|
2006
|
|
|
Horietako gutxik azaltzen
|
du
euskararen benetako egoera eta are gutxiagok argitzen du hizkuntza zaharraren etorkizu Ia euskaldun alfabetatuak: euskaraz ongi edo nekez ulertu, nekez hitz egin eta ondo edo nekez irakurtzen eta idazten dutenak. Ia euskaldun alfabetatugabeak:
|
|
|
Guztiak oso interesgarriak eta azterketa eta ikerketetarako liluragarriak. Haatik, horietako gutxik azaltzen
|
du
euskararen benetako egoera eta are gutxiagok argitzen du hizkuntza zaharraren etorkizuna.
|
|
|
" Euskaldunen elebiduntze goiztiarrak ezkor eragiten
|
du
euskararen erabileran" multzo horien ezaugarri soziodemografikoak dira, besteak beste, bilakaera horren deskribatzailerik adierazgarrienak. Nolanahi ere, gure hizkuntzen arteko ukipen egoera honetan zenbatzen diren hiztun bakarrak euskaldunak izanik, biztanleria binakatu egiten da, hots, bi hiztun multzotan banatu.
|
|
|
Etxeko hizkuntza euskara daukatenak gazteak baino, euskaldun helduak dira. Euskaldunenelebiduntzegoiztiarrak negatiboki eragiten
|
du
euskararen erabileran. Izan ere ez daukagu inolako arrazoirik euskararekiko atxikimendua gazteengan helduengan baino txikiagoa dela azaltzeko.
|
|
2007
|
|
|
Eginkizun honetan, Helduen Euskalduntze eta Alfabetatzeak berebiziko garrantzia izan du eta izango
|
du
euskararen biziraupenean. Euskaltegiok 1970eko hamarkadan hasitako bidean euskararen ezagutza nahiz erabilera, euskaldunon hizkuntz gaitasuna hobetzea, euskara ikasi eta erabiltzearen aldeko motibazioa izan ditugu jomuga.
|
|
|
Helduen euskalduntze eta alfabetatzea, euskaltegion eginkizun nagusia izateaz gain, gure hizkuntz ofizialaren normalizazio prozesuan euskaltegiok gizarteari eskaintzen diogun zerbitzua da. Eusko Jaurlaritzaren" Euskara Biziberritzeko Plan Nagusiak", hezkuntza sistemarekin batera, helduen euskalduntze eta alfabetatzea baliatzen
|
du
euskararen geroratzea bermatzearren. Orobat, Eusko Jaurlaritzak indarrean dituen administrazioko langileen Euskalduntze Planak bideratzeko ezinbesteko zerbitzua betetzen dugu euskaltegiok.
|
|
|
Batetik, aipatu dudan derrigortasun eza, eskakizun publiko eza da. Instituzioetatik garatzen den euskara politikak ez
|
du
euskara kalifikatzen eta prestijiatzen. Horrek ez du tentsionamendurik eragiten, eta goian aipatu moduan, hizkuntza ikasi nahi duenak (betiere ikasle gehienei buruz ari gara) motibazio pertsonal sakon batzuei kasu eginez egiten du.
|
|
|
Batetik, aipatu dudan derrigortasun eza, eskakizun publiko eza da. Instituzioetatik garatzen den euskara politikak ez
|
du
euskara kalifikatzen eta prestijiatzen. Horrek ez du tentsionamendurik eragiten, eta goian aipatu moduan, hizkuntza ikasi nahi duenak (betiere ikasle gehienei buruz ari gara) motibazio pertsonal sakon batzuei kasu eginez egiten du.
|
|
|
Horixe da Nafarroako Gobernuaren enkarguz egindako azterketa batean esaten dena. Datu honek argi erakusten
|
du
euskararen berreskurapenean helduen euskalduntze alfabetatzeak duen garrantzia hizkuntz normalizazioan. Azterketa hau 15 urtetik gorako Iruñerriko populazioaz ari da.
|
|
|
Eta puri purian jarraitzen
|
du
euskara ikasteko motibazioren noranzkoei begiratzeko joerak (IKEI, 2003; Etxeberria, A. 2005; Otegi, 2006). Euskalduntze alfabetatzean ardatza ez duten azterlanetan ere kontuan hartzen dira euskara ikasteko arrazoiak.
|
|
|
Dena dela, bada gauza bat datuok interpretatzeko orduan garbi eduki beharra dagoena: kaleko elkarrizketetan euskararen erabilera zenbatekoa den neurtzen
|
du
Euskararen Erabileraren Kale Neurketak, eta ez zenbat euskaldunek hitz egiten duen euskaraz kalean.
|
|
|
Baina zenbat eta handiagoa izan euskaldunen dentsitatea, orduan eta txikiagoa da erabilerarekiko dagoen aldea. Nolabait esateko, gune soziolinguistikoko euskaldunen dentsitateak modu biderkatzailean eragiten
|
du
euskararen kale erabileran.
|
|
|
Baina zenbat eta handiagoa izan euskaldunen dentsitatea, orduan eta txikiagoa da erabilerarekiko dagoen aldea. Nolabait esateko, gune soziolinguistikoko euskaldunen dentsitateak modu biderkatzailean eragiten
|
du
euskararen kale erabileran.
|
|
|
Euskara Nafarroako karriketan 2006ko kale neurketaren emaitzen azterketa – Paula Kasares erabilerarik onena eman duten adin taldeak gazteena eta haurrena dira. Izan ere, Donezteben nola Baztanen belaunaldi berrietan 10etik 9k ongi egiten
|
du
euskaraz. Helduen erabilera aldiz, bi kasuetan apalena da.
|
|
|
Honezkero nafarren% 7,5 Europako Batasunaren kanpotik etorritakoa da12 2006an egin behar zen errolda ez da egin eta 2006ko erabilera datuak 2001eko ezagutza datuen aldean paratu behar izan ditugu. Jakin badakigu oraingo ezagutza datuak 2001ekoak baino apalagoak direla, halere, horrek ez
|
du
euskararen erabilera soziala beheiti ekarrarazi.
|
|
|
Elebitasuna eskas geratu da eta bertze hezkuntza eredu eleanitzetara jo beharra ikusten dugu. Nafarroako Administrazioak hori probestu
|
du
euskararen kaltetan. Hori horrela, babes instituzionalik gabe, Nafarroako jendea, hemen sortuak nola hona etorriak, euskarazko ikastereduetara erakartzeko elebitasunaren diskurtsoa gainditu eta geure produktua euskara soilik izatetik eleaniztasuna eta kalitatea izatera igaro behar dugu.
|
|
|
Nafarroan nahiz eta administrazioaren babesik ez izan, euskararen etorkizuna itxaropentsua da, haur eta gazteek helduek baino gehiago bai darabilte, beraz legezko erabakiek ez dute beti zehazten hizkuntza batekiko hiztunaren jokabidea. Iparraldea da bestelako prozesua bizi duen lurraldea, benetako galzoriaren joera lurralde honetan bizi
|
du
euskarak.
|
|
|
Aurreko guztia gutxi balitz, bi ikerketa horien uztarketak aukera berri bat dakar, Iñaki Iurrebaso eta bion ustean: bidea zabaltzen
|
du
euskararen adierazle sistema osatzen hasteko. Izan ere, ikerlanen arteko koordinazioa ezinbestekoa da informazio sistema bat eraikitzen hasteko eta, horren bitartez, Euskal Herri osoko hizkuntza egoeraren zein bilakaeraren berri zehatza eta jarraia izan ahal izateko.
|
|
2008
|
|
|
Zer leku
|
du
euskarak arlorik berrienetan?
|
|
|
Gainera, kontuan hartu behar da corpus batzuk diru publikoz osorik finantzatuak izan direla, eta ez dela erraz ulertzen corpus horiek ez askatzea (ikerkuntzarako, esaterako) edo lizentzia baten truke ustiapen komertzialerako eskuragarri ez jartzea. Horrek ez
|
du
euskarazko corpusen erabilgarritasuna eta emankortasuna murriztu baizik egiten.
|
|
|
Aurrera egin, arrakasta erdietsi eta goragoko maila komunikatiboetara heltzeko, bere lantegi erabat propioa behar
|
du
euskarak; ez beste inoren tailer atal atxikia.
|
|
|
Alegia, batzuetan, ematen
|
du
euskararen aldeko eskakizunak eskubide mailakoak direla, hutsean eskubide mailakoak. Hots, eskubidea dugula euskararekin, kasu honetan euskarazko hedabideekin, hedabideak euskaraz edukitzeko.
|
|
|
Erdaldunak berak jakingo du zergatik ez dakien. Baina, ezin
|
du
euskaraz jardun. Aldiz, euskaldunak bai, ahal du.
|
|
|
Hedabideen esparruan, telebistan edo irratian, zentzurik ez du euskalduna bakarrik euskaraz jartzea euskaldunarentzat eta, aldiz, erdaldunentzat erdaraz. Erdaldunak ere entzun
|
du
euskara, bestela, nola pentsatzen dugu piztea harengan euskararenganako apetitua eta interesa?
|
|
|
Bide horretan, informazio orokorra eta espezialdua uztartzen ikasi behar
|
du
euskarak. Era berean, bere jendea, bere komunitatea entretenitzen ikasi behar du euskarak.
|
|
|
Bide horretan, informazio orokorra eta espezialdua uztartzen ikasi behar du euskarak. Era berean, bere jendea, bere komunitatea entretenitzen ikasi behar
|
du
euskarak.
|
|
|
Bide horretan, informazio orokorra eta espezialdua uztartzen ikasi behar
|
du
euskarak. Era berean, bere jendea, bere komunitatea entretenitzen ikasi behar du euskarak.
|
|
|
Bide horretan, informazio orokorra eta espezialdua uztartzen ikasi behar du euskarak. Era berean, bere jendea, bere komunitatea entretenitzen ikasi behar
|
du
euskarak. Duintasunez, jakina.
|
|
|
1 Hizkuntzaren kausari dagokionez, inkestatutakoen %30ak erantzun
|
du
euskaraz irakurtzeko zailtasunak dituela eta %10ak, aldiz, gaztelaniazko albisteak hobeto ulertzen dituela. Bi arrazoi horiek lotura estua dute hizkuntzarekin.
|
|
|
Nabarmena da, beraz, euskarazko hedabideak baliatzeko orduan, badagoela hutsune edo ahuldaderen bat: beste esparru batzuetan (etxean zein kalean hitz egiterakoan) baino askoz leku gutxiago
|
du
euskarak hedabide kontsumoan. Aldeak, gainera, ez dira nolanahikoak; hedabideTelebista ikusten ematen duten denboraren %20, 7 euskarazko telebistak ikusten egiten dute 5 eta 69 urte bitarteko zarauztarrek (kopuru hori %18, 4ra jaisten da haurrak albo batera utzi eta 15 urte bitarteko zarauztarrak aintzat hartuta).
|
|
|
Produktu horiek erdaraz argitaratzen dituzte nagusiki, baina euskarak ere badu horietan tokia: gaiaren inguruko neurketen arabera, %19, 6ko agerpena
|
du
euskarak Gara egunkarian, %6, 1ekoa Deian, %4, 5ekoa El Mundon, %2, 0koa El Paisen, %1, 8koa Diario Vascon eta txikiagoa gainerakoetan (Iturria: BASTERRETXEA POLO, J.I.," Hedabideak eta hizkuntza:
|
|
2009
|
|
|
Urteak pasa ahal, P-k gero eta harreman sendoagoa izan
|
du
euskararekin, eta penaz ikusten du nola Nafarroako Legebiltzarra ez den gai Euskararen Foru Legea gizartearen beharretara, eskaeretara eta borondatera egokitzeko.
|
|
|
Eremu mistoko biztanleek erakunde publikoei euskaraz zuzentzeko duten eskubidea artikulu bakar batean arautzen da; Euskarazko hedabideak sustatzeko betebeharra beste batean; Eremu ez euskalduneko euskarazko irakaskuntza ere artikulu batekin arautzen da eta horrela jarrai daiteke. Eskubide eta betebehar zehaztapen falta honek ahalbidetu
|
du
euskararen normalkuntzan gertatu den 180 graduko aldaketa. Horrela, lege horren estalduraren pean zilegia da errepide seinaleak eta eraikinen errotulazioak gaztelania hutsez izatea, Nafarroako Gobernuaren bulegoetan harrera euskaraz ez izatea, Euskalerria Irratiak dirulaguntzarik ez jasotzea, ereduaren eskaera ez bermatzea, atzera pausoak gertatzea; eta hori guztia, gainera euskararen normalkuntzaren izenean.
|
|
|
" HHSk (hizkuntzen historia sozialak) hizkuntzen denboran zeharreko gizarteko izaera–bizierak aztertu nahi ditu; iraganaren jarioa datozen gizarteko hizkuntzekiko usteak, zientziak, antolaerak, egoerak, jarrerak, jokabideak, aldakuntzak eta abar ikertu nahi ditu". Proposamen metodologikoa biltzen duen txostenean Mikel Zalbidek, proiektuaren aholkulariak, honela zehazten
|
du
Euskararen Historia Sozialaren helburua: " Euskararen izaera soziala (aurrez aurreko hizkuntzen eta hizkuntza aldaeren erabilera, hizkuntzei eta hiztunei buruzko jarrerak, hiztunen mintzagaitasuna...) azaltzea eta izaera horrek perspektiba kronologikoan izan duen bilakaera adieraztea" 14.
|
|
|
Ez zituen alferrik aztertu Eireko" Galltacht etako" esperientzia, Flandriakoa, Suomikoa, Leuven eta Bruselako unibertsitateekoa16.. Euskara nagusi izango zen eremuen beharra aldarrikatzeak, ordea, talka egiten
|
du
euskararen edozein lurralde eremutan indarrean dugun ordenamendu juridikoarekin.
|
|
|
Hasteko, euskararen galera handia —" beraka gorria" — nabarmendu zuen. Beltz ikusten
|
du
euskararen erabilera bereziki: zenbait herri txikitan baizik ez omen zuten haurrek eta gazteek euskaraz egiten.
|
|
|
jendetzearen %72 edo %56 arrunt edo aski ados dira, eskolan euskara ikasten duten haurrak %29 direlarik eta ama eskolan %40 Beraz ehuneko hauen goratzeko itxaropena bada. Gehiengoak goresten
|
du
euskararen eragina komunikatzeko eta nortasuna hazteko. Euskara hizkuntza aberatsa da bainan, askoren aburuz, indar gehiago daukate frantsesak eta ingelesak.
|
|
|
Arlo sozioekonomikoan lehenbailehen txertatzea ezinbestekoa
|
du
euskarak. Unibertsitatean ikasten ari diren gazteen datuek agerian uzten dute, gazte euskaldun asko dagoela bere goi mailako ikasketak euskaraz egiten ari dena.
|
|
|
Konplexua da benetan gai horri eskola ikuspuntutik heltzea, eskolaren xedeak ez baitu izan behar euskararen eta gaztelaniaren artean dagoen desoreka parekatzea. Alabaina, eskolak ekarpen handia egiten
|
du
euskararen normalkuntzaren garapenean, bilakaera oso positiboa gertatu baita euskararen ezagutzaren arloan.
|
|
|
Udalean eta herrian euskaraz (2008). 20 urteko ibilbidea egin
|
du
euskararen garapenean, eta esan dezakegu plan integrala eta koherentea lortu duela, hau da, udal barrura zein kanpora begira egin duela lana eta planak era berean eragin diola erakunde barruko zein herriko hizkuntza normalkuntzari. Kasu honetan ere hainbat alderdi azpimarratu ahal dira:
|
|
2010
|
|
|
Arnasguneak trinkotzen ari dira Urola Kostan, Goierrin, Tolosaldean... gaitasunean, transmisioan, erabileran... goraka. Arnasgune horiek trinko izaten jarraitzeak izugarrizko garrantzia
|
du
euskararen birikei hauspoa emateko.
|
|
|
Normalizazio II plangintza indarrean zegoela, Euskara Zerbitzua sortu zen (2003an), Euskara Kabinetearen birmoldaketaren ondorioz. Zerbitzu honek garrantzia handia izan
|
du
euskararen politikak hurrengo urteetan hartu zuen bidean
|
|
|
Laugarren kapituluan honako galderei erantzuten saiatzen da egilea: Ikasleak erakartzeko, zenbaterainoko arrakasta izan
|
du
euskara bitarteko hezkuntzak. Zenbateraino dira onak lortu diren emaitzak?
|
|
|
Zenbateraino dira onak lortu diren emaitzak? Zer nolako eragina izan
|
du
euskara bitarteko irakaskuntzak euskararen erabileran eta bere bizitasunean. Galdera horien erantzunak positiboak izan dira.
|
|
|
Horrela, hezkuntza elbidunetan eta eleaniztunetan dimentsio sozio-politikoa kontuan hartu behar da, bertan garatzen diren identitateak, jarrerak eta joerak ulertzeko. Horrek garrantzi berezia
|
du
euskararen kasuan, ikerketa askok —ofizialek eta ez ofizialek— adierazten duten bezala. Egoera laburtzeko, ondoko taulan hainbat aukera erakusten dira euskararen kasurako, bakoitzak bere diskurtsoa duelarik (liburuan, 8.1 Taula, 172 or.).
|
|
|
etxean, lagun artean, gertuko komunitatean, eta abar. Horrek eragina
|
du
euskararen kalitatean ere. Horregatik, garrantzia du hezkuntza sistemaren eremuan egiten denarekin batera hezkuntzatik kanpoko esparruetan ere euskara erabiltzeko ekimen ez akademikoak abian jartzea.
|
|
|
4 aurreko elementuen eskutik, euskararen errealitatearen bestelako hautemate eta irudikapenak bermatuko lituzkeen Framing Berria euskal iritzi publikoan sustraituko litzateke (4 fluxua). horrela baino ez da posible izango euskarak iritzi publikoa bere alde jarri eta jarrera hori etenik gabe elika dezan. eta hori ezinbesteko eginkizuna
|
du
euskarak; ezinbesteko eginkizuna dugu guk geuk. gogora dezagun, bestela, asociación de Comunicación pol� ticak (aCop) bilbon, 2010ean, antolatu zuen komunikazio politikoari buruzko nazioarteko jardunaldietan robert M. entman ek zioena: " komunikabideen framinga menderatzeko lehian dabiltzanen abilidadean datza, neurri handian, jokoan dagoena." (entman, 2010). gure gaira ekarrita, jokoan dagoen euskararen etorkizuna, Framing Berria ezartzeko abilidadean datza, neurri handian.z erreFerenTziaK amorrortu, e., ortega, a. idiazabal, i. eta barreña, a. (2009).
|
|
|
...k arazo, hilzorian dauden hizkuntzen egoerarekin ez du zerikusirik euskarak, oraindik ere indarberritzen jarraitu behar handia duen arren. kontuak bestelakoak izan dira, ordea, azken ia hogeita hamar urteotan. zorionez, gaur egun, euskararen bizi indarraren adierazleak ez datoz bat hilzorian dauden hizkuntzenekin, ezta gutxiagorik ere. esate baterako, munduan ezagutzen diren lege babes gorenetakoa
|
du
euskarak euskal autonomia erkidegoan —biztanleria gehien duen euskararen lurraldean—, nahiz eta arrunt apalagoa duen nafarroan, eta hutsala gaurdaino iparraldean. halaber, euskararen ezagutzaren adierazleak arrunt hazi dira urteotan, eta erabilerarenak ere hazi dira, guztiok dakigunez. orobat, estimu handitan dute herritarrek euskara. nola ulertu, bestela, milaka guraso erdaldun elebaka... arazoak arazo, hilzorian dauden hizkuntzen egoerarekin ez du zerikusirik euskarak, oraindik ere indarberritzen jarraitu behar handia duen arren.
|
|
|
" azken hiru belaunalditan desagerturikoak" dira (200 hizkuntza) beste muturrean ageri direnak, bosgarren kategorian alegia. tartean dira, laugarren kategorian zehatz esanda," egoera kritikoan" daudenak (538); hirugarren kategorian, berriz," arrisku larrian" daudenak (502), eta bigarrenean" arriskuan" daudenak (632). aitzitik, 2001eko atlasean, espainiako partean" arriskuan" eta Frantziako aldean" arrisku larrian" kalifikatu zuten gure hizkuntza; 2009ko 2 eta 3 mailetan, hurrenez hurren. beraz, unescoko hizkuntzalariek egoera arrunt okerragoan ikusi zuten 2001ean euskara 2009an baino. argi dago, horrenbestez, unescoren ikerketaren ondorioa: hobera egin
|
du
euskarak. gainera, aurreko atlasean ez bezala, unescok euskararen hiru lurraldeetako balorazio bakar eta bateratua egin zuen 2009koan, lurraldekako desberdintasunik egin gabe. horrela, bada, bistan da euskal autonomia erkidegoko hobekuntzari esker pasatu dela 2001ean" arriskuan" edo" arrisku larrian" egotetik 2009an" ahulezian" egotera oro har. euskal autonomia erkid...
|
|
|
Sakoneko aldaketa baten aitzinean gaude, populazioaren piramidea irauli egin da zeharo: ...aitute euskara (ondorioz, askok euskaraz gaztelaniaz baino gaitasun murritzagoa dute) eta, beste zenbait arrazoi ere tarteko, euskararen erabilera mugatuagoa baitute. uste izatekoa da, etorkizunean ibilbide bertsua urratuz gero, beste hogeita hamar urte barru, erdaldun elebakarrak gutxiengoa izango direla gure artean, eta salbuespen bitxia baino ez gazteen artean. horrek sekulako garrantzia izango
|
du
euskararen etorkizunerako. izan ere, elebidunak, 1981ean biztanleriaren gutxiengoa izatetik, 2031n gehiengo zabala izatera pasatuko baita gizartea. esandakoaren argitan uste izatekoa da, euskal gizarteko eliteak elebidunak izango direla. egoera berri hori gizarte berdinkideagoa eta kohesionatuagoa eraikitzeko lagungarri izango da, nahiz eta ikuskizun geratzen den horrek guztiorrek zenbaterainoko ... elebidun guztiak ez dira neurri berean elebidun. elebitasunaren hazkundea fenomeno urbanoa da, batez ere. garai bateko elebidun gehienak herri txikietan bizi ziren (baita orduan oraindik bazeuden euskal elebakarrak ere), euskal hiztunak nagusi ziren guneetan, eta adin guztietako elebidun gehienek euskara zuten lehen hizkuntza. errotik aldatu da hori urte gutxian. egungo elebidun gehienak hamar mila biztanletik gorako hiriguneetan eta hiriburuetan bizi dira, euskara erabiltzeko aukera gutxiago dituzten herrietan, eta, arestian esan bezala, hogeita hamabost urtez behetiko elebidun gehienek gaztelania dute lehen hizkuntza. horrek guztiorrek zuzenean eta modu erabakigarrian eragiten du euskararen erabileran. beste hitzetan esanda:
|
|
|
belaunaldi zaharrenak ziren euskaldunenak joan zen mendeko 70ko hamarkadan, eta belaunaldi gazteenak dira euskaldunenak gaur egun. baina aldaketa argitsu horrek baditu itzalguneak ere, eta berekin dakarzkigu beste erronka batzuk ere, besteak beste gaur egungo gazte elebidun gehienek, atzokoek ez bezala, bigarren hizkuntza baitute euskara (ondorioz, askok euskaraz gaztelaniaz baino gaitasun murritzagoa dute) eta, beste zenbait arrazoi ere tarteko, euskararen erabilera mugatuagoa baitute. uste izatekoa da, etorkizunean ibilbide bertsua urratuz gero, beste hogeita hamar urte barru, erdaldun elebakarrak gutxiengoa izango direla gure artean, eta salbuespen bitxia baino ez gazteen artean. horrek sekulako garrantzia izango du euskararen etorkizunerako. izan ere, elebidunak, 1981ean biztanleriaren gutxiengoa izatetik, 2031n gehiengo zabala izatera pasatuko baita gizartea. esandakoaren argitan uste izatekoa da, euskal gizarteko eliteak elebidunak izango direla. egoera berri hori gizarte berdinkideagoa eta kohesionatuagoa eraikitzeko lagungarri izango da, nahiz eta ikuskizun geratzen den horrek guztiorrek zenbaterainoko eragina izango duen euskararen erabileran. eta hau ez da bigarren mailako kontua, lehen muturreko kezka baizik, euskararen biziindarrak arduratzen gaituenontzat. elebakartasunak gero eta toki gutxiago du euskal gizartean. elebitasuna zabaltzeko joera gorantz doa etengabe. baina elebitasuna ez da homogeneoa —euskal gizarteak dituen ezaugarriak izanda, eginahalak eginda ere, ezin bestela izan—: ...n gehienek euskara zuten lehen hizkuntza. errotik aldatu da hori urte gutxian. egungo elebidun gehienak hamar mila biztanletik gorako hiriguneetan eta hiriburuetan bizi dira, euskara erabiltzeko aukera gutxiago dituzten herrietan, eta, arestian esan bezala, hogeita hamabost urtez behetiko elebidun gehienek gaztelania dute lehen hizkuntza. horrek guztiorrek zuzenean eta modu erabakigarrian eragiten
|
du
euskararen erabileran. beste hitzetan esanda: hazkundea behar du euskarak, masa kritikoa handitu beharrean da, baina hazkunde sozial orok saihetsezina du hazkunde krisia. euskararik gabe bizitzea nagusiki euskaraz bizitzea baino askoz errazagoa den gizarte batean, ezinezkoa da elebidun guztiak —euskaldun zaharrak bezala euskaldun berriak— neurri berean izatea elebidun eta denek euskara gaztelania bezainbeste edo gehiago menderatzea eta, gainera, naturaltasunez erabiltzea. zirkunstantzia hauetan —ez dago besterik— urtea joan eta urtea etorri, hazi eta hazi, deskantsurik gabe hazten jardun, eta, gainera, primeran eta inolako urradurarik eta ahuleziarik gabe haztea, aukera irreala da, ezinezkoa erabat. aurrerago jorratuko dugun euskararen erabileraren gakoetariko bat da hau, ez txikiena. bestalde, jakina da familia bidezko transmisio hutsaz ezin dela hizkuntza baten bizi indarra gizartean areagotu, baina neurri berean da jakina, halaber, familian transmititzen ez den hizkuntza galbidean jarritako hizkuntza dela.
|
|
|
elebidun guztiak ez dira neurri berean elebidun. elebitasunaren hazkundea fenomeno urbanoa da, batez ere. garai bateko elebidun gehienak herri txikietan bizi ziren (baita orduan oraindik bazeuden euskal elebakarrak ere), euskal hiztunak nagusi ziren guneetan, eta adin guztietako elebidun gehienek euskara zuten lehen hizkuntza. errotik aldatu da hori urte gutxian. egungo elebidun gehienak hamar mila biztanletik gorako hiriguneetan eta hiriburuetan bizi dira, euskara erabiltzeko aukera gutxiago dituzten herrietan, eta, arestian esan bezala, hogeita hamabost urtez behetiko elebidun gehienek gaztelania dute lehen hizkuntza. horrek guztiorrek zuzenean eta modu erabakigarrian eragiten du euskararen erabileran. beste hitzetan esanda: hazkundea behar
|
du
euskarak, masa kritikoa handitu beharrean da, baina hazkunde sozial orok saihetsezina du hazkunde krisia. euskararik gabe bizitzea nagusiki euskaraz bizitzea baino askoz errazagoa den gizarte batean, ezinezkoa da elebidun guztiak —euskaldun zaharrak bezala euskaldun berriak— neurri berean izatea elebidun eta denek euskara gaztelania bezainbeste edo gehiago menderatzea eta, gainera, natu... Munduan barrena, ordea, prestigio sozialik ez duen hizkuntzari gibela eman ohi zaio familian, belaunez belaun gertatu beharreko transmisioa hautsiz. hori ere gertatu izan da euskararen historian. galerak izan ditu euskarak familian, etengabe gainera, hiru lurraldeetan. euskal autonomia erkidegoan bertan ere halaxe gertatu da duela hamar urte arte. alabaina, gaur egun, bi gurasoak elebidun direnean, erabat bermatua dago euskararen oinarrizko transmisioa eaen, baita nafarroan ere, baina oraindik galerek diraute iparraldean. euskaraz bikotekideetako batek baino ez dakienean, ordea, ez da gauza bera gertatzen:
|
|
|
Egungo elebidun gehienak hamar mila biztanletik gorako hiriguneetan eta hiriburuetan bizi dira, euskara erabiltzeko aukera gutxiago dituzten herrietan, eta hogeita hamabost urtez behetiko elebidun gehienek gaztelania dute lehen hizkuntza. Horrek guztiorrek zuzenean eta modu erabakigarrian eragiten
|
du
euskararen erabileran. ta ere, ezin dugu ahantzi ikastolak beren hedadurarik handienean ikasle guztien %12 eskolatzera iritsi zirela. euskara hazkunde bidean jartzekotan, beraz, nahitaez hezkuntza sistema osora hedatu behar zen elebitasuna, eta horrexegatik aitortu beharreko zorra diegu kontu honetan ere urte zail haietan buruargitasunez jokatu zuten guztiei.
|
|
|
euskaldun zaharren %86k etxean nagusiki erabiltzen dute euskara; euskaldun berrien %89k, ostera, gaztelania erabiltzen du. gune soziolinguistikoaren arabera ere alde nabarmenak daude, ezagutzari lotuak, euskararen erabileran: 1 eta 2 gune soziolinguistikoetan, elebidunetan gehiengo zabalak gaztelania erabili ohi
|
du
euskara baino gehiago bere eguneroko bizitzan; 3 gunean hasten dira nagusi izaten (%57tik aurrera) euskara gaztelania baino gehiago erabili ohi dutenak. erabileran eragiten duten faktore horien muga estrukturalak kontuan hartuz, beraz, hizkuntza politika eraginkorra egiten jarraitu beharra dago, euskararen erabilera arian arian esparru informaletan ere indar dadin. horretarako, beste hainbat gauz... beraiek bezala euskaraz bizi nahi duten herritarrek.
|
|
|
Baina aztertu dugun errealitateak garbi erakusten
|
du
euskararen gizarte egoera ezin dela irizpide geografiko hutsez azaldu. Hau da, zatikatze geografikoak ez dio hizkuntzaren egoera sozialari erantzuten. gazteen euskararekiko bizipenak hizkuntza eremu geografikoen arabera baino, ingurune soziolinguistikoen eta harreman sareen arabera azal daitezke. eta sare harremanetan euskaraz gehiagotan egiteko. baina haien adierazpenak irakurrita, ondoko galdera honek asaldatzen nau:
|
|
|
familia euskaldun ez osoak (guraso bat bakarra euskalduna dutenak, kasu) eta familia euskaldunberrituak (kide euskaldunak azken belaunaldian baizik ez dituztenak). eremu erdaldun (du) etako gazte euskaldun gehienek aurreko familia heterogeneo tipologia bietariko bat izan dute. hori horrela, euskara nekez izan da familiakoen arteko erabilera hizkuntza nagusia, hainbatetan ohikoa izan bada ere. gainera, ingurune erdaldunetan bizi dira eta horrek eraginda, adin berekoen artean erdara izan da komunikaziorako gizarte araua. hala bada, familiak eta auzo edo gizarte ingurune hurbilak (eskola barne) batera jokatzen dute haurren hizkuntza sozializazioan. batera, baina ez indar beraz. haurtzaroaz geroztik ingurunea gailentzen zaio etxekoari, gazteak egiten dituen hautuak direla medio. euskararen erabilera soziala handia denean, ingurune euskaldunaren eragina familia bidezko transmisioaren hutsunea berdintzera iritsi daiteke eta, eskola lagun, haurren euskarazko sozializazioa ahalbidetu. inguru erdaldunetan aldiz, haurren euskararekiko bizipenak eskolari lotuta egon dira eta etxeko erabilerak ―euskarak etxeko harremanetan lekua izan duen kasuetan― ezin izan ohi du haur gaztetxoen adinkideekiko erabilera, erdaraz ezarria, euskarara erakarri. hori gertatu ezean, gazteen ezagutzaren eta erabileraren artean dagoen arroilak urratzen segituko du. ondorioa garbi dago: ...dinkideen artean euskaraz hasteko eskolak ez ezik eskolaz kanpoko esparru zabalak ere jokatzen du eragingarri. errandakoaren haritik, bada alderdi bat egoera makroaren azalpena kuestionatzen duena. legez ezarritako hizkuntza eremuak egoteak eremu horien barneko homogeneotasun irudia sortu du, eremuen berezko koherentzia sendotu nahi duen ideologia. baina aztertu dugun errealitateak garbi erakusten
|
du
euskararen gizarte egoera ezin dela irizpide geografiko hutsez azaldu. hau da, zatikatze geografikoak ez dio hizkuntzaren egoera sozialari erantzuten. gazteen euskararekiko bizipenak hizkuntza eremu geografikoen arabera baino, ingurune soziolinguistikoen eta harreman sareen arabera azal daitezke. adibidez, tafallan, legez eremu ez euskaldunean, euskara (ere) lehen hizkuntza duten gazteak badira. ...
|
|
|
Mendialdeko aurreko gazte horiek ez dira herri hain euskaldunetan hazi (etxarri aranatzen %75 inguru da euskaldun, beran eta elizondon %70 eta lekunberrin %60). berako gazteak ez bertzeek ez dute euskara gurasoengandik ikasi. hizkuntza aldetik familia euskaldun ez osoak ohi dituzte (belaunaldi guztietako kide euskaldunez eta erdaldunez osatuak): gazte gehienek aitatxi amatxi euskaldunak eta guraso euskara (ongi) ez dakitenak izaten dituzte. hau da, herri horietan belaunaldien arteko hizkuntza lotura soziala ez da erabat hautsi. gurasoekin euskaraz egin ez badute ere, euskara hurbila izan zaie ingurua, gutxi asko, euskalduna baita. ingurune euskaldunak bete egin
|
du
euskarak etxean zuen hutsunea eta —gazteek beraiek hala adierazita— aitatxi amatxi, barride edo auzo lagun, haurtzain eta halakoekin izan zuten euskararekin harreman goiztiarra eskolan hasi baino lehenago ere. horiek bezalako kasuek agerian uzten dute hizkuntza sozializazioan familiak stricto sensu duen eragin mugatua eta aldiz, hizkuntza ohiturak ezartzeko ingurune hurbilak duen indarr... Mendialdeko herri erdaldundu horietan bi hamarkadetan euskararen errealitatea aldatu da eta oraingo gazteek euskararen" normaltasunean" hazi dira:
|
|
|
• 2 Indar ideia: gizarte erantzukizuna. optimizatutako normalizazio prozesu batean erakundeak bereganatu
|
du
euskararekiko duen gizarte erantzukizuna eta esplizitatu egin du positiboki bere balioetan edota politiketan.
|
|
|
Hizkuntza gutxituaren berreskurapena zaila begitantzen bada, are zailagoa da jada ezagutzen ez duten inguruneetan berrezartzea. Arlo horretan, galesak soilik
|
du
euskararena bezain RLS ona.
|
|
|
Gazteak oso elebidunak izanagatik ere, gizarteak erakusten eta eskaintzen dizkien jarraibideak betez jokatuko dute, hizkuntzari dagokionez. dik ere gehienak euskaldunak— konpentsatzeko, ez baitago inolako politikarik, bigarren adin tarteko biztanleengan —demokrazioa aurreko etapan gaztelaniaz hazitakoak— hizkuntza berreskuratzea bultzatzeko. euskaldun kopurua aipagarria duten eskualdeetan ere (%10) hobetu egin da egoera hogei urte horietan; baina berriz ere lehen aipatutako aldeak ageri dira eskualde batzuetan eta besteetan. eaeko eskualdeetan, hamar puntu edo hortik gora hobetu da biztanleek euskaraz duten hizkuntza gaitasuna. nafarroakoetan, berriz, hobetu egin dira ehunekoak, baina gutxiago. beste behin ere, datuek argi erakusten dute hizkuntza politika irmo bat behar dela, ezinbestean, rlS arrakastatsua izateko. bada beste alderdi bat ere, euskararen rlSan nabarmentzen dena, penintsulako lurraldeari dagokionez: berezko euskara guztiz galduta zuten eskualdeetara hedatzea hizkuntza. hizkuntza gutxituaren berreskurapena zaila begitantzen bada, are zailagoa da jada ezagutzen ez duten inguruneetan berrezartzea. arlo horretan, galesak soilik
|
du
euskararena bezain rlS ona. deseuskaldundutako ingurunean (1981ean zuriz ageri diren eskualde guztietan, bilbo urbin izan ezik), nagusiki eskolaren bidez birsartuko dute euskara, urtean puntu erdiko erritmoan hobetuz, gutxi gorabehera. hortaz, hogei urte geroago, euskaldunen kopurua jada %10etik gorakoa da eaeko eskualde guztietan, hego añanan izan ezik. zoritxarrez, atal horretan ere nafarroare... euskaraz mintzo diren eskualdeen mugakide direnek. aitzitik, nafarroako hamabostetik gora eskualdeetan biztanleen %5etik behera dira elebidunak. beste behin ere, deitoratu egiten dugu nafarroan aldi horretan izan diren gobernuek hizkuntza berrezarpen horretarako legeneurririk eta borondate politikorik ez izana. nafarroaren erdialdean eta erriberan euskara berriz sartzea ezinezkoa dela sinetsi nahi dutenek aski dute ikustea zer ibilbide izan duen hizkuntza horrek oibarko ibarrean (nafarroa) eta ipar añanan (araba). bi eskualde horietan, gaztelania antzina sartu zen, partzialki, eta biek garai berean galdu zuten euskara, azkenean, XViii. mende inguruan. beraz, rlSren hasieran, bi eskualdeetan zegoen euskaldun kopurua hutsaren hurrengoa zen. hogei urtez, oso bestelako hizkuntza politika garatu dute batean eta bestean.
|
|
|
...buruzko aipamenak baino ere indar handiagoa hartzen du lurraldetasunak berak. ezberdintasunak daude euskal eremuan argitaratzen diren egunkarien eta espainiakoen artean. espainiar prentsak, abc, el Mundo, la razon edo el pais’ek, indar gehiagoren lotzen dute euskara Espainiarekin eta baita gaztelania edo Pais Vasco bezalako edukiekin. el diario de noticias’ek berriz, Nafarroarekin lotzen
|
du
euskara bereziki. azkenik, gara edo berriak euskararen eztabaida Euskal Herriari lotzeko joera agertzen dute gehienbat. euskal prentsari dagokionez, komunikabide guztiek erakusten dute euskara hezkuntza edo kulturari lotzeko joera, baina badira ezberdintasunak ere beren artean. gara edo berria euskara Euskal Herriari lotzeko joeran nabarmentzen dira, eta baita jakintza edo ezagutza edo izaerari l... Borondatea eta errespetua ere oso aipatuak dira, akordioaren premiarekin batera. baina badira ezberdintasunak espainiar eremuan ala euskal eremuan argitaratutako prentsaren artean. espainiar prentsak eta bereziki la razon eta abc egunkariek, euskara gehienbat indarkeriarekin lotzen dute, beste edozein jokabide, portaera edo bitartekoren gain. egunkari hauetan gehien aipatutako jokabidea izanik berau. bestalde, el Correo eta el diario Vasco egunkariek, eta indar gehiagorekin lehenak, espainiar prentsaren joera errepikatzen dute euskara indarkeriari lotuaz. orokorrean aipatzen diren bitartekoetan honelako banaketa bat ematen da:
|
|
|
egunkari hauek, hizkuntzen inguruko elkarbizitza aldarrikatzen dute. baina elkarbizitza honela ulertzen dute: gizartea batuta mantentzeak lehentasuna
|
du
euskararen normalizazioaren lortzearen gain, azken hau, itxaron dezakeGizarte eleanitza sortzeko helburua beraz, ez dago erabat onartua gure gizartean, jarrera kontrajarriak daude eta zer ikusia dute herri asmo ezberdinekin, euskararen gaia helburu horietarako erabili edo instrumentalizatu egiten da gainera. en kontu bat baita, edo epe luzera heldu beharrekoa. gizarte adostasuna eta malgutasuna a...
|
|
|
3 zerTaraKo Balio
|
du
euSKaraK, hizkuntza bere izaera sozialean aztertzen denean ohikoa da balio instrumental eta integratzailearen kategoria klasikoez baliatzea (lambert 1967, gardner eta lambert 1972), hizkuntzak daukan dimentsio biko ikuspegia kontuan harturik:
|
|
2011
|
|
|
Eta Ipar Ameriketan (baina ez hemen) erruz zabaldu dira" I am proud to be Basque" izkirikoa daramaten nikiak. Baxokek" alaitasunaren funtzioa" eskatzen
|
du
euskararentzat.
|
|
|
Horregatik haurtzaroan jaso duen mundu ikuskerak ez dio inolako gatazkarik sortu, besterik ez baitu ezagutu. Umeak, beraz, naturalki egin
|
du
euskaraz. Baina aipatu dugun bezala, 12 urteko gazteen bizitza esparru berrietara zabaldu da eta eredu berriak izaten hasi da.
|
|
|
Beraz, arlo horiek berreskuratu ahala (musikaren ingurukoek, bereziki, ikusi dugu zein toki inportante duten nerabearen bizitzan) euskarak gero eta prestigio handiagoa izango du gazteen artean. Horrek, berriz, eragin zuzena
|
du
euskara erabiltzeko gazteek izango duten motibazioan.❚
|
|
|
Bertan Aitor eta Pedro Zuberogoitiak (2.008) honakoa ezartzen dute: Azkuek beste batzuekin hasitako euskararen aldeko ekimenen kateak XX. mende osoan iraun eta XXI. mendera ekarri
|
du
euskararen presentzia publikoa Bilbon. Hiritar euskaldunak badira, eta hortaz gain antolatu eta euskararen aldeko dinamikak sortu dituzte errejimen politiko edo estatus politiko zehatza gora-behera.
|
|
|
Eta euskalgintzaren dinamikak, herritarren espazioen urratzeak eta Bilboko euskaldunen eta ez euskaldunen bizipen eta harremanek errealitatea sortzen dute, nahiz eta horrek oraindik ere mediatiko formalki presentzia nabaririk ez izan. Imaginarioaren izaera gatazkatsuak bizipenen emaitza besterik ez du islatzen, eta ondorioz, imaginario multiforme, kontrolaezin eta konplexu horren garapenak ekarri
|
du
euskararen lekua bertara. Eta horren moldaketak ekarriko du balizko zentraltasuneranzko mugitzea.
|
|
|
gero eta egoera diglosikoagoan? zein da gure egoera konkretua?" era berean, diglosiaren formulazio berrituaren inguruko saiakera garrantziko bat egin
|
du
euskara indarberritzeko orduan egoera ezinbesteko ikusten baitu. Beraz, amaitzeko, terminoaren birformulatze bat planteatzen du.
|
|
|
" euskara erdarak hemen izango dira etorkizunean, euskara bizirik ateratzen bada, eta beraz hizkuntza bakoitzak espazio fisiko territorialaren, sozio funtzionalaren edo bien zati bana bere mende izan duela onartu dugu. hots, hizkuntza bien (eta, beste maila batean, ingelesaren) konpartimentazio egonkor samar bat diseinatu, gizartean adostu, inplementatu eta egonkortu beharra daukagula. Beste hitzetan esanik, eta inor gutxi poztuko dudala ongi aski badakit ere, diglosiazko formulazio berritu bat hil ala biziko eginkizuna dugu. hori gabe jai
|
du
euskarak, hasi berria den mende honetan. Behar beharrezkoa dugu konpartimentazio hori, handiak txikia jango ez badu.
|
|
|
modernidadeari ez diogu inola ere izkintxo egin nahi. Modernidadeak, ordea, ez
|
du
euskara indarberritzeko saioekin korrelazio positibo handirik oro har. ez du izan orain arte, eta ez dago motibo argirik aurrerantzean hala izango duela uste izateko. hemendik hamar urtera jaioko diren haurrak (haur guztiak: bereziki hiriburu handietakoak, hor baitago biztanleon gero eta zati handiagoa) ez dira urrundik ere euskarazko familietan jaioko. etxeko hizkuntza nagusia, are gutxiago bakarra, ez dute euskara izango. kalera atera orduko erdal munduarekin egingo dute topo, d ereduko eskolara joaten badira ere gehienak.
|
|
|
Teoriatik tiraka – Mikel Zalbide horra, irakurle lagun, euskara indarberritzeko orduan diglosia zergatik den hain garrantzitsu. diglosia da, halakorik onartu nahi izaten ez badugu ere sarri, bene benetako erronka. euskara erdarak seguruenik hemen izango dira etorkizunean, euskara bizirik ateratzen bada, eta beraz hizkuntza bakoitzak espazio fisiko territorialaren, sozio funtzionalaren edo bien zati bana bere mende izan du. horretara iristeko, berriz, hizkuntza bien (eta, beste maila batean, ingelesaren) konpartimentazio egonkor samar bat diseinatu, gizartean adostu, inplementatu eta egonkortu da. Beste hitzetan esanik, diglosiazko formulazio berritu bat eratu da. hori gabe jai
|
du
euskarak, hasi berria den mende honetan. Behar beharrezkoa dugu konpartimentazio hori, handiak txikia jango ez badu.
|
|
|
" oasi" dugula? oasi hauei esker iraun
|
du
euskarak bizirik eta ditugunei eustea eta berriak sortu eta hedatzea izango da biziraupenerako eta indarberritzeko bidea. dena dela, euskal unibertsitatearen onura eta abantailen kontu hau ez dakit nik onura eta abantailetatik haratago ala honatago dagoen. Izan ere, ba al du irauterik partzialki eta eremuka soilik erabili eta baliatzen den hizkuntzak?
|
|
|
Modernidadeak, ordea, ez
|
du
euskara indarberritzeko saioekin korrelazio positibo handirik oro har. Ez du izan orain arte, eta ez dago motibo argirik aurrerantzean hala izango duela uste izateko.
|
|
|
Diglosiazko formulazio berritu bat hil ala biziko eginkizuna dugu —diosku Mikel zalbidek— Hori gabe jai
|
du
euskarak, hasi berri den mende honetan. Latza. halere, muinean, bat gatoz zalbide jaunak dioenarekin, hiztun elkartea zein egoeran bizi den jakin barik nekez asma dezakegu aurrerabidea nondik nora doan. hori gertatzen baita:
|
|
|
2 hizKunTzA diglosia berez, txarra edo ona den juzgatu gabe, euskal herrian diglosia galduta, euskarari dagokionez, hizkuntza egoera makurragoan gaudela esan dezakegu. hau da, diglosia egoera berreskuratu behar dugu hizkuntzaren egoera hobetuko bada. Lehen esan moduan, zalbideren testuak, inplizituki, aditzera ematen
|
du
euskara biziberritzeko (lehengo) diglosia egoera oraingo egoera baino hobea dela. euskara biziberritzeko diglosia egoerara itzuli behar dugula, alegia. hagatik, euskararen egoera ez dela diglosikoa nabarmentzearren, seguru asko, zalbidek izendatzen du euskara ahuldutako hizkuntza eta ez du behin ere aipatzen euskara hizkuntza gutxitu gisa. zalbidek (2003) esaten du: Ahuldutako hizkuntza diogunean, egungo bibliografia tekniko ezagun eta pisuzkoenean" endangered language" edo" threatened language" esaten den hori azaldu nahi genuke.
|
|
|
2 hizKunTzA diglosia berez, txarra edo ona den juzgatu gabe, euskal herrian diglosia galduta, euskarari dagokionez, hizkuntza egoera makurragoan gaudela esan dezakegu. hau da, diglosia egoera berreskuratu behar dugu hizkuntzaren egoera hobetuko bada. Lehen esan moduan, zalbideren testuak, inplizituki, aditzera ematen du euskara biziberritzeko (lehengo) diglosia egoera oraingo egoera baino hobea dela. euskara biziberritzeko diglosia egoerara itzuli behar dugula, alegia. hagatik, euskararen egoera ez dela diglosikoa nabarmentzearren, seguru asko, zalbidek izendatzen
|
du
euskara ahuldutako hizkuntza eta ez du behin ere aipatzen euskara hizkuntza gutxitu gisa. zalbidek (2003) esaten du: Ahuldutako hizkuntza diogunean, egungo bibliografia tekniko ezagun eta pisuzkoenean" endangered language" edo" threatened language" esaten den hori azaldu nahi genuke.
|
|
|
2 inKESTAK erabilitako galderak aztertu ditugu. Metodologiaren ikuspegitik, baliozkotasun arazo bat baino gehiago egon daiteke eta erantzun zuzenak, nolabait, iradokitzen direla sumatu daiteke. erantzunak ikusterakoan, ordea, harriturik geratu gara. gehiengo batek (%54) onartzen
|
du
euskara dela lengua por excelencia de los vascos. gehiengo erlatibo batek (%43a %37ren aurrean) ez da bat etortzen ondorengoarekin: Gero eta jende gehiagok (egiten du protesta) euskara inposatzen ari direla uste duelako. gehiengo zabal bati (%84) iruditzen zaio euskara galtzea arazoa dela —ezezko eran zegoen esamoldea— gehiengo nabarmen batek (%64) ez du uste euskara zama denik enpresentzat eta merkatarientzat.
|
|
|
zuzenean galdetzen zaienean (2 taula), berriz, mintzatzen ondo edo nahiko ondo dakitenak %37 eta zertxobait dakitenak %24 edozelan ere, inkestaren aurkezpen txukunak, datu soilak eta interpretaziorik gabe, aukera ematen digu zenbait irakurketa eta gogoeta egiteko. Lehengoa da euskararen ezagutzari dagokionez ez dela aurrerapen handirik izan 2006 urtez geroztik. elkarrizketatuen %45ak euskaraz ongi edo nahiko ongi ulertzen duela adierazten badu ere, bakarrik %37ak esaten
|
du
euskaraz ongi edo nahiko ongi hitz egiten duela. Azken horiek (%37) izango lirateke, adiera hertsian, hiztun elebidunak. demagun, A hizkuntza nagusia eta B hizkuntza gutxitua, hizkuntzen arteko ukipen egoeran bizi zaretenoi galdetzen dizuegula:
|
|
|
" botere estrategia duten mugimendu sozialen helburua alderdi politikoetan eta, batez ere, erakunde publikoen erabakietan eragitea" izango da eta, berriz," kultur estrategia duten mugimendu sozialen helburua gizarte harremanak aldatzea" izango da. Agoteren ustetan bi multzo hauek kontrajarriak daude eta" etorkizunean nagusituko den estrategiak baldintzatuko
|
du
euskararen aldeko mugimendu sozialaren norabidea".
|
|
2012
|
|
|
Administrazio publikoak oro har, eta herri administrazioak bere barne, berebiziko eragina
|
du
euskararen prestigioari dagokionez. Jende askok desio du eurak edo euren seme alabak lan egonkor eta duin bat izatea eta helburu hori ondo betetzen du administrazio publikoak. udaletxearen kontratazioetan euskara ezagutza kontuan hartu behar da, baita aldi baterako diren kontratazioetan ere. horrez gain, udalak giltza dira euren politikekin baliabideak eta baldintzak jarri eta kontrolatzeko orduan.
|
|
|
Arestian esan bezala, eskolak lan handia egin
|
du
euskararen ezagutza eta erabilera areagotuz, baina ezin da euskalduntzea eskolaren esku soilik utzi. harreman sare euskaldun gehiago eraiki behar dira, batez ere Barakaldo bezalako eremuetan. horregatik dira garrantzitsuak Adaxkak aisia taldea edo bertso eskola bezalako eremuak. Izan ere, 1999an 13 urteko gaztetxoen euskararen egoerari buruz egindako ikerketak azaltzen duen bezala, gazte hauek egiten dituzten kirol jarduera gehienak gaztelania hutsean dira. horrelako eremuetan eragin ezean, nekez eraikiko ditugu eskolaz kanpoko harreman sare euskaldunak.
|
|
|
– Tontxu rodriguez (pSoe), Barakaldoko Alkateak, ez daki euskaraz, eta publikoki hitz egiten duenean oso gutxitan egiten
|
du
euskarazko adierazpenik.
|
|
|
Ez da neurri eraginkorrik hartu udal langileek herritarrari zerbitzua euskaraz eman diezaioten: kontratatutako langile berri guztiak euskaldunak izateko erabakirik ez da hartu, ez dago barne erabilera plan egokirik (langile guztiak ez ditu barnebiltzen) eta sail bakar batek ere ez
|
du
euskaraz funtzionatzen. Azpikontratatutako enpresek herritarrei euskarazko zerbitzua eskaintzeko ez da inolako erabakirik hartu.
|
|
|
itzuli?, zuzenean erdaraz txertatu?, moldatu? Itzulpenean indarra galtzen da, edota zentzua, eta txiste txarretan bezala, zer esan nahi genuen azaldu beharra dugu. erdal" kolpeak" txertatuz, euskara funtzionalagoa egiten dugu, baina haren ezgauza aldarrikatuz. horrenbestez, erdal munduan euskal zeraren merkatu txikian hau edo hura" zurrun denotatzeko" balio
|
du
euskarak, esanahirik gabeko izen propioak egiteko nonbait, konnotazioa kasu horietan euskal zera bera delarik. euskal munduan, berriz, euskara adierazkortasuna galtzen doa, konnotazioak biribiltzeko erdara behar duela, denotazioak zehatz egiteko aberastasunaren anabasari aurre egin behar diola... Bitxia, beraz, lan banaketa:
|
|
|
" Euskararen iraupena erresistentzia luze eta miresgarri baten ondorioa izan da eta izango da. Gure klase politiko nagusiak albora bota
|
du
euskara, ez zaio interesatzen kultura egiteko eta unibertsaltasuna hedatzeko tresna bezala. Euskararen historia marjinazio baten historia da.
|
|
|
Gaur eta hemen, hiru logikak bizi bizirik baititugu. kantagintza da adibiderik garbiena: ...ra; subjektuak (parte hartzaileak) eta funtzio sozialak, berriz, diferenteak. hala, bada, euskarazko kulturgintza indartsu bat antolatzeko, euskaldunok hiru kultur logikak beharrezko ditugun ustea dugu guk. hain zuzen ere, eraginkortasunari begira hiru kultur logikak ikuspegi kritikoarekin landu behar ditugula deritzogulako egiten dugu auzolanaren aldeko apustua. herri antolakuntzaren senak ekarri
|
du
euskara eta euskarazko kultura hogeita batgarren menderaino, eta sen horrek indartsu dirauen eremuetan da gaur ere indartsu. edozelan ere, egia da azken hamarkadetan indar handiagoa jarri dugula, batetik, diskurtso normatiboetan (logika instituzionala) eta, bestetik, lanketa komertzialetan (merkatuaren logika): eskubideak, legeak, diru-laguntzak...; profesionalizazioa, zerbitzugintza, erakargarritasuna...
|
|
|
Nafarroan adinekoen eta haurren artean behera egin
|
du
euskararen erabilerak, 1989tik 2011ra bitarteko epean.
|
|
|
Nafarroan adinekoen eta haurren artean behera egin
|
du
euskararen erabilerak, 1989tik 2011ra bitarteko epean. Adinekoen artean ohiko portaera da gainerako lurraldeetan ere, baina haurren artean beste lurraldeetan igoera gertatu da.
|
|
|
Orain arte aztertu ditugun emaitzen arabera, euskararen erabilerak oro har aurrera egin duela esan dezakegu. Gaur egun duela 20 urte baino lagun gehiagok erabiltzen
|
du
euskara. Aldi berean, gaur egungo elebidunen artean euskara erabiltzen dutenen proportzioa ez da askorik aldatu azken 20 urteotan (2 puntuko aldea dago).
|
|
|
Iparraldean gora egin
|
du
euskara erabiltzen dutenen ehunekoak 35 urtetik beherako gazteen artean. Baina emaitza hori tentuz hartu behar dugu, eta datozen urteetan bilakaera gertutik jarraitu.
|
|
|
2011n, aldiz, euskaldun zaharrek nagusi izaten jarraitzen badute ere (%52, 4), gazteen artean irauli egin da egoera. Izan ere, 16 urte tarteko gazte elebidunen erdia baino gehiago (%51, 9) euskaldun berria da dagoeneko, hau da, eskolan edo euskaltegian ikasi
|
du
euskara. 1991n, aldiz, adin tarte horretako elebidunen %15 besterik ez zen euskaldun berria.
|
|
|
2011n, aldiz, euskaldun zaharrek nagusi izaten jarraitzen badute ere (%52, 4), gazteen artean irauli egin da egoera. Izan ere, 16 urte tarteko gazte elebidunen erdia baino gehiago (%51, 9) euskaldun berria da dagoeneko, hau da, eskolan edo euskaltegian ikasi
|
du
euskara.
|
|
|
Gazteen arteko euskaldun berrien nagusitasuna argia da EAEn eta Nafarroan, eta Iparraldean ere gero eta gehiago dira. Horrek eragin zuzena
|
du
euskara erabiltzeko erraztasunean nahiz zailtasunean. Izan ere, elebidunen artean, erdal elebidunek, hau da, erdaraz euskaraz baino hobeto moldatzen direnek osatzen dute multzorik handiena EAEn eta Nafarroan, eta gero eta gehiago dira Iparraldean.
|
|
|
EAEn ere 7 puntuko igoera izan
|
du
euskararen aldeko jarrerak azken hogei urteotan (1991n %55 eta 2011n %62, 3).
|
|
|
9 Gaur egun duela 20 urte baino lagun gehiagok daki euskaraz, beraz, neurri batean ala bestean, lagun gehiagok erabiltzen
|
du
euskara. Baina gaur egungo elebidunen artean euskara erabiltzen dutenen proportzioa ez da duela 20 urte erabiltzen zutenena baino handiagoa.
|
|
|
Nafarroa Garaiari dagokionez, aurrera egin
|
du
euskararen erabilerak eremu formaletan, eta atzera etxean zein kalean. EAEn baino zerbait apalagoak dira igoerak, eta handiagoak jaitsierak, Ipar Euskal Herriko galeren mailara inondik inora iritsi gabe.
|
|
|
Horrelako zenbaki festaren ondoan, askotan galdetu izan diogu geure buruari: bai, datu asko, baina zer, orokorrean gora edo behera egin
|
du
euskararen erabilerak Euskal Herrian. Azken batean, ondo goaz edo oker gabiltza?
|
|
|
Hizkuntza komunitate indartsuagoa eta zabalagoa behar dugu sortzeko, eragiteko, erakartzeko, garatzeko, Komunitate horrek gainera gaitasuna izan behar
|
du
euskarara eta euskaldunongana motibazio ezberdinetatik hurbiltzen den jendea bere baitan biltzeko. Batzuk hautu identitariotik hurbilduko dira, beste batzuk hautu estetikoagoak egingo dituzte.
|
|
|
Badirudi baieztapen horren arrazoia hartzailearengan euskarak sortzen duen irudiarekin duela lotura, hau da, euskaraz jasoz gero, iturria sinesgarriagoa zein gustagarriagoa bihurtzen zaio. Bestalde, ikusi ahal izan
|
du
euskararekiko jarrera positiboak agintzen duela hori horrela izan dadin, eta euskaraz jakiteak edo ez jakiteak ez duela horrenbesteko eraginik. Hala ere, gure ustez, emaitza horien sendotasuna alderatu litzateke, nabarmenki beste ezaugarri soziolinguistiko desberdinak dituzte guneetan, zer gertatzen den ikusteko.
|