|
2004
|
|
|
" Esker txarreko
|
jendea
, munduan den jende motarik okerrena", pentsatu nuen nire artean. Nor, eta Pauline Bernardette engainatu behar.
|
|
|
Nola ez beitzioen elkarri entelegatzen, kexuak eta aharrak sortzen zituzun nonahi, eta ez zeien lanean aritzen ahal. Halatan, torrea bere hortan utzirik,
|
jendea
oro, saldoka, nor bere mintzaje berriarekin, mundurat buruz partitu zen. Gu uskaldunok, Pirinio bortura dino heldu ginen.
|
|
|
Eta batzuetan kanoiak. Eta baita abioiak ere inguru guztiak metrailatzen eta mota guztietako animali
|
jendea
hiltzen. Abioi horietako bat hemen inguruko mendi batera erori zen.
|
|
|
Burua lurrera botatzen nuen bakoitzean, beraiek altxa eta segitzera behartzen ninduten. Une batez, La Vache ikusi nuen kalean gora,
|
jendea
alde guztietatik zuela eta itobeharrean: bera ere odoletan zegoen, berak ere probatua zuen Antiaju Berderen eztena.
|
|
|
—ukatu zuen La Vachek— Antiaju Berde, Eztenas alegia, jeneralak hona bidali duen sikarioa da. Balantzategi inguruan dabilen
|
jendea
harrapatzeko, noski.
|
|
|
Aldaketa bat, bazen zerbait. Kanpoan geldituko ginen, eta hartara mendiko
|
jendea
ikusiko genuen beren zaldiekin etxera inguratzen.
|
|
|
sari handia ukanen ziala pertz hari kolpurik handiena emanen zeionak. Eta bai
|
jendea
saldoka jin ere, sariarendako, segurki, jendea orduan ere soskoia zelakoz. Eta, mailuarekin batek, borrarekin besteak, harri buxi batekin ondokoak, haik orok joiten zizuen pertza, behin eta berriz, jo hemen pertza, eta jo han pertza.
|
|
|
sari handia ukanen ziala pertz hari kolpurik handiena emanen zeionak. Eta bai jendea saldoka jin ere, sariarendako, segurki,
|
jendea
orduan ere soskoia zelakoz. Eta, mailuarekin batek, borrarekin besteak, harri buxi batekin ondokoak, haik orok joiten zizuen pertza, behin eta berriz, jo hemen pertza, eta jo han pertza.
|
|
2010
|
|
|
Lehen susperraldi erlijiosoa hamarkadan gertatu zen. Garai honetan aukeratuen eta ez aukeratuen arteko muga puskatu egin zen eta elizek sinesgabeei ateak ireki nahi izan zizkieten; bestetik, protestantismoaren ministroak (Bibliaren ikerlariak) predikatzaile bihurtu ziren,
|
jendea
pertsuasioz eta karismaz bereganatu nahi zuten elizgizonak.
|
|
|
Martinengana oldartu eta laukitik kanpora bidali zuen bultzada bat eman nion. " Uztak
|
jendea
bakean!", egin nion oihu, ukabila altxatuz. Jo egin nahi nuen, matrailezurra hautsi nahi nion.
|
|
|
Oso gogoan zeukan Miguel maisuak falangistez esaten zuena: Espainian zeuden eskuindar talde guztietatik, haiek zirela intelektualenak, poeta eta artista asko zebiltzala haien artean, eta
|
jendea
hiltzen hasten zirenean errukirik gabe hilko zutela," idealistak eta militarrak nahasten direnean beti gertatzen den bezala". Baieztapenak, entzundakoan exageratua iruditu bazitzaion ere, zentzu betea zuen ordurako, nahiz gerra hasieratik hilabete besterik ez izan.
|
|
|
Ez zuen pentsatu ere egin nahi zer egingo zioten hildako falangisten kideek harrapatuz gero. Bazuen kriminal haiek eragiten zituzten torturen berri, begiak ateratzen zituztela koilarak erabiliz, edo burdin txapa goritu batera botatzen zutela
|
jendea
behin eta berriro. Sufrimendu haren aldean balaz hiltzeari gozo irizten zion.
|
|
|
Adelak burua astindu zuen. " Zure ama Lubisekin hitz egitera etorri zen —esan zidan— Carmen hemengoa da, ondo ezagutzen du hemengo
|
jendea
. Eta jakina, Lubisi galdetu zion.
|
|
|
Azkenean, King' s Streeteko j atetxe txinatar batera j oatea erabaki genuen. Ez janari hura gustatzen zitzaigulako, baizik eta, ordaintzerik ez genuenez, jatetxeko
|
jendea
txikia eta otzana izatea komeni zitzaigulako...".
|
|
|
Denborarekin, joko hark, Amerika gogora ekartzearenak, ustekabeko norabidea hartu zuen don Pedrorentzat. Bere iraganeko
|
jendea
, lekuak eta objektuak hazi, zehaztu egin zitzaizkion espirituan. Ez espero zitzakeenak, ez lagunei kontatutako pasadizoekin lotuak, baizik eta halabeharrez bere gogora etorriak:
|
|
|
Zein lekutan, zein aberritan: ez Angelen edo Berlinorenean, ez nirekin batera ikasten zuten Adrian, Joseba eta beste kideenean, baizik eta, berriro ere, iraganeko
|
jendea
bizi zen hartan. Eta bazen, bestalde, mintzaren mintza, hirugarren plazer bat ere:
|
|
|
Ezetz erantzun nion. Gerra atera baino lehen, talde bat ibiltzen omen zen inguru horietan kamioi batekin, eta
|
jendea
bildu eta Donostiara eramaten omen zuten beste andre horien etxeetara. Horrenbesteko bat kobratu eta servicio completo.
|
|
|
Eta ezin zuen kamioiaren kontu hura sufritu. Lotsagarria iruditzen zitzaion,
|
jendea
animaliatzat hartzea. Kontua da salatu egin zituela.
|
|
|
Zurrumurrua arestian baino ozenago eraberritu zen, eta
|
jendea
korrika abiatu zen errepidera. " Zer ari da gertatzen, ordea?", esan zuen gizonak.
|
|
|
" Begiratu nahi baduzu, joan beste horiek dauden tokira edo igo horko gaztaindegi horretara", esan zidan erdaraz. Egia zen, zuhaitz artean ere
|
jendea
zegoen. Zigarro piztuen puntta gorriak mugitzen ziren ilunpean.
|
|
|
Ordurako mugimendu handia zegoen Urtzaren inguruan, gorputza ateratzeak normaltasuna ekarri izan balu bezala. Belazean eseri eta begira egondako
|
jendea
altxatzen ari zen, eta gaztainadiko asko bidera jaitsita zeuden, etxerako asmoz.
|
|
|
" Pertsegituak salbatzea beste helbururik ez zian izan gordelekuak gutxienez bi mendez. Hik eta hire lagunek, berriz, aurkako helburuarekin erabili duzue, bahitutako
|
jendea
ezkutatzeko". Ahotsa ezagutu nuen.
|
|
|
Zehatzago esateko boxeoaren historiako une gorenak. Eta
|
jendea
, izugarri jende, irudi haiei begira pilatzen zuan. Ez zuan elurteak ekarritako jendea, baizik eta bere gogoz eta elurtea gaindituz iritsitakoa.
|
|
|
Eta jendea, izugarri jende, irudi haiei begira pilatzen zuan. Ez zuan elurteak ekarritako
|
jendea
, baizik eta bere gogoz eta elurtea gaindituz iritsitakoa. Madrileko urbanizazioetakoa.
|
|
|
Eta alaba bat bezala maite izan zuela berak. " Harrigarriena zera duk, bere kasuan —esan du Josebak Adrianen hitz egiteko modua parodiatuz— Paulinak gona luzeekin janzten duela
|
jendea
. Traizioa egiten ziok bere gazte sasoiari.
|
|
|
Bestela ere ariketa fisiko handia egiten diagu hemen." Josebaren posturak indarra hartu zuen. " Oso diziplina gutxiko
|
jendea
zarete", hots egin zuen Carlosek keinu zakarrez. Handik aurrera are eta lehorragoa bihurtu zen, eta bileretarako bakarrik hurbiltzen zen guregana.
|
|
|
Hamar minutu geroago, segizioko
|
jendea
bere etxerako bidea hartzen hasi zen poliki poliki, nor bere pentsamenduekin, goibel alde batetik heriotzaren garaipen bat ikusi berria zutelako, pozik bestetik beren gorputzaren epeltasuna sentituz(" gu hemen gaude oraindik, mundu eder honetan"). Ezagunen artean, Opin eta zerrategiko hainbat langile ikusi nituen aurrena, eta jarraian zerrategiko gerentea, Josebaren aita, oso eroria iruditu zitzaidana(" ez sobera kezkatu esan izango nion, zure semea Frantzian dago, arriskurik gabe").
|
|
|
Izter erdirainoko blusoi zuriekin ibiltzen zen gehientsuenetan, edota behar baino hiru eta lau taila handiagoko jertseekin. Baina bere kasuan
|
jendea
ulerkorragoa zen. Pentsatzen zuten bere bizkar okerragatik janzten zela modu hartan, konkorrak disimulatzeko; ez, Joseba bezala, bere bizimodu aldrebesaren ondorioz.
|
|
|
Galdutako aukera izan zen. Aldi hartan egia esan banio don Hipolito erretore zuhurrari —" gerrako gertaera larri batzuen berri izan dut, eta susmo bat daukat, galdera bat etortzen zait gauero,
|
jendea
hiltzen ibilitako gizon baten semea ote naizen" —; aitorpen hori egin banio, agian, sendabidean jarriko zatekeen nire arima. Loiolako gizona zen partez, gizon praktikoa ere izango zen don Hipolito, ez zuhurra soilik:
|
|
|
" Zer moduz
|
jendea
–", galdetu nion. " Zer jende, David?"" Zer jende izango da ba, Teresa?
|
|
|
Gainera, egurrezko hiru mahai luze zeuden hule zuriko mantelez hornituta, zein bere banku luzeekin. Oro har, sukaldeak ostatu zahar batekoa zirudien,
|
jendea
zaldiz edo oinez ibiltzen zen garaikoa. Osaba Juanek oparitutako hozkailuak bakarrik adierazten zuen kontrakoa.
|
|
|
Bere sorlekuan nekatuta, amorrarazita bizi dena urruneko lekuren batekin hasten dela gogoetan, eta Hasiera bat imajinatzen duela han, ordu arteko neke eta gaitz guztien ezabaketa, eta batzuetan, haurtxoen moduan jokatuz, oposaketa xeheen ildotik asmatzen duela leku berrian, Ameriketan, kasu, izango duen bizimodua: " Hemen
|
jendea
gaiztoa da, han zintzoa; hemen behartsu bizi naiz, han duintasunez, agian aberats; hemen maitasunik gabe, han zoriontsu". Horrelaxe eraikitzen dela paradisuaren lehen ideia.
|
|
|
Lehiakideek bi lerro osatu zituzten: Iruain bailara inguruko
|
jendea
alde batean —Ubanbe eta Pantxo tartean— eta, Opin buru zela, eliza inguruko baserrietakoa bestean. Haiei begira ehun bat pertsona izango ginen, gehienak elkarri galdezka, zer gertatzen ari zen ulertu gabe.
|
|
|
Arratsaldeko seiak aldera hasten zen
|
jendea
hotelera iristen, eta mutil talde gehienak miradoreko petrilaren inguruan edota kafetegiko terrazan egoten ziren zigarro erretzen, edota kuba libreak zein gin tonicak edaten; neskak, berriz, lorategira jaitsi eta handik paseatzen ziren harik eta, zazpiak aldera, dantzaldirako bidea hartzen zuten arte. Pieza biziak jotzen hasten nintzen une hartan, eta den denek dantzari ekiten zioten iskanbila batean:
|
|
|
Apartatu egiten nituen begiak Virginiaren etxeko argitik, esnatu egiten nintzen, dantzaldira itzultzen nintzen. Besarkatutako
|
jendea
ikusten nuen nire aurrean; Ubanbe eta Opin ikusten nituen neskei hitz egiten, eta Joseba eta Adrian kafetegiko terrazan zerbait edaten. Eta batzuetan, baita Lubis ere, Pantxoren bila etorrita.
|
|
|
" Niri behintzat hala iruditzen zaidak. Ez diat elurrik ikusten, ez diat boltxebikerik ikusten, eta batez ere ez diat vodkarik ikusten." Aulkian zutitu eta miradorea seinalatu zuen, terrazako
|
jendea
, gure mahaia. " Halere, ez nauk kexatuko.
|
|
|
Casatschok. Tenperatura zerbait jaitsia zegoen ordurako, eta terrazan ohizko
|
jendea
zegoen, ehun eta berrogeita hamarren bat neska eta mutil, erdiak edo dantzan, beste asko petrilaren inguruan begira, mordoxka bat —udatiarren taldea, baita Victoria, Niko eta Susanarena ere—, kafetegiko terrazaren toldopean, freskagarriak edaten edo izozkiak jaten.
|
|
|
Moro are eta erotuago jarri zen dantzaldiko
|
jendea
egoeraz jabetu eta bera setiatu nahian hasi zenean, eta beldurra ere hartu nuen itsumustuan petril aldera zihoala ikusita. Lorategira eroriz gero, bizkarrezurra hautsiko zuen.
|
|
|
" Uzteko bakean!", egin zuen Pantxok garrasi. " Hoteleko
|
jendea
esnatuko dik —esan nion Josebari— Egin dezala lo. Ez dik hotzik egiten".
|
|
|
Bikandi eta bere kideak —entomologoa salbu, pentsatu nuenez ziren beste aberri edo mundu batekoak, baizik eta, Cesar nire irakasle ohia edo osaba Juan bera bezala, pertsona bikoitzak, bi mihi, bi izen, bi lurralde zituztenak. Beste hitz batzuetan, isilkako lan politikoan ari zen
|
jendea
. Obabako plazan bonbaz txikituta zegoen monumentuarekin gogoratu nintzen, eta ekintza hura bereganatu zuen organizazioarekin.
|
|
|
Monumentuan bonba jarri zutenetik ez daukate bakerik. Zure aitak dio Frantziatik etortzen diren aktibistek herri txikietako
|
jendea
entrenatzen dutela txarkeriak egiteko, eta probak egiten dituztela. Horregatik banatu zutela paper hori Miss Obabaren kontuarekin.
|
|
|
Badiaren ertzetik paseatzen zebilen
|
jendea
korrika hasi zen. Benetako jasa ari zuen.
|
|
|
Bai horixe, ez litzateke toki txarra —Xigu hiria, esan nahi dut— gure kooperatiba Txina konkistatzen hasteko. Gainera Ugartek esan zidan Korporazioa jada badela hiri horretan, beraz dagoenekoz" gure
|
jendea
" ere badago bertan, ezta?
|
|
|
Urte haietan enpresa ugari gero eta arazo larriagoak izaten hasi ziren fakturak kobratzerako garaian. Euskal Herrian ere azkar zabaldu zitzaigun Espainiatik etorritako pozoia, kolokan jarri arte euskaldunok hitzezko
|
jendea
ote ginen ustea.
|
|
|
Esan behar da eguerdi arruntetan inor gutxi dabilela orain poteoan,
|
jendea
soilik jai-egun seinalatuetan ateratzen delako txikiteoan.
|
|
|
Gainerako mahaikideei, ordea, ez nien inongo keinurik antzeman haien aurpegiera profesionalean. Ondo hezita dator
|
jendea
orain, helduek zein gazteek badakite interes espresio neutroa jartzen barrutik nazkaz gainezka egon arren.
|
|
|
Internet oso toki ona da
|
jendea
ezagutzeko, erantzun zuen umeak, besteok zur eta lur utziz.
|
|
|
"... Nafarroako
|
jendea
oso ergela iruditu zaigu azken bi aste hauetan, eta beren mintzaira ulertezina. Ez dute ulertzengaztelania ona, berezko hizkuntza dutelako, oso arrotza.
|
|
|
Toki hauei guztiei nafar erregeek lege bereziak eman zizkieten foruakkanpotarrak erakartzeko, artisautza eta merkataritza azkartzeko asmotan alde batetik, eta bertako noblezia eta eliz kargudunen botereari aurre egiteko bestetik. Horrela, estatus berezia zuten etorkin ugari kokatu ziren bideko herri eta hirietan, bereziki Okzitaniako
|
jendea
, bai eta frantsesak, juduak edo alemanak ere. Denborarekin, juduak salbu, talde hauek guztiz nahasiak gelditu ziren bertako jendearekin.
|
|
|
1338 urteko erroldan ingeles izena eta euskal deitura duen
|
jendea
ageri da: Willem d’Urrutre, Willem Goyheche, William de Sante Gracie... duzu gauza motza zo tzellen (kontatzeko)
|
|
|
Beren zaldiek oso apatx gogorrak dituzte lurraldearen laztasunagatik. Bada herri honetako
|
jendea
ipar aldean bizi dena, Atlantiko itsasertzean".
|
|
|
Sinesmen soileko munduan ere, usadioak garaian garaikoak izan ziren Euskararen lurraldean, inguruan gertatzen zenaren antzera. Heriotza errituetan, adibidez, megalitoen erabilpena hego mendebaletik zabaldu omen zen Europara, eta Euskara
|
jendea
ez zen salbuespena izan.
|
|
|
Herri hauek aipatu teknika eta ideia berriak ezagutu eta onartu egin zituzten, beren mintzaira propioei eutsiz. Beraz, ordurako, Euskararen
|
jendea
|
|
|
Hala ere herrietan, eguneroko bizitzan,
|
jendea
maiz etxearen izenez ezagutuagoa zen deituraz baino. Hau hain zen horrela non, oraindik XX. mendearen hasieran, 18 urteko gazteek ez baitzuten askotan bere deitura ofiziala ezagutzen, espainol edo frantses armadara joan eta erregistroetan ofizialki zein zen ikusi arte.
|
|
|
Deitura bikoitzen sistema hau Araban eta Lizarra aldean mantendu da orain arte bizirik, gainerakoetan patronimikoa (Ortiz, Lopiz, Peritz, Velez...) baztertuz joan zen, asko errepikatzen baitziren eta, ondorioz,
|
jendea
identifikatzeko balorea galdu zutelako. Horrela, bigarren parteak (Latxalde, Iriberri, Germieta, Arostegi...) iraun zuen bakarrik deitura gisa.
|
|
|
Clarissa: Gero, aurrera segitzen duzu eta Liburu
|
jendea
bizi den tokiraino iristen zara.
|
|
|
Ez, Liburu. Liburu
|
jendea
. Ez al duzu haiei buruz deus aditu?
|
|
|
Clarissa: Desagertu den
|
jendea
. Batzuk atxilotuak ziren izan eta ihes egiteko konpondu.
|
|
|
Guy: Baina zergatik deitzen duzu Liburu
|
jendea
ez badute legetik at deus egiten?
|
|
|
Orduan senti baititzake nor nahik eri muturretan ferekaka, giltzak, euskara
|
jendea
honaino ekarri duten giltzak. Oso sinpleak, tituluko bi hitz soiletan ohatzeraino sinpleak, hainbeste sinpleak non harrigarriki begiratuko baitiezu aspaldian begipean zenituen gauzei, izan dezaketen balio berriztatzailea antzematen hastean.
|
|
|
Teoria hau guztiz ezbaian eman dute euskalariek, baina harrigarria da John Foster bezalako genetista, Europako populazioaren genoma aztertu ondoren, bat heldu dela
|
jendea
Pirineoetatik Europa osora zabaldu zela esaterakoan (B).
|
|
|
da, neolito aro honetan, kultura garapen aski garrantzitsuaren barnean, desberdinak ziren herri auzo eta etorri berrien aurrean, osatzen zuen taldeaz jabetuko zela Euskararen
|
jendea
. Horren kontzientzia mintzoaren bidez, hain zuzen, heldu zen, beren burua definitzeko hizkuntza oinarritzat hartu baitzuten:
|
|
|
Gisa honetan, milaka urteren buruan, indoeuropar herriek gaur egungo Europa ia osoa" bete" zuten, salbuespenak salbuespen, haien artean bakarra mendebalean: Euskararen
|
jendea
.
|
|
|
1925 urtean Iruñean sortu zen Euskararen adiskideak elkarteak mintzaira" erakustea, laguntzea, sustatzea eta zabaltzea" zituen xede, hala nola herri ohiturekin zerikusia zuen oro. Alderdi politikoetarik at zegoen (estatutuetan espreski ageri zena), iritzi politiko desberdineko
|
jendea
biltzeko.
|
|
|
Lerro bat desagertu orduko hiru abioiz osatutako beste bat agertzen zen, bonbak etenikgabe jaurtiz. [.] ez ziren nonbait konformegeratu eta kalean edo bideetatik ihesean zebilen
|
jendea
metrailatu egin zuten[.] Ezin sinestuta genbiltzan" Zergatik hau. Zer pasa da" eta halakoak esanda".
|
|
|
Haatik mende xahar heietan ez zuten oraiko zorte bera. Egungo egunean
|
jendea
heien beldur da, edo, hobeki erraiteko, heien ohointzen beldur. Alaintsot, nehork ez du nahi heiekilako makurrik.
|
|
|
Irekia izateko dudarik gabe. Erran du bera ez zela antzokian ibiltzen, baina entzun zuela ontsa zela (ontsa da maite dutenentzat),
|
jendea
kontent zela (zer jende ez du erran). Konplexatua?
|
|
|
Jende militantea, ezkertiar abertzale ELB motako jende hori. Beraz, hori egitean arriskuak hartzen direa,
|
jendea
mobilizatzen da edo jada mobilizatua den jendea bezero bilakarazten eta zenbaki egiten. A n justifikatzeko publikoa sortzen dela.
|
|
|
Jende militantea, ezkertiar abertzale ELB motako jende hori. Beraz, hori egitean arriskuak hartzen direa, jendea mobilizatzen da edo jada mobilizatua den
|
jendea
bezero bilakarazten eta zenbaki egiten. A n justifikatzeko publikoa sortzen dela.
|
|
|
DRAC enpresa komertziala da eta merkatuak behar ditu. Gure kultura ez zen kontsumista, baina haiek salbidea ikusten dute
|
jendea
plazan bildurik ikusten dutelarik. Garruzeko feriari lotuko zaizkio, pagatzen den zerbait antolatuz zerga kulturalaren ordainarazteko idi tropa bati.
|
|
|
" bitxi da hemen mutikoak ere dantzan ari dira gogotik". Herriko ausagailuetan, kabalkadetan,
|
jendea
mugitzen da ez komunitarismoaren errebindikatzeko, auzo herrira joateko gidatzeko baimena dugu orain, baina ikusteko gazteek zer prestatu duten. Gureek egina, pastoralaren funts handienetarik da hau, testua eta gainerateko gauzak baino gehiago.
|
|
|
(Hau amu merkea da Iparralde honetan diren usaiako axalezko kritikek uste ukan dezaten 1936an conges payes en kontra izanen nintzela). Badakit formulatze batzuk gogorrak direla,
|
jendea
gaitzituko dela. Asumitzen dut gaiztakeriarik gabe eta hoztasun osoz.
|
|
|
" Artetik errateko" bezala, hor baitira kalkuluak, gogoetak egiten, goratik pentsatzen dena ez baita mentsa: zuka baizik ari ez diren tokietan
|
jendea
toka edo noka mintzo zaio bere buruari.
|
|
|
Hainbat itzulinguru eman eta gero Oraneratz hurbiltzen hasi zirenean, berriz, itxura susmagarriko
|
jendea
ere ugalduz joan zen, merkatariz mozorroturiko espioiak izan zitezkeenak, eta haien errezeloz atzera egin behar izan zuten ostera ere.
|
|
|
848. Hiriko
|
jendea
ez zen hain ospe onekoa izan Erdi Aroan zehar; hala sortu ziren bilau bezalako hitzak. Baina XVII eta XVIII. mendeetan, gortearen aldemenean burgesia nagusitu zen eta, XIX. menderako, hiria bihurtu zen gailentasun ekonomiko, politiko eta kulturalaren gune.
|
|
|
867. " Hilgarritasunaren arazoa" modu harrigarriro arrazistan azaltzen da gaur egun ere, denon. Hala hiltzen da Hirugarren Munduko
|
jendea
, bonbardaketarik bonbardaketa, urrundik, aseptikoki, andanaka, hildakoak identifikatu beharrik gabe eta zenbat hil diren ere kontatu gabe. Intsurrektuez aparte, hilgarria da populazioa zibila.
|
|
|
925. Endogamia, ahaidetasun gertuko pertsonen arteko ugalketa modua da. Kultura bereko
|
jendea
elkartzea ez da zertan endogamikotzat hartu. Frantzian, soziologia datuen arabera, benetako joera endogamikoak sozio ekonomikoak dira batez ere.
|
|
|
1963an, Afrikako estatu independente berriek, europarren babesarekin, kolonialismoak utzitako mugak mantentzea erabaki zuten. Etnia desberdineko
|
jendea
estatu bakarrean, etnia berberekoak hainbat estatutan banaturik, eta hainbat arazo ondo antolatzeko. Muga ofizialek muga etniko, linguistiko, historikoekin erlaziorik ez zutenez gero, etengabeak izan dira" arazo etnikoak" Etiopian, Somalian, Ruandan, Kongon, Angolan, eta Afrikako ia estatu guzietan.
|
|
|
942. Antzinako
|
jendea
eta gaur egungo musulmanak baino abantzatuagotzat du mendebaldarrak bere burua. Gustatzen zaio kalkulatzea, ez irribarre maltzurrik gabe, XVIII. mendean ibili zela François Marie Arouet Voltaire, eta Hejirako XV. mendean daudela oraindik musulmanak...
|
|
|
Lehen atea, aurrean jartzen garen bezainpronto automatikoki zabaltzen da, irekiera irudia emanez, baina barruko ateak saltokiko kudeatzaileak babesten dituztenakinoiz baino sendo eta ziurragoak dira. Ez ditugu ikusi ere egiten,
|
jendea
barnean dagoela badirudi, jendeak eta salgaiak, ez beste inork edo ezerk betetzen dutela eremu osoa. Egoera honetan, zeintzuk dira jarrera emantzipatzailearen aukerak?
|
|
|
Egoera honetan, zeintzuk dira jarrera emantzipatzailearen aukerak? ...ltzaile bezala barneratu, nork bere produktua eskaera/ nortasunastandetan jarri dadin; saltokian sartu eta eskaintza batzuk boikotatu ala hondatu; bertako langile izan, ala saltoki erabat alternatiboa eraiki; atariko eskalea izan, ala atarian bertan, kanpoko ate automatikoaren ertzean egonik, etengabean sartzeko imintzioa egin inoiz sartu gabe, honela atea zorabiatuz, sarrera mekanismoa erre arte,
|
jendea
kanpoan utziz". Mario Zubiaga," Gizarte mugimenduen jarduera demokratizatzaileaz", in Zesar Martinez & Asier Blas [ed.], Poder politico y participacion/ Demokrazia:
|
|
|
Gero, kultura modernoarentzat, idazten denekoa baizik ez da kultura. Hala zabaldu zen gortina historiaurrea eta historia banatzeko, historiarik gabeko
|
jendea
eta historiadun jendea aldaratzeko. Ahozkotasunaren eta idatzizkotasunaren arteko errezela izan da harrezkero basakeria eta zibilizazioa, kultura eza eta kultura bereizteko irizpidea.
|
|
|
Gero, kultura modernoarentzat, idazten denekoa baizik ez da kultura. Hala zabaldu zen gortina historiaurrea eta historia banatzeko, historiarik gabeko jendea eta historiadun
|
jendea
aldaratzeko. Ahozkotasunaren eta idatzizkotasunaren arteko errezela izan da harrezkero basakeria eta zibilizazioa, kultura eza eta kultura bereizteko irizpidea.
|
|
|
Obserbazio bat besterik ez da, Jesus Maria Ugalde izeneko ikerlari batek molekulak mugitzen obserbatu ondoren bezala egina. Hau da, idazten ari garenean, molekulok bezala, ez garela ezer zalantzan ipintzen ari, baizik ikuskizun batean parte hartzen.1362 Ez iraganaz, ez etorkizunaz, erabakirik hartzeko baliabiderik ez duen
|
jendea
garela.
|
|
|
Cabo de Agua edo Ras el Ma aldetik iparraldera bi milia eta erdira dagoen uhartedia da: Congreso, Isabel II eta Ry Francisco, hiru irletatik bigarreneko gotorlekuan baizik ez da
|
jendea
bizi; militar edo funtzionario espainolak.
|
|
|
erlijioa, foruak, Carlos VII errege nahia, absolutismoa. Erlijio sentimenduak izan ziren, Fidel Sagarminagaren ustez, euskal
|
jendea
ohitura normalean baketsuetatik atera eta gerla abenturara sarrarazi zutena. Euskaldun gehienak katoliko erromanoak ziren, kultura eta bizimodu oso bat zen hori.
|
|
|
Erregeak plan" sataniko" bikoitza bultzatzen zuen, Mohamed ben Abdelkrimen ustez: Alal el Fassi traidorea sostengatu eta,
|
jendea
miserian loturik, herria Frantziaren eskuetan utzi. Iraultzari eutsi behar zitzaiola proklamatu zuen, Marokotik Frantzia botatzeko, errege eta guzi.
|
|
|
Kabiliako mugimenduak, berrikuntza horren ondorioz, hiru sostengu inportante zituen: emigranteen diaspora zabala, batez ere Pariskoa, distantziatik identitatea berreskuratzen; unibertsitatea eta mugimendu kulturala, Eugene Delacroix, Tangerreko kaleko
|
jendea
. identitate amaziga intelektualki argitzen; eta giza eskubiden aldeko taldeak, kabiliarren kontrako larderia ofiziala publiko zabalagoari ezagutarazten.
|
|
|
Estereotipoak beharrezkoak dira, orduan. Aurreratze edo ekonomia hutsa dira, azken batean,
|
jendea
gauzak edo batak bestea ezagutzeko astirik eta aukerarik gabe dabilen artea.
|
|
|
Menperatzaileen ohiko topikoa da beheko
|
jendea
" gezurtia"," maltzurra" eta" faltsua" dela, eta menperatuen izaerazko" azpikeria" ematen dute batzuetan menperaketarako motibotzat. Menperatuentzat, berriz, arauetara egokitu, gogoa ostendu eta bestela bezala ibiltzea derrigorrezkoa da, batez ere bortxa gogorreko egoeretan.
|
|
|
/ Ai, xeik Amar, arantzadun alanbreen kontra hil zena. / Tizi Azzako
|
jendea
borrokan ari da oraindik. / Gizonak borrokan, emakumeak ere harrika.
|
|
|
515. Gupida eza erraz instalatzen da jendearen gogoan: kontrarioak kriminalak direnez gero, humanismo arrastorik gabeko
|
jendea
, ez da errukirik behar. Errua kolektiboa denez gero, zigorra ere kolektiboa izango da.
|
|
|
565. Giza eskubideen aldeko
|
jendea
mugitu zen populazio zibilaren babeserako arauak bultzatzeko. Hagako Juristen batzordeak, 1923an, airetiko bonbardaketen kontrako eskaera egin zuen.
|
|
|
Kolonialismoaren historian, erresistentzia bentzutu ezinean,
|
jendea
zeharo akabatu beharraren ideia hau sarritan gauzatu da ezabatzearen forman. Espazio kontinentaletan zailagoa da genozidio kasuak zehaztea irletan baino:
|
|
|
Progresoaren ideiarekin batera, eskoziar filosofo, ekonomista eta historialari horiek atzerapena rena asmatu zuten, geografia unibertsaleko salbaiak historia unibertsaleko primitibo bihurturik. Mendebaldeko
|
jendea
, eskema historiko horrekin, besteen iraganaren eta etorkizunaren jakitun eta, beraz, jabe egin zen. Eboluzionismoak, Charles Darwin eta batez ere Herbert Spencerren bidetik, bizitza konpetentzia eta gupidarik gabeko borroka delako ideiarekin, harraparitzari eta bortizkeriari jokabide naturalaren zilegitasuna eman zien.
|
|
|
Eta hor dago ume salbaia, Mowgli, selbatik alde egin ezinik. Ingelesez adierazkorra da jungle hitza, forest ‘baso’ edo ‘oihana’ baino larriagoa da, selbak harrapaturik daukalako
|
jendea
, bizirauteko erail beste legerik gabe. Umea selbatik ateratzea, salbaia ona humanizatu eta hiritar on bihurtzea, horixe da Inperioaren ardura den prozesu zibilitarioa, onez onean egin litzatekeena, edo txarrez txarrean.
|
|
|
Inseguritate giroa ez da, baina, eraso militarrez edota polizia kontrolez konpontzen. Bortizkeria delinkuentziala edo poliziala hedatzen delarik,
|
jendea
etxean abarotzen da, gordelekuan bezala, burdinez eta medio elektronikoz zaindutako etxean eta bizimodu pribatuan. Gizakiaren bakardadea gizakiaren betiko bakardadeaselban baino nabarmenagoa da aberatsen urbanizazio harresitu artillatuetan.
|
|
|
Oraindik ere denboraltasun desberdinekin bizitzea dago. Arrif aldeko aduarrean edo Irati mendi barreneko bordan biziz gero, bakarrik eta lekoreko anbiziorik gabe, urtaroekin bizi zaitezke, naturak eskaintzen dizun denbora lasaiarekin, kultura sustraituetako
|
jendea
mendetan bizi izan den bezala, erlojurik gabe. Nadorren edo Andoainen bizi eta fabrikan lan egiten baduzu, erlojuek markaturiko denbora kronologikoarekin biziko zara, gizarte urbanizatu eta industrialetako jendea bizi ohi den bezala.
|
|
|
Arrif aldeko aduarrean edo Irati mendi barreneko bordan biziz gero, bakarrik eta lekoreko anbiziorik gabe, urtaroekin bizi zaitezke, naturak eskaintzen dizun denbora lasaiarekin, kultura sustraituetako jendea mendetan bizi izan den bezala, erlojurik gabe. Nadorren edo Andoainen bizi eta fabrikan lan egiten baduzu, erlojuek markaturiko denbora kronologikoarekin biziko zara, gizarte urbanizatu eta industrialetako
|
jendea
bizi ohi den bezala. Denboraltasun desberdinok nahastu egiten dira, baina astetako kontratu laboralak, iraupen gutxiko modak, egunetako maiteminak, informazio bilketak, kanta bakar baten arrakastaren denbora irauten duten musika taldeak, hiru eguneko turismoaldiak ugaldu egin dira.
|
|
|
Antzekoak dira arkeologoek Momoition desenterratzen dituzten IX. mendeko gorpezurrak1305 eta, memoria historikoa errekuperatzeko, Gerra Zibila ikertzen dutenek Andaluziako bide bazter eta soroetan topatzen dituztenak. Euskaldunen historia dira arrankilak edo" harrizko aingurak" erabiltzen zituzten itsasgizonak edo Londreseko emakume sufragistak; Amaiurko defendatzaileak zein Melillako Mohamed Tah Tah; iparrorratzaren asmatzailea zein Balsamedako aittitte alzheimerrak joa; umetako geriza aireko
|
jendea
ezinduak zein Txetxeniako askatzaile ezinduak...
|