|
2007
|
|
|
Mota horretako proteinek argiarekin erreakzionatzen dute. Gizakietan eta animalia
|
askotan
ere agertzen dira, eta haien erloju biologikoaren antolaketan parte hartzen dute. Izan ere, beste faktore batzuen artean, argiaren arabera antolatua dute erloju biologikoa.
|
|
|
Gertatutakoa ikusi zutenean, zientzialariek pentsatu zuten espazio ontziak bildu zuen informazio guztia galdu zela, baina aztertzen hasi eta ikusi zuten informazioa egon bazegoela; ez zela galdu, alegia. Hori bai, hasieran espero zuten baino
|
askoz
denbora gehiago behar izan dute informazio hori espazio ontziaren pusketetatik ateratzeko: hasieran uste zuten urtebetean emaitzak argitaratzeko moduan egongo zirela, eta hiru urte pasatu dira argitaratzen hasi diren arte.
|
|
|
Indiako eta Alemaniako geologoen talde batek erantzuna aurkitu du: Indiako plaka oso mehea delako, harekin batera sortu ziren plakak baino
|
askoz
meheagoa.
|
|
|
Galaxien jarduera
|
askoren
eragileak galaxien nukleoak dira.
|
|
|
Neuronen sarea ordenagailu batez simula daiteke. Kalkulu unitate txiki
|
asko
defini daitezke, eta haien artean konektatu. Haietako batzuei datuak emanda, sarea abiaraz daiteke, eta, irteerako neuronen bitartez, lanaren emaitza jaso.
|
|
|
Jakina, garunak egiten ditu, milioika neuronaren eta konexioren bitartez. Baina horrelako sistema bat ordenagailuan diseinatzea ezinezkoa da, nahiz eta neurona simulatuen kopurua
|
askoz
txikiagoa izan. Adibidez, zer egin behar du neurona bakoitzak, sarearen barruan, robot nekazari batek tomateak biltzeko garaia dela jakiteko?
|
|
|
neurona batzuek jasotzen dute inputa (ikusitakoa, entzundakoa eta abar), neurona talde jakin batzuk aktibatzen dira lan mota jakin bakoitzarentzat, eta beste batzuek eragiten dute outputa (erreakzioa). Baina garuna informatikako neurona sareak baino
|
askoz
konplexuagoa da. Besteak beste, neurona eta konexio kopurua handitzen ditu ikasten duen heinean, bizitzaren hasieran behintzat.
|
|
|
Asmatu ziren garaian, pertzeptroiak neurona bakarreko sistemak ziren. Input
|
asko
zituzten, baina output bakarra. Izan ere, output hori 0 edo 1 zenbakia zen, inputeko balioen eta balio horien pisuaren arabera.
|
|
|
Ikerketan asko erabiltzen da. Proteinen datu kristalografikoak aztertzeko programa
|
asko
, adibidez, neurona sareak dira. Ingeniaritza kimikoan erabiltzen diren sistema konplexuak kontrolatzen dituzten programa asko ere bai; oro har, industriako kontrol sistema informatizatu asko.
|
|
|
Proteinen datu kristalografikoak aztertzeko programa asko, adibidez, neurona sareak dira. Ingeniaritza kimikoan erabiltzen diren sistema konplexuak kontrolatzen dituzten programa
|
asko
ere bai; oro har, industriako kontrol sistema informatizatu asko.
|
|
|
Baina ikatza berdetu nahi bada, hori baino gehiago da. CO 2 isuriak
|
askoz
ere gehiago murriztu behar dira, deusezteraino ahal bada. Ikertzaileak, hori lortzeko, karbonoa harrapatzeko eta gordetzeko teknologiak ikertzen ari dira.
|
|
|
Ohiko zentralen ihes gasetatik CO 2 a harrapatzea posible da, beraz, baina bolumen handiekin lan egin litzateke, eta, garestia izateaz gain, energia
|
asko
ere litzateke. Beraz, litekeena da horrelako zentraletan errentagarria ez izatea.
|
|
|
Ikatzaren lehen erabilerak
|
askoz
lehenagokoak badira ere, XVIII. eta XIX. mendean berebiziko garrantzia hartu zuen. Industria iraultzako iraultzailerik garrantzitsuenetakoa izan zen ikatza.
|
|
|
Landareek berez ekoizten dituzte fruituak, bai, baina ez guretzat, gizakiontzat. Landare
|
askoren
bizi zikloaren zati bat dira fruituak, ugaltzeko beharrezko bitartekariak, hain zuzen, landarearen haziak izaten baitituzte. Azken finean, ugaltzea da espezie guztiek bete beharreko eginkizuna biziraupena bermatzeko.
|
|
|
Fruitu baten zaporea, neurri batean, fruitu horrek duen azukre edukiaren araberakoa da, eta azukre edukia jasotzen duen argi kantitatearen araberakoa; zenbat eta eguzki argi gehiago jaso, orduan eta azukre gehiago izango du. Horrenbestez, negutegietan eta garaiz kanpo ekoitzitako fruituek
|
askoz
azukre gutxiago dute dagokien garaian, argi kondizio hobeetan eta leku ireki batean ekoitzitakoek baino.
|
|
|
Azken belaunaldiko bideo-jokoek duten arrakasta ikusita, argi dago gaur egungo haurrak ordenagailuaren munduan murgilduta bizi direla, eta tresna hori oso ohikoa dela haien eguneroko bizitzan. Guraso
|
askok
, baina, oraindik errezeloz begiratzen diete jokoei, erabilera txarra edo adinera egokitzen ez diren edukiak izan ditzaketelakoan.
|
|
|
Bestalde,
|
askok
galdetzen dute zergatik ez den aprobetxatzen bideo-jokoek hezkuntzarako duten potentziala. Zergatik ez ditugu uztartzen bideo-jokoen izaera jolasgarria eta hezkuntzako edukiak?
|
|
|
Nahikoa lo egitea ezinbestekoa da immunologia sistema indartsua izateko. Gainera, gaixoek logalea izaten dute, eta sendagileek
|
askotan
frogatu dute lo egiteak infekzioak gainditzen laguntzen duela.
|
|
|
Nahikoa lo egitea ezinbestekoa da immunologia sistema indartsua izateko. Gainera, gaixoek logalea izaten dute, eta sendagileek
|
askotan
frogatu dute lo egiteak infekzioak gainditzen laguntzen duela. Gaixoarentzat ez ezik, populazioarentzat ere onuragarria da gaixoa ohean geratzea; hala, gaitza kutsatzea saihesten da.
|
|
|
Hirurehun artikulu baino gehiago argitaratu ditu, eta horietako
|
askok
aldizkari entzutetsuenetan izan dute beren lekua. Bost mila erreferentzia baino gehiago izan ditu.
|
|
|
Dortsalean gertatzen diren erupzioetan laba gutxi isurtzen bada, burko itxurako egiturak sortzen dira (ezkerreko argazkia). Laba
|
asko
isurtzen bada, berriz, aintziren moduko egiturak eratzen dira (eskuinekoan). (Argazkia:
|
|
|
Hala ere, oraindik galdera
|
asko
daude erantzuteko itsas hondoko jarduera bolkanikoaren gainean. Adibidez, orain arte inork ez du aurrez aurre ikusi erupzio bat gertatzen ari den unean.
|
|
|
Hortaz, berehala solidotzen da, eta, isuritako bolumenaren arabera, itxura desberdina hartzen du. Ez bada laba
|
asko
isurtzen, burko itxurako egiturak sortzen dira (pillow lava, ingelesez). Forma askotakoak izaten dira, hodien antzekoak sarritan.
|
|
|
Ez bada laba asko isurtzen, burko itxurako egiturak sortzen dira (pillow lava, ingelesez). Forma
|
askotakoak
izaten dira, hodien antzekoak sarritan. Aldiz, laba asko isurtzen denean, labak zirrikitu guztiak betetzen ditu, eta egitura lauak sortzen dira, aintziren modukoak.
|
|
|
Forma askotakoak izaten dira, hodien antzekoak sarritan. Aldiz, laba
|
asko
isurtzen denean, labak zirrikitu guztiak betetzen ditu, eta egitura lauak sortzen dira, aintziren modukoak.
|
|
|
Zelula amen ahalmen terapeutikoak arreta handia eta ahalegin
|
asko
bildu ditu azken urteotan adituen artean. Esaterako, duela urte batzuetatik, hankatik erauzitako zelula amak erabiltzen dira bihotza sendatzeko.
|
|
|
Matematika leku guztietan dago esaldia
|
askotan
entzun dugu denok. Garrantzi handia duela jakin badakigu, baina, ez denez begi bistakoa, inor gutxi ohartzen da horretaz.
|
|
|
Horixe bera gertatzen zaio gure protagonistari, matematikan asko erabiltzen den zenbakiari: leku
|
askotan
agertzen da, oso garrantzitsua da, baina gehienek ez diote erreparatzen, ez baita agerikoa.
|
|
|
Inguratzen gaituen munduan
|
askotan
ageri da zenbakia: bizidunen populazioetan, zubi esekietan... eta baita bankuan dugun diruan ere!
|
|
|
Bizidunen populazioak ere bai (edozein bizidunenak, bai bakterioenak, bai landareenak eta bai animalienak); hazteko mugarik ez duten bitartean, zenbakiaren menpe hazten dira. Beste adibide
|
asko
daude zenbakiaren menpeko hazkunde esponentziala dutenak, maldan behera doan elur pilota baten hazkundetik hasi eta bankuek ematen, edo, batez ere, kobratzen dituzten interesetaraino.
|
|
|
Inguratzen gaituen munduan uste baino gehiagotan ageri da; bai, behintzat, hildakoetan, konposatu erradioaktiboetan, bizidunen populazioetan, elur pilotetan, linea elektrikoetan, zubi esekietan... eta baita bankuan dugun diruan ere! Nahiz eta
|
askotan
ez garen konturatzen, bilatuz gero, uste baino gehiagotan aurkituko genuke zenbakia. Garrantzitsua da, zalantzarik gabe.
|
|
|
Zelula ama enbrionarioak erabilita, errekonbinazio bidez, gene bat inaktibatuta zuen sagua aipatzen den lehen ikerketa 1989an argitaratu zen. Ordutik, era horretako sagu mota
|
asko
sortu dituzte, eta ugaztunen fisiologiaren edozein alderdi ikertzeko aukera ematen dute, enbrioiaren garapenetik hasita, gaixotasun larrietara arte. Halaber, gene terapiaren eragina ikertzeko ere erabiltzen dituzte.
|
|
|
Batzuetan, solidoak berak erreakzionatzen du eta, beste batzuetan, erreakzionatu behar duten molekulak elkartzen ditu, haien arteko erreakzioa gerta dadin; Kasu horretan, solidoari katalizatzaile deitzen diogu. Nolanahi ere, erreakzio
|
asko
gertatzen dira solidoaren gainazalean. Burdina puska bat, adibidez, kanpoaldetik hasten da herdoiltzen, gainazaleko burdina atomoek bakarrik baitute aukera airearen oxigenoarekin kontaktuan egoteko.
|
|
|
Hala ere, Ertlen lanaren garrantzia ez da Haber Bosch erreakziora mugatzen. Hark erabilitako metodologiak molekulen modelizazio teorikoa, teknika espektroskopiko aurreratuak eta laborategiko prozedura
|
asko
konbinatzen zituen gainazalean gertatzen zena agerian uzteko. Teknika horien bitartez, solidoen beste prozesu asko ikertu ahal izan dira, adibidez, erdieroaleen industrian (elektronikaren industria), erregaien erreketaren optimizazioan (automobilgintzan) eta abar luze batean.
|
|
|
Hark erabilitako metodologiak molekulen modelizazio teorikoa, teknika espektroskopiko aurreratuak eta laborategiko prozedura asko konbinatzen zituen gainazalean gertatzen zena agerian uzteko. Teknika horien bitartez, solidoen beste prozesu
|
asko
ikertu ahal izan dira, adibidez, erdieroaleen industrian (elektronikaren industria), erregaien erreketaren optimizazioan (automobilgintzan) eta abar luze batean.
|
|
|
Litekeena da izenez oso ezagunak ez izatea, baina IKTek berebiziko protagonismoa dute egungo bizimoduan, eta gehienok egunero erabiltzen ditugu. Gauza
|
asko
biltzen dituzte hiru hizki horiek. Azken finean, informazioa jasotzeko eta emateko komunikatzeko eta informazio hori hainbat modutan erabili ahal izateko teknologia guztiak dira IKTak:
|
|
|
Baina, egun, inoiz baino garrantzi handiagoa hartu du informazioak; hura trukatzeko hau da, komunikatzeko dauden erraztasunak direla eta.
|
Askotan
entzuten dugu informazioaren gizartean bizi garela, eta, hori hala bada, hein handi batean IKTei esker da. IKTak eta, bereziki, Internet gizartea erabat aldatzen ari dira, eta gizarte horren urre preziatua informazioa da.
|
|
|
Denbora igaro ahala, hainbat papa espezie etxekotu zituzten, beste sei gutxienez; eta Amerikako eskualde
|
askotara
zabaldu zen papa hazkuntza. Europarrak hara iritsi zirenean, hango elikagai ohituren artean aurkitu zuten.
|
|
|
Portugal, Frantzia, Belgika, Herbehereak, Alemania... eta Britainia Handira eta Irlandara ere iritsi zen. Eskualde
|
askotan
ikaragarrizko garrantzia hartu zuen elikaduran, oinarrizko elikagaia izatera iritsi zen. Horren adierazgarri da Irlandan patata jotzen duen onddo baten izurriteak eragindako gosete eta miseria larria, 1845 aldera (Phytophthora infestans onddoa).
|
|
|
Oinarrizko elikagai bilakatuta, herrialde
|
askotako
gastronomia tradizionalean ezinbestekoa da, Europan, batez ere. MEC
|
|
|
Bestalde, gainazalean jitoan egoten diren buiek munduko gainazaleko lasterren bidea egiten dute, eta hainbat datu ematen dituzte gainazalari buruz: tenperatura, lasterrak eta,
|
askotan
, presio barometrikoa. Itsas gainazalaren tenperaturari buruz sateliteek egindako kalkuluak egiaztatzeko datu errealak ematen dituzte buia horiek, eta ozeanoaren gainazaleko lasterren lekuko onenak dira haizeak eta ozeanoetako zurrunbiloek gidatzen dituzte haiek ere.
|
|
|
Esaterako, IOCek funtzio garrantzitsua du arrisku naturalen mundu osoko alertak koordinatzen, batez ere tsunamiei dagokienez. Izan ere,
|
askotan
, alerta sistemak elikatzen dituzten behaketa plataformak berberak izaten dira: lotutako buiak eta mareografoak erabiltzen dira, bai klima behatzeko sistemetan eta bai tsunamiak behatzekoetan.
|
|
|
Ekuatorearen eta poloen batez besteko tenperaturak desberdinak dira, Lurrak Eguzkiarekiko duen inklinazioaren ondorioz. Hala ere, diferentzia hori batek pentsa lezakeena baino
|
askoz
txikiagoa da. Izan ere, ozeanoek eta atmosferak poloetara eramaten dute beroa, eta oreka atseginagoa izatea ziurtatzen dute (gizakientzat, behintzat), Ekuatoreko tenperaturak hoztuz eta poloetakoak berotuz.
|
|
|
Urtzen ari den izotzaren ondorioz, sistemari ur geza kantitate handi bat gehituko balitzaio (eskuinean), itsasoko ura ez litzateke Ipar Atlantikoan hondoratuko. Horrenbestez, baliteke ozeanoaren iparralderako bero garraioa gelditzea; horren ondorioz, Europa gaineko haizeak
|
askoz
hotzagoak izango lirateke, berotze globala gertatu arren (gezi urdin handia).
|
|
|
Ez da denbora
|
asko
azal azpiko ozeanoaren behaketak seriotasunez egiten hasi zirela: Bigarren Mundu Gerraren ondoren ekin zioten, eta itsas zirkulazio handia zuten guneetan kontzentratu ziren; esaterako, Ipar Atlantikoan.
|
|
|
Ozeanoko ur beroek urakanak eragiten dituzte, eta urak ohi baino
|
askoz
beroagoak ziren Atlantikoko tropikoan 2005ean. Katrina urakana dago ikusgai hemen (2005eko abuztuaren 27a), sateliteko hodei irudi bat itsas gainazalaren tenperatura ematen duen mapa batean gainjarrita.
|
|
|
Animalia
|
askok
dute jan gabe luzaro irauteko gaitasuna. Baraualdi luze horri aurre egiteko, metabolismoa moteltzen dute, gorputzaren tenperatura jaitsi... estrategia bat baino gehiago dago.
|
|
|
Animalia
|
askok
dute jan gabe luzaro irauteko gaitasuna. Baraualdi luze horri aurre egiteko, metabolismoa moteltzen dute, gorputzaren tenperatura jaitsi... estrategia bat baino gehiago dago.
|
|
|
Egoera horretan, sugeen arnasketari erreparatu diote, eta ikusi dute oxigeno kontsumoa% 72 txikiagoa dela baraualdian. Hortaz, ikertzaileek uste zuten baino
|
askoz
gehiago moteltzen dute metabolismoa sugeek. Bereizten dituen beste aurkikuntza bat ere egin dute.
|
|
|
arraren batez besteko neurria 13,5 cm da eta ia 17 cm-rainokoak ikusi izan dira (antenak kontuan izan gabe). Galantak dira, baina
|
askoz
kakalardo handiagoak izan ziren garai batean, Paleozoiko berantiarrean. Nolatan desagertu ziren, bada, intsektu erraldoi haiek?
|
|
|
Izan ere, IC 10 galaxiak ez ditu betetzen beste galaxia nanoetan ikusten diren patroiak, itxura batera ez behintzat. Besteak beste, ez ditu proportzio berean nitrogeno
|
askoko
izarrak eta oxigeno askokoak. Bi aukera daude:
|
|
|
Izan ere, IC 10 galaxiak ez ditu betetzen beste galaxia nanoetan ikusten diren patroiak, itxura batera ez behintzat. Besteak beste, ez ditu proportzio berean nitrogeno askoko izarrak eta oxigeno
|
askokoak
. Bi aukera daude:
|
|
|
Zein aukeratu? Izan ere, hegaztien artean modu
|
asko
daude hegan egiteko: batzuek etengabe mugitu behar dituzte hegoak gora eta behera; beste batzuk, berriz, hegoak zabal zabal ireki eta biraka aritzen dira, airean zintzilik egongo balira bezala, hegoak ia mugitu gabe.
|
|
|
Planeatzea abantaila handia da, hegaztiek energia
|
asko
aurrezten dutelako hegan egitean. Lehorreko hegazti planeatzaileak lurzoruak sortzen dituen aire masa beroez baliatzen dira hegan egiteko (uretako eta, batez ere, itsasoko planeatzaileek uretan sortzen diren beste haize korronte batzuk aprobetxatzen dituzte, baina oraingo honetan lehorreko hegaztietara mugatuko gara).
|
|
|
Urtearen garai jakin batzuetan, hegazti
|
askok
milaka kilometroko hegaldia egiten dute. Energia asko eskatzen duen jarduera da.
|
|
|
Urtearen garai jakin batzuetan, hegazti askok milaka kilometroko hegaldia egiten dute. Energia
|
asko
eskatzen duen jarduera da. Bidea ahalik eta merkeen egiten saiatzen dira, ahalik eta zuzenen eta taldeka joanda.
|
|
|
Bidea ahalik eta merkeen egiten saiatzen dira, ahalik eta zuzenen eta taldeka joanda.
|
Askotan
, migrazioan doazen hegaztiek taldeka egiten dute hegan. Oso berezia da batzuetan kurrilo taldeetan, adibidez taldeak hartzen duen V forma.
|
|
|
Pausalekurik aurkitu ezean, batzuk itsasoa zeharkatzeko ahaleginean hiltzen dira, nekearen nekez. Horregatik zeharkatzen dituzte haiek ere
|
askotan
itsasoak itsasarte estuetatik.
|
|
|
Baina hegoak mugitzea ez da, inondik ere, jarduera samurra. Hegaztiek energia
|
asko
behar dute bularreko eta hegoetako muskuluak mugitzeko. Gainera, energia oso azkar behar izaten dute erabilgarri, hegaldiarekin jarraitu ahal izateko.
|
|
|
Hidrogenoa erregai fosilen ordezko ona izan daiteke, aditu
|
askoren
ustez. Izan ere, batetik, energia iturri berriztagarria da, eta, bestetik, ez du askatzen berotegi efektua eragiten duen gasik.
|
|
|
Ez da kontu berria hori; hidrogenoak higiarazitako lehenengo ibilgailuen prototipoa (GM Electrovan) 1966 urtean garatu zuen General Motors etxe estatubatuarrak. Eta, gaur egun ere, automobilgintzako etxe
|
asko
ari dira hidrogenoz elikatutako erregai zelulei esker mugitzen diren ibilgailuak garatzen.
|
|
|
Energia iturri gisa eraginkorra izateko, nahitaezkoa da hidrogenoa nahiko dentsitate handian gordetzea. Hala, gas konprimitu edo likidotu gisa gorde daiteke; baina,
|
askotan
, gas konprimitua biltzeko edo likido kriogenikoa hidrogeno likidotua maneiatzeko edukiontzi seguruak egiteak dakarren kostuak mugatzen du teknologia horren erabilera.
|
|
|
Hau da, hidrogenoa aipatutako gas edo likido egoeran bildu ordez, adsorbatzaile batean itsatsita gordetzea. Azken urteotan, ikertzaile
|
asko
ari da lanean adsorbatzaile egokiak aurkitu nahian. Adsorbatzaile horietan, hidrogenoak itsatsi egin luke nahikoa dentsitate handian, baina adsorbatzailearekin kimikoki erreakzionatu gabe betiere.
|
|
|
gramo bakarrean, 400 m 2, hain zuzen ere. Hala, hidrogeno
|
asko
bil dezakete leku txikian.
|
|
|
Gizartearen ikuspuntutik, berriz, itxaropen handia sortu dutela uste dut. Itxaropen hori neurri batean bakarrik ari da betetzen, eta arlo batzuetan oraindik bide luzea dago aurretik; hori dela eta, gizarteak sumatzen du oraindik denbora
|
asko
igaroko dela agindu ziren zenbait gauza egia bihurtuta ikusterako.
|
|
|
Ados nago. Kontuan izan behar da, gainera, arlo honetan diru
|
asko
inbertitu dela, maila publikoan zein pribatuan, eta inbertsio hori justifikatzeko emaitzak egongo direla agindu digute. Gero, normala den bezala, neurri batean bakarrik da egia.
|
|
|
Hiru oztopo tekniko nagusi ditugu ikertzeko. Batetik,
|
askoz
hobeto ezagutu behar dugu noiz eta nola erabakitzen duten bereiztea zelula amek, eta hori nola kontrolatu. Oraingoz, zelula mota jakin batzuk manipulatzeko gai gara, baina eraginkortasun txikiarekin.
|
|
|
M. V.: Hala da, bai, emakumeen obuluak erabili behar ez izateko beste bide
|
askotatik
saiatzen ari dira ikertzaileak. Uztailean atera diren lan batzuk aipatu nahiko nituzke.
|
|
|
M. V.: Oraindik lan
|
asko
dago egiteko, eta ez dago behin betiko emaitzarik. Nolanahi ere, asko ikas dezakegu zelula hauekin egindako ikerketetatik, ez bakarrik medikuntza birsortzailean, baita botika berriak probatzean, bestelako terapietan, eta abarretan ere.
|
|
|
Hortaz, zelula hauek ezinbesteko tresna dira aztertzeko nola jokatzen duten eta nola erantzuten duten tratamendu desberdinen aurrean, gero minbiziaren zelula amak behin betiko desagerraraztea lortuko duten tratamenduak bilatzeko. Horrenbestez, medikuntza birsortzaileaz gain, beste alderdi
|
askotatik
ere interesgarria da zelula amekin ikertzea, nahiz eta izenburu gehienak hari ematen zaizkion.
|
|
|
Berez, komunikabideek badute zelula amen ikerketekiko interesa. Beste kontu bat da informazio hori gizarteari helarazten asmatzen duten,
|
askotan
gertatzen baita izenburu deigarri bategatik alde batera uzten dela informazio oso baliotsua. Horregatik, hain justu, niri asko gustatzen zait Elhuyar.
|
|
|
Izan ere, pentsatzen dut batzuetan ardura gehiegi jarri dugula zientziaren arlo batzuetan, eta beste batzuk albo batera utzi ditugula. Azken urteotan, legegileak eta bioetikan adituak tematu egin gara biomedikuntzaren gaineko zenbait gairekin, zelula amekin, esate baterako, eta haiekin lan egiten duten ikertzaile
|
asko
kexu da kontrolatuegi daudelako. Konturatu behar dugu hau ez dela zientziaren arlo bakarra; areago, beste arlo batzuetan egiten diren ikerketak, hala nola kimikan eta fisikan, arriskutsuagoak izan daitezke gizartearentzat, eta ez daude, inola ere, hain arautuak.
|
|
|
Ez da kasualitatea perretxiko espezie
|
asko
udazkenean agertzea. Azalpena perretxikoaren izaeran bertan dago.
|
|
|
Onddo horiei saprofito deritze, eta, besteak beste, hondakinak degradatzen laguntzen dute. Onddo horietako
|
askok
ere udazkenean ematen dituzte perretxikoak, orbeletan hazten direnek, esate baterako.
|
|
|
Onddoen arteko konpetentzia ikaragarria da. Mizelio
|
asko
hazten dira, baina elkarri eragozten diote, eta mizelio guztiek ez dute lortzen perretxikoak ematerik. Dena dela, gehienetan, mizelio primario hori ez da emankorra; beste espora bateragarri baten mizelioaren beharra du mizelio sekundario bat osatzeko, emankorra izango den mizelioa sortzeko, alegia.
|
|
|
Huraxe izan zen Sputnik en amaiera. Huraxe beste gertaera
|
askoren
hasiera.
|
|
|
Van Allen gerrikoak AEBko lehen satelite artifizialak aurkitu zituen, hilabete batzuk lehenago, 1958ko otsailean. Lurra inguratzen duten kargadun partikula
|
askoko
guneak dira.
|
|
|
Gakoa hegazkinaren pisuan datza. Karbono dioxido gutxi isurtzen du duen tamainarako oso arina delako, eta, beraz, ez duelako erregai
|
askorik
behar bidaiak egiteko. Azken batean, hegazkinaren% 50 karbono zuntzez egingo dute; hegazkinetan, oro har, aluminioa izaten da nagusi, karbono zuntza baino material astunagoa.
|
|
|
Airbus konpainiaren A380 hegazkin erraldoiari. A380a dagoeneko airean dago, eta, ustez, hark ere isurketak murrizten ditu, hegaldi bakoitzean jende
|
asko
garraiatzen baitu, Boeing 787ak garraiatuko duen lagun kopuruaren bikoitza ia.
|
|
|
Horrelakorik ez gertatzeko, likido berezi batean jarri zuten elektroia, helio likidoan, likido horrek oso presio txikia eragiten baitu. Ondorioz, elektroiaren inguruko burbuila
|
askoz
nabarmenagoa bihurtu zen. Hala ere, begi bistaz ikusteko txikiegia zen artean, 40 angstromekoa baitzen.
|
|
|
Aurkikuntza hori egin zenutenetik gauzak asko aldatu dira, debeku
|
asko
ezarri dituzte. Orain ikusita, 30 urte geroago, badirudi deskubritu eta oso gutxira ezarri zituztela debekuak.
|
|
|
Aurten, ordea, aldaketa garrantzitsu bat gertatu da; zientzialarien ebidentziak pilatu egin dira, eta baita ekonomia ikerketak ere. Horiek guztiek adierazten dute konponbideak badaudela eta horiek hartzea posible dela, eta hartzea
|
askoz
eraginkorragoa izango dela; izan ere, neurri horiek hartzea merkeagoa da kalteak konpontzeko ordaindu duguna ordaintzea baino.
|
|
|
Nik uste dut positiboa dela. Orain arte jende
|
asko
ez zen arazoaz jabetu, eta, gaur egun ere, garabidean diren herrialde askotan ez dago kontzientziarik; arazoaz jabetzeko lan handiagoa egin behar dugu leku horietan.
|
|
|
Eta hori talde gehiagorekin ere pasatu da, modernotzat geneuzkan taldeak anbarean azaldu dira, argitu digu Alonsok. Urizaharran topatutako bizidun
|
askoren
historia ebolutiboan ez da aurkitu, oraingoz, hauek baino aztarna zaharragorik. Gainera, gaur egun ordezkaririk ez duten hainbat bizidunen fosilak ere aurkitu dituzte; bizidun haiek ezin izan zuten Behe eta Goi Kretazeoaren muga igaro, iraungi egin ziren.
|
|
|
Jesus Alonso da Museoko zuzendaria, eta ikerketen burua: zientzian gauza
|
asko
aurkitzen da kasualitatez, baina, egia da, txartelak erosten dituenari soilik toka dakioke loteria.
|
|
|
Urizaharrakoa baino emankorragoa da, 1.000 kg arrokatik 75 g baitira anbar Urizaharrakoan 1.000 kg tik 10 besterik ez dira. Hala ere, ikerketaren lehen urratsetan dago Gatzaga Buradongo aztarnategia, eta, orain arte anbar inklusio
|
asko
aurkitu badute ere (anbarean harrapatuta gelditutako edozer), sorpresa gehiago gordetzen dituelakoan daude.
|
|
|
Inklusio
|
asko
eta mota askotakoak aurkitu dituzte, eta haien kalitatea ere aparta da; informazio asko eskaintzen ari dira. Urizaharra baino lehen, pentsatzen zuten euliak Tertziarioan azaldu zirela, ezagutzen zen euli aztarnarik zaharrena garai hartakoa zelako.
|
|
|
Inklusio asko eta mota
|
askotakoak
aurkitu dituzte, eta haien kalitatea ere aparta da; informazio asko eskaintzen ari dira. Urizaharra baino lehen, pentsatzen zuten euliak Tertziarioan azaldu zirela, ezagutzen zen euli aztarnarik zaharrena garai hartakoa zelako.
|
|
|
Inklusio asko eta mota askotakoak aurkitu dituzte, eta haien kalitatea ere aparta da; informazio
|
asko
eskaintzen ari dira. Urizaharra baino lehen, pentsatzen zuten euliak Tertziarioan azaldu zirela, ezagutzen zen euli aztarnarik zaharrena garai hartakoa zelako.
|
|
|
Badirudi hegazkin erraldoi horiek direla azken urteetako aurrerapenik handiena hegazkintzan. Baina, hegazkin astun horietatik kanpo, beste gauza
|
asko
dago aeronautikaren munduan.
|
|
|
Eta ultrarinetan ere garrantzi handia hartu dute material horiek.
|
Askoz
arinagoak dira konpositeak, eta, hegazkinen kasuan, beti da interesgarria pisua murriztea. Material berriei esker, lehen VLA zirenak, eta baita astunxeago batzuk ere, ultrarin bihurtzea lortu da.
|
|
|
Aerodinamika eskaseko hodi eta oihalezko hegazkin haietatik ordenagailuz egindako diseinuetara pasatu da. Aerodinamika
|
asko
lantzen da, kalkulu estrukturalak egiten dira eta presiopeko moldaketa erabiltzen da. Hau da, aipatu bezala, hegazkintza handian erabiltzen diren prozedura berak aplikatzen dira.
|
|
|
Diseinu aurreratuekin, material konposatuekin eta motorizazio berriekin lortzen diren errendimenduak, abiadurak eta altitudeak ez dute zerikusirik orain 40 urteko diseinuetan lortzen zenarekin. Eta pilotuentzako ere sekulako aldea dago, bai erosotasunean, eta baita segurtasunean ere dio Iturbek; gauza horiek
|
askoz
gehiago zaintzen dira orain.
|
|
|
Oraindik bizpahiru modelok bakarrik dute ziurtagiria, baina
|
askoz
gehiago ari dira garatzen. Pilotuaz gain, lau edo sei pertsonarentzako lekua dute personal jet edo microjet gisa ere ezagutzen diren hegazkin hauek.
|
|
|
Ezaugarri nagusietako bat da adimen artifiziala dutela, eta, ondorioz, gai direla bide jakin bati jarraitzeko, helburu jakin batera iristeko, argazkiak eta bideoak ateratzeko eta abarretarako. Nabigazio sistema oso aurreratuak izaten dituzte, satelite bidezko komunikazioak, eta ikusmen eta detekzio sistema
|
askotarikoak
: infragorriak, Doppler radarrak...
|
|
|
Hala ere, zientzia fikzioa idazteko, errealitatearen aukera guztiak aztertu eta estrapolatzen dituzte. Metodo horren bitartez, ez dute aurrerapen
|
asko
iragarri, baizik eta gizarteak teknologiarekiko duen jarrera bera. Gero, etor daitezela aurrerapenak!
|
|
|
Dena dela, zientzia fikzioaren iragarpen teknikoak ez dira oso ugariak. Gainera, horri buruzko uste
|
asko
okerrak dira. Jules Vernek, esate baterako, ez zuen itsaspekoa asmatu; asmatuta zegoen gailu baten ideia jaso eta erabili egin zuen.
|
|
|
Propagandaren aurkako Captcha sistema da bat. Propaganda
|
asko
(spam ospetsua) makinek bidaltzen dituzte, automatikoki. Horregatik, blog asko makinetatik babestuta daude, Captcha ren bitartez:
|
|
|
Propaganda asko (spam ospetsua) makinek bidaltzen dituzte, automatikoki. Horregatik, blog
|
asko
makinetatik babestuta daude, Captcha ren bitartez: blogetara mezuak bidaltzeko, askotan, formulario bat bete behar da, eta bete beharreko laukitxo bat Captcha testa da.
|
|
|
Horregatik, blog asko makinetatik babestuta daude, Captcha ren bitartez: blogetara mezuak bidaltzeko,
|
askotan
, formulario bat bete behar da, eta bete beharreko laukitxo bat Captcha testa da. Ustez, makinek ezin dute gainditu.
|