|
2000
|
|
|
Euskaldunok ongi
|
dakigunez
(edo jakin genukeenez), euskararenaurkako politika ez zuen Franco-k asmatu; belaunaldi dezente lehenagotik zetorrenzerbait zen berori. Frankistek, behar izanez gero?
|
|
|
Aholkularitza funtzioak beteko zituen kontseilu horren eraketak erakusten duenez, Estatuak Elizarekin izandako eta orduan ere bazituen tentsioek eragina izan zuten kontzesioak egiteko orduan; baina lehenengoak botere harien kontrola ziurtatuko zuen, gatazkaren arriskua ekiditen zuen neurri berean. Noski, kontzesio joko horrek, ondo
|
dakigunez
, ez zuen eskola arloko gerraren amaierarik ekarri; baina Estatuaren posizioa geroz eta sendoagoa zela eta berak kontrolaturiko hezkuntzaegitura sortzeko erabakiak itzulbiderik ez zuela antzeman daiteke188.
|
|
|
Urliak hauxe, sandiak horixe eta berendiak huraxe. Gehienetan, hala ere, ohar egileak ura bere errekara eraman nahian. Euskalgintzak, historian lehendabizikoz behintzat, dirua omen dakar eta merkataritzako mundua, ondotxo
|
dakigunez
, ez doa barne barnetik estekaturik hizkuntzaren kalitate eta duintasunarekin.
|
|
|
Beste aldetik, joan den mendean uste zen gorabidea ez du gaur inork aintzat hartzen. Izan ere, orain
|
dakigunez
, txinera, gaur hizkuntza silababakarren eredua, aurreko garaietan malgukaria izan zen, eta beraz, ustezko igobide itzulezin hura oinarririk gabeko aurriritzi hutsa besterik ez zen. Beste muturrera joanik, autore batzuek diotenez, gaurko ingelesak, jatorriz malgukaria izanda, gero eta joera handiagoa dauka silababakartasunera.
|
|
|
nola dira posible judizio a priori sintetikoak? Kantentzat, judizio horiek oinarrizko lege fisikoak ziren —mekanika newtondarrarenak eta masaren kontserbazioaren legea—,
|
dakigunez
geroago Einsteinen erlatibitatearen teoriak higatu zituen legeak, azken buruan. Ordezkapen honek —Newtonengandik Einsteinengana—, azken batez, teoria fisikoen jite ez apodiktikoa azaleratu zuen, eta judizio a priori sintetikoen existentzia kontuan ez hartzera eraman zuen filosofia.
|
|
|
Zuzendaria prest dago zu barkatzeko, orain, zeure kabuz, nirekin itzultzen bazara. Informean, kolaboratzen baduzu, pena arintze aldera, esango dugu, konparazio, nahasketaldi batean, hirira zeure ama ikusteko asmotan etorri zarela; bestalde, biok
|
dakigunez
, ezinezkoa dena... Alferrik tematuko zara.
|
|
2001
|
|
|
Funtsean, Larraldek ez protestante ez katoliko baina giristinotzat du bere burua. Bidarrai herria,
|
dakigunez
, bi estatuen arteko mugan dago. Galderak jalgitzen dira hartara:
|
|
|
Denok
|
dakigunez
izokina arrain migratzailea izaki, ibaian gora eta behera mugitzen da. Baina, zer gertatzen zaio metro askotako horma batekin topo egiten duenean?
|
|
|
Aralar Nafarroan sortu zen, eta
|
dakigunez
, hor du indarra. Araba, Bizkaia eta Gipuzkoan nola ari da eratzen alderdia?
|
|
|
Honetaz gain, istorio hau osatzen duten sekuentzietako bigarren pertsonaia Mutua da, klabe beckettiarrean betiko mututu ziren Molloy edo Malone izan daitezkeelarik. Azken pertsonaia hau bizikletaz ibiltzen da (Molloy bezala) eta noizean behin," hitz egin" egiten du, bere mututasunaren ironia narratzaileak agertuz. a) Estazioari dagokionez, ez dago esplizitazio zehatzik nongo estazioa den jakiteko, nahiz eta
|
dakigunez
, bertan, oiloz betetako otarrak daramatzaten emakume" musu gorri bibotedunek" eta" koipez beterik bizikleta sorbaldan dutelarik" doazen gizonek trena hartzen duten. Halaber, deigarria gertatzen da estazioko" komun turkoetatik" ateratzen den usaiaren errepikapena.
|
|
|
Eta irakurketez ari garenez, hori izango da ondorengo hitzotan gure hizpide nagusi. Nobela eta testu literario orok irakurtzen den neurrian bakarrik osatzen baitu bere izatea; azken batean, postestrukturalisten ondoren
|
dakigunez
, irakurketa idazketaren beste alderdia besterik ez baita, banaezinezko binomio sortzaile bilakatuz.
|
|
|
Beste horrenbeste gertatzen da gatz-ozpinetan kontserbaturiko elikagaiekin (olibak, pepiniloak, etab.) ondo
|
dakigunez
.
|
|
|
Bost axola sukar aftosoak kontsumitzailearen osasunean inongo eraginik ez badu ere (ondotxo
|
dakigunez
, zientzialariek behin eta birritan frogatua dute sukar aftosoa nozitzen duen animaliaren haragia jatea gizakiarentzat inola ere ez dela kaltegarria).
|
|
|
Eta 0erako loturekin batera izenorde anaforak agertzen dira: horiek ere,
|
dakigunez
, nahiko anbiguoak. Arrazoi horregatik, hau da, gaiarekiko erlazioa modu esplizituanez markatzeagatik, edota soilik izenorde anaforez egiteagatik, testua beresinpletasunean asmagaitza gertatzen da zenbaitetan.
|
|
|
Debateetan,
|
dakigunez
, eztabaidagaia edo hizketagaia aldez aurretik ematenda, izenburu modura, edota hizpide aitzakia legez; mintzagaiaren hornitzea baina, ez da, berezkoa?, zeren eta mintzajardunean aurrera egin ahala, hasierako mintzagai hura interakzioan hezur-mamitzen baita; eta horretarako dauden aukerak osodesberdinak dira.
|
|
|
– Bestetik,
|
dakigunez
, ikasteko gaitasunak gaitasun komunikatiboa areagotzenlaguntzen du nabarmenki, (eta honekin autonomiari ikuspegi psikologikotik helduko genioke): eraginkortasunez jarduteak arrakasta dakar; horrek, motibazioaindartzen du, eta, horrenbestez, gogoa pizten; gogoz jarduteak, bestalde, ahaleginaren eraginkortasuna areagotzen du.
|
|
|
ir es volver izena duena. Perfume hori Nafarroako gobernuak duela urte bi plazaraturikoa da, sendoagoa, loretsuagoa eta beroagoa, eta,
|
dakigunez
, oraindik ez dauka lekurik perfumeen sailkapenean. Bi perfurme horiek aukeratzeko arrazoi berezirik ez dugu izan, arestian esandakoa ez bada.
|
|
|
Puntu honetara iritsita, beste arazo handi bat dugu. Espezieek kutsadura handia dutela
|
dakigunez
, logikak adierazten du arriskuak ezabatuko dituen higienizazio sistemaren baten bidez tratatu liratekeela. Hala ere, tratamendurik erabiliena, beroa, ezin zaio produktu honi aplikatu, aroma, kolorea eta zaporea produktu horiei dagozkienak.
|
|
|
eta zer? Gaztelaniazko vi berria vide zen lehenago, ziur
|
dakigunez
; lehenago oraindik, latinezko uidi, bi i luzerekin; dirudienez,* woidai izana da are antzinago. Eta zer?, diot berriz.
|
|
|
euskararen aldamenean bazegoen beste hizkuntzaren bat. Beraz, guk besteren aurrean esaten dugunean Nafarroako Erriberak, Cascantek esate baterako, euskara galdu zuela eta berreuskaldundu egin behar dugula, ez gara egiaz ari; guk
|
dakigunez
eta guk ezagutzen dugun garaian Cascanten ez da euskaraz egin; hori da egia, egia huts hutsa eta Cascanten bezala hori bera gertatzen zen gutxi gorabehera Bizkaiko Enkartazioetan, Arabako zenbait zatitan eta beste franko lekutan. Halaz ere, lehen esan bezala, egia da Pirinioetan alde batera eta bestera euskara edo euskararen antzeko zerbait Araneraino egiten zela; egia ere da beste aldetik Burgos ingururaino euskara egiten zela eta Ebroren hego aldera, noski.
|
|
|
Guztiok
|
dakigunez
, gauzak franko aldatu dira oraingo argitarabide berriak direla medio, baina lehen, batez ere Urkixo arte âUrkixo izan baitzen  honetan bideak zabaldu zituena, eta jendearen eskuetan hainbeste eta hainbeste gauza jarri zituenaâ, bibliografia zen nagusi euskal literaturaren istiluetan. Urkixo bera honela hasi zen eta beti aurkituko duzue" Notas de bibliografÃa vasca" eta antzeko tituluekin.
|
|
|
Lehen aipatu dudan Refranes y Sentencias mila bostehun eta laurogei eta hamaseikoa, kopia bakarrean heldu zaigu, eta kopia hori ez da dudarik gabe osoa. Santxo de Elso, beste hamaseigarren mendeko liburua, ez da gureganaino  heldu,
|
dakigunez
. Eta heldu ez direnak edota bakarka heldu direnak mordotxoa dira.
|
|
|
Estatuaren eskuetan âhau da, Madrilgoen eskuetanâ gelditu zitzaigun gehienbat irakaskuntza, haur eskoletarik hasi eta gorengo mailaraino. Â Monopolio kaltegarri horrek, ordea, laster aurkitu zuen sendabidea, handik eta hemendik, lehengoez gainera, sartu zitzaizkigun erlijio ordenekin, fraide eta mojekin. Izatez ziren,
|
dakigunez
, moja eta fraide; lanbidez, Â berriz, irakasle, tituluak gorabehera. Eta horren ondotik nabarmendu zen gure arteko irakaskuntzaren erdibitzea, hirugarren biderik ez baitzuen inork asmatzen.
|
|
|
Borroka bideak aspaldidanikakoak ditugula esan dut, eta esaldi horrek muga zorrotzagoak eskatzen ditu. Hasiera hartan, eta gure hasierak berandukoak izan ohi dira guztiok
|
dakigunez
, ez genuen gehiegizko zalan  tzarik izan, dirudienez, hitzak hautatzeko orduan. XVI. mendetik aurrera, hartu zen hemen ere halako maila bat, hitzetan nahiz joskeran, luzaroan irauteko zena.
|
|
|
Euskaraz," norbait bestek hil" edo" norbaitek bere burua hil" ero, erho esaten zen, oraindik ere Zuberoan eho esaten den antzera. Hori galdu den lekuetan, berriz, guztiok
|
dakigunez
, hil usatzen dugu: hil da nahiz hil du.
|
|
|
Lauda, Sion, Salvatorem zehazkiro emateko neurri berean. Hori, ordea, eta Stabat mater eta beste asko, Urte guziko meza bezperetan ikus daitezke, latinez baino laburrago esanak, guztiok
|
dakigunez
. Ez dut uste San Tomasek berak haserrebide handirik izango zukeenik, ahapaldirik gehienetan behintzat:
|
|
|
Altuna, lehenbizi eta behin, elizgizonen alde agertzen zaigu, liburuari eta egileari dagokienez. Ziburutarra,
|
dakigunez
, horietakoa genuen eta, gure arteko gehienak ez bezala, doktore erramuz koroatua. Eta, izan ere, arrazoi osoa du, gure gaitzen azterketa zorrotz horretan.
|
|
|
Nabarmenena, noski, bertso lana zuten, bai jaietan eta bai hiletetan. Idaztea falta zitzaien, ordea, gehienetan, elizgizon eta eskribauen eskuetan batez ere zegoen idazkera eta idazten ez dena,
|
dakigunez
, maizegi doa hegaz. Dena den, elizgizonak eta letratuak erabat ez bazebiltzan gure artean, Oihenart eta Oihenarten an  tzekoren bat salbu, Antzinate urrutiko ereduen atzetik, nekez aurki zitekeen horrelakorik herri neurtitzetan.
|
|
|
Zenbaitek esan dezake eta zenbaitek esango du euskal idazle kaxkarra izan genuela andoaindarra, euskara ia isil gordean baizik erabili ez zuena, Â testu zaharrei Telletxeak gehitu dizkienak aintzakotzat hartzen baditugu ere. Erdaraz idatzi zuen gehienbat, guztiok
|
dakigunez
, eta ausarki bezain ederki, gaztelaniaz batez ere2 Alde horretarik idazle bezala zor zitzaion zorra, egia esan, ez zaio oraindik aitortu, baina hori beharbada  askok Barojari ukatu dionaren pareko arrazoiengatik gertatu da: erdara itsus  ki, tankera gaiztoan erabili omen zutelako.
|
|
|
Obra mardul baino mardulago hau ez da, guztiok
|
dakigunez
, sail honetan Altunak eskaini digun lehenbizikoa; ez da ere izango, Jauna lagun, azkena. Etsi etsia dago euskal filologia, beste edozein bezala, testuen gainean bakarrik landatu eta eraiki daitekeela, eta horrelako zerbait da mundu zabalean barrena nonahi hedatua dabilen ustea.
|
|
|
Garai hartan,
|
dakigunez
, jaiotza ez zen gorabehera gutxiko gauza. Erregezkoek jaiotza hutsez hartzen zuten agintea Jainkoagandik, beste bitartekorik gabe.
|
|
|
Zorrotzago eta zehatzago betetzen zirela lehen? Bai, beharbada, baina" balizko oleak" burdinarik egiten ez duen bezala, uste hori ere uste hutsa da, eta erdia ustel,
|
dakigunez
.
|
|
|
Nobela antzekoa izan zen, guztiok
|
dakigunez
, Txillardegiren lehen liburua: Leturiaren egunkari ezkutua.
|
|
|
Hona lekukoa, bakartasunak ahulduko ez duena, Zalduntxoak baino lehenagokoa izanik ere: Europan,
|
dakigunez
, goizago izan ohi zen bestetan gurean baino. Leibniz hartu nahi dut mintzagai, jakintsua izateaz gain, langile amorratua eta munduan izan den adimendurik garbienetako baten jabea.
|
|
|
Ez da segur aski idatzi den guztia gure irispidera heldu, gutunak eta antzekoak besterik baino gutxiago. Inprentatuak ere galdu dira, orain lehen baino hobeki
|
dakigunez
. Eskuizkribuak diren arren, badakigu, haa  tik, pastoralak antzezten zirela XVIII. mendean eta are lehenago, Zuberoan eta Nafarroa Beherean.
|
|
|
Eta euskara eragiten eta ia desegiten duen edozerk euskarazkoak ere astindu behar, noraezean. Euskarazkoak letra bidez berriz agertzen hasi ahala, poliki poliki
|
dakigunez
, izan zen aldaketa hemen ere, aski isila lehenbizi, aski zaratatsua gero. Gerra aurrekoen isla eta errainu zirudiena txoil bestelakatua ikusi dugu azkenean, giza ohiturak alda daitezkeen arabera.
|
|
|
Pentsabide hori agertzen da,
|
dakigunez
(edo jakin behar genukeenez, Â Europan eta 1971n ari baikinen) Saussuregan, Meilletengan, Vendryesengan, eta pentsabide horrek etorki ezaguna du: Durkheimen soziologiako fait social delakoa.
|
|
|
Gertakari hau. Gasteizen, XVI. mendean nabaria? izan zen luzarora, eta ongixko
|
dakigunez
, aldaketen arrazoi nagusia.
|
|
|
balitz bezala hartu zuela. Oker zebilen, beraz, guztiok
|
dakigunez
.
|
|
|
Egia da, noski, guztiok
|
dakigunez
, behar" premia" dela euskaldunik gehienentzat, guztientzat ez bada. Zenbaitentzat gainera," lana".
|
|
|
2 1700ean, urte hori ezarri digutenez gero abiapuntutzat, zenbait gauzaren jabe da oraindik Euskal Herria, pare baten jabe batik bat, eta diodan bidenabar hemen eta gero izen horretaz izendatuko dudana ez dela XIX. mendean Zazpiak bat ikurpean bilduko den lurralde mordoa baizik. Euskaldunez kanpora, bada hor,
|
dakigunez
, erdaldunik ere.
|
|
|
Gizartea garatu ahal izateko, energi iturriak funtsezkoak dira, denok
|
dakigunez
. 1970eko hamarkadan petrolioaren krisiak mendebaleko gizartea larritu zuen eta energi iturri berri eta zaharren garapena areagotu egin zuen.
|
|
|
Eta gizakien ekintzen bitartez gizakien asmoen eta gogogiroen informazioa, aldiz, ezin da sekula osoa izan, hain da aberatsa eta helezina gizakia. b) puntuak zera erakusten digu: gure gogoa bere ezagumen eta hautamenarekin ez dela beti argia eta kementsua, denok
|
dakigunez
. Sasi egiak, sasi ederrak, sasi ongiak jota eta menperatuta izaten garela aldi askotan.
|
|
|
Beraz, denok
|
dakigunez
zer den maitatzea, denok dakigunez maitari garela, hala ere ez gara gauza, inola, gizaki bat bere egiteetatik epaitzeko; baina bai gara gauza maitatzearen ase eta amaitu ezinezko ekina ezagutzeko, maitatzean ala ez maitatzean eginiko bide zuzenak eta okerrak, urrats onuragarriak ala kaltegarriak elkarri argitzeko, denon aldeko laguntza erakundeak edo tresnak eraikitzeko. Elkarrekin dugun ezagutza horri deitzen diogu etika jakituria.
|
|
|
Beraz, denok dakigunez zer den maitatzea, denok
|
dakigunez
maitari garela, hala ere ez gara gauza, inola, gizaki bat bere egiteetatik epaitzeko; baina bai gara gauza maitatzearen ase eta amaitu ezinezko ekina ezagutzeko, maitatzean ala ez maitatzean eginiko bide zuzenak eta okerrak, urrats onuragarriak ala kaltegarriak elkarri argitzeko, denon aldeko laguntza erakundeak edo tresnak eraikitzeko. Elkarrekin dugun ezagutza horri deitzen diogu etika jakituria.
|
|
|
Maitari izan eta nolatan hauta dezakeen ez maitatzea, niretzat baino gehiagoko misterioa da. Baina hori horrela da, denok
|
dakigunez
, edozein oinarri teoriko ontzat hartuta ere.
|
|
2002
|
|
|
Azkue abadearen ama, mundekarra izan zan, Mari Karmen Aberasturi, Eusebio-ren bigarren emaztea. Anai arreba ugari izan zirean, baiña gaur dan egunean, behintzat, guk
|
dakigunez
, ezta aen ondorengorik bizi Euskalerrian.
|
|
|
Halaber, gastu eta inbertsio publikoak aurrera eramateko, administrazioak sarrerak edo finantza baliabideak behar ditu. Sarrera nagusiak zergen bidez lortzen ditu, eta
|
dakigunez
, zergenbilketa ez da inoiz neutroa izaten, zerga desberdinak ditugulako, eta gizarteko kolektiboetan mota bakoitzak eragin desberdina duelako. Horrela, zergen konposizioa ezagutzea garrantzitsua da administrazioak daraman politika fiskalaren ardatzak aztertzeko.
|
|
|
Arrasateko mugimendu kooperatibistaren ikerketa zentroa, elektronika, informatika eta antzeko gaietan espezializatua, eta industriari ikerketa zerbitzuak ematen dizkiona ere. Euskaldun ugari dago, baina,
|
dakigunez
, ikerketagehiena erdaraz egiten da.
|
|
|
EHU elebiduna da arauz, ondotxo
|
dakigunez
eta Estatutuetako 243 eta 244.artikuluetan garbi xedaturik dagoenez. Izatez, ordea, elebitasuna oso nola halakoada, euskararen erabilera ez baitaiteke pareka gaztelaniarenarekin.
|
|
|
osatuta zeuden. Horrek gehiengoen eta gutxiengoen arteko testuinguruaezartzen du, eta,
|
dakigunez
, horrelakoetan bakoitzak egokitzat jotzen dituen eranzun, lehentasun eta premien bila abiatzen da. Garbiago esateko, euskara hizkuntzaminorizatua denez, aipatutako taldeetan ere minorizaturik dago, salbuespenak salbu.Eguneroko eszenategian euskal lerroa beste lehentasunen artean ezkutatuta eta zokoratuta dago, eta indar nagusiek inoiz ez dute agendaren lehenengo tokian ipintzen; gauza bera suertatu da aipatutako diseinu berrietan jarduten zuten taldeetan.
|
|
|
Eguaztenetan, gabeko 91/ 2etan. Entzute andienetakoa da eta jenteentzako,
|
dakigunez
, oso atsegingarria. Erderaz egiten da.
|
|
|
Hedabideen jardun limurtzailean, informazioa eta desinformazioa hurbil daude. Izan ere,
|
dakigunez
, hedabideak informatu egiten dute, baina informatze lan horretan asko izan ohi dira ahaztutako datuak, oker eskainitako bertsioak eta helburu interesatuko zurrumurruak. Gauzak horrela, zail suerta dakiguke hedabideen emari zuzenetik jasotzen dugun hori informazioa ote den, datu egiaztagarriak eta iritzi ponderatuak?
|
|
|
Batzuetan, lorezaintzan adituak ez garenok gure landare eta lorategietan elementuak eta materiak erabiltzen ditugu, zein funtzio betetzen duten eta zein osagai dituzten ondo jakin gabe. Hori izan daiteke, adibidez, manteloaren kasua; izan ere, denok
|
dakigunez
lurrarentzat oso onuragarria dela, ondoren aipatuko ditugun zenbait alderdi ez ditugu ezagutzen. Batez ere, lurzoruaren aberastasun organikoa areagotzen duen eta, aldi berean, ura lurrean atxikitzen duen elementu bat da, eta ez du uzten udan egin dezakeen beroarekin gogortzen, lurzoru guztiak nabarmen hobetuz, eta, bereziki, buztintsuak.
|
|
|
Hots, guk
|
dakigunez
, Frank James da zakurrek sarrienik koska egindako postaria.
|
|
|
" Ez, nahiago dut liburu hau UEUn argitaratu, nahiz EHUri esker idatzi ahal izan dudan, berak emandako soldatagatik, berak nire eskura jarritako baliabide eta informazioengatik, berak utzitako bulego eta ordenagailuagatik, haren izena erabiliz eskuratutako ikerketa proiektu hartan ikasi nuenagatik...". Hitz egiten duena, denok
|
dakigunez
, lehenbiziko esaldian gelditzen da, gainerakoa ipuin antzeko alegiaren kedarra izango balitz bezala isilduz, bestea besteok pentsatzen baitugu. Bizkarrezurtasuna eta bizkarroitasuna nahasten diren, pataskatzen, beldur naiz, eta ez da, kasu honetan, hizkuntza ongi ez jakiteagatik.
|
|
2003
|
|
|
Saran idatzi zuen Pedro Agirre," Axular" apaizak, 1643an," Gero" euskal obra garrantzitsua. Halaber, hementxe pasa zituen Joxe Migel Barandiaranek erbesteko urteak, eta Atauna itzultzean,
|
dakigunez
, herri honen izenaz deitu zuen bere baserria. Gainera, hemendik pasa dira beste hainbat pertsonaia ezagun, Winston Churchill, Luis Mariano, Napoleon hirugarrena...
|
|
|
Fase honetan beharrezkoa da Euskal Herria osorako planteamenduak egiten dituen foro eztabaida bat. Denok
|
dakigunez
, Ibarretxeren planean ez dira planteamendu biak egiten. Guk, aldiz, Euskal Herriaren nazio eraikuntzarako ildoak zehaztu ditzakegu, nahiz eta zeregin horretan lurralde ezberdinetan fase eta erritmo ezberdinak kontuan hartu diren.
|
|
|
Iparraldeko euskera eta euskal idazleak. Guztiok
|
dakigunez
, Eskual Herrian 4 euskalki bereizten zituan L.L. Bonapartek: Lapurdikoa (L), Baxenafarroan (BN) bi (mendebaldekoa eta ekialdekoa) eta Zuberokoa (S).
|
|
|
Danok
|
dakigunez
, baietza emotea izaten da errezena; emondako berbeari eutsi eta leporatutako eginbeharra betetea nekezagoa izan ohi da, beti lanpetuta bizi gareanontzat, behinik behin. Dana dala, gauzea behar dan astiaz eta patxadeaz gertetako modurik ez dodala izan autorturik, hemen naukazue, ahal dodantxua egiteko borondaterik onenaz.
|
|
|
Inork dau esan Bizkaian beharrik egiten ez danik. Eta,
|
dakigunez
, Jesusen Barri Ona, behartsuentzat da, lehenengo ta behin; baina, zoritxarrez, eta guztion erruz, sarri askotan langileak Eleizatik urrin bizi dira, geure artean be, eta hori lotsagarria da Jesusen ikaslearentzat.
|
|
|
Danok
|
dakigunez
, Erromako Eleizeak, azken Kontzilioaren aurretik, latina erabili izan dau bere hizkuntza bakartzat otoitz
|
|
|
Euskaltzaindiak eratutakoa da, guztiok
|
dakigunez
," Txomin Agirre Saria". Eta sari honegaz batera handik lasterrera Mikel Zaratek beste sari pozgarri bat be jaso eban:
|
|
|
3.1 Euskerea ez da izan egundo
|
dakigunez
, behintzat Euskal Herri osoaren hizkuntza bakarra, bizitzako arazo guztietarako:
|
|
|
Antolaketari dagokionez, Ipar Euskal Herrian jarraitzea erabaki zen; baina, guk
|
dakigunez
, lehenengo aldiz planteatu zen hurrengo urteetan Hegoaldera ekartzeko aukera eta horren ondorioz, geratu zen finkatu gabe etorkizuna, «ez da ezer lotzen hurrengo urteei begira». 1976ko ikastaroak abuztuaren 16tik 28ra egin ziren.
|
|
|
Hala balio pragmatikoaren alorrean, nola balio sinbolikoaren izarian. Hizkuntzak,
|
dakigunez
, be reganatua daukan estatus sozialaren arabera eskuratzen du dagokion ospea, eragina eta itzala, eta estatus sozial horri dagozkion komunikazio eginkizunak beteko ditu gainerako hizkuntzekiko lehian. Ukipen egoeran dagoen hizkuntza baten egoera ezin da inoiz era bakartuan antzeman, lehiakide (euskararen kasuan, galbide eta are heriotza bide) dituen hizkuntzen estatus egoera aintzat hartu gabe.
|
|
|
3 Guztiok
|
dakigunez
, Jainkoak ez du gaitza ahalbidetu, bere ahalguztiduntasunak eta jakituriak gaitz horretatik ona atera dezakeen neurrian baino. Onik onena lortzeko, dena den, gaitzik gabeko nahastetik etorri behar da.
|
|
|
Hauetako batzuk legeak lirateke. Baina,
|
dakigunez
, garai hartan indukzioa ezin zen logikaren tresneriarekin justifikatu. Jakina, arazoaren azpian Humek indukziozko printzipioari egindako kritika eguneratua suma dezakegu:
|
|
2004
|
|
|
Azido zitrikoak,
|
dakigunez
, bitaminaren egintza indartzen du.
|
|
|
Hau ez da ahoberokeria bat; ezta hurrik eman ere. Hain zuzen, heriotzari buruzko aipamen askotxo egiten da Euskal Herrian ondo asko
|
dakigunez
, giza bizitzaren galerak horretara garamatzalako noski. Haatik, mintzagai dugun auzia ere giza bizitzaren baldintza izan arren, ez da inolako aldarri zorrotzik egiten giza bizitzari euskal bizi tasunen dimentsioa desegiten zaionean.
|
|
|
Borondatea gorabehera, gizarte eta nazio egitura batek gizakia bereganatzeko daukan erakarpen ahalmenean datza gakoa, ez espazio geografikoaren nongotasun edo inongotasunean. Egungo Euskal Herriak gutxi dauka, guk
|
dakigunez
, euskaltasunetik, eta franko beste bitasun horietarik. Izenak ez du izanik egiten; halaber, leku auziak ez dira erreferentzia geografiko hutsen sinonimoak.
|
|
|
Eta sistema ekonomikoaren eta sistema nazionalaren arteko uztardura horretatik sortzen dela Estaturik gabeko herri identitateen aurkako jazarpena. Zeren eta, jadanik ondo asko
|
dakigunez
, sistema ekonomikoaren eta sozialaren dimentsioa (sozialismoa, komunismoa) irauli eta beste eredu bateko gizarte egitura demokratikoa ezarri nahi izan denean ere, zimentarrietan bertan huts egin du demokrazia nazionalaren hautuak. Esperientzia iraultzaile horietan ere sistema nazional demokratikoa lortzeko asmoak ez du funtsezko onurarik ekarri.
|
|
|
Badakigu noski jarrera eta jokabide horrek ez duela gisa horretako aitortzen eta adierazpenen beharrik, baina Segurolak ondo asko zioskunez, are aiseago zilegiztatzen dute giro horretan euren odolustutze politika:
|
dakigunez
, euskararen historia odol huste atergabearen jazoera izan da aspaldidanik, eta historia desitxuratu horretan eroso sentitzen dira era horretako iritzien abaroan. Lagin xume bat aldatuko dugu hona, hizkuntza kontu hauen baitan azpilanean dabilen legitimazio ideologia hori ikus dezagun.
|
|
|
Ideologia honen arabera, ez da harritzekoa izango, orduan, herri menderatuaren axolagabekeria hori nabarmendu nahi izatea. Menderakuntzaren logikak, alabaina, ondo asko
|
dakigunez
, berezko ezaugarria du menderatuen artean dominazioaren balio arauak barneratzekoa. Gizarte sistemaren egituran talde nagusiak ezarria daukan dinamikari datxekio mendeko azpitaldearen jokaera, honek haren baitan eta haren arabera berritzen baititu bere jarraibidea eta zentzua gizarte jardunaren elkarrekintzan.
|
|
|
Egungo munduaren komunikazio beharrizanetara egokituriko mintzairak, antza, zorrozkailuaren jabe dira; eta, aitzitik, gizarte dinamika berrietan txertatu gabekoek ez daukate zertaz zorroztu hizkuntzaren mintzoa. Euskara,
|
dakigunez
, modernizazioaren trena galdutako hizkuntza dugu, prozesu hura gidatu zuten gizarte klase nagusiak arrotz zitzaizkiolako. Herri xehearen mintzabide, modernizazioa kudeatu zuten Nazio estatuen hondakin.
|
|
|
Hala eta guztiz ere, ez genuke ahantzi behar honako datu hau, euskararen ordezkapen historia gogoan baldin badugu behintzat: ondo
|
dakigunez
, erdararen sarbide ezarpenak ez du aparteko estrategiarik behar izan bere nagusitasuna finkatzeko ingurune euskaldun euskaldunetan ere. Modernizazioaren ildotik heldutako industriagintzak eta hiri bizitzak bere baitan zekarten, izan ere, aurrerapenaren ikurra aldean itsatsirik.
|
|
|
Euskaldunak erdal munduaren sustraietan erraietaraino sartuak gabiltzalarik, zertan dira euskal kulturari buruzko erdaldunen jokabideak? Ondo
|
dakigunez
, integrazioaren premia etengabeko leloa dugu diskurtso mota nagusiaren aho mihietan. Eta, jakina, kulturaren alorra ez da neurgailu makala elkarrekiko integrazioaren gorabeherak ebaluatzeko.
|
|
|
Euskara eta politika ez dira nahastu behar, bateko eta besteko iritzi zorrotzek dioskutenez: horixe izan da, ondo
|
dakigunez
, lelo gogaikarria.
|
|
|
Eskolak hizkuntzaren jabekuntzan duen eragina aztertzerakoan,
|
dakigunez
, faktore askotxo hartu behar izaten dira gogoan. Eskolaren izari eta jardun mikroa, hori inguratzen duen gizartearen soziolinguistika makroaren parametroetan kokatu behar izaten da hizkuntza joeren indarrak nola dabiltzan ezagutzeko.
|
|
|
Nolanahi ere, heziera elebidunaren balizko ereduetan nola gorpuzten dira eskolako hizkuntzen tasunak? Izan ere,
|
dakigunez
, hizkuntza bakoitzak gizartetik jasotzen duen erakarpen indarraren oihartzunak goitik behera baldintzatu ohi du hezkuntza eremuko hizkuntza garapena. Hala, hizkuntzaren estatus soziala eskolaren barruko jarduera guztien zer nolakoa zentzu batean edo bestean zipriztintzeko gauza baldin bada, gizartearen eta eskolaren arteko elkarreraginaren doikuntzan, zantzu pragmatikoak ez ezik, hizkuntza politika orokorraren helburuak ere balioetsi genituzke.
|
|
|
aitorpen horien argitan, hizkuntza jakite hutsak berekin dakar hizkuntza hori hiztunaren identitate osagarri bihurtzea. Halere, guk
|
dakigunez
, erabileran gehien eragiten dutenetako faktorea hizkuntzaren eta hiztunaren arteko talde identifikazioa izaten da. Zer esanik ez dago, berriz, identifikazio maila hori sendo samarra izango bada, ikasketa akademikoaz haratago dauden baldintzak aldekoak izan behar dituztela bihar etziko belaunaldiek.
|
|
|
hizkuntzen existentzia pertsonari zor zaiola usteko bagenu, horren alde egongo ginateke. Hizkuntzen existentzia, ordea, ondo
|
dakigunez
, gizajendeari zor zaio, hizkuntzen ezaugarririk garaiena gizakien arteko elkarrekintza izatean datzalako hain zuzen. Gizataldearen sorkaria dugu mintzaira, hizpide denean elkarrekikoan bakarrik delako hizpide:
|
|
|
Depresioaren arrazoietako bat burtsan inbertitzeko nahi zoroa izan zen eta ondorengo burtsaren erorketa, baina burtsari buruz gutxi
|
dakigunez
ideia batzuk ez zaizkigu argi gelditu. Baina, hala ere garrantzizkoa iruditu zaigu depresioaren zergatiaren arrazoi orokorra ulertzea eta hori lortu dugula uste dugu.
|
|
|
Ikasleen gaitasun akademikoa neurtzea da, besteak beste, unibertsitateen eginkizuna.Gaitasun hori neurtzeko,
|
dakigunez
, irakasleek hainbat bitarteko erabiltzen dituzte, mintzaaurkezpenak, azterketak,... , eta ikasleak teknika horiek guztiak menderatu behar ditu.Horien artean aurkitzen da, baita idazlana ere, giza eta gizarte zientzien alorrean berezikierabiltzen dena.
|
|
|
Komunitate batek nola funtzionatzen duen ez
|
dakigunez
, oso ohikoa da akatsak egitea eta, batzuetan, bizilagunek nahi ez dituzten ondorioak izatea.
|
|
|
Zientzia bakoitzak bere iker —eta jakintza— esparrua dauka,
|
dakigunez
. Zientzia bakoitzak erreal (itate) aren eremu bat du aztergai, zeinek berea.
|
|
|
Praxia egokia edo desegokia izan daiteke, zuzena edo zuzengabea, denok ondotxo
|
dakigunez
. Zer adierazten du egitate ukaezin honek?
|
|
|
Balio sozialak diogunean gizatalde edo kultur jakin batek aro historiko batean dituen balio komun nagusiak adierazi nahi ditugu bereziki. Eta,
|
dakigunez
, gizarte bakoitzak bere balio propioak ditu, kultura —eta are azpikultura edota gizarte klase— batetik bestera ezberdintasun handiak ageri direla.
|
|
|
Zeren eta hizkuntza osoa irazten eta egituratzen baitu balioen munduak. Wittgensteinentzat,
|
dakigunez
, filosofia oro hizkuntzaren kritika da, liburu honen hasieran gogoratu dugunez. Orain esan genezake filosofia oro balioen kritika dela orobat.
|
|
|
Estrukturalismo itsuan erori gabe, ezin uka daiteke ondasun eta produktuen trukeak, hitz bidezko komunikazioak bezala, erregela sistema egituratu bati erantzuten diola. Eta egitura batean,
|
dakigunez
, elementu bakoitzak hartzen du zentzu eta funtzio jakin bat beste elementuen arabera eta egituran duen tokiaren arabera, elementu guztiak elkarlotuak eta solidarioak izaki. Ikuspuntu honetatik, balio ekonomikoek eta balio sozialek elkar determinatzen dute, edo, formula apalago bat erabiltzearren, balio batzuk eta besteak elkarren argitara uler eta interpreta daitezke.
|
|
2005
|
|
|
alderdien mahaiaren eraketaz bete betean hitz egin eta negoziatuko da. PSE mahaiaren gainean arituko da EHAKrekin eta azpian Batasunarekin eta PP kenduta »publikoki
|
dakigunez
behintzat», gainerakoak ari dira jada mahaiaren gainean. Gainera, guztiak bat egingo du denboran Kataluniako Estatutuaren erreformaren gaiarekin.
|
|
|
Fikziozko euskal prosazko narratibaren sorrera XIX. mendearen hasieran kokatu ahal badugu, narratiban nagusia den eleberrigintza ez da XX. mendearen hasierara arte sortuko. Sorrerako eleberrigintza horren poetika ildoa,
|
dakigunez
, ohiturazko ildokoa izan zen. Ildo nagusi horrek mende erdi osoa iraun zuen harik eta gerra ondoko zenbait idazle berri joera eta poetika ezberdinak jorratzen hasi arte.
|
|
|
Gurinak, ondotxo
|
dakigunez
, sukaldaritzan erabiltzeko unean arazo latz bat agertzen du: 90º C tatik gorako tenperaturetara berotuta erre egiten da, usain eta zapore desatsegineko akroleina osatuz; tamainan berotzen denean, aldiz, elikagaiak erregosi eta bere berea duen ahogozagarri horrekin janzteko balio izaten du.
|
|
|
Baina euskarak duen harreman genetiko onargarri bakarra duela 2.000 urteko akitaniera da, oraingoz euskararen arbaso argiena. Beraz,
|
dakigunez
, egun euskarak beti egon den bezain isolatua jarraitzen du (Trask, 1998).
|
|
|
Eta atzealderago, Labarganeko mazeletaraino pasealekuan joaki, eta ondotik mokorrez eraikitako harresiak inguraturik, Dorrea gaztelu zaharra topatu dut. XVI. mendekoa, herrian denok
|
dakigunez
, eta betidanik Goiri tarren jabego aparta.
|
|
|
Denok
|
dakigunez
, Jean Paul Sart re rentzat bizitza, existentzia, erroan konpromiso etiko bat da, engaiamendu bat. Idazlea bereziki, intelektuala oro har, behartua dago konp romiso etiko bat hartzera injustiziaren aurrean.
|
|
|
Idazlea bereziki, intelektuala oro har, behartua dago konp romiso etiko bat hartzera injustiziaren aurrean. Denok
|
dakigunez
ere, Txillardegi, puntu honetan bederen, sart re anoa da guztiz, alegia, euskaraz ikasi behar dugu eta hitz egin behar dugu herri honekiko konpromiso etiko bat daukagulako. Honela idatzi du Euskal Herria helbururen bukaeran:
|
|
2006
|
|
|
Eta datu jakingarria: «Guk
|
dakigunez
, Araban, hegoaldeen bizi den euskara hiztuna Urrunagakoa da». Esana digute lehenago ere, euskaradun gutxi izango zirelako ustean bertaratu zirela Carrera eta Garcia, eta uste baino gehiago ageri zitzaizkiela.
|
|
|
Eusko Jaurlaritzak etxetresna elektriko zaharrak energia gutxiago kontsumitzen duten etxetresna berriekin ordezkatzeko, diru laguntzen sistema ezarri zuen eta
|
dakigunez
, etxetresna elektriko ugari aldatu dira. Hego Euskal Herriko biztanleei inbertsioa egitera bultzatzen zaie, beti ere helburua energia aurreztea delarik.
|
|
|
Ez da egia! Euskaldunok erromatar legioetan parte hartu genuen, historikoki
|
dakigunez
. Gainera, hizkuntzalariek garbiki erraten digute gure hiztegiaren %60 latinetik datorrela.
|