|
2008
|
|
|
Artistak berak Pelay Orozcoren Oteiza. Su vida, su obra, su pensamiento, su palabra liburuan horrela gogoratzen du krisi
|
hura
:
|
|
|
Azken instrumentu horretan, espainiar barne legediaren erreferentzia mantentzen bada ere, dagoeneko ez da hain modu inperatiboan jasotzen, generikoagoan baizik, eta momentu orotan maila berean aipatuz
|
hura
Nazioarteko Zuzenbidearekin bat etorriko dela. Aldi berean,, facilidades?
|
|
|
Horrela ulertuz ezen eskubide horien titulartasuna tratatuan finkatzen zela eta barne legedia ezin zitzaiela aurkatu. Badirudi, hala ere, erabaki
|
hura
ibiltarte eskasarekin edo inolako ibiltarterik gabe jaioa zela orain komentatzen dugun sententzia honi so eginez. Oraingoan Auzitegi Gorenak onartzen du bere momentuan ez zuela kontuan hartu Uruguaiko Ekialdeko Errepublikak eta Espainiako Erreinuak sinatutako 1992ko Tratatu Orokorrak bestearen gain zuen eragina.
|
|
|
Proposamen horrek, lehenengoz, edozein nazioarteko testu araugileren interpretaziorako elementu klabe baten aurrean jartzen gaitu:
|
hura
interpretatzeko subjektu eskuduna Estatua bera dela, interpretazio autentikoa egiteko eskudun bakarra. Ikuspegi horretatik, eta kontuan hartuta tratatua aldeen borondatearen isla izan behar delako presuntzioa, berez bi estatuak emaitza berera iritsi lirateke.
|
|
|
Ikuspegi horretatik, eta kontuan hartuta tratatua aldeen borondatearen isla izan behar delako presuntzioa, berez bi estatuak emaitza berera iritsi lirateke. Esku artean dugun kasuan horrelakorik gertatzen ez dela ikusita, nazioarteko gatazka baten aurrean egon gaitezkeela pentsa daiteke; izan ere, nazioarteko jurisprudentziak aspalditik garbi utzi duen moduan,
|
hura
:
|
|
|
Badakite eraginak hor direla, baina haien ustetan oldez hartu dute azken erabakia, eragin horiek ez baitute izena hautatzea erabat bideratzen. Autonomiarenganako uste
|
hura
indartu egiten da erakundeen debeku edota murrizketekin topo eginez gero. Orduan hautatutako izenak bestelako izaera hartzen du:
|
|
|
haren mendean gaude. Kapitala, bistan da, ez da airean egongo, norbaiten eskuetan baizik,
|
hura
da menderatzailea. Onartzen diogu, onartzen zaio eremuan, berak duen eta besteek ez duten zerbaiten balioa.
|
|
|
Mallarmé ren lanarena, horrek itsas bidaia bat bezala asmatzen zuena Hartz Nagusia deitu izar multzo septentrionalari buruz, eta «Liburuaren» ametsaren aurka behaztopatu zena. Obra Handi horrek gizadiaren galdera guztien eta unibertsoaren izaeraren arrazoiaren erantzunak bere hitz sarean() idealki edukiko zituen, baina halabeharrez «hondoratu» zen eta
|
hura
ere «hutsean» galdu zen bururatua izan aitzin, Septentrioaren existenzia edo existenzia eza errealaz kontu eman gabe. Interesgarria iruditzen zait, beraz, zenbait konparaketa hatz botatzea Mallarmé eta A. Arkotxaren desmartxei buruz, bi Septentrio en berezitasuna erakutsiz «Maisu» handiaren obraren arabera. Valery k Mallarmé ri ematen zion izengoitia balia baneza?.
|
|
|
Beraz, Poetak erakusterat eman behar du Gizakia dela pentsatzen eta, beti alferrik? desiratzen duen aberea, bera izaten ez zelarik, edo bestela izaten zelarik; eta Poetak hori lotu behar du Unibertso osoaren ezaugarri kontingentearekin,
|
hura
ere izan ez baitzitekeen, edo bestela izan baitzitekeen; Poemak izan behar du giza Espirituaren mentura espiritualaren oihartzun «ospetsua» («glorieux») beti «gezurra» («mensonge») egonen denari buruz («mentura» etimologikoki ulertu behar da: zoriak bultzatu gertakaria), berdin kontingentea den Unibertsoan(, Stéphane Mallarmé, Bibliothèque de la Pléiade, 1945, 647 or.). Hori du erraten Poésies bildumaren lehen olerkiak:
|
|
|
Hain zuzen, A. Arkotxak bere zortea jokatzen du: pertsonalki eta konkretuki badoa lehengo itsasgizon euskaldunen hatzei jarraikiz, beharbada deskubritzeko, halabeharrak hala nahi badu, haiek amesten zuten ipar diamante
|
hura
(oroitaraz dezagun A. Arkotxak Sevillako Isidorori mailegatzen dion kartografian, Septentrioa ezker aire dela, Mundu Berrirantz).
|
|
|
lehenik Bacon-en The Advancement of Learning eta Descartes-en liburu bat, nondik Daniel-en Liburutik ateratako aipu bibliko bat hartua baita; eta ondotik liburutegi oso bat, liburu zerrenda izugarri luze eta erreferentzia kartografiko andana baten bidez, Francis Bacon eta Johannes Dee k egina, azken horren liburu sortatik ateratakoak omen, Fabri de Pereiscen en hautuetan oinarriturik. «Sine nomine» azalpenak iragartzen duena da, beraz, jarraituko zaion testua jatorrizko testuaren hatzaren hatzaren hatza baizik ez dela, jatorrizko
|
hura
nahasia delarik ahoz transmititu ipuinetan («entzun dut», 84 or.) eta erreferentzia literarioetan (Pline aipatua da 74, 92, 94 or.; Greziako mitologia anitz aipatua da, bai eta hango filosofoak eta Biblia). «Iohan Mandabillaren bidaia benturosak» idatzia izan den testuingurua kontatzen digun XVII. mendeko paratestu bat aurretik duela, paratestu horrek A. Arkotxaren bigarren paratestu batek iragartzen eta «itzultzen» duela, ez da beraz lehen testu lortezin baten itzulpenaren itzulpenaren itzulpena baizik, bortxaz traditua beraz, lehen testu hura bizitua izan zen esperientzia baten fikziozko itzulpena delarik:
|
|
|
«Sine nomine» azalpenak iragartzen duena da, beraz, jarraituko zaion testua jatorrizko testuaren hatzaren hatzaren hatza baizik ez dela, jatorrizko hura nahasia delarik ahoz transmititu ipuinetan («entzun dut», 84 or.) eta erreferentzia literarioetan (Pline aipatua da 74, 92, 94 or.; Greziako mitologia anitz aipatua da, bai eta hango filosofoak eta Biblia). «Iohan Mandabillaren bidaia benturosak» idatzia izan den testuingurua kontatzen digun XVII. mendeko paratestu bat aurretik duela, paratestu horrek A. Arkotxaren bigarren paratestu batek iragartzen eta «itzultzen» duela, ez da beraz lehen testu lortezin baten itzulpenaren itzulpenaren itzulpena baizik, bortxaz traditua beraz, lehen testu
|
hura
bizitua izan zen esperientzia baten fikziozko itzulpena delarik: Terra incognita ren etengabeko bilaketarena, hau delarik menturazko abentura bat «utopia» (lehen zentzuan) bati buruz, Paradisu bati buruz (Ihoan Mandabillak aipatzen duen Bibliarena, Aloadin eta bere «Asesino»arena, edo Sevillako Isidororen mapak «Oriens»aren bidez seinalatzen duena), egiazki lilura (fikzio) bat baizik islatzen ez dena, literatura baizik ez dena («vague littérature»), «Ideia» mentala baizik ez dena, bilaketa metafisiko hutsa edo hitz «hesi» bat baizik ez dena.
|
|
|
Iduri zuen hondartza ezin bururatua zela, bizkitartean, azken zokora heltzean, ohartzen ziren
|
hura
ez zela hondartzaren hondarra, haitz apal eta beltzen gibelean bazela bertze bat, hain luzea. Eta segur aski haren ondotik bertze bat?
|
|
|
Gizona ez baitaiteke esperantza metafisiko horretatik askatzen ahal, lehen bildumaren «hutsari» bigarren liburu baten beteak jarraitu dio (anarteko betea, liluragarria,
|
hura
ere «hutsean» bururatzen delako); lehen lanaren berridazketa den bigarren horrek «errepikapen eskubidea» («droit au ressassement») du aldarrikatzen, «literaturaren» eta joko literarioaren «eskubide» unibertsal eta translinguistikoaren baldintza gisa («Le ressassement ou le droit à la littérature», J. Derrida, op., 323 or.), existitzen ez den Portu hutsaz, Portu hutserantz eta Portu ... Hain zuzen, A. Arkotxak ez du gelditu nahi giza menturaren historikotasuna gainditzea, idealki historikotasunik gabea litekeen memoria bat eraikitzeko, Septentriorat, jakitate osotasunerat daramaten lekuen historikotasunik gabeko memoria bat eraikitzeko.
|
|
|
Gure kondizioak «Septentrio» baten bilaketarat behartzen gaitu, eta gure eskubidea da hitzekin eta hondoratzearen arrisku iraunkorrarekin jokatzea haren atzetik etengabe ibiltzeko, eta horrela, zentzu xerka horren bidez, gure existentziari norabide bat ematea. Ezen Literatura itsasargi
|
hura
bezalakoa da: argia geldi geldi itzulika ari da baina aski argitzen du (beharbada liluraz, baina beharbada ez) harkaitzen aurka puskatzeko arriskua saihesteko.
|
|
|
Hortakotz ere, oro harritu ditu jaun horren hil berriak. Bezperan oraino Bayonan izana zen, herritar laborari hanbat maite zituenen zuzenak begiratu nahiz; ez baitzuen eperik, zerbeit ongi norbeiti egiteko behin gogoan hartuz geroz,
|
hura
egin arte.
|
|
|
Gu guzien adiskide
|
hura
hemen da gure artean, izendatzen duzue guziek nik erran gabe, gure ohorezko eta egiazko prezidenta: M. de Larralde, Urtubiako jauna, berhogoi eta bi urthe huntan Urrugnako mera maitatua, hogoi eta zazpi urthe huntan kontseilu jeneraleko jaun errespetagarriena.
|
|
|
Manex Goihenetxe historialaria eta UEUko lehen zuzendaria hil zenean, euskal erakunde batek haren omenezko liburua kaleratzeko asmoa agertu zuen eta lan hau bidali nien, 2005eko azaroa zen. Arrazoi ezezagunen ondorioz asmo
|
hura
ez da oraindik gauzatu eta hona hemen Uztaron nire lana. Historialariok jarrera kritikoa izan behar dugula entzun nion Manexi 1987an ezagutu nuenean eta ziur naiz gustura ikusiko zuela espiritu hari eusten saiatu naizela lan honetan.
|
|
|
1, diote? [orain haiek
|
hura
hari]. Helduaren eta gaztearen erantzunen arteko aldea numeroan dago, gazteak pluraleko adizkia (oilasko batzuk saldutzes) darabil eta helduak erantzun bi eman ditu:
|
|
|
[Orain, guk
|
hura
hari] adizkiaz galdetzean jasotako erantzunak ezberdinak izan dira. Alde batetik, gaztearen erantzuna, eutsi?
|
|
|
–edun? [orain, guk
|
hura
hari] erako adizkia jaso nahi zen galdera egitean erantzun ezberdinak izan dira. Bolibarko hiztun helduaren erantzunean, eutsi?
|
|
2009
|
|
|
Testuinguru hartan, abertzaletasunaren pizkundearekin eta industrializazioaren zabalpenarekin, autore batzuek testuliburuak euskaraz idazteko beharra ikusi zuten. Behar
|
hura
Matematika arlora ere eraman zuten gutxi batzuek. Hori da, agian, atera dezakegun lehenengo ondorioa.
|
|
|
Cabré-k (1992) ongi azaltzen du testuinguru
|
hura
:
|
|
|
Aztertu ditugun testuen egileek ere testuak euskaraz idazteko behar
|
hura
ikusiko zuten, matematika testuak idazteari ekin zioten eta; hori antzematen da, behintzat, testuetan ematen zituzten azalpen didaktikoetan.
|
|
|
Tankera arraro
|
hura
|
|
|
hurbiltzen (5 1) Untzi krosko biluzi
|
hura
|
|
|
Ha ize burrunbatsu
|
hura
|
|
|
bertan, zehatz mehatz esan dezakegunez, Iparraldeko euskaldunak eta Hegoaldeko euskaldunak elkarren kontra borrokan ibili ziren (gerra horren alde bietan euskal tropak banatuta egon ziren: Iparraldekoak hiriburuaren defentsan ibili ziren eta Hegoaldekoak, berriz,
|
hura
erasotzen) (Irigoyen, 2003b).
|
|
|
Horrekin lotuta, betarramistek Montevideon sortutako eliza izan zen gune garrantzitsua, euskaldunen eliza bezala ezagutzen zena alegia (bertan euskaraz, gaztelaniaz eta frantsesez ematen baitzituzten elizkizunak) (Rodríguez, 1991). Beraz,
|
hura
ere euskaldunen bilgune garrantzitsua izan zela azpimarratu beharra daukagu, batez ere Euskal Herriari buruz zuten ideiaren ondorioz. Euskaldunek beren betiko ohiturekin jarraitzea erabaki zuten; pilota partidak antolatu, tabernan ibili eta igandetan beren elizkizunetara joaten ziren.
|
|
|
Uruguairen independentzia Argentina eta Brasilen arteko gerratea konpontzeko bilatutako soluzioa izan zen (Uruguai leku estrategikoa baitzen). Irtenbide gisa hauxe erabaki zuten; lurralde
|
hura
ez zela ez Brasilentzat ezta Argentinarentzat ere geldituko; horren ordez, independentzia ematea erabaki zuten. Ez dugu ahaztu behar Uruguai hogei urte iraun zuen independentzia gerra batean sarturik ibili zela.
|
|
|
ez da gatazka bat ezagutza teknikoa dutenen (pertsona arrazionalen, neutralen) eta herritarren (pertsona irrazionalen, ideologiadunen) artekoa, baizik eta bizitza eredu desberdinak izanik ezagutza gatazka bat ere badago; auzi teknikoaz gain, proiektuaren alderdi sozialak, kulturalak zein ekonomikoak ikertzea ere posizio ideologiko batek motibaturiko kezka zientifiko eta tekniko bat da. Guztiok joko dugu defendatu nahi dugun
|
hura
justifikatzeko balioko digun ezagutza demostratzera; ingurumena ulertzeko modu desberdinak leudeke, gure proiektu interesen arabera, eta ondorioz ingurumenaren gaineko ezagutza modu bat erabiliko dugu, etab.
|
|
|
Alegia, NEB jakina izendatzeko egoeraren aurrean honexek dakartzan abantailak eta desabantailak identifikatu lehenik eta ostean hauek balioetsi lirateke. Hau partaidetza oinarria duen ebaluazio prozesu baten testuinguruan egin litzateke, era horretan natura gune horretan diharduten eta
|
hura
kudeatzen duten eragileen arteko interes kontrajarriak islatzeko aukera bizia legoke eta. Horrez gain, balorazio ekonomiko soiletik harago doazen ebaluazio metodo integratzaileen aplikaziorantzako pausoak eman lirateke, esaterako, Irizpide Anitzeko Analisia7 erabiliz.
|
|
|
1075 urtean Peñalengo Antso Gartzes IV.ak Piñalbako San Salbador monasterioa Naiarako Santa Mariari eman zion, aurrerago azalduko dugun beneditinizazioaren prozesuan?. Erdi Aroan monasterio txiki
|
hura
Naiarako monasterioaren jabetza izan zen, baita XIII. mendetik aurrera ere, San Gregorioren gurtza sortu zenean eta bere kultua suspertzeko kofradia bat sortu zenean. San Gregorioren gurtza gero eta garrantzitsuagoa izan zen, eta XVI. mendean penintsulako santutegirik garrantzitsuenetako bat bihurtu zen.
|
|
|
Tituluak inskribatzeko diozesi buruak (apezpikuak) emandako ziurtagiria legearen arauan ez da sartzen; aldiz, lehen inskripzioa egiteko (finka immatrikulatzeko), hau da, finka Erregistroko bizitzara ekartzen duen idazpena, beraz, inskripziorik garrantzitsuena? egiteko haren ziurtagiriak baliozkoak dira 206 artikuluaren arabera (funtzionariotzat hartzen bada
|
hura
). Alegia, Estatuari dagozkion funtzioak betez agintari eskudunak ziurtagiriak emateko aukera berdina esleitzen zaio pertsona partikular baten izenean ari denari.
|
|
|
Azken batean, inskribatutako titulua nagusi da inskribatu gabekoaren aurrean. Inskribatu gabeko eskubidea baliozkoa da berez, baina legeak lehentasun irizpidea ezartzen du inskribatutakoaren alde eta, tituluak hirugarrenen aurrean eraginak sortzeko, Erregistroan inskribatu behar da
|
hura
.
|
|
|
Beraz, lehen inskribatzen duenak legearen onurak jasoko ditu, azken batean higiezinen gaineko eskubideak publikatzea helburu nagusia baita legearentzat. Horren ondorioz, bateraezinak diren eskubideen (esaterako, jabetza eskubideen) artean, behin lehena inskribatu ostean, bigarrenak erregistrora sartzeko ateak itxita izango ditu,
|
hura
aurkatu eta deuseztatu bitartean behintzat.
|
|
|
Kontua da erakundeek eta udalek gero eta gehiago baloratzen dutela udal, eskualde, eta lurralde bakoitzean gordetako tokiko ondarea, eta saiatu ere saiatzen direla
|
hura
sustatzen eta aisialdiko kultura eskaintzaren barruan eskaintzen. Zirkuituak eta ibilbideak gero eta pluralagoak eta espezializatuagoak dira; gida didaktikoak eta langile espezializatuak ere gero eta hobeto prestatuak eta informatizatuak daude.
|
|
|
Jauregietako arkitekturak garapena ikusgarria izan zuen Euskal Herrian, XVII. eta XVIII. mendeetan. Beste adierazpen artistikoetan bezalaxe, gortean, merkataritzan edota itsasoz bestaldeko abenturan aberasturiko gizonek sustatu zuten
|
hura
ere. Jauregi horien ezaugarri nagusia honako hau da:
|
|
|
Neurrigabekeria horrek altxor publikoari ez ezik, altxor partikularrari ere gastu handiak sorrarazten dizkio, eta horrek geure ondarea modu iraunkorrean zaintzeko eta babesteko gaia berraztertzera eramango gaitu. Izan ere, gaur egun dagoeneko ezinezkoa da ondarea mugagabe haztea eta erabiltzea, eta
|
hura
zaintzeko dauzkagun baliabideak ere mugatuak dira. Irudimenaz eta talentuz bete behar dugu geure burua, baina baita hiritar kontzientziaz ere.
|
|
|
Horrelako neurriak defendatzen dituztenek jakin behar lukete, 1837an gobernu progresista batek aurrera eramandako Mendizabalen Desamortizazioak, edota ondare kontuetan izandako jokabide erradikalak, Frantzian egindakoen antzekoak, ondarearen beraren kalterako izan direla,
|
hura
txirotzea, hondatzea eta jabeen eta lur jabe handien eskuetan kontzentratzea baino ez baitute ekarri. Hirietako burgesiak zein aristokraziak jabetza handiak eskuratu zituzten oso baldintza onuragarrietan (El Pequeño Espasa, Espasa Calpe, Madril, 1988).
|
|
|
Hala, ondare erlijiosoa zibila baino hobeto gorde da, neurri handi batean, eliztarren eskuetan eta hurbil egoteagatik. Eta
|
hura
mantentzeko gastuak ere, neurri handi batean, eliztarrek ordaindu dituzte.
|
|
|
Herri eta herrialde bakoitzak bere ondarea zaindu eta sustatu behar du, eta
|
hura
mantentzeko beharrezko gune natural eta artifizialak prestatu ere bai. Egia esan, egun sentsibilitate handiagoa dago ondarea zaindu ahal izateko gordailuak egokitzen eta eraikitzen.
|
|
2010
|
|
|
helduak noizbehinka bai: zikinkerie, giñen (< giñan), ue(?
|
hura
–), launek(, lagunak, erg. sg.), aitzeki, dauke, zeuken, ude(, ura?), die(, dira?) baina erria, aundia, zerua, dirua, liburua, lagunari.
|
|
|
Ezen hasiera hasieratik erakutsi zuen kulturan euskaltzale gisa eta politikan abertzale legez konpromiso garbiak hartzeko deliberoa: politikari dagokionez Enbatan sartu zen buru belarri eta,
|
hura
debekatua izan zelarik, EHASen16 sortzaileetarikoa izan zen, era berean Euskaldunak aldizkarian zuzendaritza postuetan ibilki; orobat, kulturan Ikaseko idazkaria bilakatu (1972) eta UEUren edota Seaskaren sorreretan parte erabakigarria izan zuen. Engaiamendu horiek laster sortu zizkioten tirabirak bere ordenako agintariekin eta, horrela, 1972an ordena uztea erabakitzen du.
|
|
|
Lana ez zen oso zaila suertatu: Manexek berak egina zuen bere lan akademikoen zerrenda bat, haren ordenagailuan atzeman zutena; Peiok zerrenda
|
hura
igorri eta ni haren gainean hasi nintzen lanean; horrelako kasuetan ohikoa izaten denari segituz, datuak banan banan egiaztatzeari ekin nion eta, era berean, falta ziren/ zitezkeen datuak bilatzeari. Handik lau hilabetera lana bukatua zegoen:
|
|
|
Bi obrek erlijio helburu berak al zituzten? Zer zela-eta, interes mediebalista
|
hura
–Bi kasuetan, burgesia sortzen ari zela ikus daiteke.
|
|
|
1856 urtearen inguruan «Vega de Lamiaco» zeritzon ibarreko lurrak eskuratu zituen, gaur egungo Santa Ana auzoan (Getxo). Familiak laket gunetzat zuen eremu
|
hura
, uda bertan igarotzeko. Maximo Aguirre hil zenean, haren alargunak eta seme alabek gune hartan lehendabiziko eraikinak egin zitezen sustatu zuten.
|
|
|
Espainian, duela urte gutxira arte, garai hartako arkitektura kontzienteki ahaztu du historiografia artistikoak. Gure lurraldean ere pentsamendu
|
hura
zen nagusi, baina 1980ko hamarkadan hasi zen gure hirien irudiaren elementu nagusia den ondarearen aberastasuna aldarrikatzen.
|
|
|
Mintzaira horiek guztiak aldi berean garatu ziren, eta ezin esan daiteke bat bestea baino gehiago nabarmendu zenik. Arkitektoek saiakuntzak egin zituzten formarik desberdinenekin, garai haren adierazgarritzat forma haietakoren bat jotzea espero baitzuten; alegia, mende
|
hura
hobekien definituko zuen estilotzat. Beraz, arkitekturaren historian ezohiko gertakaria izan zen hura; hots, estilo gabezia3.
|
|
|
Arkitektoek saiakuntzak egin zituzten formarik desberdinenekin, garai haren adierazgarritzat forma haietakoren bat jotzea espero baitzuten; alegia, mende hura hobekien definituko zuen estilotzat. Beraz, arkitekturaren historian ezohiko gertakaria izan zen
|
hura
; hots, estilo gabezia3.
|
|
|
historiak amaiera izango zuen. Baina aurrerapena, ideia baikor
|
hura
, historiaren amaierara eraman behar gintuzkeen salbazio bidea, zoriontasun baten promesa izatetik etengabeko oinaze baten mehatxua izatera hurbiltzen ari da: betiereko aldaketa ekidinezin bat, atseden gabea, krisi eta tentsio agortezin batean.
|
|
|
1988an euskarazko herri prentsaren aintzindari bilakatuko zen Arrasate Press astekariak ikusi zuen lehenengoz argia Arrasaten, baina euskarazko tokian tokiko prentsak 90eko hamarkadan ezagutu zuen benetako garapena eta hazkundea, orduansortubaitzireneuskarazkoherri aldizkarigehienakHegoEuskalHerrian, eta horietako asko eta asko gaur egunera arte heldu dira. 20 urte pasatu dira lehenengo loraldi
|
hura
gertatu zenetik, baina bien bitartean komunikazioa eta hedabideak asko aldatu dira eta etengabe aldatzen ari dira teknologia berriei eta digitalizazioari esker. Globalizazioak gero eta indar handiagoa duen gizarte honetan bizirauteko, eta, etorkizuna ganoraz diseinatu ahal izateko, beharrezkoa da jakitea norberaren tokia zein den, zertan ari den eta zein bide hartu behar duen aurrerantzean.
|
|
|
Zentzu horretan, nazio kontzeptua gizarte zibilaren definizioari loturik agertzen da: gizarte zibila komunitate politikoen estatu egituraz harago, autoantolatzeko gaitasuna deskribatzeko kategoria kontsideratuz gero, nazionalismoa gizarte zibilaren dimentsio publikoa aldarrikatu eta
|
hura
bideratzeko tresnak adierazten dituen proposamena da. Hortaz, ez da soilik emaniko banaketa historiko eta kulturalaren arabera mundua deskribatzeko kategoria hutsa; gizarte zibilaren ekarpena plano publikora ekartzeko mekanismoak adierazten dituen proposamena da, hots, gaitasun normatiboa duen proposamena da.
|
|
|
Izan ere, utilitarismoaren agente idealaren ezintasun ontologikoari kontrajartzen dizkio, banakoak oin hartuz, kooperatiboa den arriskuen kontzientzia eta kolektiboa den onuraren bilaketa. Banakoa da justiziaren printzipioaren hartzailea, baina, gizartea da
|
hura
gauzatzeko eremua. Hor kokatzen du Pettitek Rawlsek banakoarekin hartzen duen konpromiso ontologikoaren muga eta bere proposamena garatzeko lurzorua.
|
|
|
Agente kolektibo ezberdinek, sozialki integratuak edo integraturiko kolektiboak Pettiten hitzetan, deskribaturiko baldintzak asetzen dituzte. Horrek ez du esan nahi unitate kolektiboa
|
hura
osatzen duten indibiduoen existentziarekiko independentea denik, ontologikoki emergentea denik?, baina, bere jarduna ez da agortzen hura osatzen duten indibiduoen baturan.
|
|
|
Agente kolektibo ezberdinek, sozialki integratuak edo integraturiko kolektiboak Pettiten hitzetan, deskribaturiko baldintzak asetzen dituzte. Horrek ez du esan nahi unitate kolektiboa hura osatzen duten indibiduoen existentziarekiko independentea denik, ontologikoki emergentea denik?, baina, bere jarduna ez da agortzen
|
hura
osatzen duten indibiduoen baturan.
|
|
|
Baina nola ulertzen dugu zigor bitartekaritza? Zigor gatazkaren protagonistek, urratzaileak eta biktimak alegia, hirugarren inpartzial baten laguntzarekin, zigor prozesuaren aurretik, bitartean edo ondoren,
|
hura
ebazteko garatzen duten tresna da; alderdiek beren gatazkaren konponketa protagonizatzen dute, horretarako elkarrizketa eta elkar ulertzea erabiliz, biktimari ahotsa emanez eta delitugilea erantzule eginez, aldi berean azken honi lehenengoari egindako kaltea konpontzeko aukera emanez, horrela sistema jurisdikzionala hobetzen lagunduz.
|
|
|
Nahiz eta zigor bitartekaritza jurisdikzioz kanpoko teknika bat izan, ezin daiteke hura gabe ulertu. Beraz, argi gera bedi, aipatutako ADR espirituarekin bat, bitartekaritza ez doala jurisdikzioaren kontra, ez duela
|
hura
ordezkatu nahi; are gehiago, teknika honen gure definizioan jasotzen dugun moduan, jurisdikzioa hobetzeko baliabidea da. Zalantza gabe, bitartekaritzaren abantaila guztiak (azkartasuna, alderdien beharrizanen asetzea, kostu urria?) zigor jurisdikzio sistema hobetzeko erabili behar dira, batez ere, hura arintzeko.
|
|
|
Beraz, argi gera bedi, aipatutako ADR espirituarekin bat, bitartekaritza ez doala jurisdikzioaren kontra, ez duela hura ordezkatu nahi; are gehiago, teknika honen gure definizioan jasotzen dugun moduan, jurisdikzioa hobetzeko baliabidea da. Zalantza gabe, bitartekaritzaren abantaila guztiak (azkartasuna, alderdien beharrizanen asetzea, kostu urria?) zigor jurisdikzio sistema hobetzeko erabili behar dira, batez ere,
|
hura
arintzeko. Testuinguru horretan zigor bitartekaritzaren eta honen emaitzaren ofizialtasunaz mintzatu gara, baliabide hau ofizialtasun printzipioak informatzen duela adierazi nahian.
|
|
2011
|
|
|
J. Intxaustik aspalditxo erakutsi zuen nola Zaitegik, Ibinagabeitiak eta beste dozena erdi bat jesuitagaik akademiatxo bat, eskolatxo bat? eratu zuten Loiolako santutegian, nobizio zirela, XX. mendeko 20ko hamarkadan, nagusiki latinez eta gaztelaniaz ikasten zuten kultura klasiko greko erromatarra eta eliz gurasoena eta, lanarteetan, euskaraz ematen trebatzeko, eta nola amets
|
hura
benetan gauzatu egin zen 50eko hamarkadan Euzko Gogoarekin (Intxausti, 1979 eta 1980).
|
|
|
Baina erbestetik egin behar izan zen, gerra galdu ondoan, eta horrek asko markatu zuen, oztopoz zamatu zuen ekimen Kixotetar
|
hura
, alde askotatik, gertaera esanguratsu bat: Jon Etxaide kartzelatu egin zuten Euzko Gogoaren ale batzuk aurkitu zizkiotelako etxean?.
|
|
|
Hark ere lapurtera klasikoa Krutwigek baino maisukiago zerabilen. Ideologia aldetik ere eragin zion Krutwigek Miranderi
|
hura
Bilbotik Parisera joan zenean erbesteraturik. J. Mirande bat etorri zitzaion euskaldunen historia politikoaren interpretazioan, bereziki Gaskoiniako dukerria eta Nafarroako erresuma euskaldun germaniarren arteko nahaste emankorretik eraiki zirelako ustean, eta gainbehera Erromako elizaren eraginez etorri zelako iritzian.
|
|
|
Lankidetza horretatik bideratzen diren ekintzak, prozesu horren fruitu izango dira. Sabelekin (1996) bat eginez, ez da nahikoa konponbide originala bilatzea, baizik eta konponbide hori aurkitzeko bidean jarraituriko prozedurak plano sozialean dituen eraginak eta lankidetza eragitea kontuan hartu dira
|
hura
berrikuntza sozialtzat jotzeko.
|
|
|
Bestalde, teknologikoki garatutako komunitate industrialetan, errituak barik, performanceak ditugu, alegia, hiriko bizitzan aisialdiari dagozkion gertaera erritual liminoideak, hain zuzen. Adierazpen horietan talde sozial zehatzetako indibiduoak batzen dira, ez dago parte hartzearen derrigortasun
|
hura
eta fenomeno liminaletan parte hartzeari egozten zaion karakter sakratua ere ez dute.
|
|
|
Kodea, beraz, sinboloak egiteko lehengai gisa erabiltzen da, bestelako osagai «estetiko formalak» erabiltzen diren moduan. Hitz gutxitan, izen
|
hura
euskarazkoa dela jakiteak dakarren konnotazioak dira nagusi, berdin da zer esan nahi duen hitz horrek. Berez hori dena ez da txarra, izenen izaera da hizkuntza guztietan, baina testuinguru diglosikoan kaltea bistakoa da:
|
|
|
euskara ikergai zientifikoa bihurturik, euskal identitatea diferentzia politikoa bilakatuta, euskal kultura folklore eta museo gai paratuta. Guztiz txarra izan ote zen objektibazio
|
hura
–Edo Modernitatean ez ote zuen euskaldun izateak bere baitako identitateaz gain bere baitarako diferentzia izan behar?
|
|
|
Ideologia nagusi eta orohartzaileak, berezko dinamikak bultzaturik eta haietan atxikirik bizi direnek sustaturik, antagonismo sozial oro ezkutatzera jotzen du. Askotan lortzen du, bizibeharraren indarra edo, nahi bada, faktikoaren boterea da
|
hura
. Hala eta guztiz ere, jendarte eremu eta kode komunitate anitzetan bizibeharrak badu bestelako ondorio bat:
|
|
|
Kultura eta identitate etnikoa (eguneroko kultura eta identitate bizia) merkaturatzen ditu, alegia marka objektu bihurtzen ditu, edo, hobe esan, zerbaiten seinale (marka) bihurtzen ditu: «zerbait»
|
hura
, Marka edo Brand delakoa ez da inoiz objektu jakin batera mugatzen, ez da marka duen gauza hau edo hura. Markak, izateko gauzak behar badituzte ere, birtualak dira, ez materialak.
|
|
|
Kultura eta identitate etnikoa (eguneroko kultura eta identitate bizia) merkaturatzen ditu, alegia marka objektu bihurtzen ditu, edo, hobe esan, zerbaiten seinale (marka) bihurtzen ditu: «zerbait» hura, Marka edo Brand delakoa ez da inoiz objektu jakin batera mugatzen, ez da marka duen gauza hau edo
|
hura
. Markak, izateko gauzak behar badituzte ere, birtualak dira, ez materialak.
|
|
|
erretorikoak. Baina mendekoa etniko edo popular kategoriaren mende bizitzera kondenatzen du Kultura Zuriak subjektutasun eragilea ukatu nahi diolako, objektu edo mintzagai huts bihurtu nahi duelako eta berez eta bere oldez hitz egiterik, eta ekintza ildo berriak erabakitzerik onartzen ez diolako (zenbat eta bere buruari gaitasun
|
hura
aitortzen dion neurri berean). Bestea erretorikoa denean, mundua mitifikatu egiten du eta horrela Kultura Zuriak bere buruarentzat monopolizatzen du egiaren diskurtsoa eta bestea beste erretoriko hura izanarazten du, nahi eta nahi ez, egia izan edo ez, jardunbide horretara mugatzen du.
|
|
|
Baina mendekoa etniko edo popular kategoriaren mende bizitzera kondenatzen du Kultura Zuriak subjektutasun eragilea ukatu nahi diolako, objektu edo mintzagai huts bihurtu nahi duelako eta berez eta bere oldez hitz egiterik, eta ekintza ildo berriak erabakitzerik onartzen ez diolako (zenbat eta bere buruari gaitasun hura aitortzen dion neurri berean). Bestea erretorikoa denean, mundua mitifikatu egiten du eta horrela Kultura Zuriak bere buruarentzat monopolizatzen du egiaren diskurtsoa eta bestea beste erretoriko
|
hura
izanarazten du, nahi eta nahi ez, egia izan edo ez, jardunbide horretara mugatzen du.
|
|
|
Hiriaren iritzia da baserria edo landa mundua arima eta espiritu askoren gordelekua dela. Gaur mundua atzera liluratzen ari den honetan, kontsumoaren eta marketinaren eskutik dator liluratze
|
hura
: han markek badute zer egin asko.
|
|
|
Ikusten duguna bestela ulertzen, hain zuzen. Hemen Erreala Sinbolizatuarekin berdindu dugu; izan ere, gogoan ikusten dugunari eman nahi izan diogu Erreal izaera, Erreal psikoepistemikoa
|
hura
baita eta hala izaki Erreal ontologiko bakartzat jotzen delako.
|
|
|
hau da dena, hemen serio jokatu behar duzu eta zure jolasak, hitz jokoak eta identifikazio jokoak egiteko asko jota diferentziaren espazio partikularra duzu, diferentzia hori ezin duzu naturalizatu, ezta unibertsalizatu ere. Ezin duzula, ezin dela, azken finean, diferentzia
|
hura
identitate bihurtu. Beraz, bizi formak aldatu nahi dituen fededun doktrinarioak badaki serio jokatu behar duela itxura eginez; sinesten duela sinetsiz eta planta eginez sortuko direla benetako sinesle tolesgabeak.
|
|
|
Berdin gertatzen da euskal identitate eta kulturaren gai zabalagoetan. Trikimailu psikopolitiko bitan oinarritzen da erosotasun
|
hura
:
|
|
|
diglosia egoera batean? Estatus
|
hura
zalantza jartzen zaiola, ukatzen zaiola, esatez ez bada, izatez bai. Ukatzen zaiola, esaterako, hizkuntza funtzio guztiak betetzeko gai dela; ukatzen zaio, bizi arlo guztietan aritzeko baliabide egokia dela eta, ukatzen zaio, azkenik, bizitza bera.
|
|
|
Erdarak. Hizkuntza gailena erdara da,
|
hura
da benetan hor ageri den hizkuntza bakarra. Are gehiago, testuinguru hori ez da soilik hizkuntzarena (hizkuntza ez da soilik hitza edo hitzezko bitartekaritza bat).
|
|
|
enpresa, produktu edo zerbitzu bat merkatura jaulkitzean, zer eginkizun du euskarazko izen batek? nola sortu izen
|
hura
–nola erabili?
|
|
|
Lehenengoa, enpresa horiek ez dute izengintzaren merkatu osoa euren eskuetan. Arlo honetan ere «aholkularitza adituak» nagusitasuna lortuko bide du, baina gaurkoz askotan izena asmatu edo hautatzen duena enpresa, zerbitzu edo produktuaren jabea bera da, eta era «amateur» edo «natural» batean ezartzen du izen
|
hura
. Euskararen kasuan begi bistakoa da hori.
|
|
|
Enpresa izenak sortzea arautzen duen espainiar legeria hurrengo hau da funtsean: 2001eko Marken Legea (17/ 2001) eta lege
|
hura
egikaritzeko errege dekretu bat (687/ 2002). Legeak dioenez, «merkataritza izen» bat merkatuan enpresa bat bereizten duen zeinua edo izendapena da, horregatik «zeinu bereizlea» deritzote.
|
|
|
Merkatu sinboliko deritzoguna zehaztuko dugu gaingiroki bada ere. Enpresaizenek, eta oro har markek, produktu, zerbitzu edo enpresa bat aurkeztu behar badute ere, aspaldi gainditu zuten funtzio sinple
|
hura
: merkatuan lehiatzeko tresna bihurtu ziren.
|
|
|
Eta balioak gauzetan baino areago, gauza horiek hautemateko eta ezagutzeko moduetan daude, hots, gauza horiek (zer diren) ulertzeko erabiltzen diren kodeetan. Aspaldiko irakaspen zaharra dugu truke balioa eta erabiltze balioa bereizten zituen
|
hura
; izan ere, kontsumoko ekonomia globalean, kapitalismo kognitibo delakoan, bereizketa hori zaharra dela esan dezakegu. Gaur egun, balio erantsia da nagusi.
|
|
|
Gaur egun, balio erantsia da nagusi. Prozesu, produktu, zerbitzu, pertsona, objektu edo beste edozertan balio gehigarri bat behar omen da
|
hura
ganoraz merkaturatua izan dadin. Balio gehigarria ez dago saldu nahi den horretan, ezta erosle edo erabiltzaileak harekin egin lezakeenean.
|
|
|
Beraz, bizitzaren erabilera balioa eta merkatuaren truke balioa barik, komunikazio eta informazioaren bidez irabazi behar den bereizgarritasuna da benetako balioa. Eta bereizgarria izan dadin saldu eta hedatu nahi den
|
hura
markatu behar da. Zeinu balioa da markarena.
|
|
|
euskara harrobi ederra da izenak sortzeko, ezin hobea plastikotasun handikoa delako, eta azken finean, esanahiak esanahi, forma ederrak emateko gai da9 Hala izan da eta izaten jarraitzen du, baina horretan ere euskara terrenoa galtzen doa: gero eta ugariago dira ingelesezko izenak, funtzio
|
hura
betetzen10.
|
|
|
Izena euskaraz jartzeko hautua, bada euskararen indar bat, baina (xeheago aztertuko dugu zergatik), euskararen indar
|
hura
agian ez da euskarazko praktiken indarra. Beste indar hori, alegia hizkuntza biziaren indarra, hizkuntza praktiken indarra beste maila batean ikusi behar da:
|
|
|
nola ikusten den menderakuntza edo subordinazioa. Eta Ideologiaren Erreal psikoepistemikoari egokitzeko, asimetria
|
hura
ukatu ahal da euskara edo euskal identitatearekiko atxikimendua mantenduz, praktiketan indar sinbolikoari eutsiz. Praktika nazionalistetan (batez ere, oso erdaldunak badira) modu honetara ezkutatzen da antagonismoa (eta subjektiboki ere, gainditu).
|
|
|
Mundu guztiak ez dauka hori etengabe egiterik, ez dauka erreboltari psikopolitikoa izaterik baina aukerak daude. Eta ikerketa gai izan ditugun izendatze praktiketan ere funtzio
|
hura
bete dezaketen hainbat bitxi topatu ditugu. Praktika ideologikoak dira, kontrakarrean doazelako eta Ideologiaren lasaitasun psikoepistemikoa irauli egiten dutelako.
|
|
|
–Euskararen balio sinbolikoari eustea, batez ere, euskararen agerpen
|
hura
neutralizatu ezin denean (giro euskara fobikoetan edo guztiz erdaldun izanda ere euskara antzemateko eta haren balio sinbolikoa ulertzeko gai direnetan).
|
|
|
Desbiderapen sexualak honako portaera hauetan agertzen dira: ...ntsatuz masturbatu; nekrofilia eta sadismoaren fantasmak hobesten ditu, harreman normalekin erlazionatutako fantasmen aurretik; ez du interesik agertzen bere bikotekidearekin harreman sexualak edukitzeko; emakumeekin harremanean jartzen denean, bere harrapakinaren atzetik doan ehiztariaren moduan sentitzen da; jarrera sadikoa hartzen du biktima eraso, jo, arrastaka eraman, labankadaz josi eta gero
|
hura
ukitzen hasten denean.
|
|
|
Aurrerantzean Tony King izango zen. 1997an bortxaketa berri batez akusatu eta polizia
|
hura
atxilotzen saiatu zen, baina Espainiako Costa del Sol era joan zen. Britainiarrek ez zuten estradizioa eskatu, ez baitzuten behar adina froga.
|
|
2012
|
|
|
Elizateak, noski, aurka zeuden, zenbait erakundek babestuta zeudelarik, beste batzuen artean Bizkaiko Foru Aldundia elizateen alde jarri zen. Haien esanetan gehiegikeria hutsa zen pentsatzen ari ziren zabalkunde
|
hura
.
|
|
|
Adimen emozionalaren oinarria, gainerako abilezia emozional guztien sostengua, autokontzientzia da. Pertsona batek emozio jakin bat antzematen duenean,
|
hura
egokiro kudeatzeko aukerak ugaritu egiten dira (autokontrola hazten da) 12 Autokontzientzia, gainera, ezinbestekoa da enpatia izateko, zeren eta norbera ez baldin bada gai norbere sentimenduak antzemateko, nekez antzemango baititu besteenak. Horrezaz aparte, norbere kontzientziak eta autorregulazioak erraztu egiten dute automotibazioa.
|
|
|
Baina nola handi daiteke adimen emozionala? Esan dezagun, hasteko, gaitasun emozional jakin bat daukagula antzematea eta
|
hura
intelektualki ulertzea baldintza beharrezkoa dela, baina ez dela baldintza nahikoa, gure jokaeran aldaketa bat eragiteko. Ikaste intelektuala eta ikaste emozionala (eta, hedaduraz, jokaera berriak ikastea) desberdinak dira hein handi batean; izan ere, bi adimen motak, intelektuala eta emozionala?
|
|
|
Lidergo mota hori bereziki aproposa da taldearen harmonia handitzeko, morala edo kemena suspertzeko, komunikazioa hobetzeko edo organizazioarekiko konfiantza galera galgatu eta
|
hura
berreskuratzeko. Kultura askotan lotura pertsonalek izugarrizko garrantzia daukate eta enpresa munduan ere ezinbesteko baldintza da harreman pertsonal onak izatea.
|
|
|
Azkenik, hirugarren dimentsioa dago, gaitasun emozionalei dagokiena?. Emozioek indar handia dute eta bizitzako esperientzien kalitateari modu nabarmenean eragiten diote,
|
hura
biziki baldintzatuz3 Azken urteotan asko aurreratu da emozioen azterketan. Pertsonaren garapen integralak auzi horri gero eta gehiago erreparatzea eskatzen du, eta organizazioen munduan ere emozioen inguruko aplikazioak seriotasunez aztertzen hasiak dira.
|
|
|
Horrek ez du esan nahi, ordea, kide bakoitzak nola jokatu behar duen inposatzen duenik, kideei tarte zabala libre uzten baitie berrikuntzak egiteko, esperimentatzeko edota arriskuak hartzeko. Lankideak argi dakienean zein den helburua eta
|
hura
lortzeko zein leku dagokien bai berari eta bai gainerakoei (hots, nork zer garrantzi duen), berari buruz espero dena garbi bistaratzen zaio. Gainera, lankide orok helburu erkiderako bidea elkarrekin egiteak taldearen konpromisoa sendotzen du eta sarritan jendea organizazioaren partaide izateaz harro sentitzea eragiten du:
|
|
|
1976ko uztailaren 1ean Arias Navarrok hartaraturiko dimisioa emateak eta presidente berria, harrigarriro, Adolfo Suárez izendatzeak (hilaren 3an) bigarren mailako pertsonaiez osaturiko gobernua eratzeko bidea eman zuen. Gobernu berriaren ildoa ezezaguna bazen ere, Suárez aitzineko gobernuan Movimientoko idazkari nagusi ariturik eta
|
hura
izendatzea presidente batik bat sektore erreformistek gaizki harturik, nekez aurreikus zitekeen aldaketa handirik gobernuaren politikan. Presidente berriaren nahia zeinahi zelarik ere, laster egokitu behar zien bere ekinbidea herritarren sektore garrantzitsu baten aldarrikapenei.
|
|
|
Mobilizazioak antolatzeko nolako garrantzia izan zuten aintzat harturik, 1950eko hamarraldiaren erdialdera antifrankismoaren baitan gertaturiko aldaketak aipatu beharrekoak dira, gerlaoste tenoreak berezkoak zituen erresistentzia estrategiak direlakoetatik ondokora igarorik: oposizio estrategietara, hau da, gizarte mugimenduei dagokien jendaurreko ekinbidea ardatz duten estrategietara3 Beraz, interpretazio marko horrekin eztabaidatu dute ekarpen berriek,
|
hura
osatuz, zehaztuz, eta haren alde okerrak baztertuz, kontsulta daitekeen dokumentazioak eta beronek ahalbidetzen dituen interpretazioek hala eskatzen dutenean.
|
|
|
Estilo aldetik, artikulu osoa nitik idatzita dago; Donna Haraway ri jarraiki, eta aukera kontziente eta ideologikoa eginik, artikulu hau1 «ezagutza kokatu»tik (Haraway, 1996) 2 (Situated Knowledges) idatzita dago, egilea bera, alegia, ni neu, elbarria baita. Ezagutza kokatua objektibotasun haragi bihurtuari buruzko doktrina da, norberaren bizi egoera aintzat hartu, eta
|
hura
osatzen duten paradoxa eta konplexutasunen berri emanez, ez objektibotasunari muzin egiteko asmoz, baizik eta norberaren bizi egoeraren onespen zintzo gisa.
|