|
2000
|
|
|
Sarrionandiak liburu honetan bildu dituen ipuinek zerikusi tematikoa badute aurreko bi ipuin bildumetakoekin: iragana, mitoak, leienda eta abarrez mintzatzen jarraitzen du, baina euskal historiaren iraganaldiko une erreal
|
batzuetara
ere egiten du Matalasen garaietara, guda zibilaren garaietara, Etxepareren garaietara...
|
|
|
Pilar Iparragirrek ere(" Ifar aldeko orduak", Punto y Hora, 1990, 572 alea, 63 or.) ipuin bakoitzaren gaia eta balioztapenari buruzko iritzia ematera jotzen du. Liburua erregulartasunik gabea iruditu zaio," testuinguru eta idazkera ezberdinekoak, xarmangarriak
|
batzuk
, ez hainbeste bateon bat". Orokorrean Argiako komentariogilearekin bat dator balorazioetan," Ukabilka" ipuinari deritzo ahulen, eta gaiei buruzko interpretazioan gutxi gora behera bat dator.
|
|
|
2.2.5 Narrazioen alderdi tekniko
|
batzuk
: kontalariak, kontatze metak eta ardatz krono espazialak.
|
|
|
Hogeita zortzi gutun hauek ipuinak, eguneroko gertakizunak, burutapenak, gustuko liburu eta filmeei buruzko iritziak eta gogoeta hainbat biltzen dituzte.
|
Batzuk
poesiaz beteak daude, beste batzuk prosaikoagoak dira, baina maitasun sentimendua darie gehienei, herrimina eta nostalgia.
|
|
|
Hogeita zortzi gutun hauek ipuinak, eguneroko gertakizunak, burutapenak, gustuko liburu eta filmeei buruzko iritziak eta gogoeta hainbat biltzen dituzte. Batzuk poesiaz beteak daude, beste
|
batzuk
prosaikoagoak dira, baina maitasun sentimendua darie gehienei, herrimina eta nostalgia.
|
|
|
Lopez Gasenik ere liburu honetako gaiak eta aurreko beste" saio" liburuetakoak jartzen ditu harremanetan; Sarrionandiaren beste konstante
|
batzuk
ageri dira han hemenka: literatura unibertsaleko mitoak iraultzeko desioa(" Ekibokazioa", literaturaren iturri garbienetara ere ironiaren herdoila eramateko gogoa(" Hamelingo xirularia"," Belle au bois dormant"); idazteko ekintza borondatezkoak munduan den askatasunik handiena ematen diola probatzeko nahia(" Maitasunari buruz").
|
|
|
" hitz laxozkoa, sekuentziaz osatzen da, gogoetazko bakarrizketatik zeldatik zeldarako elkarrizketak eta, tarteka, eskuetan duen liburu bakarraz mintzatuko da, Shakespeareren Hamlet, bertako pertsonaiak solas partaide direla. Presondegiko giroa dakar, abertzale iraultzaile
|
batzuen inguruan
. Libertaterik eza, berez oinazezkoa bada ere, han funtzionarioek presoei egiten dien gudu psikologikoa ez da hobea." (156 or.)
|
|
|
bizitza eta poesia ez direla lehengo berberak izango, kartzela, tortura, zapalketa ezagutu eta gero. Poeta kontenplatzailea zen guk ezagutzen genuen Sarrionandia, poema simetriko miragarriak burutzen zituena, inguruaz eta" errealitate" deitu ohi dugun horretaz ezer gutxi arduratu gabe perfekzio formala bilatzen zuena; bien bitartean, bere militantzia beste xendra
|
batzuetatik
bideratzen zuen..."
|
|
|
1985ean argitaratu zuen Ni ez naiz hemengoa liburuarekin eman zien hasiera genero ortodoxia aldetik sail bakar batekoak ez diren materialez osaturiko liburuei, saiakera, prosa poetikoa, literatur kritika, eta zenbait saio narratibo batzen dituzten liburuei.
|
Batzuek
tankera teorikoagoa dute, beste batzuek, aldiz, praktikan jartzen dituzte beste horietan adierazitako irizpideak: Horixe litzateke Ni ez naiz hemengoa k Narrazioak edo Izuen gordelekuetan barrena liburuekiko duen harremana, edo Marginaliak Ez gara gure baitakoak ekin duena, zenbait kritikoren iritziz.
|
|
|
1985ean argitaratu zuen Ni ez naiz hemengoa liburuarekin eman zien hasiera genero ortodoxia aldetik sail bakar batekoak ez diren materialez osaturiko liburuei, saiakera, prosa poetikoa, literatur kritika, eta zenbait saio narratibo batzen dituzten liburuei. Batzuek tankera teorikoagoa dute, beste
|
batzuek
, aldiz, praktikan jartzen dituzte beste horietan adierazitako irizpideak: Horixe litzateke Ni ez naiz hemengoa k Narrazioak edo Izuen gordelekuetan barrena liburuekiko duen harremana, edo Marginaliak Ez gara gure baitakoak ekin duena, zenbait kritikoren iritziz.
|
|
|
Ni ez naiz hemengoa", Literatur gazeta, 1 alea, 4 or.) iruzkin zabala eskaini dio liburuari. Genero aldetik klasifikagaitza egiten bazaio ere, teoria literarioaz eginiko zenbait saio labur azpimarratzen ditu liburuko alderdirik garrantzitsuentzat, eta literatur lan gutxi
|
batzuk
ere badirela gogoratzen du. Nagusi den alderdiari atxikirik, era arinean, askean eta elkarrekiko lotura esturik gabe antolaturiko saio motzak direla esaten du, eta nolabait metaliteraturaren alorrean jarraitzen duela dio Izuen... edo Narrazioak liburuetan bezalaxe.
|
|
|
Gutxiago dira lehen pertsona eta 3 pertsona nahasirik erabiltzen dituztenak, narratzailea ipuinaren barruan sartzen delarik," Sonbreilu baten historia" n bezala. Halere ipuinetako
|
batzuk
lehen pertsonan idatzirik daude: kontalaria ipuinaren barruan dago, hala nola esate baterako," Mezurik gabeko eriotza" n Martintxoren istorioa kontatzeko.
|
|
|
3 Ez dute asmo abangoardistarik, komunikazioa da gehien axola zaiena, baina aldi berean, estetikari guztizko lehentasuna ematen diote, euskal literaturak eman dituen idazlerik estetikazaleenetako
|
batzuen
, Oihenarte, Lauaxeta eta Lizardi, Mirande eta Mikel Lasaren obren eragina euren obretan nabari daitekeelarik. Euskal literaturaz kanpoko eraginen artean, aipagarria da honen guztizko barietatea azpimarratzea, Japoniako haikuen orientalismotik T.S. Eliot edo Ezra Pound bezalako idazleetaraino doalarik.
|
|
|
Literatur Kaierak liburu sorta moduan sortua da eta, ezaugarri horreri lotuta, lehenengo aleari jarraipena emotera dator bigarren zenbaki hau. Kaiera bati dagokon neurri eta mailan, literatur gaiak irakurgai bihurtuko dira eta, aldi berean, beste irakurgai
|
batzuk
hobeto aituteko giltza be bai.
|
|
|
Konstantino Kavafisek garai historikoen testuinguruan kokaturiko poema helenisten tankerako apokrifoak egin ohi zituen moduan, zenbait apokrifo sartu ditu tartekaturik Izkiriaturik... liburu honetan. Berak aitortzen baitu"... aparte utzi ditut Izkiriaturik aurkitu ditudan ene poemak liburuan agerturiko apokrifo
|
batzuk
" (Marinel zaharrak, hitzaurrea, 8 or.). Hitzaurrean itzultzeaz eta sortzeaz dioenarekin bat datorren jokaera da hauxe; literatur sorkuntzaren nahiz translazioaren izaerari buruzko funtsezko utopikotasunean eta nahitaezko kreatibotasunean oinarritzen baita.
|
|
|
Lehen aldiz hark Bide barrijak liburuaren ostean azaldu zituen ideia, asmo eta ametsen oihartzuna entzun baitaiteke Sarrionandiarenean: " Olerkari nazala agertutiari enago, izkuntza onetan be gogai
|
batzuk
azaldu daikeguzala erakustiari bai." (Lauaxeta, Olerkiak, Erein, Donostia, 1985)
|
|
|
Hartara, aniztasun honek askotan irakurketa zailduko du, izan ere, batzuetan istorioaren berri emateko hainbeste itzulinguru erabiltzen dituenez, badirudi irakurlea galtzeko arriskua dagoela. Askotan zaila dirudi loturak egitea, eta hausnarketa eta gogoeta
|
batzuen aurrean
egoteko sentsazioa besterik ez zaigu geratzen. Dirudienez, Fernandez ere iritzi berekoa da:
|
|
|
Fokoaren mugimenduaren bidez, narratzaileak bereziki bi pertsonaiengana gerturatuko gaitu, bi maitaleengana. Haatik, pertsonaia hauen hausnarketa, zalantza...
|
batzuk
deskribatzen bazaizkigu ere, ez dugu bi pertsonaia hauen barne munduan sakontzeko ahalegin berezirik antzematen. Hau da, batik bat istorioaren gorabeherak hobeki ulertzeko beharrezkoa dugun informazioa azaltzen zaigu.
|
|
|
Oro har, pertsonaia ezberdinen berri eman ahal izateko narratzaile orojakilea aurki badezakegu ere, batzuetan, bere iraganeko pasarte
|
batzuen
berri ematerakoan, Pedro pertsonaiak hartuko du hitza lehen pertsonan. Honela, bi maila narratibo bereiz daitezke:
|
|
|
Iñakik adixkide baita ere maisutzat hartzen du xoria, horrek ordainez naturaren lege ezkutuak erakusten dizkio sasipean duten gordagian. Zentzuak pizten zaizkio mutikoari, bizia dastatzen eta gozatzen ikasten du, emeki emeki, bainan zorigaitzez, ihiztari
|
batzuek
bizia andeatzen diote sekulako. (Maiatz 22)
|
|
|
Gainera, oso gertutik deskribatzen digu mundu hori bertan aurki daitekeen samurtasun eta adiskidetasunaren berri emanez. Honela, irakurle
|
batzuentzat
urruna eta ezezaguna den mundu horrekiko hurbiltasuna sentiaraztea lortzen du.
|
|
|
Ez dira hauen gogoeta eta pentsamenduak azaltzen, ez dakigu egin dutena egitera zein arrazoik bultzatu dituzten. Azaleko aipamen
|
batzuk
besterik ez dira egiten. Hortaz, Karmen da eleberri honetako pertsonaia biribil bakarra, semearen atxiloketak barne ezinegona sortaraziko baitio.
|
|
|
Oro har, garapen kronologikoaren arabera harilkatzen dira eleberriko gertakizunak, atzera egite gutxi
|
batzuk
besterik ez daude-eta. Bizkaiko herri txiki batean kokatzen da narrazioa, haatik, ez du honen deskribapenik eskaintzen, ez aipamen berezirik.
|
|
|
Luis Mari Mujikak honako iritzia du errepikapen hauei dagokienez: " Orri
|
batzuetan
idazkeraren joera errepikakor eta gogoetatsuak asperrera jotzen du, baina makur hori oso errealista edo akzioz oso betea ez den edozein narraziori gerta dakioke." (Egan 50) Haatik, errepikapen hauek, askotan jazo dena irudikatzen laguntzen digute, eta errepikatzen den egoera hori ez du beti efektu bera sortarazten: izan ere, testuaren leku ezberdinetan egoteak sentsazio ezberdinak dakartza, batetik bestera dugun informazioa aldatuz baitoa:
|
|
|
batetik, Alvaroren izaera ezagutarazteko lekukotasunak eskaintzen dizkigute: " izan ere, protagonista eta bere koadrilaren artean bada horrelako inkomunikazioa galarazten duen murrurik, Alvaro hainbat alditan bakardadearen bila ihes egitera behartzen dutenak."; bestetik, belaunaldi jakin baten lekukotza eskaintzen digu, horretarako beste pertsonaia
|
batzuk
gehituz:
|
|
|
izan ere, W.n eta Donostian kokatzen ditu gertaera nagusiak, eta garai jakin batean. Giroari dagokionez, egileak berak aipatu bezala," nobelan badaude aipu
|
batzuk
gure belaunaldiaren autobiografikoak: lehenengo porroak, lehenego sexu harreman haiek, lehen feministak... nire garaiko kontestua agertzen da apur bat." (Gara I)
|
|
|
Gainera, beste idazle, musikari, margolari, e.a.en erreferentziak etengabeak dira.
|
Batzuk
aipatzeko asmoz, Olaziregiren hitzak jasotzea egokia iruditu zaigu:
|
|
|
idazleak utziriko hutsuneak betetzeko, aipaturiko erreferentzia ezagunak irudikatzeko,... Are gehiago, zenbaitetan errealitate horri erreferentzia zuzena egiten dioten elementuak ageri dira (datu historikoak, pertsonaia ezagunak, esaterako), eta hau ezagutu ezean, zailagoa egingo zaigu fikziozko mundua ulertzea edo irudikatzea (batzuetan hutsune
|
batzuk
betetzea oso zaila edo ezinezkoa izango baitugu).
|
|
|
Haatik, ipuinak independienteak dira, nahiz eta ipuin
|
batzuetan
beste ipuinen bateko pertsonaia berak aurkezten dizkigun.
|
|
|
Ipuin
|
batzuetan
plano ezberdinekin jolasten du. Hala nola, Egun bat espetxean ipuinean.
|
|
|
Zer gerta ere liburua, ostera, luzera ezberdineko hamabost ipuinek osatzen dute. Ipuin hauek batez ere gai jakin
|
batzuen inguruan
hezurmamiturik daude: bere lehen ipuin bildumaren ildotik jarraituz, etsipena, heriotza, ezinegona, inguruarekiko gatazka,...
|
|
|
" Aipagarria ere bada idazleak siniestrotasunarekiko, itxuraldaketarekiko duen jaiera eta debozioa. Krudelak badira ere, ipuin
|
batzuek
, azken unean bederen, irribarrea dakarte ezpainartera." (Pergola 37)
|
|
|
Kafka gogora lezake (absurdogatik, maiz ez baita deusik ikusten ahal), Borges (itzul eta itzal inguruko labirintoengatik), baina, batez ere, Julio Cortazar. Ipuin
|
batzuetan
, aipatu idazle ezberdinen eragina erabatekoa den arren, besteetan iragazia eta tindura pertsonaletan lerrokatua eta baitaratua ageri da, horretan ipuinak bere aldeko tantoak irabaziz. (Egunkaria XII)
|
|
|
Oro har, ipuin hauetan lehenengo pertsonako narratzaile orojakilea dugu. Baina, narratzaile hau batzuetan autodiegetikoa da, eta besteetan homodiegetikoa, beste pertsonaia
|
batzuen
gertaerak azaltzeari ekiten baitio. Gainera, kasu guztietan ipuineko pertsonaia batek ematen digu istorioaren berri.
|
|
|
Beste batzuetan, ordea, argi dago narratzailea beste pertsonaia bat dela. Bestalde, askotan pertsonaia narratzaileak fokalizazioa darabil beste pertsonaia
|
batzuen
lekukotasunak hurbilagotik ematearren.
|
|
|
Izan ere, narrazio hauek gerra zibila bukatu eta gaur arte hiriak jasan duen aldaketaren lekukotza eskaintzen digute. Honela," Gasteizko postale ezagunak dira
|
batzuk
, giro underground ezezagunago batekoak beste batzuk" (Jakin 101). Hiri baten berri emateaz gain, pertsonaien bidez gizakiaren sentimendu unibertsalen berri ere ematen digu.
|
|
|
Izan ere, narrazio hauek gerra zibila bukatu eta gaur arte hiriak jasan duen aldaketaren lekukotza eskaintzen digute. Honela," Gasteizko postale ezagunak dira batzuk, giro underground ezezagunago batekoak beste
|
batzuk
" (Jakin 101). Hiri baten berri emateaz gain, pertsonaien bidez gizakiaren sentimendu unibertsalen berri ere ematen digu.
|
|
|
Liburuan zehar pertsonaia ezberdin asko aurkezten bazaizkigu ere, batzuetan ipuin bateko pertsonaiak beste ipuin batean sartzen ditu: " liburuko pertsonaiak errepikatzen joaten direla,
|
batzuk
azaltzen, besteak gordetzen, batzuk ipuin batean protagonistak, eta beste batean bigarren mailakoak" (Egunkaria VI). Izan ere," hainbat eta hainbat pertsonaiaren bilakaeraren berri ematen digu bere azken liburuko ipuin ezberdinetan" (Jakin 101).
|
|
|
Liburuan zehar pertsonaia ezberdin asko aurkezten bazaizkigu ere, batzuetan ipuin bateko pertsonaiak beste ipuin batean sartzen ditu: " liburuko pertsonaiak errepikatzen joaten direla, batzuk azaltzen, besteak gordetzen,
|
batzuk
ipuin batean protagonistak, eta beste batean bigarren mailakoak" (Egunkaria VI). Izan ere," hainbat eta hainbat pertsonaiaren bilakaeraren berri ematen digu bere azken liburuko ipuin ezberdinetan" (Jakin 101).
|
|
|
Bada, ostera, Harkaitz Cano azkarregi argitaratzen eta, ondorioz, talentua alferrik galtzen ote dabilen dioenik.
|
Batzuek
Bilbaoko bakartzat duten egunkarian idazten duen Rojok, izen eta guzti esanda, adibidez. Ez nator bat.
|
|
|
" Oso gai ezberdinak jorratu ditut eta denetatik dago: errealismo majikoa, fantasia, etsipena eta baita euskal nekazaritza munduan girotutakoak ere." (Egunkaria XII) Ipuin
|
batzuk
trenarekin estuki lotuak daude, beste batzuk tradizioari lotuak, beste batzuk inozotasunarekin eta ekologiarekin,..." Ipuin pirandeliano samarrak ere badaude." (Egunkaria XII) Beraz, oso bilduma irregularra da. Batzuetan oso ipuin motzak eskaini dizkigu, eta beste batzuetan bere eleberrigintzaren ildoko ipuinak osatu ditu.
|
|
|
" Oso gai ezberdinak jorratu ditut eta denetatik dago: errealismo majikoa, fantasia, etsipena eta baita euskal nekazaritza munduan girotutakoak ere." (Egunkaria XII) Ipuin batzuk trenarekin estuki lotuak daude, beste
|
batzuk
tradizioari lotuak, beste batzuk inozotasunarekin eta ekologiarekin,..." Ipuin pirandeliano samarrak ere badaude." (Egunkaria XII) Beraz, oso bilduma irregularra da. Batzuetan oso ipuin motzak eskaini dizkigu, eta beste batzuetan bere eleberrigintzaren ildoko ipuinak osatu ditu.
|
|
|
" Oso gai ezberdinak jorratu ditut eta denetatik dago: errealismo majikoa, fantasia, etsipena eta baita euskal nekazaritza munduan girotutakoak ere." (Egunkaria XII) Ipuin batzuk trenarekin estuki lotuak daude, beste batzuk tradizioari lotuak, beste
|
batzuk
inozotasunarekin eta ekologiarekin,..." Ipuin pirandeliano samarrak ere badaude." (Egunkaria XII) Beraz, oso bilduma irregularra da. Batzuetan oso ipuin motzak eskaini dizkigu, eta beste batzuetan bere eleberrigintzaren ildoko ipuinak osatu ditu.
|
|
|
gogoetak, deskribapenak, narrazioak,... aniztasuna nabarmentzen da: " Ipuin
|
batzuek
thrilleraren itxura eta egitura dute, besteek zorion itxuren gibelean bakartasun eta isiltasunaren trajedia gordetzen dute. Istorio laburrak pertsonalitate handikoak ditugu hor" (Maiatz 30).
|
|
|
Bestalde, egilearen beraren hitzetan," hiriaren interpretazio askotan gauzatzen dira istorioak." (Egunkaria VI) Haatik, Agurtzane Aiestaran ez da iritzi berekoa: " Estilo aldetik loturarik badute ere, ez da elkarren arteko giro komunik sumatzen eta, ondorioz, banaka
|
batzuek
baino ez dute irakurlearen arreta bizten." (Habe 295)
|
|
|
Bestalde, luzera ezberdineko ipuinak sortu ditu:
|
batzuk
, ipuin oso laburrak dira flash baten modura eraikiak; beste batzuk, ordea, garapen luzeagodun narrazioak dira. Haatik, gehienak ipuin oso laburrak dira, egoera jakin bat edo sentsazio jakin bat irudikatzen dutenak.
|
|
|
Bestalde, luzera ezberdineko ipuinak sortu ditu: batzuk, ipuin oso laburrak dira flash baten modura eraikiak; beste
|
batzuk
, ordea, garapen luzeagodun narrazioak dira. Haatik, gehienak ipuin oso laburrak dira, egoera jakin bat edo sentsazio jakin bat irudikatzen dutenak.
|
|
|
Hona hemen Cilleroren narrazioetan aurki daitezkeen ipuin mota hauetako zenbait ezaugarri: espazio eta denboraren zehazgabetasuna; izenburuek askotan narrazioaren muinera heltzeko giltza eskaintzen digute; hitz gutxitan gauza ugari esan nahi direnez, konnotazioa gailentzen da; umorea eta ironiaren erabilera; beste genero
|
batzuen
parodiak egitea; eta azkenik, hauen amaieran arreta berezia jarri ohi da, ezustea edo ezaguna denaren itxuraldaketa bilatuz.
|
|
|
hots, eguneroko egoerak bere testuingurutik kanpo aurkeztuaz joko bitxiak sortu ditu. Are gehiago, askotan ezagunak ditugun egoerekin jolastu egiten du beste ikuspuntu
|
batzuetara
bideratuz, honela, errealitateari so egiteko bide ezberdinak erakutsi asmoz. Izenburuak berak iradokitzen duen legez, zinearen erreferentziak etengabeak dira:
|
|
|
hitzaldi baten grabazioa, telefono elkarrizketak, gutunak, ikasleei zuzenduriko saioa...
|
Batzuen
iritziz, ipuinak bata bestearekin kateatzea izan ohi da bilduma baten lorpenetariko bat. Hona hemen Mendiguren Elizegiren adierazpen hauek:
|
|
|
Ikuspuntuari dagokionez, narrazio hauetan zehar narratzaile mota ezberdinak darabiltzala aipatu behar da. Hirugarren, bigarren zein lehenengo pertsona; narrazioko pertsonaia nahiz ez;... Gainera, ipuin
|
batzuetan
plano ezberdinak erabiltzen ditu.
|
|
|
Denbora lantzeko ere modu ezberdinak erabiltzen ditu. Ipuin
|
batzuetan
flash back ak ugariak dira, besteetan ez...
|
|
|
" heriotza, futbola, maitasuna, alkohola, gerra, familia...(...) Azpeitian girotuak gehienak: luzera txikiko guztiak; umore tanta batez zipriztinduak ia denak." (Egunkaria)" Dena den, betiko bere" marko erreferentzialak" maitasuna, heriotza... ageri dira istorioetan, beste
|
batzuk
gehituz." (Deia) Era honetan, aieru eta sentimenduak iradokitzen ditu, askotan zehazgabetasunaren bidez: askotan, etsipena islatzen da.
|
|
|
Bestalde, bilduma honetako hiru ipuinetan tradiziozko ipuinak oinarritzat hartu eta hankaz gora jarri ditu: " txikitako ipuinak hartu, astindu bat eman eta ipuinok hankaz gora jartzeko." Joera hau Mailuix Legorbururen ipuin
|
batzuetan
ere ikusiko dugu. Honela, joko ederra sortzeaz gain, ohikoa denari beste ikuspegi batetik begiratzeko beharra azpimarratzen du.
|
|
|
Lerro gutxitan garatzen du haiei buruzko nondik norakoa, kontaerak eskatuko lukeen erritmoa ez du errespetatzen, arrapaladan bezala joaten zaigu istorioa, detailetan finkatu gabe, elkarrizketetan gozatu gabe, eta, batzutan bukaerako bide okerra hartuz. Oso presaka idatzitakoak dirudite gehienetan, eta horregatik ipuin
|
batzuk
absurdoak egiten zaizkigu, kontatzeko moduagatik gehiago, kontatzen denagatik baino. (El Diario Vasco I)
|
|
|
Nire ustez, idazleak gainera nahiko ondo daki honelako joku batean sartu dela, libururaren izenburua lekuko. Hor kontatzen diren amodiozko istorioek, liburu dibertigarri eta harrigarria egiteko asmoak hala bultzatuta, gehiengikerien irudia eman nahirik, patologia
|
batzuen
adierazbideak ematen dute. (El Correo (Territorios))
|
|
|
Baina, ikuspuntu ezberdin hauek guztiak azaltzeko narratzaile orojakileaz baliatzen da, narratzaile estradiegetikoaz: honen fokalizazioak pertsonaia
|
batzuetatik
urrundu eta beste batzuetara gerturatuko gaitu. Haatik, aurretik aipaturiko bi pertsonaiak dira narrazioen ardatza:
|
|
|
Baina, ikuspuntu ezberdin hauek guztiak azaltzeko narratzaile orojakileaz baliatzen da, narratzaile estradiegetikoaz: honen fokalizazioak pertsonaia batzuetatik urrundu eta beste
|
batzuetara
gerturatuko gaitu. Haatik, aurretik aipaturiko bi pertsonaiak dira narrazioen ardatza:
|
|
|
Hau da, bi narrazio hauek ez dira leku jakin batean kokatzen. Hiri edo herri konkretu
|
batzuen
izenak aipatzen diren arren (Bartzelona,...), desiraren inguruko gorabehera nagusienak non gertatzen diren ez da zehazten. Izan ere, lerindarrak" desioen hiria guztiok bizi garen hiria" dela diosku, (Elizondo, Edurne:
|
|
|
Honela, argazkien bidez pertsonaiek bere iragana gogora ekarriko dute.
|
Batzuek
, gogora ekarritako iragana mantentzeko gogo bizia erakutsiko dute; besteak, ostera, iragana ahazteko irrikaz biziko dira. Iragana, orainaldi eta etorkizunaren arteko borroka ageri da, beraz.
|
|
|
Lehenengo hiruretan Erdi Aro bitxi batera eramaten gaitu idazleak. Erdi Aro bitxi samarra, edo erdi asmatutakoa, zeren, narrazio hauetan, historiari dagozkion elementuekin batera, leiendetatik aterata daudela ematen duten elementu
|
batzuen
integrazioa ere gertatzen baita. Laugarren narrazioa,(...) desberdina da.
|
|
|
Laugarren narrazioa,(...) desberdina da. Garaia ez da Erdi Aroa, askoz hurbilago baizik, mende honen hasierako gertaera
|
batzuen inguruan
aritzen baita, txosten bat izango balitz bezala. (El Correo VIII)
|
|
|
Antza denez, pertsonaiak gertaera xelebre
|
batzuk
aurkezteko aitzakiak besterik ez dira. Are gehiago, ez du pertsonaien jarrerak ulertarazteko ahaleginik egiten, pertsonaia lauak sortzen baititu.
|
|
|
Azkenengo atalean (hamazazpigarrenean) historia biek bat egiten dute, eta eleberriaren askaera eskaintzen zaigu; ordurako, ordea, irakurleak narrazioaren berreraikitze prozesu propioa eraman behar izan du aurrera, atal
|
batzuetan
eta besteetan Egañak tantaka eskaini dion informazioa bilbatuz. (Zaldua, Iban:
|
|
|
Gari Berasaluzeren ustez," hasierako ataletan kosta egin zaio irakurlea kateatzea baina behin lortu eta gero, nekeza izango zaio eleberri hau esku artean duenari liburua baztertzea." (Gara II) Jose Jabier Fernandezek, ordea, honakoa uste du: " Ondorioz, orrialde
|
batzuetan
narrazioa argi eta itzal hauen artean galtzeko arriskuan egoten da, nondik jo jakingo ez balu bezala. Argiaren eta itzalaren arteko bidea, garbia ez den neurrian, aurkitzea eta jarraitzea zaila izaten baita askotan." (Egunkaria)
|
|
|
honen berri narratzaile estradiegetikoak emango digu; bestetik, bidazti horrek irakurtzen duen egunkaria dugu, eta honetan, noski, lehen pertsonako narratzaile autodiegetikoa mintzatzen da. Hala ere, azken plano honetan, batzuetan beste pertsonaia
|
batzuek
ere hainbat istorio kontatzen dizkigute: beraz, maila metadiegetikoa ere badarabil.
|
|
|
Gainera, bidaia izpiritual honi eskaintzen dion garrantzia delaeta, Arretxek bere beste liburuetan eskainiriko sentimendu
|
batzuk
azalduko dizkigu. Izan ere, kontraesanez beteriko pertsonaia biribila aurkezten digu.
|
|
|
Eleberri poliziakoen generoarekin harreman estua duenez, bi genero hauen artean antzekotasunak badira: krimen baten ondorengo egoera; ikertzaile papera bereganatzen duen pertsonaia baten edo
|
batzuen
ikerketa; eta azkenik, errudunen harrapaketaren bidez korapiloa askatzen da.
|
|
|
Mardones, Maite Matauko eta De Cortazar, besteak beste, pertsonaia aurkakoak dira. Hauetaz gain badira beste pertsonaia
|
batzuk
ere: Satankumeak, Gorka Salaberria,...
|
|
|
Bi eleberri hauetan denbora kronologikoki antolaturik badago ere, zenbaitetan iraganerako salto
|
batzuk
ikus daitezke. Haatik, hari nagusiaren jarraikortasuna da nabarmenena.
|
|
|
Ipuin bildumak sailkatzerako orduan, hauen batasunari begiratu diogu. Hartara, datozen orriotan ikusi ahal izango duzuen bezala, hiru sailetan berezi ditugu; lehenik, ipuinen artean nolabaiteko kateaketa erakusten duten bildumak aurkeztuko ditugu; bigarrenik, bata bestearengandik independienteak edo askeak diren ipuinak eskaintzen dizkiguten bildumak aipatuko ditugu; eta azkenik, ipuin aske gutxi
|
batzuei
buruzko zenbait aipamen egingo ditugu.
|
|
|
Bestalde, ondorengo ipuin bilduma
|
batzuetan
ikusi ahal izango dugun bezala, ipuin laburrerako joera hedatuz doa. Ipuin labur13 honek bat edo bi orrialde izaten ditu, eta bere luzera dela-eta, ezau13 Zehaztasun gehiagorako ikus Lucanor aldizkariko 15 zenbakia. garri jakin batzuk ditu.
|
|
|
Bestalde, ondorengo ipuin bilduma batzuetan ikusi ahal izango dugun bezala, ipuin laburrerako joera hedatuz doa. Ipuin labur13 honek bat edo bi orrialde izaten ditu, eta bere luzera dela-eta, ezau13 Zehaztasun gehiagorako ikus Lucanor aldizkariko 15 zenbakia. garri jakin
|
batzuk
ditu. Hona hemen horietariko batzuk:
|
|
|
Ipuin labur13 honek bat edo bi orrialde izaten ditu, eta bere luzera dela-eta, ezau13 Zehaztasun gehiagorako ikus Lucanor aldizkariko 15 zenbakia. garri jakin batzuk ditu. Hona hemen horietariko
|
batzuk
: izenburuaren garrantzia ulermenerako; ironiaren erabilera; amaieraren garrantzia:
|
|
|
Honela, ilusioaren beharra dela-eta, askotan gizakiek gure buruari iruzur egiteko dugun gaitasuna islatuko da, eta batzuetan ilusio horien bilaketan pertsonaiak erotu ere egingo dira. Haatik, harremanak joko modura irudikatzen ditu, eta hainbat huskeria besterik ez diruditenak pertsonaia
|
batzuentzat
hil ala bizikoak bihurtuko dira. " Destinoaren jokutriez, suertearen kolpe krudelaz trufatzeko erabiltzen du Arantxak literatura eta xede guztiz sanoa dela deritzait, maiz sinpletasunak eta fribolidadea puntu batek traizio egiten badio ere." (Egunkaria)
|
|
|
Ipuin hauetan eguneroko egoera
|
batzuk
kontatu nahi zaizkigunez, kronotopoa zehazteke utzi du. Gainera, honela sentimendu eta egoera horien unibertsaltasuna ere aldarrikatzen du.
|
|
|
Horretaz gain, liburuak aurrera egin ahala, gero eta hausnarketa gehiago eskaintzen dizkigu. Horietako
|
batzuk
Euskal Herriko egoeraren ingurukoak dira: Ermuko PPko zinegotziaren hilketa, ETAren su etena, presoak Euskal Herriratzeari buruzko aipamenak, maiatzaren 1eko hauteskundeei buruzko erreferentzia,...
|
|
|
Ipuin bakoitzean ez dira gehiegi ere agertzen, bikote hirukoteak dira gehienbat.
|
Batzuk
pertsonaia aktiboak dira baina pasiboak ere badira dexente. Memoriarekin asko jolasten dut, hildakoak, bizirik daudenak, modu ezberdinetara agertzen dira pertsonaiak, hori bai.
|
|
|
Ipuin trinko baten aurrean gaude. Hona hemen adierazpen argigarri
|
batzuk
:
|
|
|
Rob deituriko mutil batek Greta bere aspaldiko maitaleari hitz egiten dio, bere bizitzaren berri emanez. Bakarrizketa honetan zehar, Roben bizitzaren inguruko gertaera
|
batzuk
argituz joango dira, etengabeko ezusteek aurrera jarraitzeko piztuz.
|
|
|
maitasunaz, heriotzaz... Pirandelo, Weiss, Nietzsche eta beste
|
batzuei buruzko
erreferentziak ere badira... Oso ipuin trinkoa da.
|
|
|
Estiloa ere sortu duela esango genuke. Juan Luis Zabala, Bukowski, garai bateko Montoia, Enrico Brizzi eta beste
|
batzuk
datozkigu burura, Iturriagaren lehen nobela hau alderatzerakoan, baina ez da erraza antzekorik topatzea. (Gara)
|
|
|
Bestelako konparazioak entzun ditut han hemen: Espainia aldean orain urte
|
batzuk
modan egondako kronen mania, Italiako Gioventù Cannibale delakoa..." (Jakin 112)
|
|
|
Hortaz, narratzaileak pertsonaia gatazkatsuak, hau da, biribilak irudikatuko ditu. Pertsonaia nagusia aintzat hartuz, esaterako," Zalantza, ezinegona, beldurra eta barruko nahasdura dira Edorta Jimenezen pertsonaia arketipikotzat ere jo dezakegun Onofreren ezaugarri nagusietako
|
batzuk
." (Egunkaria I) Hartara, pertsonaien mundu aberatsa azaltzen da, sentimendu, kezkak, gatazkak, bakardadea,...
|
|
|
Trilogia osatzen duten eleberrietan antzekotasun ugari aurki daitezke. Tramari dagokionez, hiruretan gertaerak une historiko jakin batean harilkatuz garai jakin
|
batzuk
islatu nahi izan ditu; hezkuntza erlijiosoak eta mundu erruralak garrantzia handia dute bere eleberrietan; plano ezberdinak erabiltzeko joera erakusten du; eta munduak bitan banatu ohi ditu, mundu manikeoak eraikiz.
|
|
|
Abertzaletasunaren gorazarre sentikorra da, dudarik gabe, egileak lan honen bidez egin diguna. Euskal Herriari hainbeste oinaze ekarri zion 1936ko gerran kokatua eta urte
|
batzuk
geroagoko ETAren sorrera garaiko, hain zuzen ere bigarren kontaketa batez lagundua. Garai ezberdinetan kokatuta ezezik era diferentetan kontatuta ere badauden arren, lotura estua dute elkarren artean bi kontaketa horiek:
|
|
|
Migel bera izango da istorio honen narratzaile autodiegetikoa. Bere gogoetak eta pentsamenduak eguneratuz, beste plano
|
batzuk
aurkezten dizkigu: bere maitalea Isabelekin izandako harremanak, bere arreben bizipenak, eta bereziki, osaba Antselmoren egunkariaren irakurketa.
|
|
|
Narrazioaren haria gogoetek bideratzen dutenez, hiru egunetan egituraturiko narrazio honetan linealtasun eza da nagusi: " denboran zeharkako jauziek iragana nahasten dute orainaldiarekin, gogoeta
|
batzuk
beste oroitzapen batzuekin..." (Egan 49) Beraz, kanpo analepsi ugari egiten ditu narrazioan zehar.
|
|
|
Narrazioaren haria gogoetek bideratzen dutenez, hiru egunetan egituraturiko narrazio honetan linealtasun eza da nagusi: " denboran zeharkako jauziek iragana nahasten dute orainaldiarekin, gogoeta batzuk beste oroitzapen
|
batzuekin
..." (Egan 49) Beraz, kanpo analepsi ugari egiten ditu narrazioan zehar.
|
|
|
Honen guztiaren berri emateko lantxo hau lau ataletan banatu dugu: lehenik, bilduriko kritikaren zerrenda jaso dugu urtez urte; bigarrenik, hamarkada honetako eleberri eta ipuin bilduma
|
batzuen
iruzkinak eskaini ditugu; hirugarrenik, hamarkadaren ikuspegi orokor bat emateko asmoz, azken ohar orokor batzuk bildu ditugu; eta azkenik, eranskin labur bi atondu ditugu: batean idazleen gaineko datuak batu ditugu, eta bestean, literatur kritikaren inguruko hainbat terminoren azalpen labur batzuk eskaintzen dira, iruzkinetan erabilitako terminologia ezezaguna zaionari laguntzeko xedearekin.
|
|
|
Honen guztiaren berri emateko lantxo hau lau ataletan banatu dugu: lehenik, bilduriko kritikaren zerrenda jaso dugu urtez urte; bigarrenik, hamarkada honetako eleberri eta ipuin bilduma batzuen iruzkinak eskaini ditugu; hirugarrenik, hamarkadaren ikuspegi orokor bat emateko asmoz, azken ohar orokor
|
batzuk
bildu ditugu; eta azkenik, eranskin labur bi atondu ditugu: batean idazleen gaineko datuak batu ditugu, eta bestean, literatur kritikaren inguruko hainbat terminoren azalpen labur batzuk eskaintzen dira, iruzkinetan erabilitako terminologia ezezaguna zaionari laguntzeko xedearekin.
|
|
|
lehenik, bilduriko kritikaren zerrenda jaso dugu urtez urte; bigarrenik, hamarkada honetako eleberri eta ipuin bilduma batzuen iruzkinak eskaini ditugu; hirugarrenik, hamarkadaren ikuspegi orokor bat emateko asmoz, azken ohar orokor batzuk bildu ditugu; eta azkenik, eranskin labur bi atondu ditugu: batean idazleen gaineko datuak batu ditugu, eta bestean, literatur kritikaren inguruko hainbat terminoren azalpen labur
|
batzuk
eskaintzen dira, iruzkinetan erabilitako terminologia ezezaguna zaionari laguntzeko xedearekin.
|
|
|
Julen editorea izaki, liburu bat atontzen dihardu, baina, Zubeldia deituriko argitaratzailea azpijokoetan ibili denez, Julenek liburua legez kanpo argitaratzeko saioa egingo du. Hori dela-eta, eta Bilbora trenez igortzen zituen pakete
|
batzuengatik
Julen atxilotu egingo dute. Ondorioz, ziegan hartuko du bere buruaz beste egiteko erabakia.
|
|
|
Zerrenda egiten hasiz gero, badituzte gauza komunak. Hor dago, adibidez, portuko giroa, badira beste
|
batzuk
ere...
|
|
|
Ondorioz, datozen liburu hauetan ikusi ahal izango dugunez, pertsonaia arruntei jazotzen zaizkien gertaera eta pasadizo arruntak kontatzen zaizkigu: gizon emakume
|
batzuen
bizitzaren hainbat une ezberdin. Askotan pertsonaia hauek droga, alkoholarekin arazoak dituzte eta bere inguruari ilusiorik gabe begiratzen diote:
|
|
|
Genero ezberdinen arteko nahasketa gisa definitzen du autoreak berak: " Poliziakoa da, halako intriga dagoelako, zerbaiten ondoren dabiltzalako, historikoa da atzerako uneak ematen direlako; erotikoa ere bada pasarte
|
batzuetan
... eta dena ironiaz eta umorez egina. (Egunkaria XII)
|
|
|
Haatik, garapen kronologiko honetan zenbaitetan denbora bera errepikatu egiten da, gertaerak beste ikuspuntu batetik emanez. Ondorioz, lehen pertsonako narratzaile autodiegetikoa, hirugarren pertsona erabiltzen du fokoa beste pertsonaia
|
batzuengana
gerturatuz. Honela, hainbat paralepsi ikus genitzake:
|
|
|
Sinesgarritasuna islatu nahi duen eleberri honetan, hiri erreal
|
batzuetan
kokatzen dira ekintzak: Bordele, Donostia eta Baionan batez ere.
|
|
|
Arantzazun igarotako haurtzaroa, Donostiara lan bila doanean, ETA erakundeko kideekin dituen lehenengo hartu emanak,... Zalantza askoren ondoren, erakundean sartzea erabakitzen du eta mugan ikurrina
|
batzuk
eramateagatik atxilotuko dute. Martutenetik ateratzean iparraldera alde egingo du eta handik Parisera.
|
|
|
Honelako nobela bat idaztea irakurlegoaren aurrean eranztea bezala da"; bigarrenik," irakurleari errealismoaren sentsazioa txertatzen saiatu naiz"; azkenik," abertzaletasuna bete betean tratatu dut. Pasarte
|
batzuek
polemika sor dezakete"
|