|
2017
|
|
|
Amak bidali nau zu ikustera... gertatutakoa kontatu dit... eta mesede handi bat eskatu nahi dizuegu... gure aita ikusten joan baino lehen... azaldu nahi dizuegu... Aitak nahiko du, normala den moduan, bere bilduma erakutsi... baina, bilduma... bilduma... ez dago osorik... zenbait pieza falta dira... egia esan, pieza
|
asko
falta dira.
|
|
|
Aurretik ere arazoak zituen,
|
askotan
kale egiten baitzion, baina gerra pizteaz batera itsu geratu zen. Bere asmoa zen, nahiz eta hirurogeita hamasei urte izan, Frantziako frontera joatea, baina armadaren jazarraldiak 1870ekoak baino motelagoak izanik, aitak disgustu handia hartu zuen, eta hortxe hasi zen ikusmena galtzen.
|
|
|
Ene Jauna! Arte saltzaile naizen aldetik pertsona
|
asko
ikusi ditut dohakabeki lumatuak, inflazioak era erdeinagarrian astinduak, ogitarteko baten truke familia ondare ikusgarri eta balio handikoak ostu dizkiotenak; baina oraingo honetan halabeharrak kasu berezi bat jartzen zidan aurrez aurre, barru barrutik inarrosten ninduena. Normala denez, isilik izango nintzela agindu nion nire solaskideari eta nire esku zegoen guztia egingo nuela.
|
|
|
Entzun izango zenuten, ikusi ez baduzue ere, micer Conrado Florentziarra, betidanik izan zela gizon xahutzaile, liberal, eskuzabal, txakurzale, txorizale eta beste zaletasun
|
askoren
jabe.
|
|
|
Egun hartan gonbidatu
|
asko
bildu ziren nagusiaren mahai bueltan. Kurriloa izter bakarrarekin zerbitzatu zuten.
|
|
|
Zer uste duzu zuk, kurrilo
|
asko
ikusitakoa naiz! nagusiak.
|
|
|
" Egon badago ipuin egokiagorik umeei kontatzeko! Urte
|
askotako
irakaspen arduratsuak zapuztu dizkidazu."
|
|
|
Albertinan edo ditxosozko Paris horretan baino ikusi ez daitekeen zerbait... Bai, hirurogei urtez ibiliz gero bildumak egiten gauza
|
asko
lortu ahal dira, kalean botata ez dauden gauzak alegia. Luisa, emadazu armairuko giltza!
|
|
|
|
Askotan
uste izaten dut nire ingurukoek errealitatea ikusteko gaitasuna galdua dutela. Izan ere, errealitatea hain egiten da latza batzuetan, ezen, estali beharrean aurkitzen baikara sarri, hondoa jo ez dezagun.
|
|
|
Ahoz aho zabaldu zen pinu guztietatik, gu ere gure artean komunikatu egiten garelako. Ez dugu ahorik, baina zuek, gizakiok, entzun ezin dituzuen soinu
|
asko
egiten ditugu. Hasieran ez zuen inork sinisten, inork ez baitzuen ezer ikusi, entzun bakarrik.
|
|
|
Lurretik atera, kamioi batera igo eta handik eramaten gintuzten. Han nengoen ni, kamioi batean botata beste pinu
|
askorekin
pilatuta nora eramaten ninduten jakin gabe.
|
|
|
Egongelako izkina batean utzi ninduen amak, hormaren kontra. Ez zen denbora
|
asko
igaro gizona heldu eta lepoan hartuta etxetik atera ninduenean. Kontainer baten ondoan utzi ninduen botata.
|
|
|
Gizon handi bat irten zen barrutik, enborretik hartu eta atzeko aldera bota gintuen. Han gu bezalako pinu
|
asko
zeuden, batzuk siku siku eginda, beste batzuk ez hainbeste. Bakoitzak bere istorioa zuen; ondokoak kontatzen zidan bera dendan egon zela denbora guztian, ez zuela inork erosi eta azkenean bota egin zutela, beste batek umeak su eman ziola eta horrelako gauzak.
|
|
|
Heldu ginen azkenean, bidaia luzea eta oso mugitua izan zen, kamioia asko mugitzen zelako eta
|
askotan
gelditzen zelako pinu gehiago batzeko.
|
|
|
Eta orain hemen nago, edozein etxetako armairu bateko ohol zati bat naiz, nire zerrautsarekin, beste
|
askorekin batera
, egur aglomeratu zati bat besterik ez baitzuten egin.
|
|
|
Bihotza irrikan zuen arren, ez zekien nor zen bere ezkutuko maitalea. Bere adineko mutil
|
asko
zebiltzan inguruan, goizetik gauera lanean, eta batzuk inoiz begira sumatu bazituen ere, ez zuen inoiz inorekin hitz egin. Ez zuten elkarren hizkuntza ulertzen.
|
|
|
Horrek, eta ijito izanda herrian bakarrik agertzeak misterio puntu bat ematen zion.. Herritar
|
askok
mesfidati begiratzen zioten, ez baitzitzaien normala iruditzen kanpotar bat besterik gabe beraien herrian bizitzea. Jendea kexuka joan zen apaizarengana, beltzaran begi urdin ezezagun hark ez zuela herrira gauza onik ekarriko esanez, baina apaizak lasai egoteko esaten zien, pertsona ona zela eta ez zuela arazorik sortuko.
|
|
|
Martxoaren hogeita bosta zen. Tenperatura
|
asko
jaitsi zen eta hodeiak elkarren kontra metatu ziren. Eguerdian hasi ziren lehen elur malutak herriko lurretan erortzen.
|
|
|
Hiletak iraun bitartean eguraldiak okerrera egin zuen, hodeiak ilundu egin ziren eta tenperatura
|
asko
jaitsi zen. Hala ere Balbera iristeko ez zuten arazorik izango.
|
|
|
Gereziondoaren oinetan eta etxe ondoetan oraindik elur arrastoak ikus zitezkeen. Tenperatura
|
asko
jaitsi zen eta plazan, etxeen babes gabe haize hotzari aurre egitea gogorragoa zen. Hotzak eta lur lauak bultzatuta Puskasek eta Tomasek pausua bizkortu zuten tabernarantz.
|
|
|
Hotzak eta lur lauak bultzatuta Puskasek eta Tomasek pausua bizkortu zuten tabernarantz. Tabernako atea zabaldu zutenean, normala zenez, hiletan egondako herritar
|
asko
aurkitu zituzten. Esperantza askorik gabe eserleku libreren bat aurkitzen saiatu, baina ordurako eserleku guztietan herritarren bat zegoen hankei su eten bat eskaintzen.
|
|
|
Tabernako atea zabaldu zutenean, normala zenez, hiletan egondako herritar asko aurkitu zituzten. Esperantza
|
askorik gabe
eserleku libreren bat aurkitzen saiatu, baina ordurako eserleku guztietan herritarren bat zegoen hankei su eten bat eskaintzen. Gorputza berotzeko barrara hurbildu eta bi baso erdi eskatu zizkioten Maialeni.
|
|
|
Zenbat aldiz errepikatu zen eszena hura azken urteetan?
|
Askotan
. Gehiegitan.
|
|
|
Seigarren eguna zen elurra egiten zuela. Egun
|
asko
ziren, baina dagoeneko herrian ohituta zeuden. Tabernan oraindik jende asko zegoen eta kanpoko hotza ez zen barrura sartzen, tabernako atea zabaltzen zenean izan ezik.
|
|
|
Egun asko ziren, baina dagoeneko herrian ohituta zeuden. Tabernan oraindik jende
|
asko
zegoen eta kanpoko hotza ez zen barrura sartzen, tabernako atea zabaltzen zenean izan ezik.
|
|
|
Tomasek hirugarren baso erdia zekarrela, jende
|
asko
tabernatik irteten hasi zen eta bat batean taberna ia hutsik geratu zen. Tomas eta Puskas kenduta beste hiru herritar bakarrik geratzen ziren.
|
|
|
Gaur goizean goiz jaiki naiz. Zapata denda ireki aurretik lan
|
asko
egin behar nuelako. Bezero asko izan ditut, udaberriko zapatak heldu baitzaizkigu, jada.
|
|
|
Zapata denda ireki aurretik lan asko egin behar nuelako. Bezero
|
asko
izan ditut, udaberriko zapatak heldu baitzaizkigu, jada. Denda itxi ondoren kafetegira joan naiz eta Petter ekin egin dut topo.
|
|
|
Hauetaz gain beste asko ere bidean daude. Gudak aurrera jarraitzen du eta herriko gazte eta gizon
|
asko
fronteetara eraman dituzte. Ni ez noa.
|
|
|
Oinetakoak eta arropa kentzen ari zaizkio hildako gorputz bati. Ez dakit zer egin, egoera pentsatzen nuena baino
|
askoz
txarragoa da, hau ez da bizitzea, hemen animaliak edo hauek baino gutxiago bagina bezala tratatzen gaituzte. Edozein arrazoi aurkitzen dute gu zapaltzeko, judua, ijitoa, homosexuala, elbarritua... izateagatik.
|
|
|
Margot eta biok jaiki egin gara, aurrean etzanda dagoen jende
|
asko
ez da mugitu ere
|
|
|
Polita da eskuan marrazkiak egitea. Nik
|
askotan
egiten ditut marrazkiak eskuetan; horrela beti nirekin eramaten ditudalako. Baina aitatxok zerrikeria dela esaten dit eta garbitzeko.
|
|
|
|
Askotan
saiatu naiz perfekzio hori bilatzen nire ipuinetan. Eta konturatu naiz, zoriontasuna perfekzioan bilatzea oker handia dela.
|
|
|
Udaberri
|
asko
igaro dira aitonaren izterretan esertzen nintzenetik eta gaur egunera, gehiegi agian. Nire bizitzako azken urteotan etortzen zaizkit kontu zahar guztiak berriz burura, aitonaren hitz goxoak suaren inguruan dantzan ikusten ditudanean, mutiko gaztetxo bat nintzeneko garaietan moduan.
|
|
|
Ez zen asko berandutu lehenengo mutila neskatoaren etxeko atea jotzen. Inguruko lur
|
askoren
jabearen seme nagusia zen eta oraindik ezkongai zegoen. Katalin etxetik irten zenean mutila zeharo txundituta geratu zen haren edertasuna ikustean, eta birritan pentsatu gabe zera esan zuen:
|
|
|
Hiruzpalau egurrezko mahai ere bazeuden. Balbe bigarren etxe bat bezalakoa zen herritar
|
askorentzat
. Maialen eta bere ama Maria Jesus oso atseginak izaten ziren herritarrekin, eta herritarrek estimu handian zeuzkaten ama alabak.
|
|
|
Iruditzen zait izan dela espresatzeko eta komunikatzeko kanal pribilejiatu bat.
|
Askotan
prosan, edo gertatu izan zait, edo nire anaiari ere inoiz hitzez elkarrizketa, familiarteko elkarrizketan esateko gai izango ez nintzen gauzak, anaiari bertso kontestu batean esatea. Izango balitz moduan, bai geruza pribilejiatu bat bestela azaltzeko gai izango ez ginatekeen sentimenduak azaltzeko, bestela egiteko gai izango ez nintzatekeen kritikak egiteko, eta bestela espresatzeko zaila zaidan sentimendu batzuk hunkitzeko.
|
|
|
Iruditzen zait bertso komunikazioan sortzen dela lizentzia moduko bat.
|
Askotan
ez zaigu lizentzia maitasun hitza adieraztea lagunartean, baina bertsotan jartzen gara eta bertsotan esan dezaket maite dudala lagun bat. Zergatik?
|
|
|
Badago lizentzia berezi bat, lizentzia poetikoa, lizentzia satirikoak, hartzeko komunikazio modu horretan. Eta
|
askotan
gertatu zaigu lagunartean ere bueno orain bertsotan hasten gara, orduan kantuan kokatzen gara, orduan kantuaren bidez ikutu ditzakegu hobeto gure sentipenak eta gure satira gogoak, orduan orain esan ditzakegu gauza batzuk. Ordu erdi lehenago esan ez genitzakeenak.
|
|
|
Batetik hain denbora esijentzi estua, hain azkar pentsatu beharra, eta bestetik errimak daude, eta bestetik neurriak daude. Zailtasun
|
asko
daude, askotan ezin da esan nahi dena. Eta hori bertsolariaren borroka da beti, nahi duena esatera iristea, eta ez ahal duena.
|
|
|
Batetik hain denbora esijentzi estua, hain azkar pentsatu beharra, eta bestetik errimak daude, eta bestetik neurriak daude. Zailtasun asko daude,
|
askotan
ezin da esan nahi dena. Eta hori bertsolariaren borroka da beti, nahi duena esatera iristea, eta ez ahal duena.
|
|
|
Baizik eta nahi duena esatera. Baina
|
askotan
hitzek esaten dute, edo errimek esaten dute, benetan zuk esan nahi izan ez duzuna, edo kabitu ez zaizun eta aldatu duzun esamolde batek ez du oso garbi uzten esan nahi zenuena, baizik eta beste zerbait sujeritu dezake, eta hori mingarria da bertsolariarentzat,
|
|
|
Nik ikusi dudanaren arabera, bertsolaritza bakarra da poesia norgehiagokaren alorrean, gizartean maila guztietan partekatzen delako, ikusleak gizonezkoak, emakumezkoak, gazteak, zaharrak, hainbat bizi estilotakoak... direlako. Eta beste ahozko tradizio
|
askotan
, ikusleak gizonezkoak bakarrik, emakumezkoak bakarrik edo adinekoak bakarrik direlako, eta hemen ez da horrelakorik gertatzen."
|
|
|
Nik uste dut konplizitate berezi bat dagoela bertsolariaren eta entzulearen artean. Feed-back deitzen den mugimendu hori, bertsolarien kasuan feed-backa oso berezia da beste arte sorkuntza ia denetan baino nik esango nuke
|
askoz
handiagoa. Bertsolariak ezin du sortu entzulearen begirik gabe, entzulearen konplizitate sakoneko hori gabe.Behar bada amildegiak horrelako erakarpena du eta amildegiaren aurrean sortzen den errespetua hainbestekoa da euskara ere amildegian dagoelako?
|
|
|
Eta horrek ekarri du bere ondokoak ere, hobetu egin garela, bai gure sexismoari dagokionez eta baita gure gaitasun artistikoari dagokionez ere. Eta jakina ezta maialen bakarrik, bere inguruan emakumezko
|
asko
eta gizonezko asko ibili gara, eboluzionatu arazi duguna bertsolaritzan generoaren ikuspegia.
|
|
|
Eta horrek ekarri du bere ondokoak ere, hobetu egin garela, bai gure sexismoari dagokionez eta baita gure gaitasun artistikoari dagokionez ere. Eta jakina ezta maialen bakarrik, bere inguruan emakumezko asko eta gizonezko
|
asko
ibili gara, eboluzionatu arazi duguna bertsolaritzan generoaren ikuspegia.
|
|
|
Ordutik hona gure irudipena izan da, eta gaur eguneko diskurtsoak diona da emakume bertsolaririk ez dela egon gaur arte. Baina oraindik ere baserrietan eta etxe
|
askotan
aipatzen digute behar bada familia hartan bertsolaririk onena amona zela, edo ama zela, edo izeba zela. Noski emakume horiek egoera sozialagatik ez dute sekula plazan kantatu izan.
|
|
|
Emakumea heziketaz ere ez da hezia izan gaur egun arte zentroan egoteko, nabarmentzeko, espazioa okupatzeko, ozen hitz egiteko, bere buruaz eta bere iritziaz jabe eta sendo sentitzeko, heziketaz ere ezaugarri horiek ez dira lantzen emakumeengan. Behar bada gehiago gaur egun, baina orain arte ez
|
asko
.
|
|
|
Kasu batzuetan oso lasai egiten dena, emakumeei zuzentzen gatzaizkienean zenbat zailtasun umorea egin ahal izateko horrekin. Eta umorea ukatzen zaion pertsona benetan motz gelditzen den pertsona da, eta nik uste dut umorearen eta emakumearen arteko harremana oraindik bide
|
asko
egiteko dagoela, eta horrek adierazten du gabezia bat, ezintasun bat, beste gai askotan ere ematen dena.
|
|
|
Kasu batzuetan oso lasai egiten dena, emakumeei zuzentzen gatzaizkienean zenbat zailtasun umorea egin ahal izateko horrekin. Eta umorea ukatzen zaion pertsona benetan motz gelditzen den pertsona da, eta nik uste dut umorearen eta emakumearen arteko harremana oraindik bide asko egiteko dagoela, eta horrek adierazten du gabezia bat, ezintasun bat, beste gai
|
askotan
ere ematen dena.
|
|
|
Ba dago euskaldun dexente hitzaren jolasarekin, gure pentsamentuak tolestatzeko eta botatzeko gaitasunarekin gozatzen duena eta horrek poz handia ematen digu guri, eta bestetik txapelketan gertatzen da, guzti horren erpina bihurtzen dela eta txapelketak ba dauka bertsozaletasunaz harago ere beste esanahiren bat, finalak adibidez. Finalean euskalduna joaten da, euskaldun
|
asko
joaten da, ez bakarrik bertsoaren alderdi ludiko eta sozial eta politiko hori gustatzen zaiolako, euskaldunak arrazoi gutxi izaten ditu euskera hutsez euforia momentuak bizitzeko eta nik uste dut denoi gustatzen zaigula noizean behin kolektibo baten parte sentitu eta momentu onak pasatzea. Eta bec ek hori ziurtatzen dio euskaldun askori.
|
|
|
Finalean euskalduna joaten da, euskaldun asko joaten da, ez bakarrik bertsoaren alderdi ludiko eta sozial eta politiko hori gustatzen zaiolako, euskaldunak arrazoi gutxi izaten ditu euskera hutsez euforia momentuak bizitzeko eta nik uste dut denoi gustatzen zaigula noizean behin kolektibo baten parte sentitu eta momentu onak pasatzea. Eta bec ek hori ziurtatzen dio euskaldun
|
askori
.
|
|
|
Behar bada egun batean oso saio ona egin duzu, oso ondo sentitu zara, eta hurrengo egunean pauta berdinak errepikatzen dituzu, saioaren aurretik egiten duzu lehen egindako gauza bera, baina ez zaude berdin, burua ez dago berdin. Eta nik ez dakit, faktore
|
askok
eragingo dute hor, nekeak, lekuak, motibazioak, tentsioak, nerbioak, ilusioak, gauza askok eragin dezakete. Baina bada misterio bat ere, ez da batere formula matematiko bat.
|
|
|
Behar bada egun batean oso saio ona egin duzu, oso ondo sentitu zara, eta hurrengo egunean pauta berdinak errepikatzen dituzu, saioaren aurretik egiten duzu lehen egindako gauza bera, baina ez zaude berdin, burua ez dago berdin. Eta nik ez dakit, faktore askok eragingo dute hor, nekeak, lekuak, motibazioak, tentsioak, nerbioak, ilusioak, gauza
|
askok
eragin dezakete. Baina bada misterio bat ere, ez da batere formula matematiko bat.
|
|
|
Badago elkartasun bat, eta badago talde kontzientzia bat, eta nik uste dut batzen gaituena dela, gauza
|
asko
dira, batetik herriz herri eta astez aste eta urtez urte elkarrekin gabiltzala, plazetan, eta azken batean bertsolaritza elkarlanezko jardun bat da, nahiz eta indibiduala ere baden, baina jardun kolektibo bat da. Eta gu kasik gure lagunekin baino gehiago egoten gara gure bertsokideekin, beraz azkenean gure lagunik minenak gure bertsokideak bihurtzen dira, eta urte guztian elkarrekin gaude, urtetan.
|
|
|
Alegia, gure helburua ez dela bertsotan egitea bakarrik, gure helburua ez dela txapel bat irabaztea, txapelketaren funtzioa eta hor dauden bertsolariena hortik harago doan zerbait da. Eta bertsolaritzarekin berarekin dauka zerikusia, bertsolaritza suspertzearekin, indartzearekin, euskararekin dauka zerikusia, gure herrian egiten den euskarazko jardun handiena da seguruena txapelketako finala, eta benetan badaukagu holakoen beharra, zeren eta zoritxarrez ba ez daukagu euskarazko eta indartsu den jardun
|
askorik
, eta hor ari garen bertsolariok badaukagu funtzio haragoko bat betetzen ari garenaren ideia.
|
|
|
Zaila da jokoaren eta jolasaren arteko dialektika hori eta txapelketaren eta sorkuntzaren arteko uztarketa hori. Alde
|
askotik
heldu dakioke, eta alde askotatik kritikatu eta defenditu daiteke. Eta nik benetan bi aldeak ikusten dizkiot justifikagarri.
|
|
|
Zaila da jokoaren eta jolasaren arteko dialektika hori eta txapelketaren eta sorkuntzaren arteko uztarketa hori. Alde askotik heldu dakioke, eta alde
|
askotatik
kritikatu eta defenditu daiteke. Eta nik benetan bi aldeak ikusten dizkiot justifikagarri.
|
|
|
Txapelketako finaleko biharamunean komunikabide guztiek hitz egiten dute txapelketari buruz, baita komunikabide erdaldunek ere. Eta herri honetan daukagun panorama sozio linguistikoa ikusita, erdaldun
|
askok
eta askok, euskarazko munduaren berri izateko modu bakarrenetako da. Eta gainera euskarazko munduaren berri inbidia emateko modu batean, modu erakargarri, indartsu, pozgarri, eta baikor batean.
|
|
|
Txapelketako finaleko biharamunean komunikabide guztiek hitz egiten dute txapelketari buruz, baita komunikabide erdaldunek ere. Eta herri honetan daukagun panorama sozio linguistikoa ikusita, erdaldun askok eta
|
askok
, euskarazko munduaren berri izateko modu bakarrenetako da. Eta gainera euskarazko munduaren berri inbidia emateko modu batean, modu erakargarri, indartsu, pozgarri, eta baikor batean.
|
|
|
Orduan nik mugimenduko partaide moduan hori babesten dut, baina artista moduan ez zait ateratzen parte hartzea. Hala ere izugarri errespetatzen eta miresten dut gaur eguneko bertsolariek, autore izanik ere, egiten duten, nolabaiteko autore izatearen sakrifizio puntu bat, lehia espektakulu hori eskaintzeko,
|
askotan
lehentasuna emanez bertsolaritzaren mugimenduari norbere autore izaerari baino.
|
|
|
|
Askotan
pertsonaje baten paperetik jarduten dugu gai jartzaileak hala agintzen diguelako, ni bec eko finalean, zortzi orduan, izan naiteke Obama,, handik hogei minutura izan ninteke bizikleta zahar bat, handik hogei minutura izan ninteke angulero bat, handik hogei minutura athelitkeko jokalaria eta handik hogei minutura maitale despetxatua. Hoien denen paperean kantatzen duena ordea nere kasuan Andoni Egaña da eta entzuleak oso ondo daki maitale despetxatua ari dela baina Andoni Egañaren galbaetik, Andoni egañaren filtrotik pasa eta gero.
|
|
|
Jendeak bertsolaritzaz ikasi dezakeena zera dela: giza adimenak ezinezkoak zirela uste genuen gauzak egin ditzakeela, oso gauza konplikatuak, gauza
|
asko
aldi berean eta gainera modu inprobisatuan.
|
|
|
Kontziente zara isiltasunaren denbora horretaz eta bertsoa pentsatzeko denbora noiz den aski, noiz den gehiegi, inora begiratu gabe norbera kontziente da giroagatik, luze doan, labur doan,
|
askotan
ezintasunean baldin bazabiltza, borroka, barne borrokan, ezin bertso tolestuz, esku lanetan bezala, hitzak kabiarazi nahian eta ezin kabituz, denbora badijoa, denbora luze dijoa, pertzibitzen duzu, hasi egin beharra daukazu, kontziente zara denbora horren loditasunaz eta tentsioaz, eta bien bitartean zaila da esplikatzen zer gertatzen den buruan.
|
|
|
Hor guri ere intuizio moduko batek esaten dizu, gehiago jasan ezin denean." jada, bada garaia hasteko". Handik aurrerako segunduak
|
askoz
ere, oraindik ere lodiago egiten dira, oraindik eta tentsoago. Eta badago holako akordio moduko bat jendearen eta bertsolariaren artean, eta badago holako denbora epe inplizito bat, hasi beharra daukazu.
|
|
|
Ezin duzu gehiago jasan zure burua isilik, eta jendeak ere eskatzen du. Eta
|
askotan
hasi behar duzu benetan ezer inongo heldu lekurik eduki gabe, hasi eta...
|
|
|
|
Askotan
esan izan dugu," puf, lasaiegi niok, hemen ez dator ezer onik", sentitzen baldin badugu erlaxazio handiegia dela, ez dugu beharbada sorkuntza puntakoa egiten. Ez dakit zenbateraino bihur litekeen, ez dakit biokimika ez dut gehiegi ezagutzen, baina adrenalina sorkuntza ere lika edo bizio txiki bat gugan, baina garbi daukat seguru asko bertsolari baten bizitzan adrenalina kolpe horiek ezinbesteko osagai direla, ohitu egiten garela, eta gainera behar dugula baita ere bizitzaren abiadura sentitzeko.
|
|
|
Bai, zentzumenen liberazioa edo lotura, ez dakit zer den. Zeren eta
|
askotan
tentsio goreneko momentutan sortzen duzu ongien. Ez dakit.
|
|
|
Behar bada, dena, zentzumen guztiak itxi, eta kontzentrazio maila gorenera orduantxe iristen zara, beste ezeri sartzen uzten ez diozunean.
|
Askotan
tabladuan baldin bazaude oso pertzibitzera, oso kontestua eta ingurua jasotzera, igual kontzentrazioa galdu dezakezu. Esango nuke, txapelketan adibidez, finaleko une gorenetan, igual dena, poro guztiak, eta belarriak, eta dena itxi egiten duzula, zure baitan murgiltzen zarela, kontzentrazio maila harrigarri bat ikusteko, ez duzula jenderik ikusten, zure bertsoan bakarrik zaudela, eta igual da ba hori, zentzumen guztiak blokeatu eta buru barrenean murgilduta lortzen den gauza.
|
|
|
Zeren eta
|
askotan
tentsio goreneko momentutan sortzen duzu ongien. Ez dakit.
|
|
|
Behar bada, dena, zentzumen guztiak itxi, eta kontzentrazio maila gorenera orduantxe iristen zara, beste ezeri sartzen uzten ez diozunean.
|
Askotan
tabladuan baldin bazaude oso pertzibitzera, oso kontestua eta ingurua jasotzera, igual kontzentrazioa galdu dezakezu. Esango nuke, txapelketan adibidez, finaleko une gorenetan, igual dena, poro guztiak, eta belarriak, eta dena itxi egiten duzula, zure baitan murgiltzen zarela, kontzentrazio maila harrigarri bat ikusteko, ez duzula jenderik ikusten, zure bertsoan bakarrik zaudela, eta igual da ba hori, zentzumen guztiak blokeatu eta buru barrenean murgilduta lortzen den gauza.
|
|
|
Nik uste dut baita ere ikusi behar dela herri berezi batean gaudela. Nolabait esango nuke arazo existentzial bat daukan hizkuntza komunitate bateko partaide garela,
|
askotan
euskal arazoa ere ikusten da gatazka armatu moduan, edo gatazka politiko moduan, baina nik uste dut geure arazoaren azkeneko muina arazo existentzial kolektibo bat dela, gure euskaltasuna edo gure izaera kultural hau izan edo ez izaneko kinka horretan gaudela. Orduan, eta izan edo ez izaneko kinka horretan geure ardatza hizkuntza dela, eta hori pentsa dezakegu mila teorizazioren bidez, edo baita ere senti dezakegu oso txikitatik oso transmisio natural baten bidez. Eta euskaldun hitzak esaten duen moduan euskaradun, horrek egiten gaitu kulturalki nor, hori da gure arazo kultural politiko eta gatazkaren muina, eta nolabait horrek ematen dio hizkuntzari ere kontzientzia berezi bat, estatus berezi bat norbere baitan.
|
|
|
Nik uste dut lotura horren motiboa hizkuntza dela berriz ere, eta bertsoak balio dezakeela gaur eguneko egoera sozio politiko latz honetan benetan bateratzeko gune bat izaten, eta ez bakarrik bateratzeko, baizik eta hizkuntzatik eraikitako gauza baikor bat, kreatibo bat, dibertigarri bat, pentsarazten duena, aliziente bat dena, aberasgarria dena, hori dena da bertsoa. Eta benetan esango nuke Euskal Herriak behar dituela holako guneak eta bertsolaritza baino gehiago baldin balira
|
askoz
hobeto. Eta hortik ari gara eraikitzen gure kultur mugimendutxoa, gure alea jartzen.
|
|
|
Bertsolaria nere ustez, historian zehar izan da inprobisatzen duen pertsona bat, bertsolaria da betiere publiko baten aurrean bere ideiak eta pentsamenduak adierazten dituen pertsona bat. Nik uste funtzio diferenteak izan dituela historian zehar, beti izan du funtzio ludiko bat, hitzarekin jolas egiteak plazerra sortzen digu, bai ari gerenoi eta bai entzuten digutenoi, baina badu ere funtzio informatibo bat, garai batean
|
askoz
ere handiagoa, garai batean bertsolariak informazio gehixeago mugituko zuen herri xeheak baino, gaur egun herri xeheak bertsolariak aina informazio mugitzen du. Badu funtzio sozial bat, herriaren ainbat estratotan parte hartzen duelako eta nik uste baduela ere funtzio linguistiko bat ere.
|
|
|
Behar bada egun batean oso saio ona egin duzu, oso ondo sentitu zara, eta hurrengo egunean pauta berdinak errepikatzen dituzu, saioaren aurretik egiten duzu lehen egindako gauza bera, baina ez zaude berdin, burua ez dago berdin. Eta nik ez dakit, faktore
|
askok
eragingo dute hor, nekeak, lekuak, motibazioak, tentsioak, nerbioak, ilusioak, gauza askok eragin dezakete.
|
|
|
Behar bada egun batean oso saio ona egin duzu, oso ondo sentitu zara, eta hurrengo egunean pauta berdinak errepikatzen dituzu, saioaren aurretik egiten duzu lehen egindako gauza bera, baina ez zaude berdin, burua ez dago berdin. Eta nik ez dakit, faktore askok eragingo dute hor, nekeak, lekuak, motibazioak, tentsioak, nerbioak, ilusioak, gauza
|
askok
eragin dezakete.
|
|
|
Niri horrek pentsarazten dit bertsolariak asko elikatu behar duela. Asko jantzi, jende
|
askorekin
egon, asko entzun, nik badaukat urte batzutan hori egin izanaren kontzientzia, asko entzun. Bertsolaria herriz herri dabil, jende asko ezagutzen du, entzun egin behar du, jendeari, egin behar du nolabait esanda tenperatura hartzen egon etengabe, pertsona ezberdinei, jendeari, gizarteko geruza ezberdinei, eta nik uste dut irakurri ere bai, kultura arlotik jantzi egin behar duela, gero zerbait eman ahal izateko.
|
|
|
Asko jantzi, jende askorekin egon, asko entzun, nik badaukat urte batzutan hori egin izanaren kontzientzia, asko entzun. Bertsolaria herriz herri dabil, jende
|
asko
ezagutzen du, entzun egin behar du, jendeari, egin behar du nolabait esanda tenperatura hartzen egon etengabe, pertsona ezberdinei, jendeari, gizarteko geruza ezberdinei, eta nik uste dut irakurri ere bai, kultura arlotik jantzi egin behar duela, gero zerbait eman ahal izateko.
|
|
|
Batetik hain denbora exijentzi estua, hain azkar pentsatu beharra, eta bestetik errimak daude, eta bestetik neurriak daude. Zailtasun
|
asko
daude, askotan ezin da esan nahi dena. Eta hori bertsolariaren borroka da beti, nahi duena esatera iristea, eta ez ahal duena.
|
|
|
Batetik hain denbora exijentzi estua, hain azkar pentsatu beharra, eta bestetik errimak daude, eta bestetik neurriak daude. Zailtasun asko daude,
|
askotan
ezin da esan nahi dena. Eta hori bertsolariaren borroka da beti, nahi duena esatera iristea, eta ez ahal duena.
|
|
|
Baizik eta nahi duena esatera. Baina
|
askotan
hitzek esaten dute, edo errimek esaten dute, benetan zuk esan nahi izan ez duzuna, edo kabitu ez zaizun eta aldatu duzun esamolde batek ez du oso garbi uzten esan nahi zenuena, baizik eta beste zerbait sujeritu dezake, eta hori mingarria da bertsolariarentzat.
|
|
|
Zentzu horretan niri uste dit bertsoak bizitzen erakutsi didala, eta bizitzaren dilemak bizitzaren korapiloak sinbolizatu ditu niretzat bertsoak. Bizitzaren korapiloak eta bertsoaren korapiloak
|
askotan
berdintsuak izan dira. Eta zentzu horretan iruditzen zait niri gertatu zaidan gauzarik ederrena.
|
|
|
Konsziente zara isiltasunaren denbora hortaz, eta bertsoa pentsatzeko denbora noiz den aski, noiz den gehiegi,
|
askotan
ezintasunean baldin bazabiltza, borrokan, barne borrokan, ezin bertso tolestuz, esku lanetan bezela gauzak hitzak kabi arazi nahian eta ezin kabituz, konsziente zea denbora horren loditasunaz eta tensioaz. Isiltasun horren tensioak agintzen du noiz hasi.
|
|
|
Bertsoaren kasuan" feedback" a oso berezia da beste arte sorkuntza, nik esango nuke, ia denetan baino
|
askoz
handiagoa. Bertsolariak ezin du sortu entzunlearen begirik gabe, entzunlearen konflizidade sakoneko hori gabe.
|
|
|
Bertsolariek
|
askotan
esan dugu funambulista tankera daukagula, publikoari ere gustatzen zaio bertsolariari ikusten alanbrearen gainean eroriko den, ez den eroriko, nola iristen den hasieratik bukaeraraino.
|
|
|
Neri iruditzen zait sormenak
|
askotan
kolpeka funtzionatzen duela baita idazten ari zarenean ere. Kolpe bat izaten da, intuizio momentu bat izaten da.
|
|
|
|
Askotan
ezin da esan nahi dena, eta hori bertsolariaren borroka da beti, nahi duena esatera iristea eta ez ahal duena esatera, baizik nahi duena esatera. Baino askotan hitzek esaten dute, edo erritmek esaten dute, benetan zuk esan nahi izan ez dezuna.
|
|
|
Askotan ezin da esan nahi dena, eta hori bertsolariaren borroka da beti, nahi duena esatera iristea eta ez ahal duena esatera, baizik nahi duena esatera. Baino
|
askotan
hitzek esaten dute, edo erritmek esaten dute, benetan zuk esan nahi izan ez dezuna. Edo kabitu ez zaizun eta aldatu duzun esamolde batek ez du oso garbi uzten esan nahi zenuena baizik beste zerbait sugeritu dezake.
|
|
|
|
Askotan
personaje baten paperetik jarduten dugu gai jartzaileak hala agintzen diguelako, ezta?. Ni BEC-eko finalean, zortzi orduan, izanS ninteke Obama, handik 20 minutura izan ninteke bizikleta zahar bat, handik 20 minutura angulero bat, handik 20 minutura athletikeko jokalaria eta handik 20 minutura maitale despetxatua.
|
|
|
Bizitzaren korapiloak simbolizatu ditu neretzat bertsoak. Bizitzaren korapiloak eta bertsoaren korapiloak
|
askotan
berdintsuak izan dira.
|
|
|
Arazo esistentzial bat daukan hizkuntza komunitate bateko partaide garela.
|
Askotan
euskararen arazoa ikusten da edo gatazka armatu moduan edo gatazka politiko moduan baina, nik uste, geure arazoaren azken muina, arazo esistentzial kolektibo bat dela.
|
|
|
Nik uste, gaur egungo kultur inperioen eta mundu globalizatuaren egoera honetan euskara nekez txertatzen dela. Eta euskararen desafioa dela beste hizkuntza minorizatu
|
askoren
desafioa, herri indigenen desafioa eta beste paradigma ekologikoago baten desafioa. Hor dago.
|
|
|
Etxe
|
asko
eta askotan esaten dute ba... gure etxean bertsotan oso ona zan ba izeba, edo ama, edo amona
|
|
|
Etxe asko eta
|
askotan
esaten dute ba... gure etxean bertsotan oso ona zan ba izeba, edo ama, edo amona
|
|
|
Raparen disko
|
askotan
, ba B aldean, batez ere maxisingeletan, biniloetan, egoten ziren ere... zera, ez!... instrumentalak egoten ziren, zu zeuk ere improbisatzeko edo abesteko horren gainean. Orduan esan nuen, jo!
|
|
|
Hala ere, izugarri errespetatzen eta miresten dut, gaur egungo bertsolariek, autore izanik ere, egiten duten nolabaiteko esang nuke, autore izatearen sakrifizio punto bat lehia espektakulo hori eskeintzeko.
|
Askotan
lehentasuna emanez, bertsolaritzaren mugimenduari norbere autore izaerari baino ere.
|
|
|
Finalean euskaldun
|
asko
joaten da, ez bakarrik bertsoaren alderdi ludiko eta sozial ta politiko hori gustatzen zaiolako baizik eta euskaldunak arrazoi gutxi izaten ditu euskara hutsez eta euforia momentuak bizitzeko eta nik uste dut, denori gustatzen zaigula noizean behin kolektibo baten parte sentitu eta momentu onak pasatzea.
|
|
|
|
Askok
bolondres gainera
|
|
|
Alde batetik, berdea eta bestetik hirietako grisa. Eta Euskal herrian
|
askotan
ematen den bien arteko lotura hori, kontraste hori, hau da, lehen terminoan baratza bat edo zerbait oso berdea eta atzean hiria, edo alrebes, lehen terminoan edifizio moderno bat eta atzean berdea.
|
|
|
Modu
|
askotan
alderatu daitezke bertsolaritza eta munduko beste inprobisazio generoak. Baina nik orain arte ez dut ikusi saioak zuzenean ikustera joaten den jendetzaren neurriko ezer beste generoetan.
|