|
2004
|
|
|
Gehienak, La Vache qui Ritek aurreratu bezala, makalak ziren, egun osoa jaten edo erdi lotan pasatzen zutenetakoak, baina, alde onak ere ikusiz, atseginak ziren, behi gozo gozoak, zernahi laguntza emateko prest egoten zitzaizkidanak. Guzti guztiek, gorri zein beltzek, nire aldamenean egon nahi zuten, nirekin batera etzan, nirekin batera
|
joan
belazeetara edo erreka txokoetara. Eta bitarte horretan guztian, nire belarri jaioberri eta xamurrek hitz ederra besterik ez zuten entzuten:
|
|
|
" Mo, zatoz mesedez alpapa hau probatzera, Mo, jar zaitez mesedez itzal hartan". Eguna
|
joan
eta eguna etorri, beti halaxe, beti aise eta erraz, morroiez inguratuta bezala.
|
|
|
Gauzak hola, areagotu egin zen nik Balantzategiko etxe ondoan aurkitzen nuen gozotasuna. Gero eta nagiago, gero eta gozoago, La Vache nire laguna ia erabat
|
joan
zitzaidan burutik. Bera oso gutxitan azaltzen zen ukuilutik, Genovevak disko bat jartzen zuenean eta holako aldi berezietan, eta gurekin hitzik gurutzatu gabe betetzen zuen aldi hura.
|
|
|
Garai hartan, orain baino errazago obeditzen nion barruko Setatsuari, eta, atetik kenduz, behi gorrien aldera
|
joan
nintzen.
|
|
|
Eta erran zitadazun aitak: " Esposatu duzu,
|
joan
zite iganteetako sonura". Nik erraiten neiozun:
|
|
|
" Hebendik aintzina ez zira kabalekilan bortura joanen. Behar duzu Madmoiselle bilakatu, eta sonura
|
joan
eta ontsa esposatu".
|
|
|
Beste aldera, ordea, La Vacherekin edukitako harremana erasana zegoen, eta denbora eman behar zitzaion zauriari. Ezin nintzen errota inguruetara
|
joan
eta bere aurrean jarri, esanez: " Hara, hemen naun, ez dun ezer gertatu.
|
|
|
Egia erraiten deitzut, Mo, nik ez dizut ene bizian halako su pollitik ikusi. Iraun zueno, ez ninduzun mahaira bazkaitera
|
joan
. Onartu behar dizugu, Mo.
|
|
|
Uda
|
joan
eta iraileko eguzki goxoa etorri zenerako, ordea, hasia nengoen bizimodu berriaren kolorinetako garrak ikusten. Eta su ttiki hark, zotzarenak Bernardette bezala, harrapatu egin ninduen.
|
|
|
—Eta historian barrena? Zer moduz
|
joan
zaigu behioi historian? —atera nintzen bat batean— Behin entzun nuenez, gu ez omen gara kobazuloetan pintatutako animalien artean azaltzen.
|
|
|
Troia izeneko hiria hartu nahi zuten. Baina urtea
|
joan
eta urtea etorri, eta ezin zituzten hiri hartako murailak zeharkatu. Akilesek berak ere ezin izan zuen.
|
|
|
—Nik ez dizut nahi ukan nihauren buriaz beste egin —bizitu zen bera— Hori Jinkoaren kuntre aritzea duzu. Nik jauzi egin dizut zeren komentuala
|
joan
nahi baitut. Piarresek, enekin esposatu nahi dizu, ene burrasoek ere Piarres nahi dizue ezkongeitako.
|
|
|
Piarresek, enekin esposatu nahi dizu, ene burrasoek ere Piarres nahi dizue ezkongeitako. Baina nik komentuala
|
joan
gogo dizut. Horrendako eskapu nuzu, horrendako niagozu nagoen lekuan.
|
|
|
Esaterako, ahala eduki eta Balantzategira itzuliko nintzatekeela idatzi nuen hasieran, eta aitorpen faltsuagorik ezin dut imajinatu. Balantzategira
|
joan
–Ezta pentsatu ere.
|
|
|
—Hori trufa duzu, Mo —atera zen bera niri azenario ttiki bat emanez— Zu ez zira neholaz ere zaharturik. Orhoit zite nola ibili zinen lehen aldiz, Altzurukura
|
joan
ginelarik. Trapataka egin zenuen ingurua.
|
|
|
Duda egiten zuen, agian fedea galtzeko zorian ere bazegoen. Eta fedea galduz gero,
|
joan
egingo zen komentutik. Horixe besterik ez nuen behar, halako segalari paregabea galtzea.
|
|
|
Pauline Bernardetteri segituan
|
joan
zitzaizkion estutasunak, eta bere begiak onera etorri ziren, onera eta hoberenera. Pozezko txinpartak azaltzen ziren beraietan.
|
|
|
Bastoia larruzkoa zen, puntaz aurrera eztena zeukana. La Vache qui Rit berarengana
|
joan
izan balitz, ezten hura sartuko zion lepoan.
|
|
|
Aldapa beheraren laguntzarekin abantada hartuz, zuzen zuzenean
|
joan
nintzen orduantxe ateratzen ari zen hortzaundiagana.
|
|
|
—Lagun on ona, mundu honetan ez dago ordutan ibiltzea baino gauza hoberik —esaten zidan— Utz ezazu gaua gaueko mozolo, saguzahar eta abarrentzat, eta
|
joan
zaitez deskantsatzera. Loa galtzen duenak hurrengo eguna ere galdu egiten du.
|
|
|
Basoa, baso itxia, hara hor zure benetako etxea!". Zenbaitetan, halaxe pentsatzen dut, zerbait oker
|
joan
eta basurde baten ahotsa eman zidatela, ez behiarena.
|
|
|
—Zeozer bada —komentatu zuen. Baina, berriro ere, bere burua beste norabaitera
|
joan
zitzaion, eta isildu egin zen— Oso jende gaiztoa, errotako jende hori —hasi zen gero, buruan zein pentsamendu zerabiltzan erakutsiz— Gaiztoak hortzaundiak, eta askozaz ere gaiztoagoa beste zahar hori, antiaju berdeekikoa. Nire barruko ahotsak berak, den borrokazalearekin, zahar horrengandik apartatzeko esaten dit.
|
|
|
—Eta Eztenasi burua hautsi gabe
|
joan
–—erantzun zidan berak.
|
|
|
—Eta Eztenasi burua hautsi gabe
|
joan
–
|
|
|
—Goazen, bai —ametitu nion nik— Eta
|
joan
gaitezen azkar. Hartuko dugu deskantsu salbu jarritakoan.
|
|
|
Batzuek jarraitu egiten dute gorantz, goiko alde batean dagoen etxe bakartirantz edo, eta beti mehetuz, are eta gehiago mehetuz beti. Ondoren, etxe bakartiraino
|
joan
diren batzuk horiek hil egiten dira. Ia beti hil egiten dira.
|
|
|
—Mendian behera? Zerori
|
joan
zaitez, nahi baduzu! —erantzun nion desairea eginez.
|
|
|
—Lagun on ona —sartu zen orduan Setatsua, eta, aitortu beharra daukat, ondo sartu gainera, benetako lagun baten moduan— Badakit etxeko ukuiluan zure pareko korrikalaririk ez dagoela, baina otsoak zu baino gehiago dira inondik ere. Ez zaitez laukoan hasi,
|
joan
zaitez poliki eta geldiro, belar izpi goxoen bila arituko bazina bezala. Hartara, ez dizute segituan erasoko.
|
|
|
Hartara, ez dizute segituan erasoko. Atzetik
|
joan
bai, baina eraso ez. Odol hotza behar duzu, lagun.
|
|
|
Deiadar eginez, sekulako ostikoa eman nion, eta baita bete betean harrapatu ere. Hantxe
|
joan
zen gaixoa intzirika. Berarekin eraman zituen belarri eta begiak, berarekin eraman zuen ahoa, baina ahoko hortzik ez zuen eraman.
|
|
|
Edo otsoena gertatu eta askoz geroago ikasi nuen frantsesez esanda: ousontlesneigesd' antan. Zenbat urte
|
joan
ote dira betikoz urtu zirenetik. Zeren urtu egin baitziren, eta haiekin batera gure gaztetasuna ere urtu egin baitzen.
|
|
|
Eta mendea bera ere gaztea zen orduan, 1940an geunden eta; orain, berriz, mendea bukatzen ari da. Nora
|
joan
ote da dena! Ou sont les neigesd' antan. Ordu hartan, orain konturatzen naiz ondo, ia zoriontsu ginen, eta Setatsuarekin berarekin itxurak erakutsi baino hobeto konpontzen nintzen.
|
|
|
Eta ba al dakizu zer esaten dizudan? Bada, mendea aurrera doala, zu ere aurrera zoazela, den dena aurrera doala, eta ezin zarela mundu honetatik behi arruntak bezala
|
joan
. Gera dadila zure testigantza!
|
|
|
balantzategiarra izango nintzen, hantxe pasako nuen nire bizitzaren aurreneko aldia, aldirik garrantzitsuena; bertan geldituko zitzaidan bihotza itsatsita. Nahiz zaharra izan, nahiz etxe hartatik urruti hil behar gaur edo bihar, nire bihotzak Balantzategi maiterako bidea bilatzen du beti, eta auskalo, agian
|
joan
ere joaten da haraino ni lo gelditzen naizen bakoitzean. Esaera zaharrak dioen bezala:
|
|
|
Ordubete, beharbada, edo ordu eta erdi. Bitartean, begi aurreko maindirea deseginez
|
joan
zen, eta gorpuztu egin ziren hasiera batean mantxa huts izandakoak; eta azkenean, norbaitek maindire hura urtu egin izan balu bezala, haren atzeko guztia agerian gelditu zen niretzat. Zuhaitzak, orduan, sendotu eta zuhaitz oso egin ziren:
|
|
|
Eta jakina, ez eta izan ere. Zuen pentsua dela eta, ederki zuritzen ditu Chevroletaren
|
joan
etorri eta abarrak!
|
|
|
La Vacheren begiak gain elurtuetara
|
joan
ziren, otsoak artean handik ote zebiltzan edo.
|
|
|
Pere Larzabalek esan bezala
|
joan
ziren gauzak. Ni erregistratu ninduten pixka bat, baina moja ttikia batere ez, ezta begiratu ere, eta Altzurukura heldu aurretik paperak jarri zituen komeni zen eskuetan.
|
|
|
Gurpilaren lehenengo buelta udaberriarekin batera etorri zen, basoa berdatzen hasi zenean. Genovevaren ohizko abistua entzun genuen, banketerako deia, eta bai La Vache, bai ni eta bai beste hamar behiak presaka
|
joan
ginen ukuiluko atarira. Gu beltzok ate parean eta sartzeko prest jarri ginen, zeren aspaldi hartan gu izaten baikinen beti banketerako aukeratuak.
|
|
|
Arratsaldea aurrera, pianoaren hotsak eta uraren txirraiarenak nahastuz
|
joan
ziren, eta azkenean erabat uztartu eta murmurio berberaren bi aldeak ematen zuten. Leiho saiateraren bestaldean, berriz, laino batzuk arrasto beltzez hornitzen ziren.
|
|
|
teilatutik erortzen zen uraren txirraia, besterik ez zen entzuten. Eta, ur huraxe bezala, denbora bera ere pixkanaka eroriz
|
joan
zen, gauerantz, udaberriko gau ilunean gero eta gehiago barruratuz.
|
|
|
Ez dakit, baina une batez behintzat grabedadez egin zuen hots: guardiak basoko kanposantu ttikiraino
|
joan
eta, baldartasunez, hango gurutzeak mugitzen hasi zirenean.
|
|
|
Guri zerbait esatera zetorrela iruditu zitzaidan aurrena, baina ez: ordu arteko bere aje guztiak ahaztuz, korrika
|
joan
zen bizikleta zeukan txokora, eta haren azpiko ohol bat altxa zuen. Istantera, eskopeta zeukan eskuetan.
|
|
|
Zartako bat sentitu nuen bularrean, eta
|
joan
egin zitzaidan arnasa.
|
|
|
Desertuan egon zuzun saindu hura hirur hogei urtez bakar bakarra, eta egunoroz egunoroz bele bat jiten zitzozun mokuan ogi baten erdia ziala. Behin batez, hirur hogei urte haik iraganik, Simon saindua bisitaz
|
joan
zitzozun, eta zer gertatu zen orduan. Bada beleak ogi osoa ekarri ziala:
|
|
2010
|
|
|
Aragoiko Katalinarekiko dibortzioa onartu ez ziotelako, Erromako aginpetik alde egin eta Ingalaterrako elizaren buru jarri zen. Urte gutxitan eliza hau luteranismoaren eta kalbinismoaren liturgia eta fedearen tankera hartuz
|
joan
zen. Eta honekin guztiarekin batera, protestantismoaren antolaketa hierarkiko ahularen ondorioz, sekta protestanteak ederki ugaritu ziren, sekta horiek beraiek auzi politiko berri bihurtu ziren arte.
|
|
|
Erlijioaren izaera ez zen askorik aldatzen; are gehiago, erlijioak gero eta garrantzi handiago zeukan hainbatentzat, haien bizitzaren ardatz bihurtzeraino. Ingalaterratik Ameriketara
|
joan
ziren lehen kolonoak, edo Herbehereetatik Afrikako hegoaldera joandakoak, haien erlijiositatea modu zintzoago eta sakonago batean bizitzera abiatu ziren leku ezezagun horietara. Gezurra badirudi ere, haien zintzotasun erlijiosoak eragin zuen tolerantzian eman zen lehen aurrerapauso legala.
|
|
|
Jakina denez, erreformatzaile honen gogoaren muinean Erreforma ahalik eta leku gehienetara zabaltzea zegoen, Lutherrenean ez bezala, eta bere ekimenetik sortutako hainbat adarren asmoa Atlantikoz bestaldeko lurraldeetan gauzatu zen. Hara
|
joan
zirenen artean baziren eliza berriak fundatu nahi zituztenak (Mayflowereko puritanoak), eta zegozkien elizak purifikatu besterik nahi ez zituztenak (Massachusettseko puritanoak); alabaina, denek bulkada erlijiosoak eraginda abiatu ziren Ameriketako kolonietara. Kalvinen predestinazioaren ideia zeharo barneratuta, haien ustez aukeratuta zeuden misio baterako, lurralde berrietara kristautasuna zabaltzeko, alegia.
|
|
|
Ondoren erlijio aniztasun zabala ontzat eman zen, inor bestearen gainetik jartzeko tentaziorik ez izateko. Honela, bizikidetza derrigorrezkoa zela oharturik handik eta hemendik egoera deseroso horren justifikazio moduak sortuz
|
joan
ziren. Zirela azalpen teologikoak, zirela arrazoi praktikoak... azkenean bizikidetza posiblea zela ondorioztatu zen.
|
|
|
Kaleetan norbaitek oihu egin zuen aitak, Jean Calasek alegia, urkatu egingo zuela semea, biharamunean katolizismora konbertitu behar zuelako edo. Jende oldeak sinetsi egin zuen azalpen berri hura, eta etxe atariraino
|
joan
zen mendeku eske.
|
|
|
Baloreen pluralismoa babesten du jarrera honek, eta I. Berlinek plazaratu zuen
|
joan
den mendearen erdialdean. Ahula ematen du bai, ez ergela, ordea, zeren uste baitu bakoitzak bereari eutsiz gero, istiluak egongo diren arren, istilu hauetarako beti konponketa arrazoizko bat ere egon daitekeela.
|
|
|
Gaur egungo estaturik boteretsuenek antolaketa honi jarraitzen diote, eta nolabaiteko deszentralizazio administratiboa baliatuz aurrera
|
joan
dira, arrastaka bada ere.
|
|
|
Ez da urrutira
|
joan
behar, erlijioan ez ezik, honelako jarrerak aurkitzeko. Doktrina filosofiko asko orohartzaileak eta ortodoxiazaleak izan dira, liburu sakratuen exegesiaren antza hartzerainokoak.
|
|
|
Halandaze, Jose Aretxabaleta eta Domingo Ordoñana ez ziren tanta txiker batzuk baino uholde atergabe baten baitan, baina erdietsi zuten nola halako arrakasta eta distirak ez digu uzten ikusten Ameriketan hustu ziren euskaldun anonimoen meta handia. Nora
|
joan
ote ziren, bada, milaka haien ametsak, agian damuaren etxera Ruper Ordorikak kantatzen duenez, ahanzturaren zulora, beharbada sekretupean den ezerezaren baitara. Ez dakit noraino damutuko ziren Euskal Herria utzi eta Ameriketara joateko egindako hautuaz eta bizi izandako bizitzaz; Jose Mendiagaren kantuen liburuan, honelaxe diosku ahapaldi anonimo batek:
|
|
|
Jean Etxepareren Beribilez 1931n plazaratu zen liburu gisara. Izatez, bidaia bat kontatzen digu, baina,
|
joan
etorri horren inguruan Jean Etxeparek bestelako kontu asko eta asko txirikordatu zituen. Etxepareren ustez, zaku barne handikoa da Beribilez.
|
|
|
Ernst Haeckel biologo alemana oso goiz konbentzitu zen darwinismoaren ondadeaz, eta, izan ere, Darwinek baino ausartago jokatu zuen. Haeckel Darwin baino dezente urrunago
|
joan
zen, eta gizadia animalietatik eboluzionatuz agertu zela azaldu zuen jadanik 1863an. Areago, Haeckelen ustez, gizadiaren izaera politiko eta soziala ere eboluzioaren legeek eta hautespen naturalak eraentzen dute, eta ideia horiek oso harrera ona eduki zuten XX. mendearen hasierako Alemanian, Haeckelen dibulgazio liburuei esker.
|
|
|
Suitzako egonaldi horrek izpiritu kritikoa bizkortu zion; izatez, Thomas Huxley ren irakurle amorratua eta miresle zintzoa egin zen bertan, eta baita agnostiko. Ordiziara itzulita, 1928an Nafarroako Elora
|
joan
zen, osaba baten lurrak kudeatzera. Herri horretako kontzientzia euskaldun galdua berreskuratzen ahalegindu zen, eta hauteskundeetan bozka asko bildu omen zituen Irujorentzat.
|
|
|
Julien Vinson Parisen jaio zen 1843an, baina aitaren ogibidea dela-eta umetan Indiara
|
joan
zen eta bertako hizkuntzak eta ingelesa ikasi zituen 1852 tartean. Berriro Europan, Nancy-ko Ur eta Oihanetako Eskolan graduatu zen, eta Baiona aukeratu zuen destino gisa, non euskal hizkuntzaz jabetzea eta aztertzea deliberatu baitzuen 1866 aldera, eta izen handiko espezialista bihurtu zen luzaro barik.
|
|
|
Elkartu nahi izan ditut bai espazioan Floreananzein denboran irail urrietanbaina ez dut horrelakorik lortu, gorago aipatu dudanez. Ezin izan dut guztiz zehaztu Uthurburuk noiz eskuratu zuen Floreana eta ez ere inoiz Galapagoetaraino
|
joan
ote zen. Mahaigaineratutako datuen arabera, edozelan ere, ez dirudi probable Darwin eta Uthurburu elkarregaz suertatuko zirenik.
|
|
|
Esan dezagun bakarrik, Beagle itsasontzian sartu aurretik apaiz joatekotan egon zen Charles Darwin hura, geroago eta sinesgogorrago bihurtu zela, mundu zabaleko naturaren behaketa eta azterketak ezari ezarian higatu eta lorrindu egin zuela haren kredoa, eta, azkenik, hautespen naturalaren ohartzeak guztiz amatatu zuela geratu zitzaion fede apurra. Abiapuntuko gizon gazte sinestuna, fedebakoagoa bilakatu zen urteak aurrera
|
joan
ahala, eta, ohartzeke, Huxley lagunak asmatutako" agnostiko" berba esanguratsuan hartu zuen aterpe, zeren eta, emazte maite eta sintsarekiko begiruneagatik, oso gogor egiten baitzitzaion" ateo" erabiltzea bere buruaz aritzeko. Hala izanik ere, zituen erlijio usteak argitzean, Darwinek bere autobiografia adierazgarrian idatzi zuenez, hautespen naturalaren legea aurkitu eta gero" ez dirudi diseinu handiagorik dagoenik izaki organikoen eraniztasunean eta hautespen naturalaren jardunbidean, haizeak putz egiten duen norabidean baino".
|
|
|
Armand David apaiz lazarista 1861ean bidali zuten Pekinera misiolari, hogeita hamasei urterekin, eta hasiera batean txinera eta bertako ekanduak ikasten aritu arren, oso laster hasi zen inguruetatik
|
joan
etorri txikiak egiten, ehunen bat kilometrotakoak, ibilaldi horietan bilduma zoologiko eta botaniko oso interesgarriak eskuratu zituelarik. Izan ere, Txinara Pariseko Natur Zientzietako Museoko irakasle askoren enkarguekin iritsi zen, bertako fauna eta florako aleak bildu eta Frantziara bidal zitzan.
|
|
|
Bada, 250 espezie berri zeuden, Pariseraino iritsitako landare horien artean. Armand Daviden lagin naturalistiko joriak metatuz
|
joan
ziren Pariseko museoko karraju eta sotoetan, eta urte luzeetarako lana eman zien talde taxonomiko desberdinetako adituei, esate baterako, ugaztun, narrasti, anfibio eta arrainak sailkatu eta identifikatzeko, eta bai era askotako ornogabeak, batez ere tximeletak, kakarraldoak, armiarmak, barraskiloak, izainak, zizareak eta. Hau da, Armand
|
|
|
Armand Daviden asmoa Pariserantz lehenbailehen abiatzea bazen ere, hiriburua setio baterako prestatzen ari zelarik, Ezpeletara joatea pentsatu zuen, Euskal Herrian familiarekin sendatuko zelakoan gerla amaitu artean. Nolanahi, Marseillatik Savona hain gertu egonik, Italiako hiri horri bisitalditxo bat egitea deliberatu zuen, bertan irakasle iragandako urteek tira eginda edo, eta horrela Genoara
|
joan
zen eta Doria markesaren etxean egonaldi bat egin zuen. Giacomo Doria markesa aspaldiko lagun du Armand Davidek, izatez, bere ikasle ohia baitzen.
|
|
|
Alegia, Armand Davidek darwinismoarekin egin zuen topo Genoan. Jakina, Darwinen Espezieen jatorria liburu iraultzailea 1859 urtean argitaratu zelarik, gure David zangarra haren irakurri gabe partituko zen Txinarantz, eta Zeruko Inperioan zeharreko
|
joan
etorri eta nekeek ez zioten aukera handiegirik opetsiko holakorik plazaratu zela eta zelako eztabaidak piztu zituen jakiteko.
|
|
|
Armada ez egiteko, ihes
|
joan
nintzan Ameriketa heltu, bi sos sakoletan.
|
|
|
36ko gerraren ondorioz, Nikolas Ormaetxea Orixe()"
|
joan
" beharrean aurkitu zen, eta 1938 bitartean Frantzian eta Ipar Euskal Herrian (Donibane Lohizune eta Bidarrain) erbesteratu zen, Ameriketaraino urrundu aurretik: lau urtez (1950) bizi izan zen Guatemalan eta El Salvador en.
|
|
|
Domingo hamahiru urterekin iritsi zen Uruguaira 1842an, eta laster hartu zuen parte hango Guerra Grandeko bataila odoltsuetan. Bakearekin, 1851n Buenos Airesera
|
joan
zen medikuntza ikasketak egitera, baina gerora ganadu hazkuntzan aritu zen bete betean Soriano departamentuan eta etxagun boteretsu bihurtu. Hor eman zion aterpe bere lehengusuari, Jose Maria Iparragirre bertsolariari, zeinak Ordoñanaren artaldeak zaindu baitzituen 1859 tartean, harik eta Montevideora aldatu zen arte, oso laster erreka jo zuen Gernikako Arbola ostatua gobernatzera.
|
|
|
Zenbat euskaldunek emigratu zuten Ameriketara? Ba, hainbat arrazoi tarteko, ez dago zehatz jakiterik zenbat euskaldun
|
joan
ziren Ameriketara, eta sarri askotan ezin da argitu ere zergatik utzi zuten sorterria. Estimazio batzuen arabera Hego Amerikan euskal jatorriko 400.000 lagun inguru egongo ziren.
|
|
|
Tarteko urte luze horietan bazeuden egon euskaldunak, baina, ez zitzaien garatu talde berekoak izatearen kontzientzia. Eratuz
|
joan
ziren Ameriketako kolektibitate horien guztien ezaugarrietariko bat izan da bai frantses euskaldunez eta bai euskaldun espainolez osotu zirela azkenean. Alabaina, euskaldunen jatorri bikoiztasun horrek luzatu egin zuen euskal kolektibitatearen eraketa prozesua, gainditu behar baitziren lehenago elkarte" basko espainol" eta" basko frantsesak".
|
|
|
Adrianek bere modura adierazi zuen denon sentimendua: " Lehenago
|
joan
behar nian nire bizkar okerra zuzentzera. Hartara ez genian hainbeste denbora pasa izango pinguino haien artean".
|
|
|
Bigarren honetan, lauki handi bat zegoen lurreko zementuan marra beltzez markatuta, eta bere baitan, letra erraldoi eta halaber beltzekin, Maderas de Obaba jartzen zuen. Martin ikusi nuen laukian sartuta, letra haien gainetik
|
joan
eta etorri.
|
|
|
Erre ezazu bat, nahi baduzu." Martinek ez zuen eskaintza aintzat hartu. Zutik jarri eta Cesarren pareraino
|
joan
zen. " Jean hau ez dut behin ere probatu.
|
|
|
Bultzada ere bai." Joseba hurbildu zitzaigun. " Noiz
|
joan
behar duk Teresarengana, Martin?", galdetu zion. " Oraintxe bertan."" Ba eman animoak gure partetik.
|
|
|
Lurrera bota zuen Cesarrek emandako zigarroa: " Bazekiat ezetz, Joseba, baina proban jarri nahi nian", esan zion, eta Lambretta hartzera
|
joan
zen.
|
|
|
Baiezkoa eman nion, luze gabe bisitatuko nuela. " Denok
|
joan
gaituk. Adrian bera ere bai, nahiz gaitz kontuak gorroto dituen.
|
|
|
" Denborarekin bazabiltza, zergatik ez gara joaten buelta osoa emanez?", proposatu zidan berak. Errepidetik
|
joan
gintezkeela esan nahi zuen, gero, auzune berria eraikitzen ari ziren esparrutik, errekaren pareko bidea hartu eta bere etxeraino jarraitzeko. Kolegioko Carmelok esan izango zukeenez, berak hiru mila pauso inguruko paseoa nahi zuen nire ondoan, ez soilik bostehunekoa edo laburragoa.
|
|
|
Ekainaren lehen astean
|
joan
nintzen, azkenez, Teresari bisita egitera. Telefonoz deitu nion bezperan.
|
|
|
Haurtzaroko jostalekua zen biontzat. " Basora ere
|
joan
gintezke", esan zuen berak. Basoak alde guztietatik inguratzen zuen hotela.
|
|
|
Hotelaren goiko solairua," ganbara", oso sabai baxukoa zen, eta burua makurtuta
|
joan
behar izan nuen pasabide estu batean aurrera. Ezker eskuin, atetilak zeuden, kandaduekin gakotuak.
|
|
|
Teresa esertzen hasi zen poliki poliki, beso bat lurrerantz luzatuz; baina mugimendua burutu baino lehen irristatu eta lurrera
|
joan
zen, eta etzanda gelditu. Hankak agerian geratu zitzaizkion izterretaraino.
|
|
|
Garbi eta distiratsu zegoen hura ere. " Aitagana
|
joan
nintzen Gregoriok hau erakutsi zidanean, Gregoriok erakutsi zidala esan gabe, noski, bestela nire enamoratu hori txikituko zuen —belauniko jarri eta arma txikia zorroan sartu zuen. Aita haserretu egin zen, baina azkenean pistola hau agindu zidan.
|
|
|
" Hemingwayk kontatu zidan. Cinzannoren jabeak eskainitako festa batera
|
joan
zela, eta bermut bat eskatu zuela anfitrioiari ohore egitearren. Orduan anfitrioia hurbildu eta esan omen zion, zer ari haiz zerrikeria hori edaten?
|
|
|
Ez bazarete isilka ari, eseri gurekin."" Deituko diot amari telefonoz eta zurekin bazkalduko dut", esan nion Cesarri. " Oso ondo, David", esan zidan berak, eta Redinen ondora
|
joan
zen esertzera.
|
|
|
Laster etorriko da uda pasatzera. Kaliforniako rantxoan bero handiegia egiten omen du."" Egunen batean
|
joan
dut berarekin hitz egitera. Susanaren aitak behin baino gehiagotan hitz egin dit berari buruz." Apurka, osatuz nindoan Cesarrek, Susanaren aitak edota nire osaba Juanek erabiltzen zuten Bigarren Esparruaren planoa; oso soila, artean.
|
|
|
Cesarrek kikaran geratzen zen kafea edan zuen. " Victoriaren etxera
|
joan
beharra daukat. Badakizu, bera ere kezkatuta dago —zutik jarri zen— Oso justu dabil Kimikan.
|
|
|
Arratsaldeko hirurak arte aritu dira irakurketarako testuak antolatzen. Gero Visaliako aireportura
|
joan
dira Helenen bila.
|
|
|
" E se ri, e se ri, e se ri". Aroztegi zaharraren estalpean sartu ginen, eta han zeuden lasto baletako baten albora
|
joan
nintzen. Begiak itxi nituen.
|
|
|
Goiz batean kanpai eta txapligu hotsa aditu nuen, eta jostundegira
|
joan
nintzen haren arrazoia galdetzera. Hutsik zegoen, ordea.
|
|
|
Redin, berriz, Grezian zebilek. Nonbait asko ordaindu dizkiozue zerrategiko klaseak, eta oporretara
|
joan
duk. Lehengoan postal bat jaso zian Genevievek.
|
|
|
Hitz horiekintxe. Genevieve atzeraka erori zen ia, eta Berlinori kontrako eztarrira
|
joan
zitzaion zopa. Baina inor ez zen ausartu hitz erdi bat esatera.
|
|
|
" Gaur goizean ez duzu klaserik edo beste inolako obligaziorik. Gizonezkoak Madrilera
|
joan
dira, eta Genevieve Pauera", esan zidan. " Ez nekien ezer", esan nion.
|
|
|
" Ez? Ba zure aita ere
|
joan
da. Kirol zelaiaren eta monumentuaren inaugurazioa prestatzen ari dira denak."" Aspaldi honetan ez dut gurasoekin asko hitz egiten", esan nion.
|
|
|
" Nik bezala, orduan. Genevieverekin behintzat oso gutxi hitz egiten dut."" Martin ere
|
joan
egin da orduan. Ez zidan ezer aipatu."" Uste dut azken mementoan gonbidatu zuela aitak.
|
|
|
" Bitxiena da ni ez nintzela nire ezbeharraz konturatzen", esan zuen berak. Bankutik altxa eta oholezko hesiraino
|
joan
zen. Han zutik jarrita, atzean Obabako haran guztia zuela, argazki baterako posatzen ari zela ematen zuen.
|
|
|
" Andre zintzoa da, bere modura. Astun samarra, batzuetan." Hesia utzi eta harrizko beste banku bateraino
|
joan
zen. Eguzkiak bete betean eman zion.
|
|
|
Leihoraino
|
joan
zen. " Ikusten al duzu gauza zuri hura?"" Zein?"" Zuhaitz lodi hartan dagoena.
|
|
|
" Egia da, David. Baina gero, Amiani tenientearen andreari poverina mia hura entzun nionean, ganbarara
|
joan
eta hona jaitsi nuen. Tiroa eman nahi nion neure buruari.
|
|
|
" Ba, ez dakit nola egingo dugun. Esan dizut lehenago, hotelean daukagun beste kamareroa Madrilera
|
joan
da aitarekin." Bere anaiari buruz ari zen. Martinek kamarero lanak egiten baitzituen tarteka.
|
|
|
Martinek kamarero lanak egiten baitzituen tarteka. " Neronek
|
joan
dut orduan", erabaki zuen.
|
|
|
" Teresa ez dago hemen. Zerbait jatera
|
joan
da sukaldera. Herman Hesseren liburua irakurtzen utzi nau ni." Eseri egin nintzen ohearen ertzean.
|