|
2000
|
|
|
Hego Euskal Herriaren mailan egunkarien salmenta kopuruak zenbatekoak direneta berauen bezeriaren berezitasunak zein diren
|
ikusi
eta gero, azter dezagun orain, labur labur, herrialde bakoitzeko panorama zein den.
|
|
|
GARA, kalea
|
ikusi
zuela urtebete egin duenean, 52.311 ale saltzera heldu da dagoeneko, eta Hego Euskal Herri osoko kioskoetan dago salgai. Izan ere, EL CORREO, EL DIARIO VASCO edota EL DIARIO DE NAVARRAn ez bezala, GARAk lauherrialdeak hartzen ditu edukiz eta salmenta aldetik erreferente nagusi gisa.
|
|
|
Astekari honen argitalpen elkarteak, Les Editionsde la Semainek, La Semaine des Landes eta La Semaine des Pyrenees ere sortu zituen.Astekari honek hamabost pertsona darabiltza eta tokian tokiko korrespondentzia sarenahiko sendo batez, jada etekinak ateratzen ari da. Azken hamarkada osoan
|
ikusi
ahalizan dugu estatuko lurralde osoan asteko prentsaren garapen fenomeno hau enpresaertainen itxurapean (10 eta 49 langile bitartekoak). Tokiko Asteroko Prentsaren (Presse Hebdomadaire Locale) arrakastak laster batean erakarri zituen EskualdekoEguneroko Prentsaren (Presse Quotidienne Regionale) gutiziak, lehia guztiakdesagerrarazteaz eta bere jarduera sektoreak dibertsifikatzeaz arrangura zirelako, irakurleriaren pilaketa eta higadurari hobeto aurre egiteko.
|
|
|
Gainerakoetan ezberdintasunak daude egunkarien artean, bai beren hedapen eremuagatik, eta bai beren ideologiagatik ere. Horrela, aurretik
|
ikusi
dugunez, egunkarinafarrentzat Nafarroa da erreferentzia eremu nagusia, hortik Espainiara jauzi eginez; kanpoan geratzen dira, beraz, Hegoaldeko zein Iparraldeko lurraldeak. Era berean, SUD OUESTentzat esangura gutxi dute Hegoaldeko lurraldeek (agertzen direnean. Euskal Herriarekin zerikusia duten albisteen %7?, hala ere, Euskal Herri osoarierreferentzia eginez eta euskara zein politika gaien inguruan agertzen dira).
|
|
|
hemen agertzen da nabarmenen egunkari abertzaleen eta erregionalista edomadrildarren arteko aldea. Bigarren multzoarentzat (hemendik SUD OUEST kanpoanutzirik) Euskal Herria Hegoaldeko lau lurraldeek osatzen dute, kasurik onenean ere.Lurralde penintsularrei emandako espazioa Euskal Herriari emandakoaren %93tikgora baitago guztietan, leku gutxi eginez bai Iparraldeari(
|
ikusi
dugun legez) baiEuskal Herria bere osotasunean hartzen duen ikuspegiari ere. Egunkari abertzaleetan, ordea, Hegoaldeak ez du agortzen Euskal Herriko errealitatea, baina bistan da aldenabarmenak daudela beren artean.
|
|
|
Orain arte
|
ikusi
dugunaren arabera, egunkarien kokapen ideologiko politikoakeragin nabarmena du Euskal Herriaz eraikitzen den irudian. Oraingoan honako galderahau egin dezakegu:
|
|
|
Bi egunkari horien arteko alderaketa egitean, jadanik Ipar Euskal Herriak bietantratamendu ezberdina duela
|
ikusi
dugu. Euskarazko egunkariak GARAk baino arretahandiagoa ematen dio Iparraldean gertatzen denari.
|
|
|
Euskarazko egunkariak, ordea, Iparraldean eraginaduten albiste gehiago argitaratzen ditu GARAk baino. Hartara, berriro errepikatzen da, aurreko taulan
|
ikusi
dugun joera. Argitu behar da, bestalde, taula bi horien artean agertzen den alde bat:
|
|
|
Frantziako kasua alde batera utzi dugu,
|
ikusi
dugunez Hegoaldeko prentsak osoarreta gutxi jartzen baitio herrialde horri, euskarazko egunkariak izan ezik. Frantziarekin zerikusia duten artikuluak argitaratzen direnean, ez da ukitzen Euskal Herriarekinduen lotura.
|
|
|
aztertuditugun egunkari guztiak euskal gaiei buruz aritzen dira gehienbat, beren ideologiaedozein delarik. Horixe
|
ikusi
ahal dugu 1 taulan.
|
|
|
ukitzen direnean, herrialdepropioaz ari dira gehienbat berri ematen (DEIAren kasuan Bizkaiaz). EUSKALDUNONEGUNKARIAn eta GARAn, ordea, gizarte gaiak orobat Euskal Herri osoan eraginadutenak dira lehen lehenik, eta herrialde bakoitzean dutenak geroago (herrialde bakoitzaren presentzia ezberdina izanik, Iparraldearekin
|
ikusi
dugun bezalaxe).
|
|
|
Xehetasun horiek argitu ondoren, gatozen eguneroko albistegi orokorren azterketara. Lehen ere, ETBren egun osoko programazioaren azterketa egitean
|
ikusi
dugunbezala, batez beste, albiste saioen presentzia %13, 8koa da. Gaztelaniazko kanalean, %20, 1koa da; beraz, aipatzeko moduko pisua du egunerokotasunarekin lotura handienaduen programa mota honek.
|
|
|
Egunkarien azterketan
|
ikusi
dugunaren arabera, gai batzuen inguruan erreferentzia eremu batzuk eraikitzen dira, beste gai batzuen inguruan bestelako eremuak islatzen diren bitartean. Telebistako albistegietan ere badu eraginik gaiak, eremu bat edobeste lehenesteko garaian.
|
|
|
Berriro ere agertzen zaigu jadanik egunkarietan
|
ikusi
dugun joera berbera: kiroletan agertzen dira gehienbat Euskal Herria eta Espainia lotuta, bai eta neurri txikiagoanpolitikan ere.
|
|
|
Albistegietako gaietan Euskal Herria ETBko albistegiek barrutik nola egituratzenduten begiratuta, berriro agertzen zaizkigu egunkarietan antzemandako joera batzuk.Eguraldiari eta trafikoari buruzko berriek (bereziki lehenek) Euskal Herri oso bat irudikatzen dute (joera hau lehenago ere
|
ikusi
dugu egunkari abertzaleetan). Politika gaieiburuzko albisteek, ordea, zatikatu egiten dute Euskal Herria:
|
|
|
Joera bera aurkitudugu EUSKALDUNON EGUNKARIAn (ez, ordea, GARAn). Ondorioz, lehenago gaihonek Espainiaren erreferente izaera birsortzeko joera areagotzen duela
|
ikusi
badugu, orain ere Euskal Herriaren isla orekatuaren apurtzaile agertzen zaigula esan dezakegu.
|
|
|
eta. Syndicat Intercommunal pour le Soutien a la Culture Basque? delakoelkarteak, zeinaren bidez hark ETB1 Ipar Euskal Herrian
|
ikusi
ahal izateko komunikazio ekipamenduenuzketa eta instalazioa egingo zizkion bigarrenari, honek TDFrekin (Frantziar Estatuko Telekomunikaziokorporazioa) lortu beharreko akordioaren funtzioan betiere.
|
|
|
Apirilaren 14an
|
ikusi
zuen argia Josemari Velez de Mendizabalen beste lan batek: Eskutitzen berpizkunde garai berria izenekoak. Giza harremanetarako teknologienindarra eta baldintzak aztertzen ditu autoreak iritzi tankerako artikuluan, berriro ereTribuna abierta ataleko kolaborazioa dena, hain zuzen ere.
|
|
|
Apirilaren 30ean, Politika sailean, Bilbon jatorria eduki eta izenperik ez daramanartikulu batek
|
ikusi
zuen argia. Tituluan hauxe irakurri dugu:
|
|
|
Artikuluak, bestalde, elkarrizketatuaren argazki handiaerakusten du, eta letra mota lodian azpimarratzen ditu Errektorearen zenbait berba, aparteko item gisa. Elkarrizketak Pais Vasco atalean
|
ikusi
zuen argia.
|
|
|
Bigarren itema Jon Kortazarrek idatzitako Berlin Metropoli izeneko lana da.Berlin berriari buruzko iritzi artikulua da, oroitzapen zaharrak gogora dakartzana etaetorkizunaren ateak iradokitzen dituena. Itemak Pais Vasco atalean
|
ikusi
zuen argia.
|
|
|
Iritzi tankerako artikuluaberau ere. Itemak Pais Vasco atalean
|
ikusi
zuen argia.
|
|
|
Berau da, dakizunez, gaur gaurkoz, euskara hutsez gure artean argitaratzen denegunkari bakarra. Izan ere, ez dira asko izan euskaraz argia
|
ikusi
izan dutenak eta, gauregun, bizirik dagoen bakarra hauxe da. Zazpiak bat da egunkari honetan erreferenteeguraldiaren mapa marraztean.
|
|
|
Maparen balio estrategiko horretaz, aspaldian konturatu ziren bai Estatuak berak, bai estaturik gabeko herriak ere. Maparen balio erantsia aspaldian
|
ikusi
zuten bailurralde bat bere menpe zeukan botereak, bai botererik eduki ez arren bere eremupropioa eraiki gura zuten herriek ere. Eskoletan, estatu eskoletan zein estatubakoeskoletan, mapak leku apartekoa du.
|
|
|
Gure artean, Euskal Herrian/ Herrietan irakurgai eta ikusgai ditugun hedabideekzeinek bere gustuko mapa marrazten dute, defendatu gura dituzten helburu estrategikoeimen eginez. Badira gure artean Euskal Herri bateratu, integratu eta lurralde anitzeansinesten dutenak, Zazpiak bateko maparen aldeko apostu grafikoa egiten dutenak.Badira egungo marko juridiko administratiboak soilik
|
ikusi
/ erakutsi gura dituztenak.Badira euskal lurraldetasuna barrutik birrintzearen aldeko apostua egiten duten probintziazaleak. Badira, baita ere, euskal lurraldetasunaren ukazio biribila praktikatzenduten estatalistak ere...
|
|
|
3 Egunkarietan, Euskal Herriaren mapak modu pertinentean erakutsi behardira. Horretarako, mapek, barne orrialdeetan ez eze, lehen eta azken orrialdeetanere
|
ikusi
lukete argia.
|
|
|
Boterepolitikoaren definizio legez, lurralde markak eta izaera kolektiboen mugak modudinamikoan ikustera ohitu ginateke. Kolektibitateen harreman sozialak etaerakunde politikoen joko administratibo eta militarrek markak eta mugak maiz aldatudituzte lekuz; horiek gaur hemen egotea eta bihar hara eramatea, bai historia zaharreanbai garaikidean sarritan
|
ikusi
dugun afera da. Horretan azpimarragarria da jakitea, ezenkolektibitate sozialen gainean eraikitzen diren entitate politiko eta administratiboekezartzen dituztela normalean marka lerroaren definizioak; eta, ez entitate politiko etaadministratibo horiek zerbitzatzen omen dituzten herriek berek.
|
|
|
Nazionalismoaren eragina ez da mugatzen une konkretutara, eta,
|
ikusi
ditugunhorien aurretik eta ondoren, jarduera politiko aktibo gisa mantenduko da. Filosofomodernoek ez zioten erreparatu, ez ziren jabetu, garapen historikoan fenomenopolitiko horrek mantentzen zuen indarraz.
|
|
|
Jakina, komunikabideen kontsumoa gizarteantxertaturik dagoenez, zenbait, informatibo?,, tertuliano? eta abar egunero sartzendira gure etxebizitzan, eta guk nahi ez arren ere entzun edo
|
ikusi
behar ditugu, guretzat ordu aproposak izaten diren horietan. Gainera,, ausentzian?
|
|
|
iragartzen zituen arrisku gehienek hor diraute. Dirudienez, estatu aberatsek ez dute
|
ikusi
informatikan eta telematikan berenindependentziarako arriskurik; agian, kontrakoa bai, hots, beste herrien gaineanduten kontrola bermatzen dutela.
|
|
|
Ez dira, baina, eztabaida mamitsuakbakarrik. Nazionalitate kontuak, jarraian
|
ikusi
ahal izango dugunez, estatuaren etabere menpe dauden herri eta nazioen arteko liskar iturri dira oraindik ere. Arestianaipatu dugun bezala, estatuaren bilakaeran, nazio estatu izateko bidean berebizikogarrantzia dute bai gailentzen den naziotasunak eta baita honi dagokion eta unehorretatik aurrera bere adierazle agerikoa izango den nazionalitateak ere.
|
|
|
Ezta estatua nolabait kolokan jartzen duten ekimenak ere. Arestian, estatuareneskumenari muzin eginez, nortasun formal propioa adierazteko tresna eta baliabideak zertan diren
|
ikusi
ahal izan dugu. Paper hutsak baino zerbait gehiago dira, baiberen nortasuna adierazteko erabili eta aldarrikatu nahi dutenentzat, eta bai estatuarentzat ere.
|
|
|
Arestian
|
ikusi
dugun Berry-ren ereduaren arabera, hizkuntzaren erabilpena etagurasoen jatorria kontuan izanik, ondoko identifikazio estrategiak postula daitezke: asimilaziozko, integraziozko eta bereizketa edo separaziozko identifikazio estrategiak. Estrategia hauek, gutxiengo egoeran dagoen taldearen barnean gauzatzendira, kultur taldearen eta estatuaren arteko leialtasun eskakizunak direla-eta.
|
|
|
Gainera, eta lehen ikerketan
|
ikusi
dugun moduan, prozesu historikoek eramandute, gutxiengo egoeran dauden taldeen eta estatuaren arteko identifikazioa estatuarekiko, integratiboa, edota, gatazkatsua?
|
|
|
Ondorioz, gutxiengoek ez dituzte beren eskubide efektiboak babesturik ikusten nazioartekolegean. Berez, bere 50 urteko ibilbidean, Nazioarteko Justizia Korteak ez du gutxiengoen arazo bat bera ere
|
ikusi
, eta Giza Eskubideen Korte Europarrak, hau ere50eko urriaren 4an sortua, ez du gutxiengoei buruzko aurrikuspen araudirik.
|
|
|
Esan daiteke, gizabanakoen eta beren estatuen arteko erlazioa nahikoa erraza izango litzatekeela, barnean soilik gizabanakoen eta estatuen beharrak izango balira.Hala ere, eta nazio estatuaren ideologiaren eraikuntza historikoarekin
|
ikusi
dugunez, askotan partaide garrantzitsu bat aurkitzen dugu, gizabanakoen eta taldeenidentitate sozialean funtsezko kokapena lortzeko lehian. Partaide hori, estatu ideologiarako, gonbitik gabeko bazkaltiarra?, gutxiengo egoeran dagoen talde etnikoaizaten da askotan, eta aktore sozialak sortu, eta historia, balioak, ohiturak, hizkuntzaeta abar jasotzen ditu (Gudykunst 1991; Levine & Campbell 1972).
|
|
|
Ideologia herritarra gutxiengo etnokulturaletan parte hartze gabeziaz ezaugarritzen da; Bretainia Handia honen adibidea izango lizateke. Beretzeideologia edo Ideologia asimilazionista, arestian
|
ikusi
izan dugun moduan, agerikoena izan zen estatu nazio sorreran XIX. mendean eta XX. mendearen hasieran.Ideologia honen aldaera bat Ideologia errepublikarra izango litzateke, hemen, gizabanako guztien berdintasunagatik halako politika publikoa onartzen baita, zeinenarabera gehiengo menperatzaileak dituen ezaugarriez bestelakoak diren desberdintasun etnokulturalak desagerrarazten baitira. Frantzia izango litzateke honelako ideologiaren adibide klasikoa (Hammer 1985), eta Espainiaren ohiko praxi politikoa erehemen koka daiteke.
|
|
|
Eztabaida honetan, parte hartzaile guztiak Euskal Selekzioen alde agertu arren, kontzeptu nazional ezberdinak erabiltzen zituztela
|
ikusi
zen. Alde batetik, EuskalAutonomia Erkidegoko Selekzioak onartzearen alde zeuden batzuk; eta bestetik, Euskal Herriko nazio kontzeptua erabili zuten beste batzuek, Nafarroa etaIparraldea barnean hartuz.
|
|
|
Eta ez bakarrik hori: era enpirikoan, gurasoen ereduak eta haurrenereduak korrelazioa zutela
|
ikusi
zen (esaterako, garrantzi kentzaileak zirengurasoen kasuan, haur iheslariak izateko joera ageri zen).
|
|
|
Aurreko atalean
|
ikusi
dugun legez, mende honen erdialdera, giza sexualitateariburuzko ekarpena mundu zerabiltzaten, baina oso modusakabanatuan. Giza sexualitatea diziplina ezberdinetatik aztertzen zen, kasugehienetan, diziplinen artean inolako erlaziorik izan gabe.
|
|
|
Dramatizazioak diskurtso egitura du, hau da, begiratu,
|
ikusi
eta deskribatu egindaiteke. Ikuslearen aurrean jartzen da eta logika handiagoko edo txikiagokoargudioari jarraitzen zaien pertsonaien bidez burutzen da; beraz, badago egituratzenduen gidoi bat, eta benetako denbora eta espazio batean eramaten da aurrera.
|
|
|
histerikoenminen jatorria beren haurtzaroan pertsona helduek benetan egindako sedukzioanzegoela. Geroago, benetako gertaera bat ez zela
|
ikusi
zuen, subjektuak imajinatuabaizik. Bere formulazioan esanda,, sedukziozko eszenetatik?
|
|
|
Gogoeta hau bera proposatu dute Amar ek, Baile k eta Salem-ek, ekintzapsikodramatikoaren funtzio prekontzienteari lehentasuna emanez; baina hauekurrunago joan dira, eszenaren eta aparatu psikikoaren funtzionamenduaren arteanantzekotasuna ezarri baitute. . Azkenean niaren balizko jarduera prekontzienteareneszenaratze gisa
|
ikusi
dugu psikodrama analitikoa. Gidaria da unitate honenbermatzailea.
|
|
|
Egia esan, ez dakit duen ala ez, ez baitiot olerkirikirakurri. Baina sentibera eta umoretsua dela
|
ikusi
izan dut.
|
|
|
Eta giza taldearen edozein tamainatan egoera diglosikoak duen eragina argi etagarbi ulertu genuen, berak argi azaldu ondoren ezen, konbinatoriaren legeen araberadena galtzeko genuela, eta aldats beheran gindoazela, kontsentsu sutil hura apurtuezean. Egia esanda, lehenagotik ere intuitzen genuen egoeraren asimetria, baina intuitzen genuena forma matematikoan
|
ikusi
genuen orduan, eta horrek asko areagotu zuengure jarrera aldaketa. Niri asko argitu zidan behintzat, argumentazio eta arrazoitzearenmailan.
|
|
|
1965eko urtarrilean gure bistatik galdu zen Txillardegi, eta gero noizbait itzuli, ezdakit zuzen zein urtez, baina beste norbaitek erranen du agian (utinam, iparraldekozentzuan). Hala ere, oroitzen naiz
|
ikusi
nuela Monzon-ekin Donibane Lohizunen, 1971ko Pazkoz, gure lehenbiziko Aberri Egun publikoan: debekatua zen, eta ondoriozistiluak eduki genituen poliziarekin, baita Enbatako buruzagi zenbaitek auzi batirailean.
|
|
|
Txillar izan zen, beraz, euskal idazle gurako batek islaturik
|
ikusi
nahi lukeenlehen eredua; bera zen ispilu eta xedea, erreferente bat, oraindik bakarra, euskalmunduan sartu berri berria zen erdaldunarentzat.
|
|
|
Lekuhartan lehen aldiz dastatu genuen sentsazio berri ugari, eta denak oso gustagarriakziren: ikurrina
|
ikusi
ahal izatea masta luze luzearen muturrean inolako debekurikgabe; bikote berriarekin (gaur arte!) konbibentzia debekatua, euskara hutsezkoharreman etengabea, eta gainera, lehen bilera politiko klandestino zabalak.
|
|
|
Han zeuden, aurrez aurre eta inolako estalkirik gabe (kontuan hartu behar da, garai hartan unibertsitate espainiarrean aurpegia estalirik mintzatzen ginela asanbladetan!), euskal militante errefuxiatuak, eta ETAren estrategia eztabaidatzen zen bilerahaietan. Han
|
ikusi
nuen lehenengoz Txillardegi eta, egia esan behar badut, bileretanhitz egiten zenaren erdiaren erdia ere ez nuen ulertzen. Alde batetik, nire euskara mailahausnarketa sakonetan murgiltzeko modukoa ez zelako; beste aldetik, erreferentziapolitiko eta kultural asko falta zitzaizkidalako, eta ez nekien nortaz edo zertaz ariziren; eta, azkenik, zenbait gauza hitz erdiaz edo klabez esaten zirelako, gauzakzehatz mehatz azaldu gabe.
|
|
|
Nik, bestalde, berriz ere
|
ikusi
ahal izan nuen Txillar kritikoa eta zorrotza, Pinillosirakaslea honoris causa doktorea izendatu zenean. Ikasleekin batera, pankartarenatzean zegoen irakasle bakarra bera izanik, Pinillos en izate faxista eta arbuiagarriasalatu zuen, kontuan hartu gabe bere katedra, bere senadore titulua edo pankartakideguztien adina bikoiztu eta hirukoiztu egiten zuela.
|
|
|
Politikagintzan, ordea, ez bada hori bezain egokiaritu, aitortu beharrekoa dut argi eta garbi hauxe: herriaren une larri guztietan, kinkalatzetan oro, gatazkaren lehen lerroan dugula beti
|
ikusi
, gure interesak gartsuki etafinki defendatuz. Gure herri honek ez du hori ahanzten ahal
|
|
|
norberak etxekozahar bati istorio bat entzun dionean, badu joera transmisiogile hura gerta kariarenlekuko gisa ikusteko, hots, kontatua eta kontatzailea bat egiteko. Antza, naturalki etaohartu gabe pasatzen da «amamak kontatzen zuen»etik «amamak
|
ikusi
zuen»era; alegia, deus ez, baina gazteturik geratzen da istorioa eta, bidenabar, egiaztatuta. Gertaliteke harantzago joatea, eta orduan «amamak kontatzen zuen»etik «amamari gertatuzitzaion»era pasatuko da, eta gure berriemaileak protagonista bilakaraziko dukontalaria.
|
|
|
Baina adibide honen interesa da gure berriemaileak bizi izan duela gertakariarenalderdi bat, ekaitzarena. Bere begiez aire gaiztoa aztala eramaten
|
ikusi
ez badu, mitoaren eraberritzearen lekukoa izan da.
|
|
|
Kontalariak ipuineko protagonistak ezagutzen dituen ideia, tradizioak berakeskaintzen du, bukaerako formula eta lelo batzuek adierazten dutenez (Kaltzakorta1989, 22), adibidez: «Nik azkenik
|
ikusi
nituenean...», «Ni hara iragan nizenean», «Lorietan banindagon haien ezteietara joan beharrez...». Inori sinetsarazteko asmorikgabe eta alegiazko baieztapenen bidez, ipuinak berak jokatzen du jokoa, edo hobetoesanda, erakusten du jokoa, berdin egiteko gonbita luzatzen.
|
|
|
Araneko etxanderea,* Zelestina, hil zen eta, ohi legez, auzoak hilbegiran bilduziren hurrengo gauean hilaren etxean; haien artean ziren Eulaliren izekoa, JuanaLarrea, eta beste izeko bat. Bat batean, leihoan jo zuten eta, Juana «nor dan atean joanzan, eta periodiko handi bat erretratuakaz, hiru fraile erretratuakaz,»
|
ikusi
zuen. «Zerete da hau?», ikaraturik emaztea, harentzat agerpen bat zelako, are gehiago itzelezkozaratak entzun baitziren, oholekoak, etxean.
|
|
|
Eulaliren ama basoan egon zen ikatz egosten eta gure gizona
|
ikusi
zuen ardieiadituten ea zein zen lodien, hura eroateko. Andrak egin zion:
|
|
|
«. Zer pasetan da ba, ardiei adituteko?? Eta orduan, rrra?, ondotik katu bat, ez zuen gehiago gizonik
|
ikusi
.. Eta hori askotan? –dio Eulalik?
|
|
|
–dio Eulalik? , nire amak askotan
|
ikusi
–».
|
|
|
Beste batean amamaren etxean
|
ikusi
zuten katu bat etortzen, gau batez. –Tejabana, ko teilatutik kamarako leihoraino altxatzeko, leiho hegian eskuak ipini zituenkatuak, «eta amamak gura eutsezan eskuak ebagi», baina aititak esan zion uzteko, gizon harek ere «umeak eudiezala asko, eta eroan dagiela artoa».
|
|
|
–Tejabana, ko teilatutik kamarako leihoraino altxatzeko, leiho hegian eskuak ipini zituenkatuak, «eta amamak gura eutsezan eskuak ebagi», baina aititak esan zion uzteko, gizon harek ere «umeak eudiezala asko, eta eroan dagiela artoa». Zorroa hartu lepoaneta eroaten
|
ikusi
zuten, eta amama ondora joan zitzaion: «Nora daroazu hori zorroa? »Eta:
|
|
|
«Mutilbat neska eder eder bategaz ibilten zan eta ezkontzekotan ziren; lagunek senargaiariesa ten eutsien, hain galanta izateko, lamina izan behar euala neska harek, etahanketara begiratzeko ea, ahateek legez, uger egiteko oihaldunak baeudiezan. Begiratueutsezan bai mutilak, eta ahate oina
|
ikusi
. Etxera joan zan eta ez euan gehiago urten, tristuraz hil zan.
|
|
|
Zentzu desberdina atzematen diogu motiboari istorio bereko beste bertsio batean, Etxebarriak Zeberion bildurikoan (1995, 181). Hasiera Orozkokoa bezalakoa da; lamina eta mutila maiteminduak dira eta ezkontzeko, lagunek bultzaturik mutilakneskatilaren ahate zangoak
|
ikusi
arte: «laminagaz, pertsona txar bategaz dabilela... desgustutik hil zen mutila.
|
|
|
eta berak edo ezagun batek ikusiak, hemen mitoaren arraberritzeak deitzen ditugunak. Haren ustez, denbora urruna eta zehaztu barikoa behar dutemitoek, eta frogatu gabeak?
|
ikusi
gabeak, izan.
|
|
|
Dena dela, erakunde publikoen politika linguistikoaren alde positiboak
|
ikusi
etanabarmentzea ere ez zaio ahazten Txillardegiri, kritikatuz gainera aldi berean, horienlana bidegabeki gutxiesten dutenak: –... zenbait euskal girotan azkarregi gutxietsi ohibaita erakunde ofizialetan, euskaltzale mordo bat azkeneko urte hauetan isileanburutzen ari den lana?
|
|
|
Badirudi gorputza hartuz joan dela Soziolinguistikako Institutuaren ideia, batez ere BATaldizkariaren inguruan, eta gehiegi luzatu gabe eraikita
|
ikusi
ahal izango dugula.
|
|
|
Horretaraxeetorri zen, besteren artean, BAT Soziolinguistika Aldizkariaren sorrera bera, lehenzenbaki hartan aitortzen zigunez. ?... herri mugimenduen zuzperketa guztiz dapremiatsua (Quebec-en eta Vlaander en
|
ikusi
den bezala); eta, alderantziz, herrimugimenduen ahulezia edo zafraketa (Irlanda, Bretainia) guztiz kaltegarria. Bainaherri mugimendu horrek jakin egin behar du, ahalik eta ongienik nola eskolatu etajantzi.
|
|
|
Gure eguneroko praktikan bakoitzak
|
ikusi
du hitzak nola erabiltzendituen: Euskal Herria, Euskadi, Pars Vasco, Pays Basque.
|
|
|
Ezin dugu onartu, zerutar omen zen kulturaren ordezkari sutsu batek (euskaldunizan zena, S.I.) luzatu zuen aholkua arrazoizkoa denik: , guk zuria
|
ikusi
eta Elizakbeltza dela esaten duena, beltza bezala hartu behar?. Kultura lurtarra behar dugu, hemengoa.
|
|
|
orain dela bimende lehertu zen balio berrien bonba, su artifizialen parean geratu zaigu. Gaurkohonetan Frantzian nola ulertzen duten
|
ikusi
besterik ez dugu, gizarte baten benetakohelburu direnik inor gutxik sinesten duela konturatzeko. Ministro batek esan zueneuskara ezin zutela babestu, Frantziako, egalite?
|
|
|
Ez inkontziente. Fundamentala, erabaki baten gainean bizitzeko erabakia da, erabaki hutsa, existentzia zentzuz betetzen duena, de fakto gero zirkunstantzienarabera zentzu hori zein izango den
|
ikusi
baino lehen. Existentziari zentzua emanegiten zaio.
|
|
|
Transkripzioak
|
ikusi
nahi dituenak: Esnaola, I (1999) Gazte euskaldunen lagunarteko hizkerahemen eta orain.
|
|
|
Behin gaur egungo zientziagintza berria nola uler daitekeen
|
ikusi
, bertan orokorkizein partikularki hartutako hizkuntzek betetzen duten rola azpimarratuz, eta hauekaztertzeko komunikazio makroteoriak eta portaera egoerak duten garrantzia ulertuondoren, garaia da: 1), euskara?
|
|
|
Pentsatzen dutarratsaldean lagunekin aterako naizela: noiz edo noiz oihu egingo dut, hitz egingo dut, aspaldian
|
ikusi
gabeko norbaiti diosala irribarrez egingo diot, helmuga ezagun gabekoohiko bidaiez arituko naiz emakume batekin, gizaseme bati berriz, lanaren nondiknorakoaz galdetuko diot. Enekori abesti hura eskatuko diot.
|
|
|
Esaldi deklaratzaileen kurben konfigurazioak aztertu ahal izateko, azentu sistemak eragiten duen bereizketan oinarrituta, berba azentudunak daukaten esaldiak etahaiek barik egiten direnak bereiz
|
ikusi
behar ditugu.
|
|
|
Azentu lexikalek H*+ L azentu tonudunaren txertaketa eragiten dute kokatutadauden silaban, gorago
|
ikusi
dugun moduan. Ondoko irudian, azentu lexikalek esaldibarruko osagaien mugaketa eragiten dutela ikus dezakegu.
|
|
|
Sintagma batean, ondoko irudian gertatzen den legez, hiru azentu lexikal edukiditzakegu; orain arte
|
ikusi
dugun moduan azentu lexikal bakoitzak osagai bat sortukoluke:
|
|
|
Lantxo honetan, gogoan erabili dugu azentu eta intonazioen arteko erlazioa bizkaieraren herri bitan. Batetik, azentu lexikalek esaldiaren osagaiakmugatzen dituztela
|
ikusi
dugu eta bestetik, tonuak ondoko eskemaren arabera txertatzen direla:
|
|
|
Hemen
|
ikusi
ditugun datuak gogoan erabilita, badirudi hipotesi hau guztizbaiesten dela.
|
|
|
Ala elizgizonek men egin ote zioten, eta agianzenbaitek pozik ere bai? Gorago
|
ikusi
dugu Renteriak elizgizon gorazaleen arteansuma zitekeen erdalkeria interesatuaz dioena (Renteria 1982: 340).
|
|
|
Gobernuaren politikak batez ere bizitza hiritarra erdaldundu nahi zuen, azkar etagogor(
|
ikusi
dugu testuetan erabaki hori); horregatik samurragoa zen, lehendabizi, euskarari herri eta auzoetako elizetan leku egitea. Kontrol ofiziala ere zailagoa baitzenhan, segur aski, hirietan baino.
|
|
|
Elizaren kasuan, arau jakin batzuk ez ezik hizkuntz ohitura eginak zituen elizbarrutiak, aurreko hamarkadetan duintasun berriz eraman nahi izan zirenak, gainera(
|
ikusi
besterik ez dago, adibidez, nola eman zitzaion leku hizkuntzari, eta nola gozabertako euskara Gasteizko Gotzaindegiaren Buletinean eta Katekesian).
|
|
|
XX. mendeko bigarren hamarkadatik hasita, Gasteizko Diozesiak euskarazkobere baliabideak eguneratzen urrats berriak emanak zituen, Baionan lehenago (1909,1923) eta Iruñekoan geroago (1926) egin zen bezala, eta hori, gerrako eztabaidapolitiko lazgarriagoak etorri aurretik, behintzat? aurrerapen egoki modura
|
ikusi
izanzen (Villota 1985: 174; Congres 110:
|
|
|
Agiriaren testu osoa K. Zubizarreta artxibozainari esker eskuratu ahal izan dugu, Arantzazuko artxibategitik, zeren lehen aztarna eman zigun komentukoan ezbaikenuen topatu agiria bera. Laster
|
ikusi
ahal izan dugunez, Torrealdai 1998 k jasotadauka testua bere funtsean (121), eta ondoko testu nagusiak ere bai (124, 147).
|
|
|
Bereziki nabarmentzekoa da (hemen gutxi
|
ikusi
badugu ere), frankismoakeuskara laidotu eta berorri izen ona kentzeko esan eta egindako lana: hizkuntza horrekez zuen kulturarako balio, baina, badaezpada, alor horretatik kanpo uzteko ahal zirenerabaki guztiak hartu zituen Erregimenak.
|
|
|
Hemen ia ukituko ez ditugun arau batzuk ere badaude, aipatu behintzat eginbeharko direnak; hauek ere elizetarakoak. 1938ko martxotik aurrera Gobernuarenirizpideak eta Gotzainenak bat ez zetozela
|
ikusi
zenean, esku sartze mugatuago batzuk entseatu ziren, hamar minutuko euskarazko tarte bat onartuz (Torrealdai 1998: 128, 135). Hemen ez ditugu iruzkinduko arau xeheago hauek, baina beude aipatuta.
|
|
|
Hori dela eta, egokiaizaten da, kateatu aurretik datu basearen unitateetan prozesaketa bat egitea.Gehienetan, prozesaketa hau datu basearen garapenaren aldian egiten da, unitateak sintesi prozesurako prestatzeko. Aldi gehienetan erraz automatizadaitekeen teknika denez, gaur egun gehien erabiltzen dena MBROLA (MultiBand Resynthesis OLA, Dutoit 1992) deritzona da, baina beste asko eredeskribatu dira(
|
ikusi
Dutoit, 1997 Part.2).
|
|
|
Ondoko 2 taulan zenbait balio estatistiko ikus daitezke. Gehien agertu dentalde fonikoa (moda) 5 silabakoa izan da; hots, ez da harritzekoa aurrekopuntuan
|
ikusi
duguna.
|
|
|
Fujisaki ren ereduak ondo definitutako parametro multzo bat erabiltzen du, etabaita diskurtsoaren elementuekiko nahiko erlazio argia ere. Bere oinarrizko osagaibiak honako hauek dira(
|
ikusi
5 irudia):
|
|
|
– Programa grafiko bat Fujisaki ren kurba naturalarekin batera
|
ikusi
ahal izateko. Programak ereduaren parametroak gehitzea eta aldatzea ahalbidetzen du; bestalde, emaitzak momentuan ikus daitezke.
|
|
|
XX. mendearen bukaeran euskarak urrats nabarmenak eman ditu; irakaskuntzanegindako lan eskergari komunikabideena ere lotu zaio; honela, badugu euskaraz ari denirrati telebista, euskaraz idatzia dagoen egunkaria (noizko astelehenetan ere bai?) etaaurki, agian, zinema aretoetan euskarara bikoizturiko filmak
|
ikusi
ditugu.Administrazioan ere lehen urratsak ematen hasiak gara, UEMA lekuko bikaina delarik.
|
|
|
Beraz, musikaren inguruan gertatzen diren fenomeno sozio-kulturalen interpretazioan pragmatika, semiotika eta komunikazioaren teoriek egindako ekarpenzientifikoak geure egingo ditugu. Euskal Herrian bizi dugun egoera politikoan kulturaren izaeraz hainbeste adierazpen desegoki egiten direnean eta euskal kulturari buruzhorrenbeste balioztapen interesatu eta ez zientifiko irakurri,
|
ikusi
eta entzuten direnean.Horregatik, derrigorrezkoa da guretzat ekarpen hau lehenbailehen egitea. Jakinbidehauen guztien irizpideez (gure egoerari egokituta) baliatuko gara, fenomeno musikaleninguruan sortzen diren komunikazio eta errepresentazio sozialen jokoak aztertzeko.
|
|
|
Izan ere, horientzat euskararen egitekoa ez baitzen, oinarri oinarrian eta funtsean, hutsarenhurrengo kontua baizik: aberriaren soineko apaina alegia, geroago
|
ikusi
ahal izangodugun moduan. Jarrera honek sutan jartzen zituen Txillardegiren buru bihotzak.
|
|
|
Kapitalismoaren garapenak hizkuntza bateratupublikoa ezarri du Estatuaren mugapeko herrialde zabalean, tartean dauden herrihizkuntzak irentsiz: hitz batean, hizkuntzen historiak mugarri sakona jarri digu begienbistan,
|
ikusi
nahi duenarentzat. Txillardegik aspaldi ikusi zuen, eta gidaritzat hartubehar genuke puntu honetan ere:
|
|
|
hitz batean, hizkuntzen historiak mugarri sakona jarri digu begienbistan, ikusi nahi duenarentzat. Txillardegik aspaldi
|
ikusi
zuen, eta gidaritzat hartubehar genuke puntu honetan ere: –Hein batean, beraz, ukatzerik ez dago:
|
|
|
Hauetako askok eta askok maizkara, ia sistematikoki, esango genuke? pelikulak
|
ikusi
etaberrantzeztu egiten zuten ikusitakoa, betiere entzundako hizkuntza, hots, gaztelania erabiliz. Pelikulenxedeen barneratze ezin egokiagoa, beraz.
|
|
|
Herri euskaldunetan
|
ikusi
genuen lehenzinema hura (Aramaio)
|
|
|
Era berean, aztergaitzat dugun hamabi urteko azken hilabeteetan ikusle areagotzebat atzematen da: Julex filma (1967/12/03), esate baterako, 336 pertsonak
|
ikusi
zuten.Bestalde, ezohiko arrazoi modura, balirudike nolabaiteko erakargarritasun erotikorikere izan zela pelikularen batean edo bestean jende heldua hurbilarazteko. El sacrificiode las esclavas izeneko filma, esaterako, 222 pertsona nagusik ikusi zuten (1967/09/24). Handik hiru hilabetetara (1967/12/17) 190 nagusik ikusi zuten El peñon de las Animas.
|
|
|
Julex filma (1967/12/03), esate baterako, 336 pertsonak ikusi zuten.Bestalde, ezohiko arrazoi modura, balirudike nolabaiteko erakargarritasun erotikorikere izan zela pelikularen batean edo bestean jende heldua hurbilarazteko. El sacrificiode las esclavas izeneko filma, esaterako, 222 pertsona nagusik
|
ikusi
zuten (1967/09/24). Handik hiru hilabetetara (1967/12/17) 190 nagusik ikusi zuten El peñon de las Animas.
|
|
|
Julex filma (1967/12/03), esate baterako, 336 pertsonak ikusi zuten.Bestalde, ezohiko arrazoi modura, balirudike nolabaiteko erakargarritasun erotikorikere izan zela pelikularen batean edo bestean jende heldua hurbilarazteko. El sacrificiode las esclavas izeneko filma, esaterako, 222 pertsona nagusik ikusi zuten (1967/09/24). Handik hiru hilabetetara (1967/12/17) 190 nagusik
|
ikusi
zuten El peñon de las Animas.
|
|
|
Ikusle areagotze harrigarriena, dena den, 55 dias en Pekin pelikularekin suertatuko zen (1967/12/08): 381 pertsonak
|
ikusi
zuten, haietatik 238 nagusiak izan zirelarik.Ikus daitekeenez, Aramaio guztiak une haietan zituen biztanleetatik herena inguru.9
|