|
2013
|
|
|
Ildo honetan liburua eredugarria da zinez: psikologismo merke guztietatik oso urrun, hala ere azterketa fina bezain sakona eskaintzen du, oso argigarria puntu
|
askotan
. Tamalez, neurea baino ingeles joriagoa behar da ñabardura eta xehetasun guztiak modu egoki batean dastatzeko eta haztatzeko.
|
|
|
Tresna politiko huts bat. Nafarroa bera ere ez omen zen
|
askoz
ere gehiago: pozik emango zizkion haren gaineko eskubide dinastikoak Filipe Espainiakoari, Milanen truke, jakina.
|
|
|
Bada, Roelkeren arabera ez da komenigarria alderdi bakoitzaren teoriei kasu gehiegi egitea, propaganda baitzen funtsean. Baina jende
|
askok
sinesten zuen propaganda, Joanak berak, adibidez. Hortik, agian, bere mendeko lurraldeetan ezarri nahi izan zuen politika antikatoliko nabarmena, matxinada orokor bat eragin zuena (oso arrakastatsua euskaldunen artean).
|
|
|
Eta ildo beretik, zinez kuriosoa da Roelkerrek euskaldunei (oro har) edo nafarrei (zehazkiago) dedikatzen dizkien aipu apurrak. Gorago esan dugun legez, Joanaren ikusmira eta interesa Frantziako gortean zegoen, ez Donapaleun, ezta Pauen ere, nahiz eta Biarnok
|
askoz
ere leku handiagoa hartzen duen liburuan. Hori da behintzat Roelkerrek eskaintzen digun irudia, kasu batzuetan apur bat groteskoa suertatzen dena; honela, ez du arazorik biarnesa edo euskara patois gisa aipatzeko (egiten dizkien aipu bakanetan) edo Biarnoko separatismoa modu aski displizentean tratatzeko (xelebrekeriatzat); edo garaiko testuetan testualki agertzen denean jendea Biarnotik. Frantziara?
|
|
|
Henrike Nafarroakoa, hots, Joanaren semea, sistematikoki aipatzen da. Henri de Bearn? bezala; ez da gezurrezko deitura, jakina, baina
|
askoz
ere arruntagoa da, de Navarre, bezala aipatua ikustea nonahi...
|
|
|
Ordura arteko idazkuntzaren bidea aski zalantzakorra zen, zeren eta idazle sonatuenen lanetan aldaerak ugari samarrak baitziren eta kosta egiten zen orrialde bat hasi eta bukatu era koherentean egitea. Hiztegietako proposamenak, gaur ere erabat bateratuak ez diren arren, ordukoak
|
askoz
ugariagoak eta zalantzakorragoak ziren (Azkue, Bera Mendizabal, P. Mujika, Lhande?). Batzuetan eskaintza ugariegiak eta beste batzuetan gabezia nabariak, garbizalekeria.
|
|
|
...skatuak lantzea ezinbestekoa zenez, ahoskera, azentua, intonazioa eta abarren aurrean erabakiak hartzera beharturik aurkitu ginen eta hasieran idazteko nagusiki aldarrikatzen zen euskara batua besterik gabe hartzerik ez zegoela ikusi genuen eta laster ekin genion esatarien eta film bikoizketarien eguneroko lana bideratzeko arauak bilatu eta ezartzeari Txillardegi eta beste zenbaiten ekarpenak eta,
|
askotan
, geure sena beste gidaririk gabe. Gerora Eimako IABen Ahoskera testua lantzean ikusi dudanez eta, berriki Mintzolan Julia Marinek emandako hitzaldian entzun dudanez, gaia zabalik dago eta oraindik lukeen arreta eta lantzea ez dituela jaso aitor nezake.
|
|
|
Hamarkada hartan Interneten, posta elektronikoaren eta mugikorraren erabilera nabarmen hedatu zen eta hark eragin erabakigarri eta neurtzen zaila dena izan du modu
|
askotara
euskararen ezagutzen eta erabiltzen.
|
|
|
Bestalde, Gifami, Gipuzkoako Foru Aldundiko itzulpengintza mintegia, EHU UPVko Ehulku, Ehutsi, Zio? ekimenak eta antzeko beste
|
askok
nabarmen laguntzen dute hizkuntzaren kalitatea jasotzen eta hobetzen.
|
|
|
Erabilera estrategikoa (2011), gramatikaren eremuak utzi eta estilistikaren zelaiak hasten direnetan behar beharrezkoak direnak teknologia berriek zalapartaka idaztera bultzatzen gaituzten aroan. Horrelako gomendioak eta ezagutzak idazle on
|
askok
garai guztietan erakutsi badituzte ere, milaka pertsona bere buruan estandarizatzen eta normalizatzen ari den hizkuntza batean eskolatzeak, eta gaurko bizimoduak testuak idaztea eta jendaurrean eraginkortasunez hitz egitea askori eskatzen dion garaiotan, inoiz baino hobeki txertatzen dira gure aurrerabide neketsuan. Beraz, gramatikaren mugetatik harago, estilistikaren alorrean ekarpenak egiteak ibilbide oso bat biribiltzea esan nahi du, herri literaturaren azterlanarekin eta Esnalen erabilera estrategikoko bi ekarpenekin, azkenik, B. Atxagak maisuki gidatzen duen Erlea aldizkariarekin galdorra ezarriz.
|
|
|
Erabilera estrategikoa (2011), gramatikaren eremuak utzi eta estilistikaren zelaiak hasten direnetan behar beharrezkoak direnak teknologia berriek zalapartaka idaztera bultzatzen gaituzten aroan. Horrelako gomendioak eta ezagutzak idazle on askok garai guztietan erakutsi badituzte ere, milaka pertsona bere buruan estandarizatzen eta normalizatzen ari den hizkuntza batean eskolatzeak, eta gaurko bizimoduak testuak idaztea eta jendaurrean eraginkortasunez hitz egitea
|
askori
eskatzen dion garaiotan, inoiz baino hobeki txertatzen dira gure aurrerabide neketsuan. Beraz, gramatikaren mugetatik harago, estilistikaren alorrean ekarpenak egiteak ibilbide oso bat biribiltzea esan nahi du, herri literaturaren azterlanarekin eta Esnalen erabilera estrategikoko bi ekarpenekin, azkenik, B. Atxagak maisuki gidatzen duen Erlea aldizkariarekin galdorra ezarriz.
|
|
|
< < euskara gaitu, osatu, batu, gaurkotu, zorroztu eta aberasten> > eman ditudala neure urte gehientsuenak aldian aldiko beharrek eskatu didaten eta neure indar eta gaitasunak ahalbidetu nauten neurrian, eta orain neure 66 urteren gaindegitik atzera begiratzean harridura sentitzen dut euskararekin batera egin dudan ibilbidea begiestean, adiskide sentitzen ditut egiteko bikain horretan bidaide izan ditudan guztiak eta azken aldi honetan, Huhezi Garabideren eskutikAbia Yala edo Hego Amerikako, hizkuntza gutxituen ordezkariei euskara batu eta gaurkotzearen gure esperientzia nolakoa izan den azaltzeko aukera izan dut, eta horretan jarraituko dut ahal dudan bitartean gure harridura eta poza beste batzuengan ere loratu dadin. Nire belaunaldiko
|
askok
, gutxi gorabehera antzera ikusten dugu euskararen ibilbide hau, baina badira gerora etorri diren beste belaunaldi batzuk, euskara batuaren baitan jaio direnak, eta batez ere horiei begira idatzi ditut lerro hauek nondik gatozen jakin dezaten eta guztion ahaleginarekin geroan noraino irits gintezkeen suma dezaten.
|
|
|
ontzi
|
askoren
etxea
|
|
|
Egitasmo handi baten berotara batutako kideak be aitatu eustazan, Augustin Zubikarai eta Joxemari Arizmendiarrieta, alkarlanean jardundakoak Eguna egunkariaren sorrera eta garapen laburrean: . Izan be, orduko abertzale
|
askoren
pentsamenean, herrigintza eta fedea alkarri atxikita egozan, eta dana multzoan hartuta egiten genduan beharra?. Halan azaltzen dira hiru lagunak mendira eginiko txango honetan, gogoa lurreko arduren tenkadan,, negar herritik?
|
|
|
Andre Mariren alki
|
askok
ikertua,
|
|
|
Lekuko
|
askoren
ahotan dabil Antonio Arrueren izena. Arrue karlista eta abokatu ezaguna zen, Asteasun jaio eta Donostian bizi izan zena.
|
|
|
Aurrera jarraitu aurretik, adierazpen horietatik honako esaldi hauek gogoan har ditzagun: Lekuko
|
askoren
ahotan dabil Antonio Arrueren izena(...). Asteasuko beltza, zuen gaitzizena(...) eta bereak dirudite txosten batzuek (Torrealdai, 2000).
|
|
|
Uste dut Parma' tar Pantzeska Xabier' en idazkari izandu zala. Ba dakizute gañera Parma au errege nai oietakoa dala eta beste karlista
|
askok
, Franco' ren aldeko diranak ez dutela begi onez ikusten. Diotenez euskel izlari ona da baña nik ez det jakin euskeraren alde itzaldi oietzaz gañera ezer egin duenik.
|
|
|
Beraz, proposaturiko irakurketan, batetik, Firestonek eta berdintasunaren feminismoak izendatutako hainbat zehaztapen ezkor begi bistan jarriko dira, eta, bestetik, amatasuna norberaren esperientzien sorburu eta identitate eraikitzaile gisa azalduko da. Teresa del Vallek (1995) esaten duen bezala, amatasuna gorputzaren ezagutzatik abiatuta eraikitzen da eta emakume
|
askok
horretan oinarrituta eraikitzen dute euren identitatea eta erabiltzen dute euren memoria.
|
|
|
Ezer baino lehen, argitu behar da historikoki emakumearen gorputzaren pertzepzioa, eta, ondorioz, identitatea, gizonezkoena baino
|
askoz
baldintzatuagoa egon dela. Arau soziokulturalek emakumeengan gizonengan baino askoz eragin handiagoa izan dute (Wolf, 1991; Ventura, 2000; Esteban, 2006).
|
|
|
Ezer baino lehen, argitu behar da historikoki emakumearen gorputzaren pertzepzioa, eta, ondorioz, identitatea, gizonezkoena baino askoz baldintzatuagoa egon dela. Arau soziokulturalek emakumeengan gizonengan baino
|
askoz
eragin handiagoa izan dute (Wolf, 1991; Ventura, 2000; Esteban, 2006). Jendarteak emakumearen gorputza sedukzioarekin eta ugalketarekin lotu du historikoki.
|
|
|
58). Olaziregik dio nobela honetan, emakumezkoek idatzitako kontakizun
|
askotan
bezala, genero autobiografikoa protagonistaren egonezina azaltzeko forma narratiboa bilakatzen dela. Pertsonaien barne solasa testu atzekoa, zehar estiloa eta zehar estilo askea darabiltza narratzaileak, gehienetan aditza ezabatuz eta erritmo arinari eutsiz.
|
|
|
beterik daude. Diru
|
asko
balio dute. Egin dezagun bada, lendabizikoa ta azkena, arrisku aundiko zera da ta.
|
|
|
(...). Bai, Agur; emakume
|
asko
ezagutu izan ditut, agian geiegi zorigaitzez. Zertarako oroitu!...
|
|
|
Pertsonaia nagusiak 6 eta 9 aginduak urratuz gauzatutako ekintzak esplizituegiak edo izango ziren eta talka egingo zuten ordu arte euskal literaturak erakutsitako lotsa onarekin, nahiz eta berez kontalariak xehetasun handiegiz ez jantzi Araibarren maite jokoak. Xehetasun handiegitara jo ez arren, maite joko horiek ñabardura
|
askorekin
azaldu ez arren, ez ditu zeharo ezkutatzen. Herabetasunik handiena gorde izanagatik, maite joko oro erabat isildu duen eleberrigintza batean, bera izan da esplizituena.
|
|
|
Beraz, 50 urteen amaieran mamitutako bi eleberriek nolabaiteko gaitzespena jaso zuten. Miranderenak Erkiagarenak baino
|
askoz
nabarmenagoa, noski. Hasteko, oraindik ezkutuago gorde beharreko gaia zerabilelako.
|
|
|
Hasteko, oraindik ezkutuago gorde beharreko gaia zerabilelako. Lotsa onekoa zen literaturarako pedofilia harremanez jarduteak, andrezale baten ibilerez jarduteak baino arau urraketa
|
askoz
sakonagoa zekarren. Are sakonagoa andrezale horren ibilerok xehetasunetan sartu gabe kontatzen zirenean, pedofilia harremanez ziharduenak, zati zenbait aski erotiko?
|
|
|
DENA DELA, DENA DEN, EDONOLA ERE, BALIO
|
ASKOTARIKO
DISKURTSO MARKATZAILEAK
|
|
|
Aurreko formulazioarekiko ikuspegi berria aurkezten dute eta, alde horretatik, sarritan, izaera polifonikoa (Bakhtine, 1978; Ducrot, 1984) bereganatzen dute markatzaileok. Esan nahi da, esataria bat izanik ere testu batean ahots
|
asko
eta ikuspegi asko ager daitezkeela. Enuntziazioaren ikuspegitik mezuak ekoizle bat izan arren (esataria), bereizi egin daiteke esatariak esaten duena eta nor den esandakoaren arduraduna (enunziatzailea); bi ikuspegi aurrez aurre:
|
|
|
Aurreko formulazioarekiko ikuspegi berria aurkezten dute eta, alde horretatik, sarritan, izaera polifonikoa (Bakhtine, 1978; Ducrot, 1984) bereganatzen dute markatzaileok. Esan nahi da, esataria bat izanik ere testu batean ahots asko eta ikuspegi
|
asko
ager daitezkeela. Enuntziazioaren ikuspegitik mezuak ekoizle bat izan arren (esataria), bereizi egin daiteke esatariak esaten duena eta nor den esandakoaren arduraduna (enunziatzailea); bi ikuspegi aurrez aurre:
|
|
|
Leverkusengo taldearen entrenatzaileak, Michael Skibbek, kanporaketa gainditzeko inolako aukerarik ez dutela esan zuen atzo, eta badirudi ezohiko jokalari
|
askorekin
zelairatuko dela Alemaniako taldea. Skibbek esandakoa ez du aintzat hartzen Zigandak, denadela:
|
|
|
Birformulazioa den atzera itzultze horretan modu
|
askotara
berrinterpretatzen da aurreko enuntziatua: batzuetan, azalpenak ematen dira; beste batzuetan, zehaztu egiten da informazioa; edo laburbildu egiten da esandakoa; zenbaitetan, esataria urrundu egiten da esandakotik; edo zuzendu egiten da adierazitakoa.
|
|
|
Batez ere aposaturik (koma artean) edo tarteki gisa (gidoien edo parentesien artean) eman ohi da atal birformulatzailea. Eta sarri
|
askotan
halako paralelismo funtzional bat (eta are sintaktikoa ere) egon ohi da birformulakizunaren eta birformulazioaren artean (lapidatu dute/ hots, harrika hil): paralelismo funtzional horrek, bestalde, badu zerikusia informazio egiturarekin, eskuarki birformulakizuneko mintzagai bera iruzkintzera baitator atal birformulatzailea (gure testuan, adibidez, galdera berari erantzuten diote bi enuntziatuek:
|
|
|
pertsonaien trataera. Sin City filma, guztiagatik,
|
askok
eta askok irrikaz espero zuten. AEBetako zinemak, ostera, berriro ere, urrezko meategietatik gorotza nola atera erakutsi du Sin City errariarekin.
|
|
|
pertsonaien trataera. Sin City filma, guztiagatik, askok eta
|
askok
irrikaz espero zuten. AEBetako zinemak, ostera, berriro ere, urrezko meategietatik gorotza nola atera erakutsi du Sin City errariarekin.
|
|
|
Hain zuzen, gizakien sisteman oharkabean sartzeko aukera ematen die erretrobirusei (adibidez, GIBari). Bestelaesanda, gure gorputzak energia
|
asko
samar gastatzen du guri mesederik egiten ez digun proteina bat ekoizteko, eta proteina horrek, batzuetan, ondo izorratzen gaitu. Gure gorputzak ez du aukerarik:
|
|
|
hau da, alegia eta hots, hurrenez hurren.
|
Askoz
ere agerpen maiztasun txikiagoak dituzte bestela esanda, beste era batera esanda eta horien aldaerek: bai EUDIMA corpusean oro har eta baita zuzenbidearen alorreko testuetan ere.
|
|
|
Lege testuetan maiztasun erlatibo txikia dute (testu orokorretan dutenaren antzekoa). Zuzenbideko testu akademikoetan, berriz, birformulatzaile hauek
|
askoz
ere maizago erabiltzen dira, eta joera hori Giza eta Gizarte Zientzietako testuetan atzematen denaren antzekoa da, itxura denez. Erregresioaren datuak (R2= 0,9103) berresten du banaketa hori irmoa dela, eta, ondorioz, birformulatzaile esplikatiboen agerpen maiztasunak zerikusia izan dezakeela jakintza arloarekin, eta, zuzenbideko testuen kasuan behintzat, baita testu generoarekin ere.
|
|
|
Zuzenbideko testu akademikoetan markatzaile hauek dituzten eginkizunei bagagozkie, bestalde, datu estatistikoek erakusten dutenez (ikusi 5 taula), birformulazio esplikatiboen% 65 inguru azalpenezkoak dira eta birformulakizunaren ondoren txertatzen dira berbaldian, aposatu gabeko enuntziatu baten bitartez, eskuarki, puntu batez edota puntu eta komaren bidez bereizirik. Lege testuetan, berriz,
|
askoz
bakanagoak dira mota horretako kasuak(% 11,35 inguru). Alegia, lege testuetan birformulazio esplikatibo gehienak erreferentzia esleitzekoak, definiziozkoak edota izendapenezkoak dira; testu akademikoetan, aldiz, azalpenezko biformulazio aposatu gabeak.
|
|
|
Ia ia XX. mende osoa harrapatzen du, gorabeherekin baina etenik gabe. Argitaratzeko lekuei erreparatuta, hogeita bost egunkari aldizkaritan daude sakabanatuta, sasoi, aldi, joera
|
askotakoetan
. Datei begiratuz gero bi parentesi edo hutsune daude bere produkzioan; hau da, aldi bitan olerki gutxiago idatzi zituen, gorabehera pertsonalei lotuta.
|
|
|
Erkiagaren olerkietan era
|
askotako
gaiak aurkituko ditugu; berez, edozer da poesiagai. Olerki serio eta jostagarriak ditu, narratiboagoak eta lirikoagoak.
|
|
|
–Maitasunak, ostera, beste adar
|
asko
ditu. Lehenago aipatu dugu herriari eta euskarari dien maitasuna.
|
|
|
–Poesia
|
askotan
erritmoa eta musika ageri agerian sentitzen dira. Ezaguna da idazlearen musikazaletasuna eta olerkietako batzuk kantatzekoak dira.
|
|
|
Ezaguna da idazlearen musikazaletasuna eta olerkietako batzuk kantatzekoak dira. Baina ez hori bakarrik, olerkien erritmoak, egiturak eta soinuak musika sortzen dute, eta kantuan moduan eroaten gaituzte testuetako
|
asko
eta askotan.
|
|
|
Ezaguna da idazlearen musikazaletasuna eta olerkietako batzuk kantatzekoak dira. Baina ez hori bakarrik, olerkien erritmoak, egiturak eta soinuak musika sortzen dute, eta kantuan moduan eroaten gaituzte testuetako asko eta
|
askotan
.
|
|
|
bertso lotuak eta libreak, estrofatan zatituak eta errenkada luzeak, atalka banatuak ere bai batzuk. Beste horrenbeste esan daiteke errimaz ere, batzuetan errima osoa egiten du, baina beste
|
askotan
hoskidetasunean oinarritutako puntuak egiten ditu. Soinuen efektua garrantzi handikoa da gainera.
|
|
|
–Erritmoari eta musikaltasunari lotuta datoz bertso neurri
|
asko
. Egitura lotuetan mamia horren martxan doa, baina gura badu beste efekturen bat adierazi, ez dauka eragozpenik neurri lotu hori hautsi eta indar berezia emateko, edo nahi den eran molde bat aldatzeko.
|
|
|
Erkiaga idazle oparoa dugu, idazlan
|
asko
utzi dizkigu, era askotakoak, aldi edo garai oso ezberdinetan egindakoak. Horregatik, aldian aldiko giroarekin lotuta aztertu lirateke, osotasunean homogeneotasuna ematea gaitza da eta.
|
|
|
Erkiaga idazle oparoa dugu, idazlan asko utzi dizkigu, era
|
askotakoak
, aldi edo garai oso ezberdinetan egindakoak. Horregatik, aldian aldiko giroarekin lotuta aztertu lirateke, osotasunean homogeneotasuna ematea gaitza da eta.
|
|
|
10ekoa erabateko ulermena litzateke, eta komunikazio egoera oso estandarizatu eta konkretuei lotuta egon ohi da. 0 gradua ulertu ezinari dagokio, eta mota
|
askotako
eragileen mendean dago. Bi egoeretan, eragile batzuk igorleari dagozkio, eta beste batzuk hartzaileari, nor bere adierazpen eta ulermen estrategia eta gaitasunen jabe denez gero).
|
|
|
Bestela esanda, Hizkuntza Atlasak mintzamoldeen gainean emandako informazioa abiaburu hartuta, estilistika ere ikertzen hasi dugu maiztasunen arabera, Euskal Herri osoan zein hurrenkera diren arruntak eta zein berezi oinarri zientifikoz argituko badugu, bestela bakoitzak bere iritziaren arabera, txokokeriatzat? joko duelako hiztun
|
askorentzat
eta askorentzat guztiz egunerokoa eta ez markatua dena (arrotza beti inorena, bestearena).
|
|
|
Bestela esanda, Hizkuntza Atlasak mintzamoldeen gainean emandako informazioa abiaburu hartuta, estilistika ere ikertzen hasi dugu maiztasunen arabera, Euskal Herri osoan zein hurrenkera diren arruntak eta zein berezi oinarri zientifikoz argituko badugu, bestela bakoitzak bere iritziaren arabera, txokokeriatzat? joko duelako hiztun askorentzat eta
|
askorentzat
guztiz egunerokoa eta ez markatua dena (arrotza beti inorena, bestearena).
|
|
|
–kale
|
asko
pasau zitun?,
|
|
|
Zaila da laburbiltzea Eusebio Erkiagaren esan eginak lerro soil batzuetan. Zailago, nonbait, haren lorratza jardunaldi batean laburtzea, Erkiagaren lanak gai eta arlo
|
asko
ukitu zituelako bere bizitzan zehar.
|
|
|
Calderónen kasuan, ordea, guztiz pertinentea iruditzen zait itzulpenari berari buruz jardutea, zeren, jatorrizko hizkuntza gaztelania izanik,
|
askorentzat
oraindik burugabea baita halako lanei ekitea, horiek estilo ariketa hutsak balira bezala.
|
|
|
152 liburuetako 33tan baino ez dira itzulpenari buruzko argibideak ematen.Batez ere hizkuntza hautuei lotutako aipamenak izaten dira (hiztegia, puntuazioa, erregistroen trataera...). Izenburuaren itzulpena ere behin baino gehiagotan aipatzen da, itzultzailearen oharren justifikazioa bezalaxe; hizkuntza kontuen aldean,
|
askoz
gutxiago aipatzen dira, esaterako, itzulpen estrategiak.
|
|
|
Juan Garzia itzultzaileak hitzaldiaren amaieran egindako oharretik jaso genuenez,, itzultzaile
|
askok
gogoz kontra egin ohi dituzte hitzaurreok, kontratuan hala jasotzen delako egiten dituzte?. Edonola ere, Juan Garziaren iritziz, hitzaurre akademikoak?
|
|
|
Itur ondoanpoeman, zehazki, zenbait irudi duten indar iradokitzaileagatik nabarmentzen dira, eta ez hainbeste duten zentzu alegoriko konkretuagatik. Iturria poema honetan irudi jainkotiarra da, borondate onaren eta eskuzabaltasunaren alegoria; iturriak, dio Arrutik poeman, beti isurtzen du ura, edonorentzat, eskuzabal, baina gizaki gaizto
|
askok
ez du esker onik adierazten. Sinbolikoki, beraz, poema irudiaren eta erreferentearen arteko erlazio alegorikoaren baitan euskarritua dago.
|
|
|
|
Askoren artean
, 2008, Literatura terminoen hiztegia. Bilbo:
|
|
|
Ez da hortaz harritzekoa XVIII. mendearen amaieran Herderrek bigarren Larramendi baten irrika erakutsi izana, McPhersonek Eskozian egindakoa euskaldunen artean egingo lukeena (ikus Altzibar, 1986, 20; Apalategi, 2013, 59), Larramendi lehenak ez bezala. Corografiaalde
|
askotatik
miresgarrian, esate baterako, Gipuzkoari eta Euskal Herriari buruzko horrenbeste berri jaso zuen, tartean hizkuntzari eta dantzak bezalako herri kultura adierazpenei buruzkoak, baina isiltasuna erabatekoa da herri literaturaz eta poesiaz den bezainbatean, nahiz eta ez diren gutxi autoritate gisa aipaturiko poeta ospetsuen aztarnak.
|
|
|
Tubalen mitoa nagusi izan bada ere, Eneasen istorioa ez zaio guztiz arrotza euskal kulturari, apologisten artekoari behintzat. Julen Arriolabengoak aztertu duenez,. Cachopínek Euskal Herriko leinu eta pertsonaia
|
askori
eman zien jatorri troyarra, Diogenis erreginaren eta bere semeen bitartez belaunaldiz belaunaldi jasoa, hala nola, erromatarren aurka borrokatu ziren kapitainei (Julio eta Anquises), Bizkaiko jaunei, Gebarari, Lezcanori, Altamirako Aznarri eta Hedoni, eta abarri? (2006, 136).
|
|
|
Poetika desberdinak dituzte euskarri. Poetika desberdin horiek lizentzia metrikoen erabileran edo baliatutako erriman hasi, eta oraindik
|
askoz
harantzago doaz: figura erretorikoak eratzeko hautatutako langaien artean dauden aldeak direla, giza tipoa oinarri izatetik gizabanakoa oinarri izatera igarotzea dela...
|
|
|
Garai batean, garai
|
asko
bizi dira: sentsibilitate eta adierazpen forma anitzak.
|
|
|
Eta non lekutuko litzateke, Eusebio Maria Azkueren Parnasorako bidea? Parnasorako bidea Resurreccion Mariak, Eusebio Maria Azkueren semeak, aitak urteetan idatzi zuen EUSKARAZKO VERSOAK, neurri
|
askotan
apainduak. Imini dituzana da Eusebio Maria Dolores Azcue koa, 1861 garren urtian eskuizkribuaren argitalpena da.
|
|
|
Euskeriaren liburu kantarian. Euskaldun neure adiskide onai? izenburupean eginiko hitzaurrean zioenez,, zuei eskeinten deutsuedaz hemeretzi urte onetan argitaratu dodazan kantu errikoiak, eta gañera beste neuk ipiniriko kantu pillotik aterata ezarri deutsedazanak bere bai?, 3
|
Askoz
laburragoak dira F. Lopez Alenek edo Serafin Barojak prestatu zituzten edizioak. Lopez Alenek Josetxoko (Donostia, 1896). Irakurtzalle adiskidia, ri zuzendutako lehen hitzetan aitortzen zuenez,. Lan txiki ontan bildu ditut bertso banako batzuek?, 4 Serafin Barojak Gazi gezak.
|
|
|
Baina, zer dela eta hartu zuen Onaindiak antologia handiaren asmo hori? Santi Onaindiaren izena gudaosteko olerkiaren munduarekin loturik zegoen alde
|
askotatik
: bera olerkaria zen, baina ospetsuago zen olerkarien bultzatzaile eta olerki aldizkari baten sortzaile gisa.
|
|
|
Antologia burutu eta gero ere, euskal poesia garaikidearen sustapenerako argitaratu zuen Olertialdizkaria (1959), bereziki aipagarria hartu zuen hedaduragatik eta eskaini zuen plataforma zabalagatik; izan ere, bere bi aldietan, 1959 eta 1995 artean, batez beste, 1.950 olerki eta bertso lan inguru eta 350en bat olerkariren lanak eman zituen ezagutzera. Gehiegikeriarik gabe esan daiteke Onaindiak olerki mugimendu bat sortu zuela Olertialdizkariaren bidez, gazte
|
asko
olerkigintzara bultzatuz.
|
|
|
Genero poetikoaren kanonari dagokionez, Onaindiaren antologiaren zabaltasunak zenbait poetaren Parnasoa osatu eta kontsakratzeko bidea ireki zuen, baina beste
|
askori
aipamen hutsa besterik ez zien eman. Nola da hori posible, egile ezezagunen testuez gain, 300 idazleren testuak bildu zituela jakinik?
|
|
|
Horien pareko dira, poesia kopuruz, Hegoaldean, Mateo Zabala, Eusebio Azkue, Orixe, Zaitegi, Jautarkol, Eltzo Azpiazu, Emeteri Arrese, Eusebio Erkiaga eta Nemensio Etxaniz. Gainerako berrehundik gora idazleek hamar testu baino gutxiago dituzte eta
|
askok
bizpahiru soilik.
|
|
|
Gaur egunetik begiratuta esango genuke Santi Onaindiak, Marcelino Menéndez Pelayok bezala, ehun olerki bakarrik hautatu izan balitu, Las cien mejores poesias (liricas) de la lengua castellana (1908) hura eredutzat hartuz,
|
askoz
egile gutxiago aipatuko zituzkeela, eta ziurrenik Parnasoan aipatu ditudan hamabost bat izen horietatik soilik hartuko zituzkeela. Beharbada, beste 900 horietan nabarmentzen den mediokritatea eragotziko zukeen, eta egilearen poetika pertsonalaren eragina ez zen horren nabari agertuko.
|
|
|
|
Askoren Artean
, 2011, Desira desordenatuak, Donostia: Elkar.
|
|
|
|
Askoren Artean
, 2009, Desira, Plazer, Donostia: Txalaparta.
|
|
|
Diakroniaren araberahautatuak dira azpiko hiru adibideak. Begien bistakoa da garai historikoen banaketa
|
asko
aldatu dela euskal literaturaren historian mende erdi batez. Lehenik, ikus daiteke ez dela, mendea?
|
|
|
eskola eta unibertsitatearen bitartez, prentsaren bitartez, publikoa bera aldatu da eta, idazleen sariztatzeko eta kontsakratzeko bideak ere bai. Hots, duela mende erdi bat, euskal literaturaren historialariek edo kritikariek denbora
|
asko
xahutu behar zuten Euskal Herriko eta kanpoko jendearen konbentzitzeko euskal literatura dei zitekeen zerbait bazela. Gaur egun, lizeoko eta unibertsitateko ikasgai bilakatua da euskal literatura, solasaldiak antolatzen haren aztertzeko eta idazleentzat sariak banatzen dira Euskal Herrian eta berdin kanpoan.
|
|
|
Bietan, trantsiziotik haragoko parteak duorrialde kopuru handiena hartzen. Gainera, gero eta xeheagoa, zehatzagoa da banaketa, eta
|
askotan
autoreka bukatzen da. Gisa horretan, parte garaikideek tratamendu joriagoa badute lehengo garaiek baino.
|
|
|
Azterketa XX.mende erdian (1950) gelditzen da. Dudarik gabe aukera horrengatik, garbi dago gaurko aditu
|
askorentzat
«literario» ez diren sailek badutela liburu horretan toki nasaia eta ñabardura askorekin zehaztuak direla: «La poésie de circonstance, la poésie religieuse et la poésie didactique», «Aux marges du littéraire:
|
|
|
Azterketa XX.mende erdian (1950) gelditzen da. Dudarik gabe aukera horrengatik, garbi dago gaurko aditu askorentzat «literario» ez diren sailek badutela liburu horretan toki nasaia eta ñabardura
|
askorekin
zehaztuak direla: «La poésie de circonstance, la poésie religieuse et la poésie didactique», «Aux marges du littéraire:
|
|
|
I. Aldekoa/ J. Kortazar:
|
askotan
, sailkapena kronologiaren arabera egiten da. «Laurogei eta laurogeita hamarreko urteetako poesia»; «80ko hamarkadako literatura:
|
|
|
hobestea denen tentazioa da, irakasleena, argitaratzaileena, kritika eta literaturaren historian ari diren profesionalena ere bai. Arrisku
|
asko
ekartzen du holako hautuak. Horietan, beharbada handiena, lehengo garaien tokia mendretzearekin batean, edo haren ondotik, haien ezabaketa, kontzeptuala?. Azkenean, ikertzaile eta doktoregaien galdera izan daiteke:
|
|
|
Torrijosek emakume idazle horiek emakume detektibeak independentziarako bidean jarri zituztela dio, baina euren feminismoa, hurrengo aldiarekin alderatuta,
|
askoz
ere apalagoa ikusten du.
|
|
|
Eleberri lesbikoa prentsa alternatiboan agertzen hasiko da; hori horrela izanik, Barbara Wilsonek, zeinak editorial txiki batean publikatu zuen, Grafton eta Paretskyk ez bezala (argitaletxe handietan publikatzen zuten),
|
askoz
ere askatasun handiagoa zuen. –Has much greater freedom to the extent that, as co publisher of Seal Press, she controls her immediate mode of literary production?
|
|
|
King, J. M. Redamann eta Mary Wings idazle lesbianez. Idazle lesbianen kasuan, ez dira argitaletxeak alternatiboak diren bakarrak, gaiak ere
|
askotan
, lehenagoko puntuan esan bezala, gai kritikoak dira: sexuaren gaiaz gain, arraza, giza arazoak?
|
|
|
Artikulu honen ondorio nagusi gisa esan daiteke Amaia Ezpeldoik ondo ezkondu dituela egun bizirik dagoen ideologia postmoderno feministak queer teoriaren inguruan eraiki duen diskurtsoa eta detektibeen gizonezko mundu hegemonikoaren ikuskera. Periferiatik erdigunera doan identitate gatazka eta horren diskurtsoa, hizkuntza eta espazio
|
askotariko
eta hibridatuak eraikitzen jakin du, eta horrek bi eremu hain kontrajarrien mugak kimatzea ekarri dio. Ezpeldoiren sinesgarritasuna, gainera, kontestualizazio txukun eta egoki batetik dator.
|
|
|
Uste dut gure artean hain erabilia eta
|
askotan
emankorra izan den biografia lanak laguntzen duela E. M. Azkueren bertsoak garaian kokatzen eta hobeto ezagutzen. E. M. Azkue irakaslea izan zen ogibidez, seme alaba ugari izan zituen eta ez zuen olerkirik argitaratu (bat edo beste izan ezik), baina XIX. mendearen bukaeran Manterola eta Resurreccion Maria Azkue haren poemak argitaratzen hasi zirenetik haren ospea gora goraka joan zen, batez ere Pizkunde giroan.
|
|
|
Valladolideko errektoreari zuzendutako informean E. M. Azkuek diotso Pilotutza, Fisika eta Geografiako kabinete hautak eratu dituztela, diru
|
asko
kostata, eta Biblioteka on bat egiteko urratsak ere hasiak dituztela.
|
|
|
491; Kortazar. Billelabeitiaren ediz., 245). Bermeon bizi izan ziren biak eta Uriartek adierazten dio Bonaparteri berak bultzatuta ondu dituela Azkuek bertso
|
asko
eta bizkaierazko poeta onena dela (Ruiz de Larrinaga 1957: 333). Bestalde, bertsoen egilea karlista amorratua agertzen da, eta badakigu E. M. Azkue ere ideologiaz eta hizkeraz tradizionalista porrokatua zela.
|
|
|
Bigarren eragozpena: Uriarteren bilduman egilearen izena
|
askotan
agertzen da (maizenik parentesi artean), baina ez beti. Adibidez, alegien multzo mardulean ez da J. A. Mogel, Iturriaga edo Uriarteren ordena bereko kide zen J. M. Zabalaren izenik agertzen, alegia gehienen egileak haiek izanik; ez bide zekien norenak ziren.
|
|
|
delakoan; birritan. Moguel ta Characa, n). Errimagatik erabiltzen dira haiek,
|
askotan
, ten, tuerrima errazagoak eta erabilgarriagoak direlako adizki laguntzaileak baino. Baina estilo erretorikoaren adierazle ere badira; horretan ere bereizten dira haiek E. M. Azkuerenetik.
|
|
|
iac/ ijac, ten/ tzen, ric, etan, tu, uba, ac. Errima bera edo antzekoa estrofa
|
askotan
.
|
|
|
Zangalatrauaren erabileran aldetxoa badago ere,
|
askoz
nabarmenagoa lizentzia metriko edo poetikoen, eta, partikularki, sinalefaren erabileran. Gabon kantetan baino gehiago erabilia da sinalefa. Carlistenac?
|
|
|
bertsoak Gabon kantekin: gehiagotan ageri dira errima ertainak eta ez gramatikalak. Bat datoz errima nagusietan ere, baita zortzikoan estrofa
|
askotan
errima bera izatean (zortziko txiki arrunta balitz bezala) edo antzekoa behintzat, bertso lerroak binaka errimatuz: hala gertatzen da. Carlistenac?
|
|
|
Bizenta A. Mogel(). Ezin uka bertso horiek badutela antzekotasunik Juan Jose Mogelen bertsoekin ere, baina
|
askoz
gehiago Bizentarenekin.Bestalde, logikoa da Mogel neba arrebak pentsamoldez ez ezik hizkeraz ere antzekoak izatea, eskola berekoak baitziren eta seguru asko elkarren eraginpekoak. Nolanahi ere, egilea Bizenta edo Juan Jose Mogel izatea askoz probableagoa edo sinesgarriagoa da, E. M. Azkuerenak direla eta Uriartek ohiko aldaketak egin zizkiela pentsatzea baino.
|
|
|
Ezin uka bertso horiek badutela antzekotasunik Juan Jose Mogelen bertsoekin ere, baina askoz gehiago Bizentarenekin.Bestalde, logikoa da Mogel neba arrebak pentsamoldez ez ezik hizkeraz ere antzekoak izatea, eskola berekoak baitziren eta seguru asko elkarren eraginpekoak. Nolanahi ere, egilea Bizenta edo Juan Jose Mogel izatea
|
askoz
probableagoa edo sinesgarriagoa da, E. M. Azkuerenak direla eta Uriartek ohiko aldaketak egin zizkiela pentsatzea baino.
|
|
|
Tradizio horretan asaba zaharren eredua, antzinako euskaldun menperatu gabeena goraipatzen dute batak eta besteak, eta garaiko euskaldunen jokaerarekin kontrajartzen dute eredu hura, garaikoen jokaera gaitzesteko arlo
|
askotan
(janzkera, ekonomia, moda berriak, hordikeriaren ondorioak, nartzisismoa?). Mito edo sinbolopolitiko ideologikoen erabilera hori Astarloatarrekin hasten da edo behintzat haien eraginpekoa da (Urteko Domeka, II, hitzaurrea; Bilbo:
|
|
|
5). Uribarren bankaria zen Parisen, eta aberatsa, Lekeitio inguruko baserri
|
askoren
jabea. Baita ongi egilea ere, Nautika Eskola ez ezik, neskentzako eskola, etab. sortu baitzituen.
|
|
2014
|
|
|
Teorian, birformulatzaile baten definizioak ondo bereizi behar luke delako partikula gainerakoetatik, haren bereizgarriak agerian utzita. Inguruko hizkuntzetan ikerketa
|
asko
egin dira azken hamarkadetan diskurtso markatzaileei (DM) buruz (Vázquez, 2011) eta ikerketa horien ondotik markatzaileen hiztegi espezializatuak ere sortu dira (Fuentes, 2009; Briz et alii, 2008). Euskaraz, berriz, ez dago batere garatuta ikerlerro hori, eta kontuan izanda DMak hitz bereziak direla, munduari ez, baizik eta diskurtsoari erreferentzia egitekoak?
|
|
|
Sarri
|
askotan
esan izan da nekez aurkitzen dela hizkuntza batean erabateko sinonimiarik. Eta, hain zuzen ere, ildo horretan kokatzen da gure azterlana.
|
|
|
alegia. EH (1), HB (2), OEH (5, 6)?; erran nahi baita (ez da zehazten inongo hiztegitan esapidearen kategoria); hau da. EH (13), HB (14), EusH (15), OEH (16), Elhuyar (17)?; hots. EH (18), HB (19), EusH (20)?. Bestalde, OEHk, zalantza
|
askorekin
bada ere, interjekziotzat jotzen du hots birformulatzailea.
|
|
|
Teologiako eztabaidak alabaina ez dira beti deliberatiboak.
|
Askotan
demostratiboak dira; erran nahi baita, egiaren erakusteko antolatzen direla eta ez egiaren frogatzeko. [PKC, Indio aurkitu berriak, Francisco de Vitoria/ Piarres Xarriton (1993) Or.:
|
|
|
Beraz, informazio egiturari dagokionez, laurak ere nahiko pareko edo baliokide direla ematen du: sarri
|
askotan
mintzagai bera iruzkintzeko erabiltzen dira eta halako paralelismo funtzionala ageri da birformulakizunaren eta atal birformulatzailearen artean, baina ez da hori inola ere eskakizun ezinbestekoa.
|