|
2000
|
|
|
Departamendua bera ere aipatu izan da hizkuntzaren berpizkunderako bide gisa, baina oraingoz politika eta hizkuntza nahasi dituzte departamenduaren aurkako jarrera dutenek eta bidea ez da arantzarik gabekoa izango. Eta Ipar Euskal Herrian euskararen egoera aztertzen duen Larrun aldizkariaren 36 alean Itxaro Bordak salatzen duen moduan, eta Hego Euskal Herrian
|
bide
beretik goazela ezin uka, gure hizkuntza abertzaleen artean sinesgarritasuna galtzen ari bada, konponbide zaila izango du galera horrek, eta gainera ezin izango zaio inori errurik leporatu.
|
|
|
AEKri egin erasoa, beraz, iragarritakoa dela esan dezakegu. Ez Garzonek
|
bide
horretatik jotzeko arrazoirik edo deliturik aurkitu Uj duelako ordea! Alfabetatze eta Euskalduntze Koordinakundearen bideak bihurgune asko izan ditu sortu zenetik.
|
|
|
Horrelako batasunaren beharra sumatzen zen aspaldian eta, EAJko ordezkariek esan zuten bezala, euskal gizartean denon ahaleginez lorturiko adostasun politikoa eta gizartekoa haustea ezkutatzen da Garzonen eta Espainiako botere faktikoen jardunbidearen atzean, betiere euskalgintza eta politika nahastuz, eta euskal gizartearen edozein herrigintza edo kultur mugimendu susmopean jarriz, eta ez bakarrik Espainia mailan, bertako askoren ustean ere bai. Gaur egun dena justifikaturik egotea lortzen ari dira
|
bide
horretatik.
|
|
|
N murritza izaki, gazteen probaleku eta zailtzeko aukera izateari ere uzten ari zaio antzerki amateurra gaur egun. sIpar Euskal Herriko antzerkigintzan ez da sumatu aurrerapausorik azken urte honetan eta desintegrazioaren
|
bide
beretik doala esan daiteke; nahiz eta taldeek kalitatea<3 ren errekonozimendua lortu izan duten beti, nahiz eta bertako idazleek behin eta berriro sariak jaso, oso esparru txikian eskaintzen dira euren muntaiak eta kasu honetan muga ez da banaketa administratibo hutsa. Ipar Euskal Herrian emanaldiak eskaintzeaz gain, Hego Euskal Herrira ere iritsi lukete, baina urrats hori egitea ezinezkoa dirudi gaur egun. Ea eurak ere azken mohikanoez mintzatzen hasi diren une honetan bertako antzerkigintzari ateak zabaltzen zaizkion.
|
|
|
Antzerki eskolen egoera hobetzen ari dela ematen du. Egiten duten lanaren errekonozimenduak klandestinitatearen esparrua gainditzen lagundu die eta homologazioa, mailakatzea, bateragarritasuna eta antzerkia unibertsitateko karrera izatea bilatu behar da gaur egun. Talde profesionalak, erakunde publikoak eta ikus entzunezko komunikabideak jabetuta daude beharrak asetzeko adina aktore prestatzeko duten gaitasunaz eta ez litzateke txarra
|
bide
honetatik esfortzuak bateratzea eta, era berean, antzerki amateurrari bere esparrua errespetatuta, haien osagarri edo unibertsitate eta antzerki eskolen eremuan zirkuitu propioa izatea.
|
|
|
Asaldatu ziren orduan saiakeraren esparrukoak, hizkuntzaren ederra jendilaje horien eskuetan jausiko zelakoan. Biba klasikoak!, esango luke beste horrek —ni ere taldeko, jakina— Kezkaburu,
|
bide
beretik ere, euskal klasikotasuna aipatzerakoan maiz sarri sumatzen den irizpiderik eza.
|
|
|
Bi horien izenean maiz eskaintzen zaigun euskal" kultura" horren aurrean, zerbait egiteko premia larria inon bada, Euskaltzaindian da. Hor izan luke zinezko —eta ez itxurazko— habia eta egonlekua euskal kultura anitz eta zabalak, aukera bakarrekoa baino, euskarari berari
|
bide
desberdinak eskain diezazkiokeena. Horretarako, alabaina, Euskaltzaindiak bereganatu behar ditu hizkeraren neurria emateko ardura eta kezka, historiatik, tradiziotik eta lanetik datorkionari eutsita.
|
|
|
Horrek halako eskandalu txikia sorrarazi zuen, eta berehala erantzun zioten gure unibertsitateko irakasle batzuek, irakasgai hori euskaraz aspaldian ematen zihardutenek. Bide berean, duela bi urte, Madrilen, Kultura Ministerioan nengoela, mahai gainean nuen Euskaldu non Egunkaria ikustean, espainol idazle ezagun batek kortesiaz galdetu zidan —nolabaiteko lotsa aitortuz baina— ea egiazki euskara jadanik informazio
|
bide
egokia izateko egoeran aurkitzen ote zen. Ageri denez, Unamunoren behialako iritzi haiek atzetik segizio luzea utzi dute, gainditzeko aski zaila.
|
|
|
" Poesiak ez du buru buztanik, baina ez da gezurtia." Ezta dolamen kantua ere, baizik eta" bere kuskutik ateratzen ari den langile gizarte baten elea." Hitzok estu hartuta, iritzi okerra aterako genuke Erdozaintziren poesiaz. Itxaro Bordak ongi ikusia duen moduan, Erdozaintzi saiatzen da Iparraldeko kutsu erlijiozko poesiaren eta Hegoaldean garai horretan idazten zen poesia sozialaren artean
|
bide
liriko desberdin bat bilatzen. Presuner ohien frantsestasuna madarikatzen du eta herriaren izerdiaz liluratzen da, egia da, baina bere poemak irakurriz ikasiko dugu, hala berean, nola kanta primadera bihotzean edo zein hasperen egin izarrei beha.
|
|
|
Estatu espainiarrean egunkari ugari dira bere webgunean zerbitzu hau dagoeneko eskaintzen dutenak. Kataluniako La Va nguardiaizan zen aitzindaria ekimen honetan eta azken urte honetan asko eta asko izan dira
|
bide
berari ekin diotenak.
|
|
|
• Jakintza egitasmoa, ezagutzak lortzeko
|
bide
erosoa izan: jakintza gunea, bildumak, kulturgune dinamikoa, bihurtu behar dira Bibliotekak, komunikazio sare guztietara loturik, eta hiriaren informazio gune garrantzitsuena bihurturik, iragana eta etorkizunaren arteko zubia, denborarik gabeko zentroa.
|
|
|
Gehienetan taldean lan egin behar izaten da, bilerek eta telefono deiek denbora asko kentzen dutelarik. Internet
|
bide
egokia da hainbat lan errazteko. Horrela, intranetek abantaila asko ekar ditzake leku fisiko ezberdinetan egon daitezkeen lantaldeetan (barne kontsultak, lanen antolakuntza, txandak, ordutegiak...).
|
|
|
Dokumentu digitalen produkzioaren gorakadaz gain gero eta dokumentu digital mota ezberdin gehiago azaltzen ari dira. Liburutegien zerbitzuak honetara egokituz
|
bide
desberdinak hartuko dituztela espero da.
|
|
|
Zahartze tekno' Biblioteka logikoa, hondatze fisikoa bera baino azkarrago doa. Beti ere, edukia errekuperatzea errazagoa izango bada ere, hasiera bateko
|
bide
bera baino errazagoa izango da.
|
|
|
5 zk. (1957), 86 Bertsoen metrika. 14/ 15 zk. (1980), 60" La Voz de España"(). 40 zk. (1986), 75 Rikardo, idazle. 10 zk. (1979), 117 Ipuingintza sugestioaren bidetik. 25 zk. (1982), 37 Lizardiren
|
bide
modernoak. 29 zk. (1983), 89 Ai, Marlowe, Marlowe! 29 zk. (1983), 109 XXXI eskutik?
|
|
|
LEKUONA, Juan Mari Lizardiren eskema metrikoak eta puntuak. 29 zk. (1983), 53 Manuel Lekuona Etxabeguren(). 45 zk. (1987), 169 Lizardiren
|
bide
modernoak. 29 zk. (1983), 89 Ai, Marlowe, Marlowe! 29 zk. (1983), 109 Rikardo, idazle. 10 zk. (1979), 117 Euskal kultura 1993. 79 zk. (1993), 56 Jon Mirande, eskuin muturreko idazlea. 106 zk. (1998), 45 Txillardegiren pentsaera politikoa. 114 zk. (1999), 67
|
|
2001
|
|
|
Zelan eman daiteke ontzat PPk eta PSOEk Gasteizko legebiltzarrean jotako erronka? Zeren esan behar da ez zirela gutxi izan, ez eta gutxitan,
|
bide
horretatik ez joateko esan zietenak, modu batez edo bestez, lagunarteko elkarrizketetan zein hedabide publikoetan. Den dena debaldean.
|
|
|
Lehorteari amaiera eman diote sortu berriak diren Dar Dar eta Kanpingags taldeak. Hainbat aktore,
|
bide
komertzialetik jo gabe, eta, beharbada, arrakasta baino nahiago dutenak beren apustu pertsonal eta gustuei jaramon egin, formatu txikiko lanak muntatzen hasi dira. Bide berriak jorratzen, Ramon Agirre aktorea.
|
|
|
Beste gutxi batzuen artean Olatz Beobidek eta Eneko Olasagastik azken urteotan mugaz bi aldeetan lan egin izana mugarri da egon den eten historikoa gainditzeko. Euskal Herria zeharkatu zuen Korrikaren harira sorturiko Komeriakamuntaia
|
bide
egokia izan zen Pirinioen alde bietako aktoreak Tentazioaren ekoizpen honetan biltzeko. Bide beretik etorri da, antza, Azika txotxongilo talde profesional berria (Lapurdi, Nafarroa Behereko eta Zuberoako lehendabiziko talde profesionala ote?), Ipar Euskal Herriko kideek osatua (Kukubiltxo taldearen itzalean) eta Kon tua konta zan lehendabiziko muntaia Pirinioen bi aldeetara aurkeztuko duena.
|
|
|
Bi bide erabili izan dira euskaldunon hizkuntza eta kultura kriminalizatu eta zigortzeko: bide judiziala, batezere Baltasar Garzon epaileak bideratua, euskal kulturan diharduten hainbat sustrai ETAren jarduerarekin lotzeko;
|
eta
bide politikoa, nabarmena batez ere Nafarroan, baina baita Araban eta Ipar Euskal Herrian ere.
|
|
|
Gaur egun ikusi da, zorionez, baliabide berrien erabilpenak ez duela horrelako mugarik ezarri behar testuan, eta horren froga egile batzuen lana dugu, interneterakojauzia egin dutenean, ez baitute kontzesio estilistiko ezta linguistikorik egin. Koldo Izagirre (nor bestela?) dugu aitzindari, baina
|
bide
beretik badatoz etorri beste batzuk. Azken finean, mundu zabaleko erreakzio eta sentimendu guztiak, tamaina txikian, norberaren auzoan ere garatzen dira, Misses Marplek erakutsi zigun bezala.
|
|
|
Ekintzaileak agintarien
|
bide
urratzaile
|
|
|
Horrek esparru desberdinen jorraketa eskatzen du. Euskararen etorkizuna
|
bide
horretatik ikus daiteke, alegia, gure premien esatari eta bidegile egiten dugun neurri horretan.
|
|
|
Beno, egia esan, nik lurralde guzietan aurkitu dut jende ona eta gauza asko erakusten dizuna. Nire txolarteetanhistoria piska bat ere ikasten hasi nintzen; eta ia ia
|
bide
horretan sartu ere bai. Hartaraz gero, bertso zaharrak biltzea beste batentzat geldituko zen.
|
|
|
Hiru hitzekin sintetizatuko ditugu: atomo a, geneaetabi ta. Atomo adieraztean, aurreko mendeamateriaren egituraren ikuspegi mikroskopiko batetik bideratu duela esan nahi da, hots,
|
bide
horretatik materiaulertzeaz gain gure onurarako erabiltzerik izan dugularik. Gene aipatzen denean, lotura kimikoaren ezagutzak DNAren helize bikoitzaren egituraren aurkikuntza bideratu duela esan nahi du, bere baitan" erreplikaren" mekanismoa atxikirik daramana eta beraz Crick en hitzak jarrai tuz" Biziaren Sekretua" gordetzen duena.
|
|
|
Adibidez, transistoreetako Si SiO2Si heteroegituretan, Si aldeen arteko SiO2 interfasea gero eta estuago eraikitzen saiatu dira, transistoreak ahalik eta txikienak izan daitezen txip bakoitzean gero eta transistore gehiago metatu ahal izateko. Baina, interfaseen zabalera Angstromaren mailara iristen denean (egun 20Aingurukoa), transistore efektua eragozten duten mota ezberdinetako efektuak agertuko dira (estatistikoak, elektroientunelaketarenak...) eta
|
bide
horretatik ezin izango da miniaturizazioa jarraitu. Aipaturiko muga 2010 inguruan gertatuko dela pentsatzen da, eta ordutik aurrera konputagailuen garapena nanoteknologiaren bidetik etorriko da.
|
|
|
Lortutakoa ontzat jo arren, estatuek hizkuntz politikarako ahalmen osoa euren esku dute oraindik, eta EBko Europar Kontseiluak 2000 urteko Nizako bileran aldarrikapen politiko gisa Europar Batasunaren Oinarrizko Eskubideen Karta ontzat eman bazuen ere, dokumentu horrek juridikoki ez du inolako baliorik. Brezigar, halere, itxaropentsu agertu zen aldarrikapen horrek
|
bide
emankorragoa urratzeko irizpideak finkatzen zituelakoan. Baina, ikuspuntu eraginkor batetik begiratuta, lan mardula dugu oraindik egiteke.
|
|
|
Legitimaterik ezak beste iturburu bat ere badu askorentzat, espainieraren aurka doala euskararen, katalanaren eta gailegoaren normalkuntza, alegia. Autonomi Estatutuek eman zuten horretarako
|
bide
. Hizkuntz politikakbe rez dakar espainierarentzako kaltea, dirudienez.
|
|
|
Hego Euskal Herrian noski, EAEn eta Nafarroan, batzuetan batera hartuta eta bestetan aparte, bakoitza bere aldetik. Gauzek
|
bide
honetatik jarraitzen badute, gutxi barru hizkuntz politika berezi berezia eskatuko da Arabarentzat ere.
|
|
|
Historian zehar
|
bide
ezberdinak entseatu dituzte euren hegemonia ez galtzeko. Gerra egin izan diote herrihoni, eta gerra irabaztea etnozidiorako bide bihurtu, bortxaz biolentzia ikaragarriz minorizatu dute euskara.
|
|
|
Euskararen normalkuntza renalde egiten dugun honetan ez al dugu gure mea culpaere adierazi behar? Ez al da
|
bide
hori, geroago azalduko dudanez, euskalgintza indartsu baterako zubirik egokiena?
|
|
|
2. Eraso
|
bide
hauek berreuskalduntze prozesua eten eta atzera bidean jartzea dute helburu, baina zer lortuko dute?
|
|
|
Oinarrizko Bai euskarari! oinarri hartuta, euskaraz bizitzeko eskubidea aldarrikatzea eta hori gauzatuko duten neurriak sustatu edo sortzea izan da urteetan euskalgintzak egin duen lana, eta
|
bide
berari jarraitu behar dio, unerik latzenetan ere bere lanari eutsiz. Eta lan hori, dudarik gabe, bi modutan egin behar du:
|
|
|
Paradigma bioinformatikoak hamaika
|
bide
ireki ditu, baina, tamalez, hamaiketatik hamar informatikaren etabioteknolo giaren multinazionalen eskuetan. Beraz, Va ndana Shiva-k ekofeminismotik errepikatu duen moduan, biopirateria izan da emaitza, inperialismo ekologikoa bermatuz.
|
|
2002
|
|
|
Baina katedra bakarrak irabazi zuen, eta hirurek ez zuten bat egin euskararen eta Euskal Herriaren auzian. Hirurek
|
bide
arras ezberdinak jorratu zituzten, nahiz eta oinarrian gabezia berberak kezkatu, hirurak euskarari falta zitzaionaz kontziente ziren.
|
|
|
Baina katedra bakarrak irabazi zuen, eta hirurek ez zuten bat egin euskararen eta Euskal Herriaren auzian. Hirurek
|
bide
arras ezberdinak jorratu zituzten, nahiz eta oinarrian gabezia berberak kezkatu, hirurak euskarari falta zitzaionaz kontziente ziren.
|
|
|
• Euskararen gizarte erakundeen artean nahikoa kohesio eta elkarlan ez dago oraindik. Euskalgintza atomizatuta dago, eta ez da
|
bide
estrategiko komun bat lortu.
|
|
|
Herri nahiko euskaldun batean, non euskararen normalkuntza
|
bide
onetik doan, etorkin berrien kopurua (biztanleriaren %1 edo %2koa, adibidez) erabakigarria izan daiteke gure hizkuntzaren aldeko martxa galgatzeko edo geldiarazteko. Kasu honetan aintzat hartzekoak izango dira etorkinen hizkuntz joerak eta, seguru asko, euskararen normalkuntzarako lehentasunen artean elementu hori ere sartu dugu, normalkuntzaren beste pauso gehienak ondo bideratuta eta bermatuta baitaude.
|
|
|
NUPen, adibidez, ildo horretatik hartu diren lehen erabakiek oso harreratxarra izan dute irakasleen sindikatuen aldetik. Zaila da, baina
|
bide
horretatik ez bagara abiatzen, irakaskuntza hobetzeko ahaleginak ezerezean geratuko dira. Ikerkuntzarenebaluazioak ondorio onuragarriak ekarri baditu, zergatik ez dugu antzeko zerbait egiten irakaskuntzarekin?
|
|
|
Irakasle euskaldun gehiago sartu dira unibertsitateetara, baina irakasleen kopurua ezin haz daiteke etengabe, bere goiko egitura mugatik hurbil baitago dagoeneko. Euskaldundu daitezke irakasle erdaldunak, baina oraingo arautegiak ez du
|
bide
hori errazten, eta, edozein kasutan, zalantzazkoa da bide horren emankortasuna.
|
|
|
Irakasle euskaldun gehiago sartu dira unibertsitateetara, baina irakasleen kopurua ezin haz daiteke etengabe, bere goiko egitura mugatik hurbil baitago dagoeneko. Euskaldundu daitezke irakasle erdaldunak, baina oraingo arautegiak ez du bide hori errazten, eta, edozein kasutan, zalantzazkoa da
|
bide
horren emankortasuna.
|
|
|
Horretarako, baina, beharrezkoa da herri horretako hizkuntza ezagutzea; gutxienez, nazioartean gehien erabiltzen den hizkuntza ezagutu da. Hori dela eta, geure unibertsitateetan ingelesez edo beste hizkuntza horiez eskolak jasotzeko aukera ezin hobea litzateke, akademi alorrean hizkuntza hori trebetasunez erabiltzeko oso
|
bide
egokia baita.
|
|
|
Izan ere, gutariko askok hartu eta eman ditugu doktorego programetako eskolak. Egia da, bestalde, ikertzaileak hezitzeko
|
bide
bereziak behar direla. Ikertzaileek behar dituzten jakintzak eta, batez ere, abileziak eta gaitasunak bereziak dira.
|
|
|
EHUn, adibidez, berezko baliabiderik gabe eskaintzen diren ikasketak dira, eta, bestalde, barneko ikerketa taldeak autoelikatzeko pentsatuta daude. Eta hori ez da ikertzaileak hezitzeko litzatekeen
|
bide
egokia.
|
|
|
Adibidez, ikasketak enpresen beharretara gehiago egokitu behar direla aldarrikatzen da enpresa mundutik. Baina hori ere ez litzateke
|
bide
ona izango. Hemendik urte gutxitara enpresen beharrak ez dira berberak izango eta unibertsitateko ikasketak ezin alda daitezke epe laburregietan.
|
|
|
Ez naiz gehiegi luzatuko kontu honen inguruan, eta, beraz, ez ditut ekarriko hona txosten horretan ematen diren zehaztasun guztiak. Bat nator proposamen horiekin eta uste dut ahal dugun neurrian
|
bide
horretatik joan genukeela.
|
|
|
Alde batetik, oso urriak izan dira orain arte erabili diren baliabideak. Bestaldetik, unibertsitateen egitura zurrunek ez dute oraindik aurkitu
|
bide
egokirik mota honetako irakaskuntza era egokian antolatzeko. Bi horiek dira gaur dauden arazoak.
|
|
|
Batetik, jarduera horren maila edo kalitatea herri aurreratuenen parekoa izatea nahi badugu, ezinbestekoa dugu hemen egiten dena nazioarteko zientzia eta jakintza esparruetan balioztatua izatea. Horretarako,
|
bide
bakarra dago: gure ikerkuntzaren emaitzak nazioartekohedapena duten medioetan argitaratzea.
|
|
|
Legediaren
|
bide
hertsia
|
|
|
Aldaketa arau bihurtzen ari da. Etengabeko formazioa aldaketetara egokitzeko
|
bide
bakarra agertu zaigu. Dagoenekoz, ezagueraren gizarteanun ibertsitate titulua ez da aski, horregatik gradu ondokoak (250 eta 500 eskola ordu artekoak) etamasterrak (500 eskolao rdutik gorakoak) perretxikoen antzera sortzen ari dira nonahi.
|
|
|
ikastaroan
|
bide
bera hartu zuenBrusela koak.
|
|
|
Elebidun fama (merezia) duten eskualdeetan (Belgika, Suitza, Suomi), biztanlerik gehienak elebakarrak izaten direla; eta ez elebidunak. Eta
|
bide
beretik Unibertsitateak: be ren irakaskuntzan eta beren barnemartxan, elebakarrak izaten direla.
|
|
|
Gutxi da, baina
|
bide
horrek estrategia posible bat erakusten du. Jaurlaritzak iragarritako Unibertsitateen Euskal Legea eta UPV/EHUren estatutu berrien egitea (bai etaUPNA renak ere, beste maila batean) bitartekoak ditugu Euskal Unibertsitatea ezagutzen dugun eredutik ezberdindu dadin.
|
|
|
Hori lortzeko, jakina, bide luzea ibili beharra dago. Neure aburuz, hiru
|
bide
desberdin jorratu genituzke datozen urteotan. Aurrena, Euskal Herriko unibertsitateetan —publiko zein pribatuetan— euskararen normalkuntza politika garatzea eta sakontzea, xede horrenkariaz jartzen diren baliabideen erabilera optimizatu, ekimenak koordinatu eta unibertsitateen arteko lankidetza bultzatzea (UPV/EHU eta UPNA/ NUPen arteko hitzarmena, EIRE eta abar).
|
|
|
Goian aipatzen direnabantaila guztiez gain, AEKren ikuspegi espezifikotik begiratuta, bestelako onurak ere topatzen dizkiogu: euskalprofesionalak (gure kasuan, euskara irakasle trebatu eta jantziak) sortzeko
|
bide
ezin hobea izango litzateke, irakasleen etengabeko prestakuntzan eta gaurkotzean izugarrilagunduko luke, ikerkuntzari bultzada ederra emango lioke, testugintzan eta ikas materiala sortzekotan aurrerapauso itzelak emango genituzke eta, maila sinbolikoan, euskal komunitatearen eta hizkuntzaren prestigioa sendotu eta euskara ikasteko motibazioa indartuko luke. Arriskuak ere badaude, noski, gauza guztietan bezala, baina euskarazko unibertsitatearen aldean eskaintzen zaizkigunalte rnatibak ere arriskuz josiak daude.
|
|
|
Aldi berean," College" bezalako izaera pribatukoak lehen eta bigarren zikloko zenbait unibertsitate lerro lantzeko posible eta beharrezkoak dira, eta
|
bide
horretan ekitea erabat praktikoa. Baina delako College horietan ere eleaniztasuna premiazkoa litzateke.
|
|
|
Erabaki politiko hori gauzatzeko bi
|
bide
orokor dauzkagu. Gizartetik sortutako herri ekimenaren bitartez lehena.
|
|
|
Baina honekiko egin dezakegun diagnostiko azterketak argi erakusten dizkigu
|
bide
horren mugak. Arlo horretarako estatu biek ezarritako legeria lehena, estatuen botere eta funtzionamendu unibertsitario zentralizatuak inposatzen dizkiguna; LOU izanez, gure kasuan, erreferentziaargigarria.
|
|
|
Gelditzen zaigun
|
bide
bakarra hasieran aipatutakoa da: herri ekimenaren bitartez bideratzea.
|
|
|
Estrategiari dagokionez, lehen aipatutako bi
|
bide
horiek ditugu. Eta nahiz eta bigarren bidearen mugak lehenezarri, bi bide horietan batera jardun genuke.
|
|
|
Estrategiari dagokionez, lehen aipatutako bi bide horiek ditugu. Eta nahiz eta bigarren bidearen mugak lehenezarri, bi
|
bide
horietan batera jardun genuke. Esanguratsuena den herri ekimenaren bitartez bidera daitekeen euskal unibertsitaterako estrategia ezin da definitu.
|
|
|
Esanguratsuena den herri ekimenaren bitartez bidera daitekeen euskal unibertsitaterako estrategia ezin da definitu. Aitzitik, zenbat eta zehatzago definitu
|
bide
hori, hainbat eta errealitatetik aldentzeko arrisku handiagoa dago. Administrazioan, unibertsitateetan, euskara munduan, alderdi politikoetan eta mugimendu sozialetan jarduten duten zenbait eragile herri ekimen horren barnean egon behar direla esatea daukagu soilik.
|
|
|
Are gehiago. Oso oker ez banago, UEUk, Ikastolen Federazioak eta zenbait kultur taldek planteatu ere egin dute
|
bide
honetatik euskal unibertsitatea bultzatzea. Halaz ere, uste dut izoztuta ez, baina geldirik dagoela asmo hori.
|
|
|
Bata zein bestea
|
bide
egokiak izan daitezke eta elkaraberasga rriak. Hor dugu ikastolen etaDereduko irakaskuntzaren konbibentzia.
|
|
|
Horretarako ezinbestekoa ikusten dugu teknologia berrien erabilpena (campus birtuala, informatika...), beti metodo tradizionaletan oinarri tutaere, baina ez horietan bakarrik. Azken urte hauetan izan ditugun esperientziak oso aberatsak izan dira alde horretatiketa
|
bide
hori sakondu eta gehiago landu genuke.°
|
|
|
Unibertsitatean gizonezko baino emakume gutxiago dago, baina aldea murriztuz doa. Giro intelektual batzuetan, soilik emakumezkoentzako unibertsitateakeraikitzea defendatzen da, goi mailako hezkuntzan emakumearen presentzia zabala bermatzeko
|
bide
bakarra izan daitekeelakoan.
|
|
2003
|
|
|
Baina mezua ere ausarta izan da: aurreko liburu guztiak sartu nahi izan dituela honen barruan, hemendik aurrera ezin duela
|
bide
beretik jo, Bernardo Atxaga bera bukatu ote den, Joseba Irazuren garaia hasten ote den aurrerantzean... Aurkezpena ere ez da txikia izan.
|
|
|
egun indarrean dauden azterketa kulturaletan kultura merkantzia hutsa da edota agintean dagoenak kultura erabiltzen du besteak menderatzeko. Horrenbestez, jomuga bererantz aurrera joaten segitzen dugu eta
|
bide
beretik, gainera. Hori bai, gero eta azkarrago.
|
|
|
Bilakaera kulturalean, aldaketa askoz ere azkarragoa izan daiteke. Aldaketa genetikoa ez da eboluzio
|
bide
bakarra, badira beste batzuk. Ez dabeha rrezkoa izan inolako mutazio genetikorik —adibidez, hegalak sortu—, gizakiak hegan egin ahal izan dezan.
|
|
|
Teknologia ren bidea aski izan da. Eta
|
bide
hori argia renabiadura hartzen ari da bere bilakaeran berean.
|
|
|
Arrazoia hauxe da: pertsonaren onerako (edo taldearen onerako), bere azalpena eta baieztapena da
|
bide
bakarra, ez dago beste biderik hura zein den jakiteko, eta, haien lurraldean, haiek baizik ez dezakete erabaki.
|
|
|
" Nothing of him that doth fade...". Zer zebiltzan hauek denak —poetak, pintoreak—, sortetxea utzi eta Hegoaldeko
|
bide
guztietan zehar bidazti, beren idealen aberria ren bila baino. Etxetik urrun, hemen aurkitu dute beren azkeneko atsedenaren lekua," mundu berrira" ezin arribatuak.
|
|
|
Emakumeek pairatzen duten diskriminazioaren gaia emakumeena bakarrik ez den bezalaxe, euskararen normalizazioa ere gizarte osoaren zeregina da eta, ondorioz, konponbidea gizarte osoari dagokio. Normal izazio planak dira aurrera egitea ahalbidetuko diguten tresnak, eta herritarrok, administrazioek eta HEAk indarra batu behar dute gizarte eragileak
|
bide
horretara eramateko. Kontrol nahiak bazterrean utzi eta elkarlanari ekiteko garaia da.
|
|
|
Gobernuak ez ditu helduak euskaldundu nahi eta bere politika kontsekuentea da; are okerrago iruditzen zait euskararen normalizazioa
|
bide
onetik ez doala jakin eta elkarkidetzan oinarritutako ekimenei muzin egitea, politika eraginko rragoak ez hartzea eta hizkuntz politika keinu politika huts bihurtzea, beti arazoa besteena izango balitz bezala jokatzea, kasu honetan HEAren arazoa balitz bezala. Elkarkidetzan, diru inbertsioetan eta hizkuntz politika eraginko rrak aplikatzean dago gakoa.
|
|
|
Jaurlaritzak berak web orri bat ipini die" plana landuko duten lantaldekideei", euskaraz eta gaztelaniaz bakarrik, eta bertarasartzeko derrigorrezkoa da pasahitza. (Komunikazioa asignatura aprobatzeko
|
bide
luzetxoa gelditzen zaio Eusko Jaurlaritzari oro har: Kultura saila izango da, pasahitzak pasahitza, aprobatu gabe ere aprobatzetik gertuen dabilenetakoa).
|
|
|
Izan ere, oraindik asko aurreratu behar bada ere, badirudi prozesua
|
bide
onetik doala. Horrela, Indian 2004rako aurreikusitako bilerak eztabaida berriak jorratzeko aukera ematen du.
|
|
|
zapaldurik eta zigorturik zegoen euskarari bizinahiaren arnasa itzultzea. Psikologi tresna zen haur sariena, herrihizkuntza goraipatzeko aitzaki eta gurasoengan harrera onalo rtzeko
|
bide
xumetzat hartuta. Txikien protagonismoa izan zen familietan euskal kontzientzia lardaskatua festa giro gozoan berpizten hasteko bide apala.
|
|
|
Ez baita ahaztu behar urte hauetan guztietan UPN izan dela euskararen kontrako politikaren ageriko aurpegia, baina hori ezin izanen zela PSN eta CDNren laguntzarik gabe aurrera eraman. Epe motz motzean indar banaketan aldaketa handiegirik espero ez denez,
|
bide
instituzionala baztertu gabe herri ekimenetik eta euskaldunon eguneroko jardueratik sortu da euskararen etorkizuna Nafarroan.°
|
|
|
Euskara Euskal Herriko hizkuntza da eta bere lurralde osoan da hizkuntza minoritario eta minorizatua. Paternalismoak saihestu behar badira ere, nork bere esparrutxoa gestionatze hutsera mugatzea ere ez dut uste
|
bide
egokia denik, etaho rretarako joera izan badugu euskalgintzan. Herri, eskualde edo herrialde bakoitzeko ezaugarri eta sentsibilitateak oso kontuan hartu behar ditugula egia bada ere, eta inteligentziaz eta malgutasunez jokatu behar badugu ere, uste dut Euskal Herriari ezarri zaizkion muga administratibo politiko zorrotzak gure eguneroko jardunera ez ditugula mekanikoki eraman behar, eta gogoratu behar dugula euskara bat eta bakarra dela, euskaldun guztiona, eta denon artean atera dugula aurrera.°
|
|
|
Azkenik, euskararen kontrako hizkuntz politikak ordain elektorala ekarri behar du. Horretarako
|
bide
bakarra gizabanako guztiengana iristeko bideak artikulatzea da etagezu rrezko informazio ofizialari aurre egitea errealitatea ikusaraziz eta errudunak seinalatuz.
|
|
|
Zutabe horiek oinarritzat hartuz aurrera segitzeko aukera eman behar digun
|
bide
estrategikoa definitu eta adostu behar dugu. Gure desberdintasunak bazterrean uzteko unea iritsi da, hiperkritikoek kritikez gain proposamenak ere egin dituzte eta, azkenik, denok batera abiatzeko gutxieneko ahalegina eskaini behar dugu.
|
|
|
Ideologia zentzu zabalenean erabili beharreko kontzeptua da, hala ere. Ideologia abertzale/ ez abertzale edoezke rtiar/ eskuindar parametroetan ulertzea
|
bide
motzeko bidea da. Baina horretarako joeraren bat edo beste nabaritu dut azken asteotan irakurritako iritzi sortan.
|
|
|
Arazoak arazo, arrazoiak arrazoi, kontua da literatura gutxi itzultzen dela. Baina ez da erraza bakoitzari berea eman eta
|
bide
seguru bat markatzea, gurpil zoro zurrunbilotsu hau hautsiz.
|
|
|
Eta eguna heldu zenean, zinez, erabat harritu ninduenIbarretxe Lehendakaria bertan ikusteak. Urteak dira ba, Durangon azoka egiten denetik —37 zehatz esateko—, eta orain arte ez du Ajuria Eneko maizterrak
|
bide
hori egiteko betarik izan. Ez da gutxi aurten egindako jestua.
|
|
2004
|
|
|
Kultura eta Turismoa senar emazte bereiziezin bezala uztarturik dauzkagu Nafarroako Agintaritzaren organigraman, disimulurik gabe esanez, funtsean entretenimendua jartzeko eta turistak erakartzeko baliagai, dirubide dela Kultura. Denok ulertzeko moduan esateko, gastronomiaren edo zezenketen pare, edo azken asmazio berri handia, ardoaren
|
bide
turistiko, La ruta del vino edo antzeko zerbaiten neurrikoa. Upeldegitik arnotegira joan etorriak antolatu nahian dabiltzala.
|
|
|
Eta Ilustrazioaren
|
bide
hori urratzeko beharrezkoa da barne iraultza, iraultza kopernikarrak iragartzen zuena, eta Kanten asmoak hobekien jasotzen dituena: " Gizakien barneko iraultza garrantzitsuena zera da:
|
|
|
Lurretik begiratuta, badirudi planetek batzuetan atzeraka egiten dutela, bestetan gelditu, bestetan aurrera egiten dutela. Baina ikuspuntua eguzkira eramaten badugu, arrazoimenak bakarrik egin dezakeena, hipotesi kopernikarraren arabera euren
|
bide
erregularra egiten dutela ikusten dugu.
|
|
|
Tunisiako Hed Ahelilek zioskunez, berezkoa eta erresistentzia den guztia, herria ren ezaugarriak direnak, espektakulu bihurtu ohi ditu telebistak2 7; mitifikaziotik at, folklorismotik bezain urrun, zinemak nahiz bideoak norberaren irudiaren kontrola berreskuratzea ahalbidetzen dute, eta
|
bide
horretatik kulturaz era askean aritu ahal izatea ere.
|
|
|
Guztiok ezagutzen ditugun salbuespenezaparte, 4 itzulpen hutsa izan da euskara euskal zineman. Bikoizketa
|
bide
bakarrean erabili izanak indartu besterik ez du egin euskarak duen irudi (tamalez) eskasa: haurren eta gaztetxoen kontua, itzultzaileen dagokien zeregina, eskaera administratibo bat, obligazio sinboliko bat, bertakotasunaren kolorea (euskaldunari koloreak ateratzen dizkiona maiz), jatortasunaren zerga.
|
|
|
Ekimen batez ere kulturala eta soziopolitikoa izaki, haren ekonomia ere berezia izan zen, jendearen ekarpenek (Ama Lur), fundazioek (Ikuska) edo egileek eta euren ingurukoek (labur gehienak) finantzatu baitzituzten produkzioak. Filmen banaketak eta erakusketak ere
|
bide
bereziak jarraitu zituzten gehienetan, zirkuitu komertzialetatik baino jaialdien eta ekimen sozialen bidez heldu baitziren jendearengana. Ho rrek guztiak ez zuen industria egitura sendorik sortubaina bai lagundu zuen kulturgintza arloko hainbat jenderen arteko harremanak trinkotzeko, zinema egiten ikasteko, teknikari multzo esanguratsu bat prestatzeko, ikasitako esperientziak konpartitzeko eta zinema egiteko borondatea rgi bat hedatzeko.
|
|
|
Madrilen ezarritako hiruga rren bidea handiegi geratzen zitzaien oraindik Euskadiko produkzio etxe gehienei. Hain zuzen ere,
|
bide
horretatik joko zuten egile eta ekoizle gehienak Madrila joango ziren lanera.
|
|
|
Ha rtara," kultur salbuespen" edo" kultur aniztasunaren" izenean, Estatu guztiek euren zinemagintza babestu eta sustatzeko mekanismoak ezarri dituzte, oso konplexuak eta zehatzak batzuetan, sinpleagoak eta mugatuagoak bestetan, bakoitzak zinemari eskaintzen dion garrantzi estrategikoaren arabera bere kultur sistemaren baitan. Europar instituzioek eurek ere
|
bide
beretik jo dute azkenaldian, europar zinema babesteko sistema osagarriak ezarriz Estatukoen gainetik. Ondorioz, babes eta sustapen mekanismoak dira gaur egun Europako ekonomia zinematografikoaren ardatza.
|
|
|
Eta beraiekin noa ni ere. Gure hizkuntzak, kulturak eta Euskal Herriak, azken finean, beharrezko dute
|
bide
hori. Tresna hauek ere baliagarri direlako, amesten dugun hori erdiesteko bide horretan.°
|
|
|
Hiria, atzerria, an ti para dis ua da. Etxetik kanpo dena da estranjer lekhu eta
|
bide
borti tz(" Neure amari", 1950). Poetak ez du gehiagoetxearen segurtasunik eta babesik, beldur da," txori beldurti bat da" (GA, 41 or.), eta galdurik dago.
|
|
|
Manexek berak bere buruaren formakuntza
|
bide
horretan eman zuen bizitza osoa: bere burua kulturaz janzten, irakurtzen eta idazten, ikasten eta irakasten, euskal obrak eta agerkariak biltzen eta hedatzen...
|
|
|
Hori, jakina, denek elkarrekin eta bat eginez baino ezin zen lortu, hau da, familia arteko, herritarrenarteko eta nazioen arteko lokarri estuak finkaturik. Herriaren askapenerako
|
bide
hartan hartu beharreko fronte guztiak zilegi zitzaizkion, eta ardura handiz jarraitzen zituen hego nahiz iparraldeko gertakariak, gatazka politikoak, atxiloketak, Iparraldera ihesean joan beharrean aurkitzen zirenen eta errefuxiatuen egoera...
|
|
|
Haren idatzietan sarritan aipatzen ditu Vietnam, Kurdistan, Biafra, Txekoslovakia, India, Afrika, Hego Amerika nahiz Europako nazio txikiak. Eta Euskal Herriak ere, nazio berri eta gazteen
|
bide
beretik, autonomiaren aldeko bilakaera horren alde lan egin behar duelakoan dago.
|
|
|
Eta
|
bide
horretan tresna oro baliagarri izango da. Digitalizazio prozesuak aztertu, medio berriei arreta jarri, ha rtzaileen areagotu, hizkuntza aberastu, jarioa hedatu, antenak paratu... denetarik dugu mende berri honetako erronkei aurre egin ahal izateko.
|
|
|
Ezinbestekoa da biblioteken arteko sare sendo bat (edo batzuk) eta beren gainetik
|
bide
estrategikoak, politikoak eta teknikoak markatuko dituen erakunde autonomo eta indartsu bat, nahikoa baliabide eta gizarte onarpena izango duena. Batzuek azken horri Biblioteka Nazionala deitzen diogu.
|
|
2005
|
|
|
" Asuntoa" eraginkorra izatea omen da, mezua barrokotasunez eta bertsolaritzatasunez puztu behar bada ere. Azken gogoeta
|
bide
honetatik abiatuta, euskararen kalitate eta egokitasunaz azken hilabete hauetan idatzi diren barrutietara igo gintezke, igo, desadostasunak nabarmentzeko... baina utz ditzagun aldapa horiek oraingoz.
|