|
2000
|
|
|
Ameriketatik harrapa zezakeen guztia lapurtu zuen Espainiak, aberastasun iturri osoa hirietara ekarri; eta orduan, jendeak hirietara jo zuen...
|
Askok
, fabrika textilean lana eginez baino gehiago irabazten zuten eliz atarian eskale jardunda. Venezuelan horrelako zerbait gertatu zen nekazaritzan aritu izandako jendearekin, petrolioa aurkitutakoan.
|
|
|
Centro Vascora ez nintzen ia azaldu ere egiten, noizean behin besterik ez: Santo Tomas egunez, Urte Zaharrean eta horrelakoetan, baina
|
askoz
gehiagotan ez. Han ez zegoen giro abertzalerik.
|
|
|
Ilusioa bai, baina ilusionismoaren garaia ere bai, zoritxarrez. Indar politiko gehienentzat, demokrata omen zirenentzat eta 68ko iraultzaile
|
askorentzat
posibilismo garaia zen. Eta oportunismoaren garaia.
|
|
|
Eta oportunismoaren garaia. Zintzo zebilen
|
askok
ere pentsatuko zuen, une horretan amaitzen zela aurreko erregimenaren zama, eta bide demokratikoetatik, hauteskunde formal batzuen bitartez, aldaketa orokorra etorriko zela, demokrazia eta nahi beste iritsiko zirela. Eta horrela, konpintxeo lotsagarrian, ezkerra eskuinarekin tratuetan hasi zen, mahai inguru lotsamangarrietan konponketak egiten.
|
|
|
Arabiarrak otoitzean aritzen dira eskolako edo patioko ertz batean, Mecara begira jarrita. Horietako
|
askorentzat
urruti behar du izan Mecak; bai baitirudi behin eta berriz zurrunbilo berean eroriz eta hortik ezin irtenean dabiltzala, paradisuaren bila abiatu eta kartzelara itzulirik. Hala ere, otoitz egiten dute.
|
|
|
Neurria hartzen diozu urari, ibiltzeari eta abarri, gorputzak beti berdin erantzuten ez badizu ere. Lehenengo gose greba hura negu erdian egin genuen, eta hotzaz
|
askoz
gehiago izorratzen zara; ez da jakiten, ea jateak eta ahuleziak edo hotzak izorratzen zaituen gehiago. Baina gorputzak gaizki erantzuten badu, gose greba laburrak gehiago izorra zaitzake luzeak baino.
|
|
|
Urteekin aldatu egin dira espetxeak, eta jende modua ere aldatu egin da. Kartzeleroak dira, edo kartzeleroen jokamoldea da aldatu ez dena, kasu
|
askotan
behintzat. Francoren garaian kartzelero zirenak ezagutu ditugu gutxi edo gehiago, oraindik kartzelero direnak.
|
|
|
Antxon gaztea zenean, urruti baino urrutiago ikusten omen zuen 2000 urtea, eta milurte hasiera horretan non eta nola egongo ote zen galdetzen omen zion bere buruari, etorkizun asmaezinari begira galdetzen den moduan, ia fantasia denari begira aritzen garen bezala. Duela hemezortzi urte ere, atxilotu zutenean, artean urrun eta ia harrapaezin ikusiko zuen seguru asko 2000.aren muga hori; baina iritsi zaigu, eta hemen gaude, muga horren atarian, muga
|
askoren
atarian beharbada. Eta zutik gaude, eusten.
|
|
|
Irakurtzen ematen nituen egunak txapeoan, gaueko ordu biak edo hirurak aldera arte
|
askotan
. Zenbat eta liburu lodiagoa, are gusturago.
|
|
|
Hor daude Puerto edo Alcalako kasuak, Ermuko mamuarekin batera indartzen saiatu zirenak, eta abar. Era
|
askotako
jendea izaten da kartzeletan, eta, orokorrean preso sozialak gure aurka jartzerik lortu ez duten arren, inoiz ezin liteke jakin eroren bat zertara bultza dezaketen.
|
|
|
Hala ere, kartzelaldiak denboraren arabera neurtzea ez da haizu. Puertoko egonaldiak, eta Herrerakoak batez ere,
|
askoz
gai gehiago ematen ditu kontatzeko, askoz bizipen gehiago Castellongoak baino. Aurreko urteetako kartzelaldiekin alderatuta, zalantzarik ez dago monotonoagoa izan dela Castellongoa, eta neketsuagoa ere bai.
|
|
|
Hala ere, kartzelaldiak denboraren arabera neurtzea ez da haizu. Puertoko egonaldiak, eta Herrerakoak batez ere, askoz gai gehiago ematen ditu kontatzeko,
|
askoz
bizipen gehiago Castellongoak baino. Aurreko urteetako kartzelaldiekin alderatuta, zalantzarik ez dago monotonoagoa izan dela Castellongoa, eta neketsuagoa ere bai.
|
|
|
Bilbon ere etxe partikularretan hartu gintuzten, edo kolegioetan, ahal zen lekuan. Jende
|
asko
zen gerraren beldur eta ihesi zebilena, eta bidean aurrera egin ahala handitzen ari zen iheslarien saldoa. Ordiziatik abiatu ginenean familiaren kontua zirudiena, herri osoen hustea eta ihesbidean pilatzea izan zen Bilbon.
|
|
|
Fusilamenduen garaia zen, ley de fugas eta hori guztia. Langileen batailoia heriotza zigorraren ataria zen
|
askorentzat
.
|
|
|
Historiaren irribarrea dela begitandu zait, patxadaren irribarrea beharbada, kutxa ireki ondoren harribitxia erakusten duenarena. Eta igarri diot, orain erakutsi digun horren moduko harribitxi
|
asko
eduki behar duela kutxan gordeta. Eta otu zait:
|
|
|
Zumaiara, bada, eta hango hotel bakarrean hartu genuen ostatu, moilaren ondoan. Hotel handia zen oso, baina jende
|
asko
ginen. Donostian ez zen hori hainbeste nabaritzen, hiria bera handia zelako beharbada.
|
|
|
Donostian ez zen hori hainbeste nabaritzen, hiria bera handia zelako beharbada. Baina Zumaian ikusten zen iheslari
|
asko
ginela. Esango nuke orduantxe hasi zela ihesa, lekuak huste hura; jendeak orduan hartu zuela atarramentuaren kontzientzia.
|
|
|
Merkantzia Beasainen geratzen zen, ordea, eta handik Ordiziara oinez itzuli behar. Garai hartan sekulako giroa izaten zen Tolosan, Ordiziakoa baino
|
askoz
irekiagoa eta alaiagoa. Neska koadrila baten ezagutza egin genuen han, geltokian gu iritsi zain egoten zitzaiguna.
|
|
|
Hilabete batzuen buruan sukar handiz oheratu beharra izan nuen arte. Lanean aritu nintzen denboran jarraitu izan nion sendagilearengana joateari, hark aztertzen ninduen, baina ezer
|
askorik
ezin zuen egin, zer neukan jakinda. Ondo jatea eta atseden osoa hartzea ziren orduan tuberkulosiaren kontrako erremedioak.
|
|
|
Oso gustukoa nuen musika. Hangoa bukatu ondoren, Victoria Eugeniara
|
askotan
, Usandizagak zuzentzen zuen kontserbatorioko orkestra entzutera. Anfiteatroko sarrera:
|
|
|
– Ordu
|
asko
izan dira furgoiko kaiola deseroso horietan eserita, zutitu ezinik, mugitu ezinik eta egon ezinik. Zeharo minberatuta geratu zait gerri aldea.
|
|
|
Hernanin, Tiloen kiosko inguruan zeuden tabernetan, karta moduko boletoak saltzen zituen gizon batek, eta tarta bat zozketatzen zuen gero, nata zuriz egindakoa.
|
Askotan
, izugarri askotan, beti gertatzen zela esango nuke, neuri tokatzen zitzaidan tarta hura. Zorte ikaragarria nuen horretan, bai horixe.
|
|
|
Hernanin, Tiloen kiosko inguruan zeuden tabernetan, karta moduko boletoak saltzen zituen gizon batek, eta tarta bat zozketatzen zuen gero, nata zuriz egindakoa. Askotan, izugarri
|
askotan
, beti gertatzen zela esango nuke, neuri tokatzen zitzaidan tarta hura. Zorte ikaragarria nuen horretan, bai horixe.
|
|
|
Baina urte hartakoan ezinezkoa gertatu zitzaidan, lanarengatik. Neure kontura aritzen nintzen orduan, eta lan
|
asko
neukan, eta ezin libratua egokitu zitzaidan Santanetan. Nola edo hala ospatzeko asmotan, lanean jardun ondoren, bazkaltzera sartu nintzen jantoki on batean.
|
|
|
Aitaginarrebaren eskaintza onartzea beste erremediorik ez zitzaidan geratu, eta lau urtez aritu nintzen kamioiarekin arraina partitzen, Donostia inguruetako herrietara, Nafarroara, Zaragozara... Orduak eta orduak egiten nituen kamioiaz, atsedenik gabe, egunean hogeita hiru ordu
|
askotan
. Astelehena izaten nuen soilik atseden eguna.
|
|
|
Ordizia inguruko kontrolatuta neuzkan; ondo aski jakin ohi nuen zein baserritako sagarrak edo udareak zeuden heltzeko puntuan, nongo gaztainadiak zeuden biltzeko moduan. Perretxiko eta onddotan ere
|
askotan
ibiltzen nintzen, eta etxera eraman ere bai mordoska ederra.
|
|
|
Patioaren alde batetik bestera bi hiru joan etorri egin orduko, besoak eta eskuak halako moduz mugituz ari zaio trabestia esplikazioren bat ematen. Ez dut uste
|
asko
aztoratuko duenik Ordiziako txapelduna. Joan etorrietan asko luzatu gabe, hurbildu den moduan joan da trabesti modukoa beste batengana.
|
|
|
zazpi urte daramala kartzelan eta Antxoni hau eta hura esplikatzen. Zazpi urte urte
|
asko
da kartzelan egiteko, baina hemezortzi daramatzan bati lezioak emateko adina ez agian. Ahozabalik geratzen dira 18 entzuten diotenean; kartzelan sartu berria zela uste bide zuten.
|
|
|
Horrelaxe, bada,
|
askotan
ohi zutenez, etxeko atea jo zuten batean neu joan nintzen irekitzera. Gizon bat agertu zen, buzo urdinez jantzia.
|
|
|
–galdetu zidan Lauaxetak. Urduri zegoen, ni baino
|
askoz
urduriago.
|
|
|
Ustelduta zagoze, ez dozue benetako sentimendu bakar bat be. Zuen ikuspuntutik, pertsona batek beste bat hiltea euria egitearen parekoa dok. Hildakoak baino hilago zagoze zuek,
|
askoz
be hilago, alajainkoa!
|
|
|
Nola azalduko diet ba zertan nabilen, paraje hauetan eta itxura honekin, hire ondoan, lana eta etxea utzita, bidez bide baina ibilbide jakinik gabe, oinez beti, Gorbeiapeko sagasti baterantz? Eta ni baino
|
askoz
ere okerrago hago hi inori ezer azaltzeko. Zer uste duk egingo dutela guardia zibilek hik gerra aurreko euskal olerkaria haizela esaten badiek, gerra garaian euskarazko lehen egunkariaren bultzatzaile suharra eta Euzko Gudarosteko intendentzia komandantea, 1937ko ekainean faxistek fusilatua eta 60 urte geroago bat batean Jaungoikoaren graziaz berpiztua?
|
|
|
Eta ez duk mendi bakar baten edo gutxi batzuen kontua. Leku
|
askotan
egin nahi ditiztek honelako parkeak, ez energia beharrari erantzuteko, negozioa egiteko baizik. Ez ditek planteatzen zenbat energia genukeen ondo eta lasai bizi ahal izateko.
|
|
|
Parke eoliko handien aurkako mendi martxa eratzeko asmoa zutela azaldu ziguten, eta martxa hartarako ibilbidea prestatzen ari zirela. Lauaxeta saiatu zen solasaldia luzatzen, baina gazte haiek, Lauaxetaren itxurari eta susmagarri iritzita seguru
|
askorik
, ez zuten gurekin berriketan geratzeko gogo handirik erakutsi.
|
|
|
–
|
Askotan
pentsatzen diat hirekin egon beharrean Lizardirekin egon nukeela nik, ez dakidala zer arraiogatik nagoen hirekin eta ez Lizardirekin.
|
|
|
Bidean hogei bat minutu baino ez generamala, borda baten atarian artzain zahar batekin egin genuen topo. Ez zegoen neu baino
|
askoz
txukunago gizona: arropa zahar zarpailduak, bizkarra euritik babesteko zaku zahar ireki bat burutik behera botea, hortz batzuen falta agerian, egun batzuetako bizar zuri latza...
|
|
|
– Hareen
|
askoz
be antz handiagoa dok ikusi barri dogun artzainarena baino.
|
|
|
– Hi sasoiko hago oraindino, bestela mendian batetik bestera ibilterik ez heuke izango. Hire aldean,
|
askoz
be zaharrago dok artzaina.
|
|
|
Tentagarria egin zitzaidan proposamena. " Ezin izango dik jende
|
askok
esan Lauaxetarekin batera auto stop egiten ibili denik", esan nion neure buruari. Banuen, gainera, azken egunak mendian eman eta gero, jende artean galtzeko gogorik, eta oroitzapen onekin lotzen nituen nik Hernaniko tabernak, haietara jotzen baikenuen ia beti lankideen arteko afariak egiten genituenean.
|
|
|
– Tira, irakurri
|
askorik
ez, egia esan, baina nahiko gertutik jarraitzen dut euskal literatura.
|
|
|
Horretaz pentsetan aritu nok gaur goizean, hi lotan hengoala, meza entzun ostean egin dodan osteratxoan. Ez jakiat zer arraiotarako berpiztu nintzan, eta seguru
|
askorik
ez juat sekula jakiterik izango. Baina ez jatak ardura.
|
|
|
– Ni
|
askotan
gogoratzen nauk zuekin –azaldu nion Lauaxetari Irun eta Oiartzun artean, Aiako Harriaren magalean, Irustako ur jauziari begira geundela– Batez ere Lizardirekin eta hirekin. Anaia nagusiak zaituztet, anaia zaharrak, oso anaia zahar eta urrunak baina anaiak beti.
|
|
|
Anaia nagusiak zaituztet, anaia zaharrak, oso anaia zahar eta urrunak baina anaiak beti. Oso bestelako mundu batekoak, oso bestelako ikusmolde batekoak, baina garaiko gogaide
|
asko
baino askoz ere gertuagokoak hala ere. Hain gertu, hain urrun.
|
|
|
Anaia nagusiak zaituztet, anaia zaharrak, oso anaia zahar eta urrunak baina anaiak beti. Oso bestelako mundu batekoak, oso bestelako ikusmolde batekoak, baina garaiko gogaide asko baino
|
askoz
ere gertuagokoak hala ere. Hain gertu, hain urrun.
|
|
|
Edo alderantziz, ez zakiat, berdin zaiok. Baduk haurride bila gertuago jotzen duenik, ETAko gudariengana esate baterako, baina baita
|
askoz
urrunago begira jartzen denik ere: Sabino Arana, Arturo Kanpion, Agustin Xaho, Matalas...; Amaiurren Mirandako kondeari eta Leringo etoiaren semeari, Orreagan Errolani eta Zelatunen erromatarrei aurre egin zietenak...; harrespil eta trikuharrien egileenganaino heldu arte.
|
|
|
– Bai, baina zuen zuhurtzia fededun eta puritanoaren atzean erotasun miresgarri bat zegoan, erotasun sortzaile eta iraultzailea, zintzoa eta ausarta, ilusio grinatsu bati estu lotua. Eta horrekin bat egiten diat, bat egiten diagu
|
askok
. Alderdi edo arlo askotan behintzat, zuenaren gisakoa izan zuan, 40, 50 edo 60 urte geroago, gure haurtzaroa.
|
|
|
Eta horrekin bat egiten diat, bat egiten diagu askok. Alderdi edo arlo
|
askotan
behintzat, zuenaren gisakoa izan zuan, 40, 50 edo 60 urte geroago, gure haurtzaroa. Zuenen antzekoak, alderdi edo arlo askotan behintzat, gure kezkak, nahiak, ametsak, ezinak eta borrokak.
|
|
|
Alderdi edo arlo askotan behintzat, zuenaren gisakoa izan zuan, 40, 50 edo 60 urte geroago, gure haurtzaroa. Zuenen antzekoak, alderdi edo arlo
|
askotan
behintzat, gure kezkak, nahiak, ametsak, ezinak eta borrokak. Zuenaren antzekoa, azken batean, gure galtzailetza.
|
|
|
Pertsonen artean gertutasun eroso bat sortzeko lagungarri onak izaten dira maiz
|
askotan
gustuko otorduak, eta Tolosako afari hura halakoxea izan zen gu biontzat. Bere piztueraren historia kontatu zidan Lauaxetak, patxada ederrean, xehetasunetan sartzeko ere nahikoa beta hartuta.
|
|
|
– Ondo, ondo. Ni Tolosan bizi izana naiz eta lagun
|
asko
ditut hemen, baina ez nioke inori enbarazurik egin nahi. Beraz, zuri ondo iruditzen bazaizu...
|
|
|
– Unamunorena
|
askorena
da. Kristok ere izan zituen zalantzak, kristoren zalantzak gainera.
|
|
|
On Kixoteren erara abiatzea gustatuko litzaidakeela pentsatu nuen, jomuga zehatzik gabe, ongintza xede bakar, bidez bide, neure indar eta borondatez okerrak zuzentzeko eta behartsuei laguntzeko prest. " Sancho Panza bikain
|
askoa
etorri zaidak ondora, arranopola!", esan nion neure buruari burlaizez, ondoan zurrungaka nuen laguna gogoan. " Bilatu diagu honentzako asto egokia!"
|
|
|
Txundituta nengoen. Entzuna nuen Lauaxeta mitinlari suhar eta bikaina zela, baina ez nuen
|
askorik
uste hori hain gertutik baieztatzeko aukera izan behar nuenik.
|
|
|
Jakina, mitinak be halan izaten ziran gehientsuenak. Baina orain
|
askoz
gehiago entzuten dira horrelangoak euskaraz, eta pozgarria da neuk be orain euskarazko berbaldiak egin ahal izatea... Tira, ametsetan baino ez bada be.
|
|
|
Gainerako arropak eta trasteak Bilboko pentsio batean zeuzkan gordeak, eta ez omen ziren asko guztiak ere. Azken batean, bi hilabete pasatxo baino ez ziren berpiztu zenetik, eta ez zuen traste
|
asko
inguratzeko betarik izan.
|
|
|
Bai Aizarnazabalen eta bai Tolosan oso normala da hori. Beste toki
|
askotako
euskaldunen artean askoz bakanagoak dira hikako jardunak, baina inguru hauetan ez da harritzekoa.
|
|
|
Bai Aizarnazabalen eta bai Tolosan oso normala da hori. Beste toki askotako euskaldunen artean
|
askoz
bakanagoak dira hikako jardunak, baina inguru hauetan ez da harritzekoa.
|
|
|
– Zure aurreko bizian ez zen gaur adina antena izango Euskal Herriko mendietan –komentatu nion Lauaxetari– Ezta gaur adina pinurik ere, noski, lehen pagoa, haritza, lizarra eta abarra zen toki
|
askotan
pinua baita nagusi gaur. Zuen olerkietako izadi liluragarria etengabe hondatzen ari dira.
|
|
|
Esate baterako, esnearen prezioarena arazo larria da. Esneki enpresek gero eta gutxiago ordaintzen dute litroko eta baserritar
|
askok
esnea ekoizteari utzi beste erremediorik ez du.
|
|
|
– Gerra aurrekoak baino
|
askoz
hobeto bizi dira halan be.
|
|
|
Ikusle eta epaile izan genuen gure arteko partidan, baita bataren nahiz bestearen botilero ere, oso herabe eta hitz gutxikoa izanagatik ere aholkuak eman baitzizkigun, eta amaitu genuenean Lauaxetarekin jokatu nahi izan zuen. Berehala ikusi zen ez zegoela kolorerik,
|
askoz
gehiago zela mutikoa Lauaxeta baino, pilotari ematen zizkion zartada ikusgarriekin Lauaxeta batetik bestera ezinean lasterka egitera behartzen baitzuen. Horregatik, Lauaxetaren atzelari lanetara sartu nintzen frontoira, baina alferrik izan zen, 22 eta 8 irabazi baitzigun hala ere mutiko isilak.
|
|
|
Jan eta gero ere luzaz geratu ginen han, ikusmira ederraz gozatzen. Auzo eta mendi
|
asko
ikusten zen handik, Orexa horien artean, baina Leitzako parke eolikoko aerosorgailuek ernetu zuten Lauaxetaren arreta. Urrun eta txiki ikusten ziren eta neuk azaldu arte ez zuen jakin zer ziren.
|
|
|
Nik ezagutu nuen Lauaxeta ere, Lauaxeta berpiztua –1905etik 1937ra bitarteko Lauaxeta ez bezala akaso, hori ez dakit–, pertsona serioa zen, neurritsua, zegoen egoeraz jabetua. Horregatik irauten zuten seguru
|
askorik
hain gutxi haren haserraldiek. Horrelako txikikeria mundukoi eta prosaikoen gainetik zegoen hura.
|
|
|
Txikitatik nituen entzunak gerrako kontuak, etxean eta herrian, baina sekula ez nituen une hartan bezain gertu sentitu. Inguruko aktualitate garaikidea baino
|
askoz
ere gertuago.
|
|
|
Augustin Zubikarai, Basarri, Polixene Trabudua, Sorne Unzueta Utarsus, Gonzalo Nardiz, Elias Etxeberria... Haietako batzuei bisita egiteko aukera aztertu zuen Lauaxetak, baina haiek ere ez zutela seguru
|
askorik
ez ikusiko eta ez entzungo pentsatu zuen; eta ikusi, entzun eta ezagutuko balute ere, halako agerpen fantasmagoriko bat senide, ahaide, adiskide eta burkide zaharren osasunerako kaltegarri izan zitekeela, laurogei urtetik gora baitzuten guztiek ere. Ez zitzaizkion, gainera, andre eta gizon haiek iruditzen garai berriko Euskal Herria ezagutzeko izan zitzakeen lagunik egokienak.
|
|
|
– Hara, zuk gertutik ezagutzen dozu euskal kulturaren mundua, eta zure ondoan gauza
|
asko
ikas neikez... Laguntzaile bat behar dot, gidari bat...
|
|
|
Nazka nazka eginda nengoen omenka bizitzeaz. Neure oinekin ibili, lurra zapaldu eta lur gainean oinatza utzi nahi nuen; neure begiekin ikusi, neure belarriekin entzun, neure eskuekin ukitu, neure sudurrarekin usaindu, neure mihiarekin dastatu; eta ondorioz, ahal izanez gero, horixe izango baitzen inondik ere zailena, ezinezkoa seguru
|
askorik
ordurako, neure buruarekin pentsatu eta neure bihotzarekin sentitu.
|
|
|
Norabide jakinik gabe, noraino helduko edo noiz itzuliko nintzen jakin gabe, bidez bide, joan eta joan, euskal txara, zelai, baso, mendi eta herrietan barrena, aspaldiko partez bizitzarekin aurrez aurre topo egiteko esperantzan. Albiste ahalik eta garrantzitsuenen inguruan bizitzeari utzi eta bestelako albiste batzuen bila jo nahi nuen, albiste
|
askoz
txikiago baina batez ere askoz neureagoen bila.
|
|
|
Norabide jakinik gabe, noraino helduko edo noiz itzuliko nintzen jakin gabe, bidez bide, joan eta joan, euskal txara, zelai, baso, mendi eta herrietan barrena, aspaldiko partez bizitzarekin aurrez aurre topo egiteko esperantzan. Albiste ahalik eta garrantzitsuenen inguruan bizitzeari utzi eta bestelako albiste batzuen bila jo nahi nuen, albiste askoz txikiago baina batez ere
|
askoz
neureagoen bila.
|
|
|
Lizardiren omenezko monumenturako bidea hartu nuen lehen egun hartan, Margaren gutun harrigarriari men eginez; baina ez, handik
|
askoz
gertuago egon arren, Tolosatik, Andoaindik abiatuta baizik, eta handik ere ez zuzenean, itzulinguru luze askoa eginda baizik. Gris zegoen zerua, eta tarteka euria ere egiten zuen, indar handirik gabe baina.
|
|
|
Lizardiren omenezko monumenturako bidea hartu nuen lehen egun hartan, Margaren gutun harrigarriari men eginez; baina ez, handik askoz gertuago egon arren, Tolosatik, Andoaindik abiatuta baizik, eta handik ere ez zuzenean, itzulinguru luze
|
askoa
eginda baizik. Gris zegoen zerua, eta tarteka euria ere egiten zuen, indar handirik gabe baina.
|
|
|
– Ez da harritzekoa, ez –esan nuen, gizon hari Lauaxeta zela deblauki onartuz eta, horrenbesterekin, neure burua ere harrituta utziz–, zuek bion arteko solasa goizegi eten zuen heriotzak, artean ere elkarri esateko gauza
|
asko
zenituztela, artean ere etorkizunari itxaropen gazte miragarriz begiratzen zeniotela.
|
|
|
– Utzi egin dut lana. Betiko seguru
|
askorik
. Itzuli nahi izanda ere, ez dut uste berriro hartuko nautenik.
|
|
|
Zaharregia naiz ofizio horretarako. Informatika
|
asko
jakin behar da orain, albisteak ordenagailuen bidez jasotzen baitira gero eta gehiago. Nik galdua dut ilusioa, eta ilusiorik gabe ezinezkoa da ikastea eta lan egiteko molde berrietara egokitzea.
|
|
|
Hil eta gero ere, Angiozarko ondoezaren ondoren, lanera joaten jarraitu nuen, eta han lankideek ikusi eta entzun egiten ninduten, aintzat hartzen ninduten. Hainbat artikulu idatzi eta argitaratu nituen, gainera, tarte horretan, orain seguru
|
askorik
–ez naiz, egia esan, bilatzen saiatu ere egin baina– inongo hemerotekatan ezin aurkitu ahal izango liratekeenak. Lauaxetak eta biok Tolosan Martxelo Otamendirekin topo egin genuenean, Martxelok Lauaxeta ez zuen ikusi baina ni bai, nahiz eta ni ere hila nintzen ordurako.
|
|
|
Lauaxetaren beharra nuela jabetu nintzen. Uste nuen baino
|
askoz
ere beldur handiagoa nion bakarrik geratzeari. Azkenik, zalantza askoren buruan, Erniora igotzera deliberatu nintzen.
|
|
|
Uste nuen baino askoz ere beldur handiagoa nion bakarrik geratzeari. Azkenik, zalantza
|
askoren buruan
, Erniora igotzera deliberatu nintzen.
|
|
|
Oroitarri, hilarri eta hilobi
|
askoren aurrean
egiten ditugu egonaldi luzeak; geureen aurrean ere izaten gara, jakina. Marga, Txiki eta Otaegi ez ditugu berriro ikusi, eta beste hildakorik ere ez zaigu, oraingoz behintzat, suertatu bidean.
|
|
|
Marga, Txiki eta Otaegi ez ditugu berriro ikusi, eta beste hildakorik ere ez zaigu, oraingoz behintzat, suertatu bidean. Jende
|
askorekin
egiten dugu topo hala ere. Bigarren mailako errepide batera edo herri txiki bateko plaza ingurura jaisten garelarik maiz ikusten dugu Goizeder, ihesean beti, polizia autoen uluak eta argi urdin birakariak orpoz orpo; batzuetan, haatik, mendian ere ikusten dugu, herri batetik besterako bidea oinez egiten, eta horrelakoetan gurekin solasaldi labur bat egiteko astia hartzeko moduan izaten da.
|
|
|
Mateo Txistu noiznahi ikusten dugu basoan, baina hark ez du sekula guregan erreparatu ere egiten, hain dago bere etenik gabeko ehizean tematua. Gutxiagotan izaten ditugu begien aurrean Anjel Lertxundiren Azkenaz beste nobelako Nora eta haren aita, haien kalesaren ibilbideen esparrua
|
askoz
ere zabalagoa baita. Zuen antz handiagoa duen jendearekin ere egunero elkartzen gara:
|
|
|
Zuen antz handiagoa duen jendearekin ere egunero elkartzen gara: nekazari, artzain eta mendizale
|
askorekin
geratzen gara berriketan, bidean atsedenaldi bat eginez; denda eta taberna askotan sartzen gara janariak, edariak, egunkariak eta beste hainbat gauza erostera; batzuetan autobusa edo trena hartzen dugu eta noizean behin auto stop egitea ere maite dugu. Zuen antzeko pertsonek ikusi egiten gaituzte, entzun egiten dute guk esaten duguna, ukitu ere egiten gaituzte batzuetan, zuen antzeko pertsonak gurekin mintzatzen dira.
|
|
|
Zuen antz handiagoa duen jendearekin ere egunero elkartzen gara: nekazari, artzain eta mendizale askorekin geratzen gara berriketan, bidean atsedenaldi bat eginez; denda eta taberna
|
askotan
sartzen gara janariak, edariak, egunkariak eta beste hainbat gauza erostera; batzuetan autobusa edo trena hartzen dugu eta noizean behin auto stop egitea ere maite dugu. Zuen antzeko pertsonek ikusi egiten gaituzte, entzun egiten dute guk esaten duguna, ukitu ere egiten gaituzte batzuetan, zuen antzeko pertsonak gurekin mintzatzen dira.
|
|
|
Irurtzun eta Andoain arteko autobidearen puska bat eta Leitzako parke eolikoa ere oso ondo ikusten ziren. Parke eolikoko aerosorgailuak bezperan Otsabiotik baino
|
askoz
handiago ikusi genituen. Begirada ikusmira hartan galdu eta lasaitzeko ahaleginak egiten ari zen neska, une batez gutxienez ere tentsioa deskargatu nahian edo.
|
|
|
Lanetik etxera itzuli orduko telebista pizten nuen garai hartan, egunero, inon ziren lehiaketarik lerdoenak edo futbol partidarik aspergarrienak ikusteko prest. Pizza zatiren bat edota beheko tabernan erositako ogitartekoa jango nuen, edo lardaskatu
|
askotan
hura ere, osorik sabeleratu gabe, hiru laurdeneko botila ardoa lagun. Ondoren, besaulkian ia hondoratzeraino murgildu eta botila osoa hustu arte ez nintzen handik altxako.
|
|
|
Baina egunkariak ez dira 60 urteren ondoren bat batean berpiztu berri diren irakurle despistatuentzat egiten, eta ederki igarri zion horri egun hartan Lauaxetak. Arraro samarra sentitu arren, ulergarria zitzaion artikulu gehientsuenetako euskara, baina artikulu
|
askoren
mamian kontu askotxo zitzaizkion guztiz arrotz, urrun, atzemanezin. Azkenean, irakurketa amaitu ostean ere argitu gabe jarraitzen zuen Lauaxetaren zalantza nagusiak:
|
|
|
Sorkunderekin bizi nintzelarik, eta baita ezkondu arretik ere, maiz joaten ginen biok mendira, ia ia astebururo, igandeetan batez ere, astelehenean Egunkaria rik plazaratzen ez zenez gero igandea beti jai izaten nuela baliatuz. Euskal Herriko mendi gailur garrantzitsuenetan izan ginen elkarrekin, behin baino gehiagotan horietako
|
asko
eta askotan: Gorbeia, Anboto, Udalaitz, Aizkorri, Erlo, Ernio, Txindoki, Beriain, Larrun, Orhi, Iparla, Auñamendi, Hiru Erregeen Mahaia...
|
|
|
Sorkunderekin bizi nintzelarik, eta baita ezkondu arretik ere, maiz joaten ginen biok mendira, ia ia astebururo, igandeetan batez ere, astelehenean Egunkaria rik plazaratzen ez zenez gero igandea beti jai izaten nuela baliatuz. Euskal Herriko mendi gailur garrantzitsuenetan izan ginen elkarrekin, behin baino gehiagotan horietako asko eta
|
askotan
: Gorbeia, Anboto, Udalaitz, Aizkorri, Erlo, Ernio, Txindoki, Beriain, Larrun, Orhi, Iparla, Auñamendi, Hiru Erregeen Mahaia...
|
|
|
Bilboko kaleetan bueltaka, pentsatzekoa zenez, gauza
|
asko
gertatu zitzaion harrigarri Lauaxetari: jendearen emana oro har(" beredin notin", Lauaxetaren garai bateko idazkeran), jende askoren janzkera, sakelako telefonoak, bikote gazte askoren libertinaje lotsagabea, trafikoko argiak, etxeen pilaketa basati eta itogarria, Salbeko zubi erraldoia, Guggenheim Bilbao Museoa, panel publizitario erraldoi eta koloretsuak, El Corte Inglés, San Francisco kaleko prostitutak eta trabestiak, inguru hartako beltzen ugaritasuna...
|
|
|
Bilboko kaleetan bueltaka, pentsatzekoa zenez, gauza asko gertatu zitzaion harrigarri Lauaxetari: jendearen emana oro har(" beredin notin", Lauaxetaren garai bateko idazkeran), jende
|
askoren
janzkera, sakelako telefonoak, bikote gazte askoren libertinaje lotsagabea, trafikoko argiak, etxeen pilaketa basati eta itogarria, Salbeko zubi erraldoia, Guggenheim Bilbao Museoa, panel publizitario erraldoi eta koloretsuak, El Corte Inglés, San Francisco kaleko prostitutak eta trabestiak, inguru hartako beltzen ugaritasuna... Telebista ere orduantxe deskubritu zuen, harrituta, Lauaxetak, Zazpi Kaleetako taberna batera mokadu bat egitera sarturik.
|
|
|
Bilboko kaleetan bueltaka, pentsatzekoa zenez, gauza asko gertatu zitzaion harrigarri Lauaxetari: jendearen emana oro har(" beredin notin", Lauaxetaren garai bateko idazkeran), jende askoren janzkera, sakelako telefonoak, bikote gazte
|
askoren
libertinaje lotsagabea, trafikoko argiak, etxeen pilaketa basati eta itogarria, Salbeko zubi erraldoia, Guggenheim Bilbao Museoa, panel publizitario erraldoi eta koloretsuak, El Corte Inglés, San Francisco kaleko prostitutak eta trabestiak, inguru hartako beltzen ugaritasuna... Telebista ere orduantxe deskubritu zuen, harrituta, Lauaxetak, Zazpi Kaleetako taberna batera mokadu bat egitera sarturik.
|
|
|
Beste asko bezala. Ohikoena eta errazena egin nuen horretan ere seguru
|
askorik
, egokitzen zitzaidana.
|
|
|
Funtsean ez zitzaion
|
askorik
axola hori guztia. Begien aurrean agertu berri zitzaion munduaren nondik norakoek kezkatzen zuten Lauaxeta bizira itzuli berria, eta ez bere patu pertsonalak.
|
|
|
Harritu egin zuen sarreran zaindaririk ez ikusteak. Barrura sartzen hasita, ordea, konturatu zen sarrera ondoko garitaren barruan, aulki batean eserita, gizon bat zegoela; ertzain bat seguru
|
askorik
, arestian ikusitako ertzain autoko poliziak bezala baitzegoen jantzita, txapel eta jertse gorriz.
|
|
|
" Esan, esan... Gauza
|
asko
esaten da", esan zuen Lazarok;" su etena dela ta... he! Noiz artekoa ote da?
|
|
|
Aitatxik, berriz ere espatula lanari ekin eta: " Orain etxe
|
asko
egiten ari da", esan zuen. " Batean edo bestean...", esan zuen Xanek.
|
|
|
Mariak, koilaratxoarekin kafeari eraginez, ustez inozentki: " Gaur
|
askok
dutena da", esan zuen. " Badakit askok dutela", esan zuen amatxi zaharrak;" ez da, ordea, orain esatekoa".
|
|
|
" Gaur askok dutena da", esan zuen. " Badakit
|
askok
dutela", esan zuen amatxi zaharrak;" ez da, ordea, orain esatekoa". Mariak, Xanengana itzuliz:
|
|
|
eginez bere kontrariedadea, bere desolazioa azaldu zuenez: " sasoi honetan", esplikatu zuen etxekoandreak," kanpoko jende
|
asko
izaten da"; bazirudien berak ere deploratu egiten zuela; Xanek, larrixko, begirada bazterkatu zuelarik: " zenbat denborako behar zenuen?", galdetu zuen etxekoandreak.
|
|
|
Emakumeak bizkar ematen ziola, ez zuelarik beraz ikusi, eta susmatuta noski, ikusiz gero nekez zuela berriz ere barkatuko, Xan zenbait segundoz kortina lodi baten atzean egon zen. Ordea, bi tipo behetik heldu eta une batez korridorearen erdian gelditu zirela, eta emakumeak, ikusiagatik, ez baitzien haiei erremuskarik egin, eta bestalde, bera gordean atzemanez gero
|
askoz
ere okerrago, edo behintzat oso trago txarra izango zela pentsatuz, Xan kortina atzetik atera zen. Emakumeak ikusi egin zuen; ez zen, izan ere, oraingoan haserretu, baina ezta harritu ere, Xan han zelako.
|
|
|
Bulego handian jende
|
asko
zegoen: leihoaren ondoan, kanpora begira edo talde txikitan, solas animatuan.
|