|
2006
|
|
|
• Renoko Unibertsitateko Center for Basque Studies erakundean ere
|
eman
ohi dira euskal soziolinguistikarekin lotutako ikastaroak.
|
|
|
Egia da irakaskuntzan bi hizkuntza eredu irekita dituela, euskarazkoa eta erdarazkoa, baita euskarazko materialak sortzen ekiten duela ere; baina nahikoa al da hori? Soziolinguistikari ez al litzaioke
|
eman
leku egokiagorik?
|
|
|
Agian hizkuntz politika baino, kasu honetan behintzat, politika demolinguistikoa esan genuke. Abiaburua, beraz, labelak, edo, akaso aurrenen informazioa jaso eta, behin jasota eta sailkatuta, kategoria horiei izena (labela)
|
eman
–
|
|
|
Zazpi hiztun kategoria horiek Zentsu eta Udal Erroldetako ezaguerari buruzko galderetatik zuzenean eratorriak dira. Aztertuz gero
|
eman
daitezkeen erantzunen konbinatoria hutsa dela antzeman daiteke, baina 81 kategoria posibleetatik (gehienak esanahigabekoak) bakarrik zazpi onetsi dira. Hori da, hain zuzen ere, bildutako informazioarekin egiten den lehenbiziko galbahea, zer gertatzen da esandako zazpi kategoria horien arabera erantzuten ez dutenekin?
|
|
|
Hirurogei hamarkadako industrializazio eta populazio hazkundeak handik hogeiren bat urtera bere goia jo zuen. Egun krisialdiz krisialdi biztanleriaren hazkundea eten egin da, biziraupen itxaropena luzatu eta berezko hazkundeak sekulan
|
eman
ez den proportzioetaraino jaitsiak dira. Europako herrien artean gurean jaiotza tasarik txikienetakoa omen da.
|
|
|
Hurrengo diagramakoa euskaldunek Errolda Orrian aitortutako etxeko euskararen erabilerari dagokio. Kasu honetan, ordenatuetako zenbakiak ehunekotan
|
eman
ditugu. Horrela adin talde bakoitzari dagokion are gehiago, egoera okertzen denean gure errua dela esaten digute eta" etxeko ohizko hizkuntzaren (euskara) erabilera tasa beha daiteke.
|
|
|
Okerrena, ostera, ez da eredu ezberdinetan lor daitezkeen emaitzak, orain artekoak orokorrean hartuta oso baikorrak baitira; okerrena, genion, sistema horretan ezarri den aldakortasuna da. Hau da, orain arte A B D hurrenkerako bilakaera
|
eman
bada ere nork ziurta dezake etorkizunean horrela izango denik. A ereduaren berpiztea egun hipotesi hutsa baino zeozer gehiago denean prozesuaren jarraikortasuna oso hauskorra dela antzeman daiteke.
|
|
|
Ikus daitekeenez muturretako adin tarteak ezik gainontzekoak 5 urtetako zabalera berekoak dira, Zentsu eta Udal Errolden arteko urte kopuru bera hain zuzen ere1 Horrela 1981ean 16 urte bitartekoak zirenak handik bost urtetara (1986ko Udal Errolda), 20 adin tartean bilatu genituzke. Hots, aldaketarik
|
eman
ezean estatistikoki kopuru beretsuak behatu genituzke batean eta bestean. Horrelakoetan biztanleriak hamar urte horietan izandako aldaketak edo aldaketa ezakkontutan hartuz, gazteen artean bederen, migrazio mugimenduek eta heriotza tasek ez dugu uste eragin handia daukatenik edo zehazkiago, balizko eragin hori ez dela estatistikoki esanguratsua.
|
|
|
Horrela, gazteen artean alfabetatuak direnek besteek baino joera handiagoa erakusten dute euskaraz aritzeko, hiztun garatuagoak direlako. orain artekoak orokorrean hartuta oso baikorrak baitira; okerrena, sistema horretan ezarri den aldakortasuna da. Hau da orain arte A B D hurrenkerako bilakaera
|
eman
bada ere nork ziurta dezake etorkizunean horrela izango denik?"
|
|
|
Bigarren aukera nazioartean euskal soziolinguistikari buruzko ikerketa eta lanen berri
|
eman
ahal izatea da. Ingelesez idatzitako liburuak (Amorrortu 2003) euskal soziolinguistikaren ikuspegi orokorra eskaintzen du, ingelesdunari begira, baina euskaldunentzat ere baliagarria izan daiteke, atzerrian euskal soziolinguistikari buruz aztertutakoaren berri ere ematen baita.
|
|
|
Gerora begira, soziolinguistika arloa indartu litzateke, bai irakaskuntza presentzialean eta baita, eta batez ere, ikerkuntza eta argitalpen mailan. Bestela, oso azalean gera daiteke arlo hau Mintegiaren izaeran, eta Euskal Ikasketak aztertzea eta zabaltzea helburu duen erakundeak hizkuntzaren eta gizartearen arteko erlazioei bere garrantzia
|
eman
lieke.
|
|
2007
|
|
|
Ez dago euskararen etorkizuna bermatzerik tarteko belaunaldia bermatuta ez badaukagu. Tarteko belaunaldi hori da (batzuek, lotsagabeki nire ustez, galdutzat
|
eman
duten belaunaldi hori) euskararen transmisioaren giltzarria, euskara hizkuntza osoa badela eta izan daitekeela erakutsiko diguna: ez haur hizkuntza, ez eskolakoa, ez etxerako lanetan baino erabiltzen ez dena, baizik eta hizkuntza oso bat, geure artean normaltasunez erabiltzen duguna, familiatik hasten dena (seme alaba eta guraso) eta edozein esparru, une eta gaitan erabil daitekeena.
|
|
|
Bestalde, metodologian
|
eman
diren aurrerapausoak ikaragarriak izan dira. Euskalduntzen metodo hura, Jalgi Hadi, AEKren horma irudiak... Nork uka diezaieke urteetan edukitako arrakasta eta balioa?
|
|
|
Aipatu beharrekoa da ere, gizarteak berak, orain arte eduki ez ditugun aukera ugari ematen dizkigula, teknologiarekin lotutakoak (Internetek berak aukera asko
|
eman
dizkugu: auto-ikaskuntzarako, norberak ikasteko, datu gehiago edukitzeko...).
|
|
|
Duda barik, aipatzekoa da administrazio batzuekiko harremanetan, konkretuki EAEri dagokionean,
|
eman
den eraldaketa, elkarlanean aritzeko eta elkar laguntzeko prestutasuna. Horrek lagundu egin digu, eta lagundu digu denean, sektoreko batasunean bertan ere lagundu digu-eta; eta hori, zintzoki aipatu beharreko zerbait da.
|
|
|
Horrek lagundu egin digu, eta lagundu digu denean, sektoreko batasunean bertan ere lagundu digu-eta; eta hori, zintzoki aipatu beharreko zerbait da. Beste batzuek ez dute inolako pausorik
|
eman
, baina eman dutenen lana aipatu beharrekoa da.
|
|
|
Horrek lagundu egin digu, eta lagundu digu denean, sektoreko batasunean bertan ere lagundu digu-eta; eta hori, zintzoki aipatu beharreko zerbait da. Beste batzuek ez dute inolako pausorik eman, baina
|
eman
dutenen lana aipatu beharrekoa da.
|
|
|
Bestalde, euskarak gelatik kanporako pauso hori
|
eman
dezan lan egin behar dugu. Hor daude mintzapraktika programak, zenbaki honetan bereziki aipatzen direnak.
|
|
|
Eginkizun hau ez dagokigu bakarrik euskaltegioi, baina gure arlo honetan, ezin diogu muzin egin gure erantzukizunari. Guregana hurbiltzen den ikasleari ezagutzaren eta erabileraren artean dagoen jauzian laguntza
|
eman
behar diogu gure esku dagoen guztia eginez. Gabezia horretaz konturatuta abian jarri ziren aspaldian Berbalagun edo Mintzalagun izenekin ezagunak diren egitasmoak.
|
|
|
• Bezeroekin aurrez aurre lanean ari diren lanpostuak euskalduntzeko erraztasunak
|
eman
(emaitzei lotutako liberazioen finantziazioa).
|
|
|
Euskarari prestigioa
|
eman
behar zaio; euskararen beharra gizarteratu egin behar da. Hizkuntza eta kultura aniztasuna balio nagusitzat harturik, euskararen aldeko sentiberatze ekintzak antolatu behar dira.
|
|
|
Ikasle uholdeak dimentsio berria
|
eman
zion helduen irakaskuntzari. Eskola eskaintzak demanda berriari erantzun behar zion; irakasle eta ikasgela gehiago behar ziren.
|
|
|
Beraz, alde nabarmena
|
eman
da, batez ere, 1995 ikasturtetik 200203ra bitartean, arauzko udal euskaltegi izan gabeko eskaintza publikoak desagertu egin baitira (HABEk diruz ez laguntzean), eta euskaltegi pribatu guztiak homologatu edo desagertu egin dira. Baina euskaltegi libre horietako gehienak AEK koak izaki, 1996an abian jarri zen irakasleen homologazio prozesuarekin batera, euskaltegien homologazioa ere gauzatu zen, horretarako eskualde mailako egiturak sortuz, hala behar zenean.
|
|
|
Izan ere, EAEko 92 herritan ematen bazituzten eskolak 1995 ikasturtean, horiek 118 eta 121 izatera pasatu ziren hurrenez hurren 2002 eta 2005 ikasturteetan. Edo 97, 123 eta 130 herrietan
|
eman
izan dute zerbitzua aipatu ikasturteetan, uda barnetegietako jarduerak kontuan izanda.
|
|
|
Beraz, alde nabarmena
|
eman
da, batez ere, 199596 ikasturtetik 2002 bitartean, arauzko udal euskaltegi izan gabeko eskaintza publikoak desagertu egin baitira (HABEk diruz ez laguntzean), eta euskaltegi pribatu guztiak homologatu edo desagertu egin dira. Baina euskaltegi libre horietako gehienak AEK koak izaki, 1996an abian jarri zen irakasleen homologazioprozesuarekin batera, euskaltegien homologazioa ere gauzatu zen, horretarako eskualde mailako egiturak sortuz, hala behar zenean.
|
|
|
Ikasle gazteenei buruz aritzean, horien euskara mailari buruzko datu bat
|
eman
badugu ere, hemen ikasle guztien ikasturte hasierako mailari erreparatuko diogu, eta horretan gertatu den bilakaera azalduko dugu (aldaketa uste baino eskasagoa izan bada ere):
|
|
|
Bada sektorean zenbait irakasle, zuzenean eskolak eman gabe, eskolaren inguruko lanetan dihardutenak: materialgintza, antolaketa,... Azterketa honetan eskolak
|
eman
dituztenak bakarrik hartuko ditut kontuan, ez baitugu gainerakoen lana eskuratu eta kuantifikatzeko aukerarik.
|
|
|
Eskualdeetako eskaintzaren garapenean autoikaskuntzaren eredua halabeharrez gauzatu behar izan dugu, nahiz eta askotan ikasleen benetako nahia ohiko ikastalde bidez ikastea izan. Hala ere, onartu beharra dugu metodo honek emaitza txukunak
|
eman
izan dituela orain artekoan eta hasieran izan genituen mamu asko uxatu ditugula. Birmatrikulazio tasa ohiko ikastaldeetan baino makurragoa izan arren, emaitzak ez dira alde batera uztekoak.
|
|
|
" labur" baina zailtasun handiko honetan, ezin ahaztuko ditugu bidean izandako milaka oztopo (judizial, politiko eta beste...). Oztopo horiek guztiak gainditzeko ezinbestekoa izan da Euskal Herri mailako erakunde bateko parte izateak
|
eman
digun sostengua eta bermea. AEK ko euskaltegien sarea indartzeak eta erakundetzeak Nafarroako Gobernuaren dirulaguntzen izozte eta murrizketei aurre egiten lagundu digu, eta modu horrek bizirauteko bermea eman digu.
|
|
|
Oztopo horiek guztiak gainditzeko ezinbestekoa izan da Euskal Herri mailako erakunde bateko parte izateak eman digun sostengua eta bermea. AEK ko euskaltegien sarea indartzeak eta erakundetzeak Nafarroako Gobernuaren dirulaguntzen izozte eta murrizketei aurre egiten lagundu digu, eta modu horrek bizirauteko bermea
|
eman
digu.
|
|
|
Nafarroako AEK ia lurralde osoan aritzen da helduei euskara eskolak ematen. Urteetan barrena, ordea, ez dira berdinak izan euskaltegiak egon diren guneak edota euskaltegietatik eskolak
|
eman
izan diren herriak.
|
|
|
Oro har, gure betiko oinarriei jarraiki, ikasleak egon izan diren lekuan
|
eman
izan ditugu eskolak. Lehentasunez, oso garrantzitsua izan baita eta izaten jarraitzen baitu ikasleak non AEK bertan izatea.
|
|
|
Honez gain, euskaltegi hauetatik kanpora hainbat lekutara joan ohi gara. Esanguratsua da Sakanan urtero herri batean edo bestean sortu ohi dira taldeak, edo Erriberan Cascanten
|
eman
ditugu eskolak oraintsu arte; Faltses beste adibide bat izan daiteke. Horrelakoak asko dira.
|
|
|
Azken bost urteetan jaitsiera pixkanaka gertatzen ari bada ere aipagarria da 1998ko urrian 1600 ikaslek
|
eman
zutela izena geurean eta, orain, urte guztiko datuak kontuan izanda ere, ez gara kopuru horietara ailegatzen.
|
|
|
Jendeak egiteko asko du eta astirik ez 8 edo 10 ordu astean emateko euskara ikasten. Erritmo motelagotan hasiz gero, ordea, prozesua izugarri luzatzen da eta nork
|
eman
urteak eta urteak euskaltegira etorriz eta betiko" arinaiztarra" izaten. Dirua ordaindu behar gainera eta euskaltegi ofizialetan baino poliki gehiago, eta hala ere euskaltegiak itolarrian Gobernuaren diru laguntza ziztrinak direla eta.
|
|
|
Hala nola, 2002tik Euskal Konfederazioak Herriko Etxeei proposaturiko hitzarmenaren ildotik euskararen presentzia bermatzen hasi da herri administrazioan eta ondorioz bertako langileen formakuntza garatzen. Gisa berean duela 2 urte Departamenduko agintariek euskara ikasteko parada (parte batez lan denboran eta dohainik)
|
eman
diote beren langileei. Galdeari erantzuteko irakasle bat kontratatu dute eta AEKrekin ere hitzarmen bat izenpetu.
|
|
|
Hala nola, 2002tik Euskal Konfederazioak Herriko Etxeei proposaturiko hitzarmenaren ildotik euskararen presentzia bermatzen hasi da herri administrazioan eta ondorioz bertako langileen formakuntza garatzen. Gisa berean duela 2 urte Departamenduko agintariek euskara ikasteko parada (parte batez lan denboran eta dohainik)
|
eman
diote beren langileei. Galdeari erantzuteko irakasle bat kontratatu dute eta AEKrekin ere hitzarmen bat izenpetu.
|
|
|
1/ Helduei
|
eman
, lurralde osoan, euskararen ikasteko eta hobetzeko parada:
|
|
|
2/ Irakasleei behar bezala lan egiteko gaitasunak eta tresnak
|
eman
: 3/ Euskararen menperatze osoa helburu duen irakaskuntza sistema bati buruz joan:
|
|
|
Mahaigaineratutako iritzi, jarrera eta sentipenen arabera eskariaren nondik norako nagusiak mugatu eta, halaber, horren arabera,
|
eman
litezkeen erantzunak aurreikusten dira.
|
|
|
ikasturtean AlfabetatzeEuskalduntze Koordinakundeak (AEK) jasotako ikasle fitxak Siadecok aztertu zituen (1978). Txosten hartan Euskal Herri osoan euskara ikasten ziharduten 30.000 helduren berri
|
eman
zen. Ikasleria oso zen gaztea.
|
|
|
Euskara helduaroan ikastea ez da lehenengo begiratuan irudi lukeen bezain gertaera berria. XX. mendearen hasieran hainbat eta hainbat liburu
|
eman
ziren argitara euskara irakasteko eta lantzeko asmoz. Garai hartako izenburuak oso esanguratsuaK dira:
|
|
|
Elbira Zipitriak ikasturtean alfabetatze ikastaroa
|
eman
zuen Lazkaoko Beneditarren monastegian, ikasle bakarrak beneditar gazsoziolinguistika klusterra martin ugalde, kp/ 20140 andoain teak zirelarik; igandeetan meza nagusiaren ondoren bildu ohi ziren. Zipitria andreak, bestalde, Donostian, Fermin Kalbetoneko bere etxebizitzan, eguna haurrekin eman ondoren, ikasle helduekin jarduten zuen gauez alfabetatzen nahiz euskalduntzen (Amundarain, 1991).
|
|
|
Gure susmoa, neurri handi batean tituluren bat behar dutelako etortzen direla zen, eta neurri handian bete betean asmatu dugu. Bide batez eskerrik beroenak
|
eman
nahi dizkiegu HIZNET ikastarorako ikerketa egiten lagundu diguten AEK ko Foruko Barnetegiko eta Gernikako euskaltegiko, Basauriko Udal Euskaltegiko, Bilbo Zaharra euskaltegiko, Ulibarri Euskaltegiko eta Zornotzako Barnetegiko lagunei. Bihoaz eskerrik beroenak ere, noski, gure lanaren tutorea izan den eta artikulu hau idaztera bultzatu nauen Maria Jose Azurmendi irakasleari.
|
|
|
tranpa egin ahal zaie. Mundu guztiak daki zeintzuk urrats
|
eman
dituen nahi duen titulua lortzeko. Gauzak horrela, eginbeharreko horiek egitera bideratutako ikas prozesua egitea besterik ez dago.
|
|
|
Aurreko atalean esan bezala, euskararen normalizazio prozesuari bultzada berria
|
eman
ahal zaio plangintza ezberdinetan euskalduntze alfabetatzea txertatuz. Gainera, tresna berriak agertu dira:
|
|
|
Bere trebetasunak erabiliz, komunikazio gaitasuna garatzeko modua bilatzera bultzatu behar dugu. Honek ez du esan nahi ariketak eta egitura eta elementu linguistikoen irakaspena baztertu behar ditugunik, baina ezagutza formaletik ezagutza instrumentalerako urratsa
|
eman
beharra dago.
|
|
|
Orain arte ekoizpenari
|
eman
izan zaio garrantzia. Ariketak zuzendu eta emaitzak neurtzea izan da gure egitekorik ohikoena, bideari garrantzi handirik eman gabe.
|
|
|
Zuzentasunaren (gramatikotasunaren) kontzeptu itxitik egokitasunera pasatu beharra dago. Gauzak horrela, ikasleak eta irakasleak hizkuntzaren zuzentasunari erreparatu badiote ere, bere funtzioak betetzeko eta bere esparruko testuak ekoizteko dituen gaitasunak eta trebetasunak lantzeari
|
eman
diote garrantzia. Honela hizkuntza errazagoa eta funtzionalagoa irudituko zaie ikasleei.
|
|
|
Gaitasun linguistikotik komunikazio gaitasunera pasatu beharra dago. (Taberna batean ezin da" gorri bat
|
eman
zeniezadake?" esan).
|
|
|
Irakasleari ikas prozesuarekin sinkronizatuta aritzea eskatuko zaio. Ikasleari laguntza emankorra eta egokia
|
eman
behar dio. Horretarako ikasgaiak zentzua izan behar du.
|
|
|
Hizkuntzaren erabilera guztiak alderdi hauekin loturik egongo dira. EEMBn banan banan biltzen dira atal guztiak, eta ikasleak hauetako bakoitzean
|
eman
beharreko urratsak deskribatuz, helburuak zehazteko, prozesua antolatzeko eta ondoren ebaluatu beharrekoa zedarritzeko tresna paregabea eskaintzen zaigu.
|
|
|
Honek aurrera egiteko aukera emango digu, egindako lanaren emaitzak aztertu, neurriak hartu eta egokitzapenak egitea ahalbideratuz. Argi dago nolabaiteko agiriak
|
eman
behar direla. Ahal den neurrian ikasleen gaitasunak modu enpirikoan frogatu behar dira.
|
|
|
Irakasleari ikas prozesuarekin sinkronizatuta aritzea eskatuko zaio. Ikasleari laguntza emankorra eta egokia
|
eman
behar dio. Horretarako ikasgaiak zentzua izan behar du.
|
|
|
Euskara elkarteetan euskara erabiltzearen hautua hurbiltasunetik, gozamenetik bultzatu nahi dugu. Ez diogu erabiltzaileari zama gehigarri bat
|
eman
nahi. Bizipen positibotatik nahi dugu euskarara erakarri.
|
|
|
• Irakasleari normalizazio eragile papera
|
eman
nahi zitzaion, baina alde horretatik hausnarketa eta formazioa urria gertatu zen seguruenik. Bestalde, euskalgintzaren planifikazio lokal edo global batean kokatuta norabidea argiago egongo zen agian.
|
|
|
" Gure hizkuntza delako eta gorde egin behar dugulako" edo horrelako zerbait erantzungo zuten orduan ikasteko motibazioaren inguruko inkesta batean Campionek edo Aranak adibidez. Hizkuntza ikasi eta bizia
|
eman
beharraz hasi ziren kezkatzen alegia, hizkuntza ordura arte bezain ondo sumatu ez, edo ordura arte ez bezala arduratzen hasi, eta asko konbentzitu gainera. Euskara ikasteko eskolen sare antzeko zerbait antolatzen hasi zen.
|
|
|
Euskalgintzan daukagun funtzioa helduak euskara erabiltzeko trebatzearekin dago lotuta eta horren profesionalak gara azken baten, lanari beraz marko horretan
|
eman
behar diogu zentzua lehenengo eta behin, gogoz eta ilusioz bada hobeto, baina geure lanean integratzeko ahaleginarekin.
|
|
|
Praktika jarduerak erabilera esparru iraunkorrak sortzera bideratu: guneak, harreman sareak,... erabiltzeari praktikatik haragoko esangura
|
eman
. Ikas jarduerarekin integratu.
|
|
|
Aurten, ordea, neurtutako udalerri kopurua murriztu egin da, besteak beste, Klusterrak ez duelako nahikoa baliabide lortu aurreko neurketetako dimentsioa lukeen ikerketa aurrera eramateko. Erabaki hori hartzean eragina izan du, orobat, aurreko urteetako esperientziatik ikasitakoak aukera
|
eman
digula neurketaren dimentsioa sinplifikatzeko. Beraz, Euskal Herriko datuak eta herrialdeetakoak lortu ahal izateko, orain arteko metodoaren oinarriei eutsiz, herrien aukeraketarako diseinu berri bat egin behar izan da.
|
|
|
Ardura handiz aztertu da beraz, hurrengo urteetan, jaitsiera hau lagin errakuntzaren ondorio izan den edo sustrai sakonagoak dituen. Iparraldean heldu eta zaharren erabilera proportzioak jaitsi egin dira nabarmenki. Haurren artean ez da hobekuntzarik nabari (4 neurketetan 0,4ko aldea dago) eta sorpresatxoa gazteek
|
eman
dute, erabilera datua pittin bat hobetuz: 4 neurketetako daturik baxuena izan zen 2001eko %2, 7tik, %3, 6ra igo dira. Nafarroan aurreko neurketarekiko aldeak txikiak dira, inoiz ez puntua baino handiagoak.
|
|
|
2006ko kale neurketak Nafarroan emandako emaitzek euskararen erabileraren aurrerabiderik eza berretsi dute. Herrialde osoari dagokionez, 2006ko neurketak 2001ekoak emaitza bera
|
eman
du: 6,6.
|
|
|
Adin taldeka bereizita, azken kale neurketak 8,5
|
eman
du haurren artean (puntuko galera 2001ekoaren aldean), 6,9 gazteen artean (aurrekotik+ 0,8 puntuko igoera ekarri duela), 5,5 helduen artean (beheiti eginda) eta 5,8 adinekoen artean(+ 0,5 irabazita).
|
|
|
Deigarria ere egin zaigu haurren arteko erabilerak zer emaitza ezberdina
|
eman
duen Iruñerriko udalerrietan: batzuetan hutsetik hurren (adibidez, Zizur Nagusian eta Berriozarren% 0 eta Iruñean% 0,8) eta bertze batzuetan, aldiz, erabilera orokorraren gainetik (Burlatak% 5,9; Atarrabiak% 3,3).
|
|
|
Doneztebek eta Baztanek euskararen ezagutza handiko udalerriak dira eta Nafarroan neurtu diren emaitzarik altuenak
|
eman
dituzte. Bietan
|
|
|
Euskara Nafarroako karriketan 2006ko kale neurketaren emaitzen azterketa – Paula Kasares erabilerarik onena
|
eman
duten adin taldeak gazteena eta haurrena dira. Izan ere, Donezteben nola Baztanen belaunaldi berrietan 10etik 9k ongi egiten du euskaraz.
|
|
|
Baina ikus dezagun tamainaren araberako azterketa honek zer ematen duen: oro har hartuta, tipologia honetako udalerriek ere haurren inoizko erabilerarik garaiena
|
eman
dute azken neurketan: 8,6 [1993]_ 10,1 [1997]_ 9,2 [2001]_ 10,3 [2006].
|
|
|
8,6 [1993]_ 10,1 [1997]_ 9,2 [2001]_ 10,3 [2006]. Helduek ere inoizko erabilerareik garaiena
|
eman
dute: % 7.
|
|
|
Gurutzatze hori eginda, ikus daiteke tamaina horretako udalerrietan joera orokorra aski egonkor dagoela. Haurren erabilerak beheiti egin du, bai eta helduena ere bai, baina gazteek ordea, euren erabilera handitu eta inoizko altuena
|
eman
dute: 10,9 [1993]_ 10,7 [1997]_ 9,8 [2001]_ 12,8 [2006].
|
|
|
Haren ezagutza tasa beretsua duten Barañain, Burlata, Zizur Nagusia eta Berriozar udalerrien aldean, Lizarrak erabilera orokor hobea
|
eman
du eta adin taldeka nabarmen nabarmena da haurren artean izan duen erabilera altua: % 7,6 Kasu honetan ez dugu lagin murritzik (458 haur neurtu baitira) baina datua joera baten irakurketa zabalean sartuko dugu.
|
|
|
% 7,6 Kasu honetan ez dugu lagin murritzik (458 haur neurtu baitira) baina datua joera baten irakurketa zabalean sartuko dugu. Izan ere, aurreko kale neurketan Lizarran eskuratu ziren datuetan haurren erabilera nabarmen jaitsi izanak atentzioa
|
eman
zigun7.
|
|
|
Kale neurketek Nafarroa garaian
|
eman
duten datu andana aztertzean emaitza kuantitatibo horien barru etiologikoa atzematea izan dut xede, hau da, portzentaje eta taulak aztertu, interpretatu eta Nafarroan euskararen erabilera sozialaren garapenaren azalpen koherentea eratzea.
|
|
|
Nafarroan 2006ko kale neurketak euskararen erabileraren aurrerabiderik eza berretsi du. Azken neurketak duela 5 urte neurtutako bera
|
eman
du: % 6,6 Areago ere, 1989ko kale neurketatik hamazazpi urteotan, euskararen erabilera tasa orokorra ia ez da mugitu (ikusi 3 taula).
|
|
|
3 2001etik 2006 bitartean, bertze adin taldeetan gertatu diren galerak galera, Nafarroako igoerarik handiena gazteen artean gertatu baita(+ 0,8), gazteek euskararen inoizko erabilerarik altuena
|
eman
dutela(% 6,9). Gazteen igoera horrek Ipar Mendebaldean (Baztanen eta Donezteben), Pirinioaldean (Agoitzen), Estellerrian (Lizarran) eta Tuteraldean (Tuteran) gertatu dira nabarmenen.
|
|
|
Kale neurketek Nafarroa garaian
|
eman
duten datu andana aztertzean emaitza kuantitatibo horien barru etiologikoa atzematea izan dut xede, hau da, portzentaje eta taulak aztertu, interpretatu eta
|
|
|
Hau da, gurera ekarrita: haur eta gazte euskaldunek ez dutela euskaraz adieraziko euskaraz
|
eman
ez zaiena, euskaraz bizi izan ez dutena (izan agurra, ipuina, txistea edo haserrea). Beraz, haur eta gazteen eskolako hizkuntza esperientzia osatzea beharrezkoa da eta Nafarroan babes instituzionala laburrean handituko ez dela jakinda, honako hau izan genuke garbi:
|
|
|
Nafarroan irakaskuntzaren bidez euskara pixka bat ezagutu edo euskalduntzeko bideak hain murriztuak izatea larriagotzen da jakinda azken urteotan Nafarroara etorritakoen eraginez populazioa% 8,3 hazi dela. Egun kanpotik etorritakoei nola gure artean sortu diren haien seme alabei euskararen bidez bertakotzeko aukera
|
eman
behar zaie eta horretarako bide eraginkorrena irakaskuntza dugu, helduena (euskalduntzea) nola haurrena (Hezkuntza sistema).
|
|
|
Kale neurketen datu kuantitatiboek atentzioa merezi duten gertakariak detektatzen laguntzen dute. Kale neurketa honek
|
eman
duen zenbakiikuspegia arloz arloko ikerketa kualitatiboen bidez osatzea interesgarria izanen litzateke. Honako hauek dira, nire idurikoz, sakontze ikerketa kualitatiboak egiteko moduko gertakariak:
|
|
|
Euskararen irakaskuntza bereziki lehen hezkuntzan garatzen dela Ipar Euskal Herrian eta gutxi bigarrenean jakin behar da. Beraz, bi talde horien arteko desberdintasunaren argitasuna denbora behar dela irakaskuntzak bere emaitzak
|
eman
ditzan litzateke. Dena den gazte taldearen zenbakiek erabileraren gorakada bat erakusten dute, adin talde horretan beherakada zelarik ordu arte.
|
|
|
Gatoz datuetara. Joan den urtean (2006) egindako kaleko euskararen erabileraren azken neurketaren arabera Euskal Herri mailako erabileratasak %14, 2
|
eman
du, aurreko neurketa aldiko (2001) baino 0,7 puntu gehiago. Goian egindako itaun bera datorkigu gogora:
|
|
|
Azken 17 urteetan gazteen adin taldeak izan duen gorazko joerari erreparatuz, oso esanguratsua da zonalde soziolinguistiko ezberdinen arteko aldea. Zonalde erdaldunenetan denbora tarte horretan 0,6 puntuko igoera
|
eman
da, euskaldunak %25a baino gehiago diren inguruneetan igoera 9 puntukoa izan da, %50 baino gehiago direnetan berriz, 14 puntukoa, baina zonalde euskaldunenetan igoera 4,7 puntukoa besterik ez da izan, beste zonaldetako igoerekin alderatuta oso apala izan da igoera. 2001tik 2006ra bitarteko bilakaerari erreparatuz, gainera joera beheranzkoa izan da, Bizkaian adibidez beherakada 11,2 puntura artekoa izan delarik.
|
|
|
Euskarak normalkuntzara edo garapen osora bidean pausoak
|
eman
ditu azken hiru hamarkadetan. Hezkuntza euskalduntzen jarritako ahalegina izan da azken 30 urteotako garapenaren zutabe nagusia.
|
|
|
(...) Lan munduan espazioak irabaztea da euskarak duen hurrengo desafio handia. Are gehiago, pauso hori
|
eman
ezean, besteetan egindako ahalegina zapuzteko arriskua erreala da" 2.
|
|
|
Hasteko eta behin zorionak
|
eman
nahi nizkieke beste behin ere Soziolinguistika klusterreko kideei horrelako lana burutu izanagatik, izan ere beste behin ere datuok eskuartean edukitzeak zirrara berezia ekartzen baitu. Zirrara, etsipena, kezka, poza eta denetarik topatu ahal dugu geure barnean beste urte batez etsamin zail honen emaitzak eskuan jaso ondoren.
|
|
|
Ez nioke heldu nahi hainbeste gorrotatzen dudan jarrera ezkorrari, baina datuori so hasi naizen bezala eskuan nuen harkatza datu ez onak, datu ez atseginak markatzen hasi da etenik gabe. Datu orokorrak begiratuz gero esaten ahal dugu Gipuzkoa eta Araban
|
eman
dela proportzioen goratze txiki bat, baina goratzea, ez horrela gainerako herrialdeetan, Bizkaian Iparraldean eta Nafarroako kasuaz ari naiz. Nafarroan datuek mantentzeko joera erakutsi dute handitzen luketenean.
|
|
|
Ez du ordea honek esplikatzen guztia, euskararen erabileraren gorakada, ez da euskara gehien ezagutzen den zonaldeetan bakarrik
|
eman
, euskara gutxiengoak ezagutzen duen guneetan ere gertatu da igoera V.kale neurketako datuei begiratuz. Gizarte aukerak beharrezkoak dira hizkuntza bat erabili ahal izateko, baina hiztunak hizkuntza horretan hitz egin nahi izatea da beharrezkoa hizkuntza horretan hitz egingo badu.
|
|
|
1993an gogoetagaia zen" Nolako euskal kultura XXI. mendean?" 350 pertsona bildu ziren kulturaz, ekonomiaz, kirolaz eta hiriaz. ondorio atera ziren: euskarazko ekintzei eman lehentasuna; aktoreen profesionaltasuna segurta bai eta ere euskal kulturaren instituzionalizazioa; kulturgintza hirian sar eta teknologia berriak erabil komunikaziorako; hurbileko kultura zentroei
|
eman
garrantzia (Eihartzea, Uhaitza, Garazikus, Haize Berri). ekintza horiek gaurko beharrei egokituko dira, kontuan hartuz globalizatzen ari den mundua.
|
|
|
2008an Ladousse txostena izan zen eke berritzeko tresna eraginkorra. André Ladousse, sortzez zuberotarra, kultura Ministeritzako ikuskatzaile nagusi bat da eta Akitaniako kultura zuzendaritzak eskatu zion ekeri buruzko entzunaldi bat. ehun bat eragile entzun zituen eta idazki luze batean bere diagnosia
|
eman
zuen. egia da 18 urtez ekek lan harrigarria egin duela, baliabide gutirekin elkarteak eta artistak laguntzen, egitarauak koordinatzen, harremanak lotzen eragileen eta erakunde publikoen artean. ondorioz fidantza osoa dauka herritarren eta agintarien aldetik. Baina ekeren egitasmoa zen" euskal lurraldeko politika kulturalaren egitura nagusia eta mugiarazlea" izatea. urraspide honetan eke gelditu da. oraindik funtzio berri bat beteko du:
|
|
|
4 hizkuntz antolaketari lehentasun berezi bat
|
eman
zaio 1996ko inkesta soziolinguistikoak erakutsi baitzuen euskararen egoera larria.
|
|
|
Anartean, 2004n lankidetza hitzarmen bat izenpetu zen hezkunde Ministeritza eta departamenduko kontseilu nagusiaren artean" elkarlan tresna bat sortuz eskualde hizkuntzen irakaskuntza eskaintzeko eta egituratzeko pirinio Atlantikoetako bi hizkuntzen alde, euskara eta okzitaniera". hitzarmen honen gauzatzea eepren esku
|
eman
zen, ongi zehaztuz ez zela eskuduntza aldaketa bat baina behin behineko esperimentazio pedagogikoa. dena dela, hurrengo urtean, Fillon legeak" esperimentazioa" estatu osora zabaldu zuen: " eskualde hizkuntzen eta kulturen irakaskuntza eskain daiteke eskolatze denbora osoan, jokamoldea definituz hitzarmen baten bidez estatua eta hizkuntza horiek mintzatzen diren eskualdeen artean".
|
|
|
Bertsulari ttipi, Bertsu eskolen besta, Bertsoz bertso, txapelgoak eta bertso afariak gainera. ohargarri da hain tradizionala den kultur ohitura hau nola berritu den eta zein arrakastatsua den gazteen artean. zuberoako pastoralek eta maskaradek, Nafarroa Behereko libertimenduek, Lapurdiko inauteriek jarraitzen dute herrietan. Aldaketa da aspaldiko tradizio hauek eskoletan sartuz berritu direla. pastoral itxuran
|
eman
dira Jesüs Mauleko San Frantses kolegioan, Luis XIV erregea donibane Lohizuneko donamaria ikastegian, Euskamerikan zuberoko kolegioan, kaliforniako gazte batzuk Sohütara gomitatuz. egia da pastoralak programatuak direla datozen 10 urteetarako. egia da ere gero eta gutiago direla aktore euskaldunak. pastoralak ikastoletan eta eskola elebidunetan sartuz transmisioa segurtatzen da eta kultur gai b...
|
|
|
Aldudarrak bideo eta argitaletxeen ekoizpenak irratietan eta telebistan zabaltzen dira. TVPIn edo Euskal Irrati etan ematen dena eskuko telefonoan edo taula grafikoetan
|
eman
daiteke. ekek antolatu dituen erakusketa ibiltariak Kantuketan, Batekmila euskal munduak, adibide onak dira ikusteko zer egin daitekeen komunikazio elkarreragilearen bidez. Bestalde elkarte askok beren webguneak muntatu dituzte eta gainera m.eke.org helbidearekin, noiznahi nornahik badaki zer gertakari kultural dagoen auzune hurbilean. Baina bada asko egiteko. euskarazko produktuak ez badira ugaritzen jendeek erdal kultura kontsumituko dute.
|
|
|
1993an gogoetagaia zen" Nolako euskal kultura XXI. mendean?" 350 pertsona bildu ziren kulturaz, ekonomiaz, kirolaz eta hiriaz. ondorio atera ziren: euskarazko ekintzei
|
eman
lehentasuna; aktoreen profesionaltasuna segurta bai eta ere euskal kulturaren instituzionalizazioa; kulturgintza hirian sar eta teknologia berriak erabil komunikaziorako; hurbileko kultura zentroei eman garrantzia (Eihartzea, Uhaitza, Garazikus, Haize Berri). ekintza horiek gaurko beharrei egokituko dira, kontuan hartuz globalizatzen ari den mundua.
|
|
|
tantoen zenbatzea; horrek ere argi adierazten du aurkari bien berdintasuna; egin eginean ere, tantoa irabazten duenarengandik esaten dira aldian aldian gertatzen diren jokoaren aldaketak. Bitxikeria
|
eman
dezake itxura baten, baina ez da horrela; ostera ere ikusten dugu pilotari biak maila berean tratatzen direla.
|
|
|
Produktuak sortu eta ematea ez da nahikoa kulturak galdu ahal izan dituen funtzioak berreskuratzeko edo indartzeko, kulturatik kanpo geratzen diren faktoreek eragin itzela dutelako gutako bakoitzarengan, ohartzen ez bagara ere. Jendeak ez du musika ingelesa entzuten euskal musika gustatzen ez zaiolako, baizik eta hori delako eskuragarrien duena, publizitate gehiena
|
eman
eta sortzen duena, mundu erreferente kulturalak ez zaizkiolako arrotz egiten, munduko" lingua franca" nagusia ingelesa delako,... Horrelako erauntsiari ezin zaio eutsi kultura programatuz bakarrik, irakurketa kritikoa egiten hasi genuke.
|
|
|
Sorkuntzari dagokionez eragile izan dira euskara elkarteak bertso eskolak, abesbatzak, antzerki taldeak, dantza taldeak, pailazoak, graffiti idazleak, Dj ak eta bestelako kultur talde eta kultur eragileak sortzen. Topaguneak bere aldetik, gazte sortzaileei plaza
|
eman
nahi izan die azken lau urteetan gazte kultur zirkuituak eta gazte sortzaile sariak antolatuz, besteak beste.
|
|
|
Prestakuntzaren alorra landu dugu gutxien orain arte, sorkuntza eta zabalkundean
|
eman
ditugulako ordu gehien. Bi alor hauetan dugun egitekoa oraindik handia dela jakinda ere, prestakuntza beharrezkoa da iparra galdu gabe, kultur sorkuntzaren bitartez eta kulturgintzaren esparruan nora joan nahi dugun, zergatik eta zertarako jakiteko.
|
|
|
Aipaturiko hiru dimentsioek elkarri eragiten diotela gogoraraziz, hauxe esan behar dugu: bai hizkuntzaren inguruko lege estatusak, baita gizarte diskurtsoak ere, bi biek eragingo dute norbanakoaren motibazio nahikoa
|
eman
dadin ala ez.
|
|
|
Baina, baliteke ere informazio horrek joera berezi baten ageriko sintoma izatea eta, horrela balitz, lurralde horretako ezaugarri propioak erakustea. Zein litzateke, baina, Bizkaian
|
eman
litekeen ustezko hizkuntza egoera ezberdin hori. Hipotesi gisa, balizko azalpen hau bururatu zaigu:
|
|
|
Hizkuntza politika eta hizkuntza plangintza egokiek, interbentzioaren bultzadaz, emaitzak
|
eman
lituzke haien gerizpera bildu diren jardunguneetako egoera jakinetan. Hizpide ditugun 2011ko bi ikerlanen kasuan, interbentzioaren eraginak azal lezake erabileraren zenbait bilakaera.
|