|
Ireki bezain bizkor esan zidaten han ez zegoela niretzako lekurik. Sanatoriotik jaitsi
|
berria
, ahul eta aterperik gabe, sendagilea lanik ez zitzaidala komeni esanez, haatik lehengo lantegira itzulirik... txarto!
|
|
|
ETAren sorreraren berri Parisen irakurri eta jakin arren, ez nintzen aztoratu, kontuak oinarrian nolakoak ziren oharturik. Alabaina, oporretan Donostiara etortzen nintzenetan, sumatzen zen ETA hor zegoela, burrunba bazegoela azpian, bizirik edo bizi
|
berria
hartzen ari zena, egoera itsu eta lozorro modu batetik zerbait iratzartzen. Lehenagoko urteetan futbola eta pilota baldin baziren hizketagai, orain epai eta iritzizko solasak agertu ziren, zerbait berriaren ernamuin.
|
|
|
Beste denda batean malbabisko karameluak egiten zituzten, tableta moduko karameluak. Haurron artean berehala hedatzen zen albistea, malbabisko karameluak egin
|
berri
zituztela. Nabarrikaren dendara ere joaten ginen, Santa Maria kalera.
|
|
|
Zazpi urte urte asko da kartzelan egiteko, baina hemezortzi daramatzan bati lezioak emateko adina ez agian. Ahozabalik geratzen dira 18 entzuten diotenean; kartzelan sartu
|
berria
zela uste bide zuten.
|
|
|
hesi
|
berria
paratzen hasi baino lehen...
|
|
|
Hotz samar zegoen gaua, baina onak ziren gure, Lauaxetarena batez ere, lumadun erosi
|
berria
. Horrelakoetan ohikoak diren zailtasunak gorabehera, ederki lo egin genuen Araxes ibaiaren ondoan, nik aurretik begiz jotako zelaian, eta Lauaxetak ez zuen bezperakoaren gisako sonanbulismo krisirik izan.
|
|
|
Lilura betean geratu nintzen zakuaren barruan, aspaldian ibili gabeko plazer bideak urratzen, eskuarekin zakila astinduz eta begiekin zeru argitzen hasi
|
berriari
so. Hazia isurtzen hastearekin batera, tiro hots bat entzun nuen, eta pixka bat geroxeago, zakilaren azken astinaldiekin bat eginda, beste bat.
|
|
|
Gauzak benetan konpontzeko, dena errotik irauli eta aldatu beharra zegoela pentsatu nuen, Euskal Herria, Europa eta mundu osoa; gizarte eredu
|
berri
baten premia zegoela, gizadi berri batena. Baina ez nuen hori guztia Lauaxetari taxuz eta konbentzimenduz azaltzeko gogorik eta kemenik.
|
|
|
Gauzak benetan konpontzeko, dena errotik irauli eta aldatu beharra zegoela pentsatu nuen, Euskal Herria, Europa eta mundu osoa; gizarte eredu berri baten premia zegoela, gizadi
|
berri
batena. Baina ez nuen hori guztia Lauaxetari taxuz eta konbentzimenduz azaltzeko gogorik eta kemenik.
|
|
|
– Barruak esaten eustak higaz egon behar dodala, hi hazela aldi
|
berri
honetako nire gidaria, nire laguna. Baina ez jakiat zehazki zergaitik.
|
|
|
Egun gutxi batzuk baino ez neraman etxetik kanpora, egun gutxi batzuk baino ez, beraz, telebista lehen adinako egunerokotasunez ikusi gabe, baina hori aski zen iragarki guztiak ez ezagutzeko. Iragarki
|
berri
hark telebistatik urrundua sentiarazi ninduen, telebista egunero ikusteak sortzen duen aberri eroso eta abegikorrean arrotz, traidore ia ia, eta horrek, absurdua bazen ere, oroimin samur bat sentiarazi zidan, ez arrazoizgaineko erru beldurrik gabea, emaztea eta seme alabak abandonatuta etxetik alde egindako gizon bihozgabea banintz bezala.
|
|
|
– Bai, oraintxe argitaratu
|
berriak
dira hirurak. Neuk gaur erosi ditut, eta herenegun behintzat artean liburu dendara iritsi gabeak ziren.
|
|
|
– Aurrekoak bezala, liburu
|
berri
honetan ere Erriberako gorabeherak kontatzen omen ditu Muñozek –esan zuen mutilak– Euskal literaturan gutxiegi agertu diren parajeak dira horiek, eta horregatik erosi dut, beste ikuspegi bat izateko. Euskal Herria ez da soilik basoa eta itsasoa, euria eta elurra, baserritarra eta arrantzalea.
|
|
|
Pena sentitu zuen aurreko bizitzan idatzi gabe utzitako poesia guztiagatik. Bazekien horrek ez zuela erremediorik, berpiztu ondoko bizitza
|
berrian
guztiz ezindua sentitzen baitzen poesiarako. Poesiak, itxura zenez, bere unea zuen; gero kito.
|
|
|
– Tira, zeozer ikasi diagu Egunkaria n hainbeste urtez tolosar artean lan eginda –asmatu nuen esaten, urduri artean ere ikusi
|
berri
nuenak sortutako harriduraren ondorioz.
|
|
|
– Ikusten al duzu etxe hori? –galdetu nion Lauaxetari, eri erakuslearekin molde
|
berriko
txalet txuri handi bat seinalatuz– Aurrean lorategia eta piszina txiki bat dituena.
|
|
|
Espaloirik gabeko bideetan, oinezkoak diosala zor dio parean edo inguruan egokitzen zaion oinezkoari; gizalegeak hala agintzen du. Nik diosal egin nien ondoan egokitu zitzaizkidan ibiltari eta baserritar guztiei, eta baita neuri haiek ere, baina diosal bakoitzaren ondoren, nahiz eta diosala neure begiekin ikusi eta neure belarriekin entzun
|
berria
izan, ibiltariaren edo baserritarraren keinu jator hura nire irudimenaren iruzurra baino ez zelako goganbehar absurdua izaten nuen, ibiltariak edo baserritarrak benetan diosalik egin ez zidalako susmo deserosoa, ez hark nire aurka ezer zuelako, ikusi ere egin ez ninduelako baizik, haren mundutik eta haren pertzepziotik at nengoelako.
|
|
|
Haietako batzuei bisita egiteko aukera aztertu zuen Lauaxetak, baina haiek ere ez zutela seguru askorik ez ikusiko eta ez entzungo pentsatu zuen; eta ikusi, entzun eta ezagutuko balute ere, halako agerpen fantasmagoriko bat senide, ahaide, adiskide eta burkide zaharren osasunerako kaltegarri izan zitekeela, laurogei urtetik gora baitzuten guztiek ere. Ez zitzaizkion, gainera, andre eta gizon haiek iruditzen garai
|
berriko
Euskal Herria ezagutzeko izan zitzakeen lagunik egokienak. Garaiko norbait nahi zuen ondoan Lauaxetak.
|
|
|
Zer gertatuko ote zatekeen begien bistatik bidali beharrean haren proposamena astiro entzun eta baiezkoa eman banio? Telefonoz deitzen zidaten bakoitzean gizon hura izango zela pentsatzen nuen, eta ilusionatu eta urduritu egiten nintzen, nerabe maitemindu
|
berri
baten antzera. Ez zuen deitu, ordea, eta ez zen berriro joan erredakziora.
|
|
|
Ez ziren Euskal Herriaren alde hildako azkenak, baina bai fusilatuta hildako azken euskal abertzaleak(" ofizialki" fusilatuta hildako azken euskal abertzaleak behintzat). Orduantxe bete
|
berriak
ziren hogeita bi urte. Zelatunera bakoitza alde banatatik heldu izana ez zen kasualitatea.
|
|
|
Zuek, ordea, ezin izango gaituzue inoiz ikusi, entzun edo ukitu, zuek ezin izango zarete inoiz gurekin mintzatu, gure
|
berri
duzue eta.
|
|
|
Baina egunkariak ez dira 60 urteren ondoren bat batean berpiztu
|
berri
diren irakurle despistatuentzat egiten, eta ederki igarri zion horri egun hartan Lauaxetak. Arraro samarra sentitu arren, ulergarria zitzaion artikulu gehientsuenetako euskara, baina artikulu askoren mamian kontu askotxo zitzaizkion guztiz arrotz, urrun, atzemanezin.
|
|
|
Egun osoa eman zuen batetik bestera Bilbo berritu eta moderno hartan barrena, begiak zabal zabalik, bere garaiko eraikin zahar berraurkituei zein eraikin
|
berri
estonagarriei miraz begira. Politikaren inguruko kezkak ere ahaztu zituen, eta harridura etengabearen zorabioan murgiltzen utzi zion bere buruari.
|
|
|
1937an hila zen, gogoan zituen Gasteizko hilerriko fusilamenduko xehetasunak. Orain, ezerezetik bat batean jalgia, ezkutuko indar batek heriotzaren ilunpeetatik biziaren argira itsumustuan erauzia, plaza bateko bankuan eserita berpiztu
|
berria
zen, gerra aurreko traje dotorez jantzita, gorbatadun eta betaurrekodun, baina fusilatu zutenean aurpegia estaltzen zion bizarraren aztarrenik gabe; eta ez zekien non eta noiz berpiztua zen, zein herritan eta zein urtetan, ez zekien noiz arte, eta, batez ere, ez zekien zertarako.
|
|
|
Funtsean ez zitzaion askorik axola hori guztia. Begien aurrean agertu
|
berri
zitzaion munduaren nondik norakoek kezkatzen zuten Lauaxeta bizira itzuli berria, eta ez bere patu pertsonalak. Azken batean, ondo barneratua zuen hila zela.
|
|
|
Funtsean ez zitzaion askorik axola hori guztia. Begien aurrean agertu berri zitzaion munduaren nondik norakoek kezkatzen zuten Lauaxeta bizira itzuli
|
berria
, eta ez bere patu pertsonalak. Azken batean, ondo barneratua zuen hila zela.
|
|
|
Ertzain autoan zein kaleetako plaketan euskarazko hitzak irakurri
|
berria
zen arren, zalantzak izan zituen ertzainarekin zein hizkuntzatan mintzatu. " Tira, ez hadi koldarra izan", esan behar izan zion bere buruari.
|
|
|
Emaztearengandik banatu
|
berria
nintzen Lauaxeta berpiztu zen garai hartan, eta etsipenak guztiz mendean hartua ninduen. Sorkunde gabe, 40 urteko agure zahar bakarti bat nintzen;" arratsari" nengoen, Lauaxetak esango zukeen moduan;" lainoz akribilatutako bihotza" nuen golkoan, Iñigo Aranbarrik esango zukeen moduan.
|
|
|
Ustekabeko birao gordin hura aditzeak ez zion onik egin barrenean. Margaren gutunaz eta haren amaierako oharraz oroitu
|
berria
nintzen. Harrizko piramidearen aurrean izandako ezusteko topaketak eragindako asalduraren ondorioz, ahaztua nuen Margak inguru hartan akaso bere arrasto bat aurkituko nuela esan zidala gutunean, eta halakorik ba ote zen miatu gabe utzia nuen parajea.
|
|
|
Noiztik ote, eta zein kondiziotan? Zena zela ere, agian horrek Henriren bilatzea erraztu egingo zion; izan ere, bazitekeen burkideek, egoera
|
berrian
, oraintxe ez bazen laster batean, emeki emeki beren gordelekuak utzi, argitara irtetea. Xanek gazta zati bat eraman zuen ahora.
|
|
|
Xani ahoa zabaldu egin zitzaion; beste zer eginik ez zuela, ardo trago bat edan zuen. Laster
|
berriz
, burua alde batera makurtzen, betazalak batzen hasi zitzaizkion. Hartaz Luzik:
|
|
|
arraspatu zuen estreina, orain raseatu behar zuen. Hantxe zeukan kapazoan masa egin
|
berria
, hantxe igeltsuaren zakua, hantxe uraren baldea, lurrean brotxa, llana eta nibela. Orain berriz, paleta lagata, ez zuen bada atzera espatula hartu, eskailerara igo, ez zen bada berriz ere pareta goian arraspatzen hasi?
|
|
|
Ezin izan zuen. Amatxi
|
berriz
, ez baietz ez ezetz zegoen. Xan zutitu egin zen, hartara distantzia pixka bat markatuz:
|
|
|
Bizkitartean gizon txiki lodia plataformara joan zen, atea zabaldu eta, borradun langileekin solas pixka bat egin zuen. Laster
|
berria
ahoz aho hedatu zen bagoian: bonba abisu bat izan zen, zibilak trenbidea miatzen ari ziren.
|
|
|
Lupo, Xanen ondoan, paretaren kontra zena, luzea zen, bizar motza zeukan eta, betazalak ia arras itxita zeuzkala, noiznahi lo jausi behar zuela zirudien. Bele
|
berriz
, suspertuago zegoen; bera izan zen, esate baterako, Xani, behar izan zuelarik, eskatu gabe ogi zati bat eskaini ziona. Bazuen Bele hark buru apepinatuaren tontorrean ile muilo bihurri bat, eta aldian aldian, itxurazko motiborik ez zela, irri egiten zuen:
|
|
|
Etxekoandrea sukaldean gelditu zen: ordena
|
berrian
hura izanik bere tokia, inondik ere. Alaba gaztea beretik, orain hegabera, tximiniaren aldean, sofan jarri zen, liburu bat zabalduz, haatik hari begiratu gabe, hankak laxoki zabalduak, pose erromantiko, meditatibo bat hartuta.
|
|
|
Bele ohola bere tokian jartzen ari zela, Lupo jaiki, hautsontzirik ez zela ta, zigarrokina mesanotxe gainean tentexko paratu zuen. " Zuek", esan zuen Xanek," Henri hemendik joan zenez geroztik ez duzue beraz haren beste
|
berririk
izan?". " Ezta kutsurik ere", esan zuen Belek; burua ari zenetik jasoz:
|
|
|
Pabiloi txikiz inguratutako eraikuntza zahar eta handi bat zen, hormetan bentiladore erraldoiak zituena, uralita beltz koskaduna gainean; hari erantsita, brikez eginiko bloke
|
berriago
bat zegoen, gainean lore potoz apainduriko terraza bat zuena. Bloke hartan zegoen enpresako sarrera:
|
|
|
Handia, ile beltza, birristi barrasta, brioz, apur bat lardaskan lan egiten zuen. Xanen atzean atea itxi zelarik, Xan une batez hantxe, lur fregatu
|
berria
zapaldu nahi gabe, aterkia non utzi, nora jo ez zekiela gelditu baitzen, emakumeak begiratu egin zion eta, esku seinale bat eginik: " Pasa, pasa", esan zion.
|
|
|
Neskak bostekoa eman zion Xani: hala nola, ofizio lagunak izanik, negozioren bat arrañatu
|
berri
balute bezala; Iharrak berriz, jaiki gabe, eskua jasoz baina kontaktua, menturaz, ebitatuz: " Ez adiorik", despeditu zuen.
|
|
|
Artean, paretaren ondoko mahaian ziren gizon emakume txiki adinekoak jaiki, batek neskatila lo zegoela zeramala, atera ziren. Alta, ja sartu
|
berri
ziren haietako batzuek okupatu zituzten joandakoen aulkiak. Giroa latz kargatzen ari zen.
|
|
|
Gizon haiek, gehienak behintzat, Xan bera baino aise handiagoak, aise sendoagoak ziren, edonola ere Xan, kikildu gabe, ukondoaz ondoan zuenari bultz pixka bat egin eta, beso biak barra gainean ipini zituen, toki zabalxeagoa eginez. Gizonak Eliren zain, neska
|
berriz
, nonon airatuta zegoen.
|
|
|
Aztoratuxe, zorabiatuxe zegoen. Kopa
|
berritik
trago bat edan zuen. Bazirudien gatxa izango zela Lazarorekin ere Henriren berri izatea.
|
|
|
lehentxeago, Xanek ikusita, sartu ziren haiexek noski: kafe ketsuak, puru piztu
|
berriak
. Haietako batek, hain zuzen Xanek, barrara zihoala, parez pare zuenak, aurpegi luze, zupatua zeukan.
|
|
|
Hartara, hurbiltasuna zela ta zerbait esan beharrez, agian; baina, arestian duda huraxe buruan erabili zuelako ere: " Ostatu hau
|
berria
da, ala?", galdetu zion. Neskak, esku keinu zabal batez ile adatsa atzeraka eramanik:
|
|
|
" Ez bainuen ezagutzen; nola izena du?". " Ostatu
|
berria
, esaten diote", esan zuen neskak. " Ez da, beraz, oso zaharra izango".
|
|
|
Gizon sartu
|
berri
haiek, aurrena, txaketa beltzez jantzita zeudenez, hila behar zuen auzotar haren hileta lagunak izango zirela pentsatu zuen Xanek. Gero berriz, bat batean haietako bi kopla kantari hasi ziren; ez bederen dolu koplak, ezpada kopla arin eta burlazkoak.
|
|
|
" Zaude", xuxurlatu zion," gauza bat galdetu nahi dizut"; Junek, apur bat makurtuz, pixka bat izuturik begiratu zion;" zuk Henri ezagutuko duzu"; Juneren begietan distira bat izan zen; bai, ezaguna zukeen; ez zuen hala ere baiezkorik esan; aurpegia luzatuz, zuhurki, suspizione apur batez begiratu zion;" haren laguna naiz", esan zuen Xanek; Junek ahoa pixka bat ireki zuen; ez zuen hala ere deus esan; oharturik eta osabak eta bi mutilek ez ziotela aditzen: " Motatik heldu
|
berri
naiz", erantsi zuen Xanek. Junek dardar txiki bat egin zuen.
|
|
|
Makina handian ari zirenek berriz, ernerik, ardura handiz lan egiten zuten. Makina
|
berria
zatekeen, langileek eurek zorrozki, harriduraz begiratu, kontuz ukitzen zuten-eta. Langile zahar bat, makinapean kukubilduta, hipaka ari zen.
|
|
|
Teila zaharrak, zanpatutakoan bat apurtu zuen. Izkina batean teila
|
berri
meta txiki bat ikusiz, harantza zihoala, irrist egin zuen; oso gutxi egin zuen, ez baitzen amilka karrikaraino jausi. Euria bestalde, biziago ari zuen.
|
|
|
" urak bazterrak hartuko ditu", esan zuen. " Hartuko ditu", esan zuen Raissak;" hona behinik behin, ez ahal da sartuko; iaz teilatu
|
berria
paratu genuen". " Ohartu naiz, bai, alde hau berrituta zegoela".
|
|
2001
|
|
|
Euskarazko ele arraroa irratian hautematean, irri lakoniko batez lehertzeko gutizia sortzen zitzaidala aldi oroz oroitzen nintzen, estrategia
|
berriaren
azalpenak ematen zenizkidan arau. Alabaina, politikarien edo kultura arduradunen ahoetarik isurtzen zen hitz horrek, kolonialismoaren samin gustua zeukan enetako, hainbatetan gaitzetsi lehenagoko" jasankeriaren" beste apaindura bat zen, hots.
|
|
|
Ostatuko egutera argiztatuan ginen jadanik ahoa hertsi zenuenean. Isiltasun
|
berriaz
baliatu nintzen, errateko:
|
|
|
Gozoak dira irakurtzeko. Lady Diren gizongai
|
berriaz
artikulu sakon bat bada...
|
|
|
Laborariak, karrika hegian punpa eta jauzika hasten ziren, besoak atzoko haize eihera zaharren antzera itzulikatuz. Sute asmatu
|
berritik
bezain segur kea zerien ahoetarik.
|
|
|
–Ardiki poxi hau jaten baldin baduxu, zapata pare
|
berri
bat erosiko dautxut, Peko Arrüako dendarik munttoenean. dituxu gehien gustatzen zauzkitxunak hautatzea!
|
|
|
Itzala gure gainera makurtzen zen eta sotanaren hegalek, elizako ezko argiak gordetzen zizkigutela, arras galdua ginelako irudia geneukan. Hezurrak kliski klaska, hortzak banbaka, esku ahurrak heze eta haragiak daldarez zebilzkigun, atzealdeko jargietako emazteei halaber, amironatu
|
berri
zituzten mantelina brodatu beltzen gerizan. " Ni naiz artzain ona" orroatzen zuen baina ez genion hitzik ere sinesten.
|
|
|
" Euskal touch" zelakoa, minoria pribatu batentzat absolutuki zaintzekoa zen, gasnaz bezainbat zaharkeriaz kartzelatu liburuak ekoiztearren, gainerako jendearen euskal edo erdal hizkuntzarekiko biluzte ekintzak justifikatzeko. Isiltasun
|
berriaren
urmaelean erran gabe zihoan, euskaltzaleak, sobera laster gizendu zamo arrainen antzera, harroki igerika zebiltzala, ur azalera sekula atera beharrik gabe.
|
|
|
–Ez diot hainbeste ere eskatzen, badakizu –segitu nuen, duda
|
berriaz
zarpailtzen nindoala.
|
|
|
Uztaritzeko Garat anaien abar zuzenekoa bailitzan, Euskal Herri departamenduaren alde mintzatu zitzaidan, sutan. Aldion ez nuen Joanesekin kexatzeko gutiziarik eta herrokatzen zizkidan balizko egitura instituzional
|
berriaren
abantaila guztiak buruaz baieztatzen nizkion: euskal kontzientziaren iratzartzea, elkartasunaren bermatzea, lurraldetasunaren premia, ekonomiaren eta garapenaren lehentasuna, nazio eraikuntza, instituzio propioak, hizkuntzaren ofizialtasuna...
|
|
|
Laser irakurgailuan Jean Jacques Goldmanen KDa jarri nuen, apal apalik, auzoak ez iratzarrarazteko gisan. Segurtasun une
|
berriaz
baliatuz eta janaria gozatuz, Mairosek aho plegua marraztu zuen.
|
|
|
Zeru ilunari begirada bat bota nion: ene bihotz beratasun
|
berriaren
aterpea eraikiz, haize firfira arinek bulkaturiko laino uhargiak zirurikan bazebiltzan. Ipularrean utzi autotik aldenduz, hontz malerusa bide erditik jalgi nuen, izar ihintz eztiak busti belardian pausatzeko.
|
|
|
Astearentzat zenbat diru erdietsi zuen ez zigun sekula salatu. Ikusi genion aldaketa bakarra, handik laster, Peko Arrüan erosi zuen azeri larruzko oski
|
berri
parea izan zen. Eta gizonak sosa maite!
|
|
|
Jende anitz bildurik zegoen eta Euskal Herrian frankotan gerta zitekeen eran eliza hertsiegia suertatu zen azken Eskualdunaren bere hondar egoitzara laguntzeko. Kantika
|
berri
melengak marrakatzen zituztela, mantelina eta kapelet beltzen gerizan ene leinuko partaideak ezagutzen nituen, bai galerietan eta bai behereko jargietan. Mezaren emateko, apezpikuaren inguruan hogeita hamazazpi apez juntatu ziren, handizki, dena girgila eta urre kolore.
|
|
|
Gauak hain zuzen Sigmundek aipatzen zuen" amodioa eta lanaren" xendak irekitzen zizkidan, Lukatxukairaino, biharamunean lankideek preseski disgustuz begiratzen baldin bazidaten ere, ene bizitza entoila ikaragarria zela ezpainak handikoiki plegatuz gaineratzean. Ohar horiek mintzen ninduten baiki, baina berak arraiez edo lili arrosez hornitu pijamak leporaino tinkaturik, gizonaren edo emaztearen ondoan etzaten ziren tenoreetan, Ushuaiako lautada hotzetan ibil nintzatekeen, Lukatxukaiko zeruan zirurikan zebilen arranoa begiz jaten, nahiz oraino zure bular beltzen laztantzen, ene ohizko hiztegi urriaren kolpatzeko mintzaira
|
berri
asmatzen. Egia, garenaz beste izan gintezkeen, garrantzitsuena zela hala ere, haurreko ametsen ildotik ahalik fidelkien bideratzea.
|
|
|
Demagun, gizonak zakila eta barrabilak hanturik, emaztearen alu bustiaren zokoaren zokoan aterpea bilatuz, sabelera botatzen duen haziak intziri eta karkaraz dabilen arrautza bakartia amainatzen duela. Haraitzineko sinesteetan, arrautzaren partez, esnea zegoen, irakin gabea, deitzi
|
berriaren
hagunez desiragarri. Esne ezti kutixiatuari, bere hiru zulotako txistuaz, arrak orrantza xortak eransten zizkion.
|
|
|
itxuratzea aski zen, hitzaren libratzeko. Sutondoan elekari, anitzetan kantari, so kliska tximistatsu batez gerizatzen zituzten borobil zuri hazi
|
berriak
. Imajinatzen nituen ondorioz, egunean bietan, olaren hegaspeko taula luzeko aire zorrotzean, gasna bakoitzaren inguratzen, gazitzen eta esku ahur lerdenaz garbitzen, maiatz bukaerako haize karroindatuak lagun.
|
|
|
Bestondoetakoa itzaleko ahur beltzek agiri publikoen bidez kudeatu eta usteltzen zihoan gure pentsamendu jadanik bakunaren hirotzearen aire zizkolatsua ere bazela iruditzen zitzaidan. Lehen musu eta balaken trukatzeko toki horiek zituzten preseski, bikote moldatu
|
berriek
hautatzen, ezer ez bailitzan. Haserre nintzelako agian, amodioa bera gohain orokorraren zurrunbiloan urtarazi nuen.
|
|
|
Hitzak ez dira falta noski, baina direnak itsusiak kausitzen ditut, eta ez baldin badugu gertakari sentsual horien izendatzeko solas positiborik atzematen, mundu kosmikoaren plazer linguistikoaren zurrunbiloetarik baztertuak izatea arriskatzen dugu. Pentsatzen dut halatan Bourdieurekin batera alorrak alor direlako, Iparraldean, ardi hazkuntza eta euskal kultura biak uztarturik eratu zen Hizkuntza Kontseilu
|
berriaren
lehen zeregin urgentea, sexuaren ele baikorrak euskaraz bideratzea litekeela, diru publikoa erabiliz bistan dena, Estatu erraldoi eta maitagarri baten herritar garenaz gain, zor zaiguna alainan!
|
|
|
Ezaugarrien higatzeak eskizofreniko bihurtzeko arriskuan jartzen gaitu. Duela ez aspaldi adibidez, supermerkatuko gasnategian nengoen zerbitzari anderearen aiduru, hoberenetik manatzeko prest; lerroburuan egonagatik, frantses puru eta eder batean mintzo zen gizon heldu
|
berria
zerbitzatu zuen, xuxurlatuz eni, ezpainak ximur:
|
|
|
Gertakariaren arabera, tabernako gela nagusia bitan zatikatua zen, Hautatuak eta Hautatzaileak elkar ez trabatzeko gisan. Aburu ikerketa erakunde ospetsu batek kudeatu hondar inkesta soziolinguistikoaren ondorioak ezagutu orduko, estatuak Euskal Herri departamenduaren osatzea erraztu zuen eta bereiz egonagatik, Mutzueneko aterpean, instituzio
|
berriko
ibilmoldeak miresten ahal genituen. Ardoa, gasna eta Jainkoa lagun, mihiak askatu ziren:
|
|
|
Alabaina, bilkura biharamunetan, eguna, ogi zaku triste baten maneran, herrestan higatzen dut; lanetik ateratzea aski dut hargatik, aharrausika eta zeru sakonari begiratzea, bizi bizirik sentitzeko bat batean: gaualdi
|
berri
batean bidearen bihikatzeko gai naiz orduan. Arimarentzat bezainbat gorputzarentzat Argia premiazkoa dela irakurtzen da anitzetan emazteentzat agertzen diren eta medikuaren behatokietan ikuskatzen ahal ditudan aldizkarietan; irudiz fotosintesirik gabe irauten duen hosto lehorra naiz.
|
|
|
" Duintasuna" hitza murmuratu orduko morpheak gatibatu ninduen. Ametsak, ardiz, esne hagunez bete kotxuz, kakailaz, udaberri arratsalde apaletako saldo urrinez, artzain heiagoraz, burdinazko pertz borobilez, altxagarriz eta hondarrean gasna bildu
|
berriz
nahaspilatu zitzaizkidan.
|
|
|
Hala eskatzen zion gure aitari bere anaia Albertok bidaltzen zion kartan. Izeba moja hil
|
berriaren
gelan paratu genuen. Gaixo hark atera gabe hainbertze urte pasa zituen gela berean.
|
|
|
Apezak segituan altxatu zuen oparia estaltzen zuen zapia: sei amuarrain ttiki, goiz hartan berean ibaitik atera
|
berriak
, garbi garbiak, paderarako prest.
|
|
|
Arratserako berriz ere nirera ekarria nuen apetitoa, eta lehen galdurikoak berdintzen hasi nintzen. Bertzeek igualtsu segitzen zuten, eta zaharrari akabaila bezala eman genion hasmenta urte
|
berriari
, jan edanean, kantari eta dantzan, Migeltzok eta Ebaristok (a ze artista parea!) gitarra eta filarmonika jotzen zituztelarik.
|
|
|
Besapean ogi egin
|
berri
bat zeramala atera zen okindegitik. Goizero bezala, elur hautsa bekainetan, gau hartan ere ekaitza jasan zuela seinale.
|
|
|
Biharamuna besta eguna izaki eta ez zela Villatuertatik etorriko, gehiago hartzeko erraten zien saltzaile eroxkak. Sadabak burua alde batera bueltatu zuen esne jetzi
|
berriaren
usain fuertea ez sumatzeko, eta Pomesen ostatura sartu zen, bertze usain batzuen bila.
|
|
|
Egun
|
berriko
eguzkiaren argiak ernatu zuen Sadaba. Leihoa itxia zegoen, baina hotza sumatu zuen.
|
|
|
Uste dut inbidia pixka bat sentitu nuela ohartu nintzenean Minesek, denei begiratu ondotik, hari eman ziola begia, lotsagabe eta tentagarri. Bizkarraldea erdi agerian uzten zion soineko gorri
|
berri
hura jauntzirik eta zilar koloreko belarritako luze haiekin, hagitz ederra zegoen gau hartan.
|
|
|
hazi
|
berriak
|
|
|
hazi
|
berriak
ereiten
|
|
|
Urtaro
|
berria
hire etxeraino iristen dun
|
|
|
itsaso
|
berri
bat gatzagatan sortzen
|
|
|
itsaso
|
berriaren
sorrera
|
|
|
Mitxoletak belarrak egosi
|
berri
zituen lapikoa eskuaz hartu eta eskaini egin zidan. Adiskidetze keinua eskertuz, eskua luzatu, lapikoa hartu eta... sekulako garrasia egin nuen:
|
|
|
Egia da, bestalde, hiztegigintzan dauden joera
|
berriagoak
saiatu direla Landucchiren hiztegiari duen dudagabeko garrantzia aitortzen, purismo antzuak alde batera utzirik, Gasteiz aldean orduan hitz egingo zen euskararen lekukotasuna ematen digunez, eta beraz, inoizko euskara bizi baten lekukotasuna ematen digunez. Puntu honetara iritsirik gogorarazi behar da azken gogoetek eta espekulazioek aitortzen dutela Gasteizko XVI. mendeko euskara hagitz kutsatua izango zela bai tratulari kastillanoek erabilitako hainbat hitzekin, nola mandazain eta bidaiari errioxarren erromantzearekin, eta are Bizkai aldeko kostaldetik etorririko marinel eta menturazaleen euskararekin ere.
|
|
|
Puntu honetara iritsirik gogorarazi behar da azken gogoetek eta espekulazioek aitortzen dutela Gasteizko XVI. mendeko euskara hagitz kutsatua izango zela bai tratulari kastillanoek erabilitako hainbat hitzekin, nola mandazain eta bidaiari errioxarren erromantzearekin, eta are Bizkai aldeko kostaldetik etorririko marinel eta menturazaleen euskararekin ere. Horietatik ez gutxi –beharrezkoa da hau nabarmentzea–, hirurogeita hamar urte lehenago aurkitu zen kontinente
|
berritik
–hots, Ameriketatik– pasatuak izango ziren. Ez da zaila imajinatzea Ameriketatik ibilitako beterano hauek Arabako Errioxako ardo pitxer baten inguruan txirikordatuko ziren solasen eta berriketen protagonista nagusiak izango zirela, kontinente berriko azturak deskribatzean, edo han jokatutako gatazkak berritzean, bizimoduak eta xehetasun geografikoak kontatzean, jende guztia euren berbeta entzuteko zain egongo zelarik.
|
|
|
Horietatik ez gutxi –beharrezkoa da hau nabarmentzea–, hirurogeita hamar urte lehenago aurkitu zen kontinente berritik –hots, Ameriketatik– pasatuak izango ziren. Ez da zaila imajinatzea Ameriketatik ibilitako beterano hauek Arabako Errioxako ardo pitxer baten inguruan txirikordatuko ziren solasen eta berriketen protagonista nagusiak izango zirela, kontinente
|
berriko
azturak deskribatzean, edo han jokatutako gatazkak berritzean, bizimoduak eta xehetasun geografikoak kontatzean, jende guztia euren berbeta entzuteko zain egongo zelarik. Eta, bestalde, denon ezaguna da itsasoko jendearen mihi arina eta berriketa lotsagaberako joera, alberdanian aritzeko jaidura.
|
|
|
Hasieran, Agentziako lan osagarrian irabazten nuenak nire bizimodua hobetzeko, hau da, gehiago zorpetzeko bidea eman zidan. Orduan pisu
|
berri
bat eta kontsumogai berriak erosi nituen, eta gazteagotan edukiriko amorante bat mantentzen hasi nintzen, sexua serio, benetan, helduen moduan praktikatzeko asmoz. Baina luze gabe, arazoak agertzen hasi ziren.
|
|
|
Arazoak eta zoritxarrak ez direla banaka etortzen esan ohi da, eta egia handia da hori; are, etortzen, emeki emeki eta konturatu gabe etortzen direla esango nuke, punta txikiko izeberg txiki bat bailiran, ezer ez direla ematen dutela, gero konturatzen zaren arte, izebergaren kasuan bezala, agerian dagoena halako hamar, edo hogei, edo ehun dela azpian dagoena. Nire kasuan, izebergaren punta pisu
|
berriko
paperak egiten hasi nintzenean ikusi nuen. Joan nintzen aholkularitza fiskala ematen duen nire ezagun batengana, eta kontua azaldu nion.
|