|
2006
|
|
|
Egoera honek erakusten du, besteak beste: a) euskararen normalizazio bidean (baita eleaniztun bihurtze prozesuan ere), ezinbestekoa zaigula, oraingoz behintzat, instituzio ofizialak eta erakunde sozialak biak normalizazio bidean eragiteko, baita unibertsitate munduan ere; b) egungo egoera hau egoera nahiko extraordinarioa dela, egoera nahiko anormal batean gaudela, egoera normalean nahikoa izan lukeelako
|
bide
bakarrak. Artikuluetan jaso diren ebaluaketak ere, gehienbat UPV/EHUren egoeraren aurkezpenetan, nahiko bat datoz hitzaurre honetan esaten ditugunekin.
|
|
|
Lurraldetasunaren oinarriak hizkuntza planifikazio gehienak iradoki ditu, arrakasta ezberdinekin, zeren hizkuntza politika baten arrakasta lurraldetasunaren irakurketa malgu batean kokatzen da. Maila horretan, Finlandiak
|
bide
interesgarri bat hartu du, batez ere distrikto elebidunak sortuz. Elebitasun instituzionalak suediarraren eta finesaren arteko trataera orekatu bat bermatu nahi du.
|
|
2007
|
|
|
Euskaltegi bakoitzak bere estrategia egokitu behar du inguruko beharrei ahalik eta egokien erantzuteko, alegia, ikaslea eta hizkuntza, hizkuntza komunitatea, baldintza egokietan harremanetan jartzeko. Ikasleei euskara erabiltzeko aukerak erraztea ere euskaltegiaren funtzioa da; arestian aipatutako egitasmoak
|
bide
egokiak izan daitezke ikaslea euskaldunei era ez traumatikoan hurbiltzeko. Horri guztiari erantzuteko nahian, AEK k Praktika Jarduerak izeneko zerbitzua eskaintzen du, euskaltegietan zubi lana beteko dituzten programak landuz eta bultzatuz:
|
|
|
Haurrek eskolan eredura eramatearekin ez da nahiko, ez da nahiko euskararen aldekotasuna agertze hutsarekin, euskarak gaur behar ditu neurriak eta gaur neurriak hartzeko helduek modu masiboan jo behar dute euskaltegietara euskara ikastera. Horrek ere eragina du; izan ere, nafar gobernuari egiten ahal diogun presio
|
bide
handiena euskaltegiak lepo betetzea izanen baita.
|
|
|
Bestetik, plangintza bera, euskalduntzearen beharrizanetara moldatu litzateke. Adibidez, euskaraz funtzionatuko duten atal edo"
|
bide
osoak" zabaltzea proposa liteke, adibidez, ikasten ari direnek praktikak egiteko aukera izan dezaten. Atal edo lerro hauek, gainera, beste atalak euskalduntzeko eredu eta esperientzien bilgune izango dira.
|
|
|
Irakasleek ikaragarrizko prestakuntza plana genuke, eta ikasleengan ere aldaketa eskatuko luke. Dena dela, zalantzarik gabe,
|
bide
horri jarraitu ahal izateko, egungo agirien sistema aldatu litzateke. Maila ezberdinak ezartzea eta horiek egiaztatzeko agiriak beharrezkoak badira ere, neurgailuak egokitzea funtsezkoa izango da.❚
|
|
|
Golemanen teoriari erreparatuz gero, motibazio emozionalak hizkuntza bat aukeratzerakoan duen garrantzia eta" Txepetx" ek hainbestetan aipatzen duen motibazioa lantzeko
|
bide
emankorra izan daitekeela uste dugu eta, osagarriak diren aldetik, Mintzapraktika programei etekin handiago ateratzeko bide izan daitekeela uste dugu.
|
|
|
Mikel Arregik Nafarroako emaitzei buruz ari zela honakoa idatzi zuenean: " Gauza batean ez dago zalantzarik,
|
bide
honetatik segituz gero erabilerak ez du gora eginen". 6
|
|
|
• Arestian aipatutako hiztun berrien kalitatea ez ezik, kantitatea ere dugu kezka. Irakaskuntza da Nafarroako lurralderik gehienean euskal hiztun berriak sortzeko bide nagusia eta egun
|
bide
hori Nafarroako lurralderik gehieneko sistema publikoan itxita dago hemengoen nola berriki etorritakoen seme alabendako. Hori berebiziko eragozpena da eta ez du iduri hurrengo urteotan konponbide politikoa emanen zaionik.
|
|
|
Nafarroan irakaskuntzaren bidez euskara pixka bat ezagutu edo euskalduntzeko bideak hain murriztuak izatea larriagotzen da jakinda azken urteotan Nafarroara etorritakoen eraginez populazioa% 8,3 hazi dela. Egun kanpotik etorritakoei nola gure artean sortu diren haien seme alabei euskararen bidez bertakotzeko aukera eman behar zaie eta horretarako
|
bide
eraginkorrena irakaskuntza dugu, helduena (euskalduntzea) nola haurrena (Hezkuntza sistema).
|
|
|
Euskaldunak bakarrak direnean euskara gehiago erabiltzen dutela beren solaskideekin baino eta euskara bakartasunaren hizkuntza bilakatzen dela? Ez naiz
|
bide
horretan ausartuko.
|
|
|
Sorkuntzan eta zabalkundean
|
bide
zabala jorratu dute euskara elkarteek eta Topaguneak. Sorkuntzari dagokionez eragile izan dira euskara elkarteak bertso eskolak, abesbatzak, antzerki taldeak, dantza taldeak, pailazoak, graffiti idazleak, Dj ak eta bestelako kultur talde eta kultur eragileak sortzen.
|
|
|
" euskararen alde administrazioek, herri mugimenduek eta orokorrean euskaltzale guztiek egindako lanak balio izan duela. (...) Horrela, beraz, lan egitea merezi duela berretsiko lukete datuek, eta
|
bide
horretan guztien ahaleginak direla beharrezko." Mamitsu eta zentzudun deritzet iritzi horiei eta ondo baino hobeto laburtzen dute aurreko lerroetan jorratu ditugun informazioak eta interpretazioak.
|
|
2008
|
|
|
Euskarazko testuetan hitz osoak bilatzea ez da
|
bide
oso zehatza, sarritan hitzetan atzizkiak azaltzen baitira; eta hitzhasierak bakarrik bilatzen baditugu, horrelaxe hasten diren beste hitz luzeagoei dagozkien emaitzak ere azalduko zaizkigu, emaitzen kalitatea zapuztuz. tses euskara. Laster Elhuyarren ingeles euskara ere erabili ahal izango da.
|
|
|
Euskarazko testuetan hitz osoak bilatzea ez da
|
bide
oso zehatza, sarritan hitzetan atzizkiak azaltzen baitira; eta hitz hasierak bakarrik bilatzen baditugu, horrelaxe hasten diren beste hitz luzeagoei dagozkien emaitzak ere azalduko zaizkigu, emaitzen kalitatea zapuztuz. Adibidez, ero hitza duten dokumentuak bilatu nahi baditugu, eroari, eroekin, eroengana hitzak dituzten dokumentuak ere detektatu nahi ditugu; konponketa bat litzateke" ero" letrekin hasten diren hitz guztiak detektatzea (ero* bilatzea), baina horrelakoetan erosotasun, erosi, erosten, eroale... hitzen aipamenak dituzten dokumentuak ere jasoko ditugu, eta horrelakorik ez dugu nahi, azken horien erreferentziak agertzen badira, benetan bilatzen ditugunekin nahastatuta agertuko direlako.
|
|
|
• Ahal den guztietan software librea erabili eta sortu. Berrerabili ahal izateko, noski, oso
|
bide
interesgarria da produktuak software libre moduan plazaratzea.
|
|
|
Zenbat irakasle eta ikasle ibili garen, hor, lanean elkarrekin, heziketa aukera hau euskaraz egin ahal izateko! 50 baino gehiago dira
|
bide
horietatik titulua eta heziketa berezitua jaso duten teknikari/ ikerlari berriak. 15 doktorego tesi sortu dira iturri horretatik.
|
|
|
" Euskaltzaindiak badu dagoeneko
|
bide
hori urratzen joateko egitasmoaren lehen zirriborroa. Bertan corpus monitore bat eraikitzen joatea planteatzen da, alde batetik euskara idatzizko hedabideetan ia uneanunean nola erabiltzen ari den jakiten lagunduko duena eta bestetik gorputza hartzen joango dena erreferentzia corpuseranzko bidean."
|
|
|
Oro har, lan kooperatiboa bultzatzen dute, eta taldeko partaide bakoitzak lanaren zati baten ardura izan ohi du. Jarduera ondo diseinatzen bada, webquestak ikaslea gaitasun kognitiboak erabiltzera behartuko du, gaitasun kritikoa jorratuz eta ikerketaren
|
bide
zabalak irekiz. Honaino teoria.
|
|
|
Ez nuen nik beraien piztea lortzen inondik ere. Aurreko ikasturtearen helburua EGA ateratzea izanik, behin
|
bide
hori sakonki landuta, eta kontuan izanda hautaprobetan ez direla eduki bereziak eskatzen, izugarri kostatzen zitzaidan beraien interesa neureganatzea. Zertarako ikasi behar dugu hau ez bada Hautaprobetan sartzen?
|
|
|
Gehiengo horiek estatuak dira, talde edo komunitatea baino aplikazio maila nagusiagoa dutenak, babes instituzional hori nahi dutenean eta nahi duten neurrian emango dutenak. Aldiz, ez da kontrol instituzionala aipatzen —boterearekin lotzen dena, auto kontrola eta exo kontrola eginez—,
|
bide
hori gutxiengo hizkuntza eta hizkuntza komunitateari itxiz, betirako, dirudi.
|
|
|
Baina horretara irizteko, estatu federal horrek zenbait baldintza bete behar ditu: ...tan jartzea, 4) baliteke taldeak komunitate mobilizazioak antolatu behar izatea, eta partaide garrantzitsu guztien lankidetza osoa hobetuko duen gobernamendu egitura asmatu behar izatea, 5)" erronkei aurre egiteko beharrezko dira gizarte zibilaren buruzagitza, gobernuaren babesa eta zerbitzuak, eta bere beharrak, helburuak eta erronkak ezagutzen dituen komunitate bat izatea", 6)"...
|
bide
egokienak aurkitzea da zeregin horren zientzia eta artea".
|
|
|
Horiek, ordea, pixkana pixkana ikasten dira, urteen joanean. Gazteak, berriz, erantzunak behar ditu eta, horiek batera, bidezidorrak eta
|
bide
ziurrak, guk orduan bezala.
|
|
|
Quebecetik kanpoko gutxiengo frankofonoen eta Quebeceko gutxiengo anglofonoaren estatusa, bizindar demografikoa eta bizindar instituzionala hobetzeko Kanadan egin diren ikerketak eta hizkuntzapolitikak lagungarri izango dira mundu osoko hizkuntza— eta kulturaaniztasunari eusteko. Arriskuan dauden hizkuntza gutxiengoak" gaixotasun larri" egoeratik" egoera egonkorra baina gaixotasun problematikoa" egoerara igaro ahal izateko
|
bide
egokienak aurkitzea da zeregin horren" zientzia eta artea". Azken helburua litzateke arriskuan dauden hizkuntza komunitateei" ongizate osoa lortzeko susperraldian" egoerara igarotzen laguntzea, kapitulu honetan aipatutako hizkuntza talde batzuek behintzat lortu duten egoera horretara.
|
|
|
Gure aburuz,
|
bide
horretatik honako helburuak zehaztu eta landu lituzke EITBk, datozen aldaketen harira: a) Euskaldunei euskarazko telebista, irrati zein sareko zerbitzuak ematea baino haratago joatea (helburu hori ere garrantzizkoa izanik). b) Euskaldun berriak euskararen unibertsoan integratzea, sarritan beren ingurune erdaldunean aurkitzen ez duten giro euskalduna eskainiz. c) Ia euskaldunen hizkuntza gaitasuna jasotzen laguntzea, eta euskararen unibertsora hurbiltzea. d) Bereziki populazio gazteari begira, euskara gehienbat eskolari eta ia eskolari soilik lotzen duen harreman sinbolikoa gainditzen laguntzea, hizkuntzaren erabilera modu ludikoan eta positiboan bultzatuz eta balore zein irudi moderno eta gaurkotuak landuz e) Erdaldun elebakarrak euskararen unibertsora erakartzea, integrazioa eta aberaste pertsonala bide horretatik etor daitezkeela ikustaraziz.
|
|
|
Gure aburuz, bide horretatik honako helburuak zehaztu eta landu lituzke EITBk, datozen aldaketen harira: ...aguntzea, eta euskararen unibertsora hurbiltzea. d) Bereziki populazio gazteari begira, euskara gehienbat eskolari eta ia eskolari soilik lotzen duen harreman sinbolikoa gainditzen laguntzea, hizkuntzaren erabilera modu ludikoan eta positiboan bultzatuz eta balore zein irudi moderno eta gaurkotuak landuz e) Erdaldun elebakarrak euskararen unibertsora erakartzea, integrazioa eta aberaste pertsonala
|
bide
horretatik etor daitezkeela ikustaraziz.
|
|
|
Planifikazio arautu eta adostuaren
|
bide
horretan barna abiatzeko, sektorearen diagnosi ahalik eta objektiboena egin behar da aurrez. Erabaki behar da zer den euskararen interes publikoa, eta, horren arabera, zer den babes publikoak sustatu eta bermatu behar duena.
|
|
2009
|
|
|
Kulturaren industriek bazterrean utzi dituzte kultura ekoitzi duten
|
bide
tradizionalak, eta balio estrategiko handia eskuratu dute, baloreak eraiki eta transmititzen baitituzte. Adibidez, EEBBen esportazio gai nagusia kultur gaiak dira 1998tik aurrera.
|
|
|
• Aurrekoarekin jarraituz, eta asko laburtuz, badirudi bi
|
bide
nagusi ikusten direla euskararen (eta Euskal Herriaren) normalizaziorantz argi joateko, baita normalizaziora iritsi eta bertan mantentzeko ere:
|
|
|
— 1) Alde batetik, eraginkorragoa izan daiteke
|
bide
jeneralagoa azpimarratzea eta jarraitzea, maila, ekintza, ikuspegi, eta abarretan. — 2) Eta bestetik, errazagoa da bide partikularragoa jarraitzea, batez ere, gauden ukipen menpeko egoeran, izan ere, gauza bat da nahi dena eta bestea ahal dena, edo bestela esanda, gauza bat da utziko digutena (partikularragoa den bidea gehiago) eta bestea aukera dezakeguna errazago (partikularragoa dena, berriz ere).
|
|
|
— 1) Alde batetik, eraginkorragoa izan daiteke bide jeneralagoa azpimarratzea eta jarraitzea, maila, ekintza, ikuspegi, eta abarretan. — 2) Eta bestetik, errazagoa da
|
bide
partikularragoa jarraitzea, batez ere, gauden ukipen menpeko egoeran, izan ere, gauza bat da nahi dena eta bestea ahal dena, edo bestela esanda, gauza bat da utziko digutena (partikularragoa den bidea gehiago) eta bestea aukera dezakeguna errazago (partikularragoa dena, berriz ere).
|
|
|
Leialtasuna ezinbestekoa zaigu, hori gabe jai dugu, horretaraino ikusten dut; baina, zer gehiago genuke leialtasuna bera ahalik eta gehien handitzeko, zabaltzeko? eta, leialtasun bideak
|
bide
jeneralagoekin lotzeko, lotze hori agian erdibidean dauden maila, ekintza eta ikuspegien bitartez lor daiteke?
|
|
|
2) Eta bestetik, errazagoa da
|
bide
partikularragoa jarraitzea, batez ere, gauden ukipen menpeko egoeran, izan ere, gauza bat da nahi dena eta bestea ahal dena.
|
|
|
1) Alde batetik, eraginkorragoa izan daiteke
|
bide
jeneralagoa azpimarratzea eta jarraitzea.
|
|
|
Esandakoarekin batera hizkuntza berreskurapenaren inguruko pentsamendua garatu du, berreuskalduntzerako" agendaren" mugarriak non zeuden adieraziz. Berari esker dakigu burujabetasun politikoa ez dela ezinbestean hizkuntza nazionalaren salbabide eta hori baino
|
bide
estuagoa dela euskarak iraungo badu. Zehatz erakutsi zigun, halaber, Belgikan hizkuntza lurraldetasuna nola aplikatu zuten eraginkorra izateko, gurean antzeko bidea hartzea ezinbestekoa zela adieraziz bidenabar.
|
|
|
Berari esker dakigu burujabetasun politikoa ez dela ezinbestean hizkuntza nazionalaren salbabide eta hori baino
|
bide
estuagoa dela euskarak iraungo badu.
|
|
|
20 Beharbada zintzoagoa litzateke bere ekarpena eta bere antagonistena aztergai hartzea. Bidegurutzean nork proposatu zuen
|
bide
egokia. Azken 30 urte hauetan euskararen inguruan jardun diren eragile publiko eta pribatuen ibilbideak esandakoa egiteko aski eduki eskaintzen digute.
|
|
|
Kulturalismoa ren salaketa. Kulturalismoaren
|
bide
antzuak zertan diren ere Txillardegiren eskutik ikasi genuen. Lan honen hasieran genioen bezala, abertzalea oso abertzalea izango da beharbada, eta euskaltzalea oso euskaltzalea, agian, baina bide biak dira antzuak bakarka jardunda.
|
|
|
Kulturalismoaren
|
bide
antzuak zertan diren ere Txillardegiren eskutik ikasi genuen. Lan honen hasieran genioen bezala, abertzalea oso abertzalea izango da beharbada, eta euskaltzalea oso euskaltzalea, agian, baina bide biak dira antzuak bakarka jardunda.
|
|
|
Baina ez didazue ukatuko, hala ere, gauza bat behintzat: inork gutxik bete du orekaren soslai hori Txillardegik bete duen neurri eredugarrian abertzaletasunaren eta euskaltzaletasunaren
|
bide
malkartsuetan. Euskal aberriaren osotasuna izan du helburu eta erreferentzia, eta baldintza hori oso gutxik bete du gurean.
|
|
|
Europako nazio zapaldu batzuetako hizkuntza zapalduen txilarra nola bildu duen ikusiko dugu. Nola mintzo zitzaigun, inor mintzo ez zenean, euskaraz, hemendik kanpoko herri mintzairen zoriaz. inork gutxik bete du orekaren soslai hori Txillardegik bete duen neurri eredugarrian abertzaletasunaren eta euskaltzaletasunaren
|
bide
malkartsuetan.
|
|
|
Eta identifikazioz identifikazio, Txillardegiren elkartzen da azken buruan, harekin
|
bide
bera egin nahian: " Gizon...
|
|
|
" Zeuk legez daukat/ arima gartsu bat"," Zeu legez nekatzen naz"," Zeuk legez, naikun biren,/ soka-tira daukat"," Zeuk legez esaten dot/ neure zori miña"... Eta identifikazioz identifikazio, Txillardegiren elkartzen da azken buruan, harekin
|
bide
bera egin nahian: " Gizon...
|
|
|
Hasteko, zor handia dugu zurekin euskararen irudiaren berrikuntzan. Ikastolak egoera klandestinotik atera nahi ziren garai haietan, andereñoen eta beste euskaldun askoren burutapenean euskararen irudi zaharkitua eraberritu nahia zegoen; puritanismorako joeraren aurrean, euskara
|
bide
modernoagora bultzatzearen premia eta hizkuntza ahul izatetik indarberritze aldera joateko beharra garbia zen.
|
|
|
Sistema egonkorrek, jakina, dute irauteko joera, eta bere burua babesteko bultzada argia. Baldintza berberak ematen diren bitartean
|
bide
berera joko du beti sistema barruko elkarrekintzak. Ildo hori gero eta sakonago egiten da eguneroko jarduera dela medio.
|
|
|
Zeharkako bideak: euren eguneroko jarduneko
|
bide
naturalak erabili, udaleko beste sailekin elkarlanean garatu kanpaina konkretuak.
|
|
|
—" Etxeko lanak euskeraz": udaleko hirigintza arloarekin elkarlanean antolatutako kanpaina, euskara zerbitzuan sortu eta sail naturalak beregain hartzea proposatu dugu(
|
bide
naturala alegia).
|
|
2010
|
|
|
Areago, kezkatzeko motiboa litzateke egia balitz ekonomiaren ikuspuntua soziolinguistikara ekarriz beste lanik ez dela egin. Izan ere, gure hizkuntzaren berreskurapenak ez du
|
bide
oparorik egingo ekonomiaren legeetatik at, gizarte garaikide honen ardatz nagusia ekonomia baita. Alde horretatik begiratuta, bikoitza da Zendoiaren ekarpena:
|
|
|
Lan horren guztiaren emaitzak eta ondorioak guztiz balekoak dira hizkuntza aldaketa erakunderen batetan eragin nahi duen ororentzat. Areago, susmoa dugu esfortzu horren balioa lan honetan ez dela agortuko,
|
bide
beretik aurrera egin nahi izango duen orok makulu ezin egokiagoa aurki dezakeelako Barrenetxearen izerdiari esker eskuratutako idazlan honetan.
|
|
|
Goian aipatutako lan horrek babes inportantea izan du herritarren aldetik; hala ere, herritarrek
|
bide
hori sakondu beharra ikusten dute etorkizunari begira. Beraz, egindako bidea positiboa izan bada ere, gehiago egin beharra azpimarratzen dute herritarrek.
|
|
|
Hala ere, prozesu hori ez da egun batetik bestera bermatzen. Ikasleen motibazioa mantentzea izaten da zailena, eta hori eguneroko jardunean egin beharra dago, ikasleen esperientziak aintzat hartuta eta dituzten zailtasunei aurre egiteko
|
bide
egokia hartzen laguntzeko helburuarekin. Van Lier-ek aldarrikatzen duen moduan:
|
|
|
2) Baina, liburu hau" kasu ikerketa" berezia da herri baten kasua lantzen duelako, Euskal Herriko kasua. F. Geneseeren ustez, hezkuntzan eleaniztasunaren mota ezberdinak garatu dituen kasua delako da interesgarria, elkarren artean lotuta dauden hiru
|
bide
hauek gurutzatzen baitira: 1) Euskal Herrian gertatutako bilakaera aztertzen da, hizkuntzarekiko, hizkuntzekiko, eta baita gizartearekiko ere; 2) Hezkuntza elebiduna eta eleaniztuna aztertzerakoan erabiltzen den teorizazio zabala eta nazioartekoa aplikatzen; 3) Erabiltzen den dimentsio anitzeko metodologia, beharrezkoa da hezkuntza eleaniztuna fenomeno konplexua gisa ulertzeko.
|
|
|
Bide meTodologiKoaz artikulu honetan hautatu dudan
|
bide
metodologikoa, datu makro eta mikrosoziolinguistikoen osagarritasuna, baliagarria gertatu zait eta nafarroakoa bezalako hizkuntza egoera konplexuak azaltzeko emankorra izan daitekeelakoan nago. datu mikro kualitatiboek egoera makro kuantitatiboa gorpuzteko balio dute. lantxo honetan, eta hagitz modu xumean, frogatu ahal izan dut nire doktore tesian sakonago garatuko dudan ikerketa teknika, glotob...
|
|
|
1.3 euskararen erronkak XXi. mendearen hasierako nafarroan euskara kuantitatiboki hizkuntza ttipia da, gutxienezko hiztun masa kritikoa behar du ziurtatua eta horretarako bere hazibide nagusiak izan direnak sendotuak eta, aukera balitz, unibertsal bihurtuak lituzke. kuantitatiboki hazteko
|
bide
horiek euskarazko eskolatzea eta helduen euskalduntzea izan dira. (1) hezkuntzari dagokionez, sistema publikoko d ereduari eragiten dioten muga geografikoak aipatu ditugu eta ohartaraztekoa da hezkuntza departamentua bulkatzen ari den til ereduaren hedapenaren inguruan dagoen kezka, oraindik ez baitakigu ikasleen euskalduntzean zer emaitza emanen duen. eskolatzeak hizkuntzari lotutako zeregin funtsezkoak ditu, hala bertako hizkuntz (ar) en ezagutza orokortzeko nola atzerriko hizkuntzen ikastea ahalbidetzeko. bi helburu horiek uztargarriak dira eta administrazioak biekiko arduratsu jokatu luke.
|
|
|
Nafarroako Unibertsitate Publikoko irakasle elkartua helbide elektronikoa: ...iltzen (zentsu erroldak, inkestak eta azterlan soziolinguistikoak) eta, lehen kolpean, horiek guztiak ohiko azalpen demolinguistiko eta soziofuntzionalaren arabera emateari ekin nion. lehendabizi hizkuntza gaitasunaren, erabileraren eta jarreren gaineko datuek erakusten duten joera diakronikoa eta gero gizartearen hizkuntza erabilera esparruetan euskarak betetzen duen tokiaren argazki sinkronikoa.
|
bide
horretatik apailatu nuen, luze samar gainera, eskatutako idazkia. baina egindakoak asebete ez eta betiko azalbide (makro eta kuantitatibo) horretatik nola aldendu hasi nintzen gogoan erabiltzen. hala bada, dokumentazio iturrietan soilik oinarritu beharrean, duela 20 urte sortutako gazteen euskararekiko bizipenak ere aztertzea otu zitzaidan. hau da, euskararen egoeraren bilakaera azaldu eta egungo... Jatorriari dagokionez, 51 nafarrak dira, eremu guztietakoak2 beraz, metodologikoki artikulu honen lehen mailako informazioa ez dago lagin adierazgarri batean oinarrituta, ez eta kasu azterketa sakon batean ere. aldiz, kontuan hartu dut gazte horiek talde naturala osatzen dutela, ez direla ikertzaileak espresuki bilatutako berriemaileak, nafarroa osokoak direla eta euskararekin eratu duten harremana ez dela nolanahikoa, Foru komunitatean osoki euskaraz ikas daitezkeen unibertsitateko bi titulazioetako ikasleak baitira. horregatik iruditu zait interesgarria gazte horien euskararekiko bizipenak eta adierazitako erabilera ohiturak, jarrerak eta hautuak deskribapen mikrosoziolinguistikorako baliatzea. bide horretatik maila makro eta mikroko datuak uztartu eta haien osagarritasuna bilatu dut. izan ere, hizkuntza baten egoera norbanakoen hizkuntzahautu eredu koherenteek epe luzera izan duten emaitza soziala bada (Fishman 2000, Fasold 1984), euskara zertan den azaltzeko euskaldunek mintzaira horrekin eratu dituzten harremanetan arakatzea bide metodologiko emankorra izan daiteke.
|
|
|
paula.kasares@unavarra.es bat soziolinguistika aldizkariaren 20 urteurrena dela eta argitaratu den ale berezi honetarako nafarroan euskarak 1990etik egun artio izan duen bilakaera azalduko zuen artikulua eskatu zidaten. euskararen egoerari itxura hartzeko datuak hasi nintzen biltzen (zentsu erroldak, inkestak eta azterlan soziolinguistikoak) eta, lehen kolpean, horiek guztiak ohiko azalpen demolinguistiko eta soziofuntzionalaren arabera emateari ekin nion. lehendabizi hizkuntza gaitasunaren, erabileraren eta jarreren gaineko datuek erakusten duten joera diakronikoa eta gero gizartearen hizkuntza erabilera esparruetan euskarak betetzen duen tokiaren argazki sinkronikoa. bide horretatik apailatu nuen, luze samar gainera, eskatutako idazkia. baina egindakoak asebete ez eta betiko azalbide (makro eta kuantitatibo) horretatik nola aldendu hasi nintzen gogoan erabiltzen. hala bada, dokumentazio iturrietan soilik oinarritu beharrean, duela 20 urte sortutako gazteen euskararekiko bizipenak ere aztertzea otu zitzaidan. hau da, euskararen egoeraren bilakaera azaldu eta egungo egoeraz hausnartzeko hiztunek hizkuntzarekin eratu dituzten harremanek irudikatzen duten deskribapen mikrosoziolinguistikora jo dut. nafarroako unibertsitate publikoko 52 ikaslek, gehienek 20 urtekoek, aitortutako hizkuntza bizipenak izan ditut soziolinguistika klusterra martin ugalde, kp/ 20140 andoain lan honen 2 atalean azalduko dudanaren oinarri1 gazteek ikasturtean irakasle diplomaturako haur hezkuntza eta lehen hezkuntza espezialitateetako 3 maila ikasten dute euskaraz. ...presuki bilatutako berriemaileak, nafarroa osokoak direla eta euskararekin eratu duten harremana ez dela nolanahikoa, Foru komunitatean osoki euskaraz ikas daitezkeen unibertsitateko bi titulazioetako ikasleak baitira. horregatik iruditu zait interesgarria gazte horien euskararekiko bizipenak eta adierazitako erabilera ohiturak, jarrerak eta hautuak deskribapen mikrosoziolinguistikorako baliatzea.
|
bide
horretatik maila makro eta mikroko datuak uztartu eta haien osagarritasuna bilatu dut. izan ere, hizkuntza baten egoera norbanakoen hizkuntzahautu eredu koherenteek epe luzera izan duten emaitza soziala bada (Fishman 2000, Fasold 1984), euskara zertan den azaltzeko euskaldunek mintzaira horrekin eratu dituzten harremanetan arakatzea bide metodologiko emankorra izan daiteke.
|
|
|
paula.kasares@unavarra.es bat soziolinguistika aldizkariaren 20 urteurrena dela eta argitaratu den ale berezi honetarako nafarroan euskarak 1990etik egun artio izan duen bilakaera azalduko zuen artikulua eskatu zidaten. euskararen egoerari itxura hartzeko datuak hasi nintzen biltzen (zentsu erroldak, inkestak eta azterlan soziolinguistikoak) eta, lehen kolpean, horiek guztiak ohiko azalpen demolinguistiko eta soziofuntzionalaren arabera emateari ekin nion. lehendabizi hizkuntza gaitasunaren, erabileraren eta jarreren gaineko datuek erakusten duten joera diakronikoa eta gero gizartearen hizkuntza erabilera esparruetan euskarak betetzen duen tokiaren argazki sinkronikoa. bide horretatik apailatu nuen, luze samar gainera, eskatutako idazkia. baina egindakoak asebete ez eta betiko azalbide (makro eta kuantitatibo) horretatik nola aldendu hasi nintzen gogoan erabiltzen. hala bada, dokumentazio iturrietan soilik oinarritu beharrean, duela 20 urte sortutako gazteen euskararekiko bizipenak ere aztertzea otu zitzaidan. hau da, euskararen egoeraren bilakaera azaldu eta egungo egoeraz hausnartzeko hiztunek hizkuntzarekin eratu dituzten harremanek irudikatzen duten deskribapen mikrosoziolinguistikora jo dut. nafarroako unibertsitate publikoko 52 ikaslek, gehienek 20 urtekoek, aitortutako hizkuntza bizipenak izan ditut soziolinguistika klusterra martin ugalde, kp/ 20140 andoain lan honen 2 atalean azalduko dudanaren oinarri1 gazteek ikasturtean irakasle diplomaturako haur hezkuntza eta lehen hezkuntza espezialitateetako 3 maila ikasten dute euskaraz. ...eta hautuak deskribapen mikrosoziolinguistikorako baliatzea. bide horretatik maila makro eta mikroko datuak uztartu eta haien osagarritasuna bilatu dut. izan ere, hizkuntza baten egoera norbanakoen hizkuntzahautu eredu koherenteek epe luzera izan duten emaitza soziala bada (Fishman 2000, Fasold 1984), euskara zertan den azaltzeko euskaldunek mintzaira horrekin eratu dituzten harremanetan arakatzea
|
bide
metodologiko emankorra izan daiteke.
|
|
|
EHUko irakaslea eta Soziolinguistika Klusterreko kidea helbide elektronikoa: inazio.marko@ehu.es euskal herrian gaur egun bada lan alorreko organizazio eta enpresa multzo handi bat, euskara beren eguneroko lanean, irudian eta sistematikan integratzeko bidea egiten ari dena, horretarako prozesu planifikatuak erabiliz.
|
bide
honi ekin zioten aurreneko erakundeak 1990eko hamarkadaren hasieran abiatu ziren, zenbait enpresatako arduradun eta langileen ekimenez, eusko Jaurlaritzaren laguntza instituzionalarekin, aholkularitzen laguntza teknikoarekin eta gizarte mugimendu eta sindikatuen bultzadarekin. haiei jarraiki, gero eta gehiago izan dira geroztik bide horri ekin dioten erakundeak. urte guzti hauetan asko aurreratu ... filosofikoak, metodologikoak, teknikoak, gizakien eremukoak... bada, bereziki eta lan honen egilearen ustez, erakunde mailan normalkuntza prozesu bati ekiten zaion unean antzematen den hutsune handi bat:
|
|
|
EHUko irakaslea eta Soziolinguistika Klusterreko kidea helbide elektronikoa: ...idea egiten ari dena, horretarako prozesu planifikatuak erabiliz. bide honi ekin zioten aurreneko erakundeak 1990eko hamarkadaren hasieran abiatu ziren, zenbait enpresatako arduradun eta langileen ekimenez, eusko Jaurlaritzaren laguntza instituzionalarekin, aholkularitzen laguntza teknikoarekin eta gizarte mugimendu eta sindikatuen bultzadarekin. haiei jarraiki, gero eta gehiago izan dira geroztik
|
bide
horri ekin dioten erakundeak. urte guzti hauetan asko aurreratu da erakundeetan hizkuntzaren aldaketarako interbentzio programen diseinuen eta metodologien alorrean. erreferente teknikoak sortu dira, plangintzaren metodologiak sakondu dira, formazioa antolatu da eta materialak argitaratu dira. baina oraindik ugari dira antzematen diren hutsuneak eta gehiago sakondu beharreko aspektuak: filosofikoak, metodologikoak, teknikoak, gizakien eremukoak... bada, bereziki eta lan honen egilearen ustez, erakunde mailan normalkuntza prozesu bati ekiten zaion unean antzematen den hutsune handi bat:
|
|
|
1991an bat aldizkariak 20 urte betetzea gutxik espero zuen. zorionez, bat aldizkariaren ardura hartu duten pertsonei esker, zailtasunak eraginkortasunez gaindituz eta egoera berrietara zuhurtziaz egokituta,
|
bide
emankorra egitea lortu du. soziolinguistika klusterra martin ugalde, kp/ 20140 andoain aldizkaria ingurumari oso gatazkatsuan sortu zela esan gabe ez dago ulertzerik bere bilakaera. giro politiko liskartsuan glotopolitika administrazioari bakarrik ala administrazioari eta eragile sozialei zegokien eztabaidagai zegoen abiatu zen garaian. Frankismoan inongo gobernuren babesik gabe autoerakuntzaz gorpuztu zen euskararen mugimendu sozialak bizirik eta sasoitsu jarraitzen zuen. entitate eta pertsonez osatutako eremu zabal eta askotarikoa izaki bazuen gogoetak gurutzatu eta esperientziak trukatzeko premia. eta batez ere hizkuntza politikan parte hartzekoa. abiatu berri ziren administrazio autonomikoek, ordea, ez zioten zilegitasunik aitortzen horri, berdin iparraldean, nafarroa garaian zein eae ko tokiko intituzioetan. glotopolitikan eragin nahi izatea, beraz, liskarraren erdian paratzea zen. horrek hainbat urtetan ez dio bat i lagundu bere inguruan nahi izango lituzkeen guztiak biltzen, nahiz eta urte hauetan bere orrietan idatzi dutenen zerrendari erreparatzen bazaio, zinez, txalotzekoa den irakurleari eskaini dion iritzi eta ikuspegi aberastasuna. ikastolak, helduen euskalduntze alfabetatzea, euskarazko prentsa, euskararen aldeko kolektibo hainbat, intelektual sarea... euskararen aldeko sare soziala askotarikoa eta eragin handikoa zen.
|
|
|
1991an BAT aldizkariak 20 urte betetzea gutxik espero zuen. Zorionez, BAT aldizkariaren ardura hartu duten pertsonei esker, zailtasunak eraginkortasunez gaindituz eta egoera berrietara zuhurtziaz egokituta,
|
bide
emankorra egitea lortu du.
|
|
|
%13 eta %5, hurrenez hurren. elebitasuna, bi hizkuntzen parekidetzea, ikusten du gehiengo batek gizarte honen elkarbizitzarako aukera egokien bezala, baina badira, gutxiengoa izanik ere, hizkuntza bat zein bestearen elebakartasuna nahi dutenak. hizkuntza bat zein bestea nahiago izatea aukera pertsonal bat izan daiteke, baina gauza ezberdina da herri bezala aukerak egin behar direnean. gure gizartean bi hizkuntzek presentzia erreala izan eta hizkuntza bakar baten aukera eginez gero, gure gizarteko hizkuntza bati bestearengan nagusitasuna aitortzea esan nahi du. Jarrera honek eta ondorengo jokabideek hizkuntzaren eta hiztunen menpekotza eta gizarte banaketa sortzeko arriskua dakarte. hiztunen artean arerioak sortzea eta baita gure herriaren lurralde banaketa areagotzeko arriskua ere.
|
bide
horretatik gatazkak pizten dira eta herritarren elkarbizitzari ez zaio laguntzen.
|
|
2011
|
|
|
19881990 urte tartean haurrek eta adinekoek zuten mailarik altuena baina azken datuei begiratuz, zenbat eta gazteago izan, euskararen erabilera orduan eta altuagoa dela ikusten da. Zalantzarik gabe, euskararen normalizazio prozesua
|
bide
onetik doala pentsatzeko datu itxaropentsua. • Baina haurren erabilera mailaren bilakaerak gora egin duen arren, gazteen adin taldearen erabilerak azken urteotan jaitsiera nabarmena izan du eta 2005era arte, 17 urtez, izan zuen gorako joera eten egin da Arrasaten.
|
|
|
Senide bat izan daiteke (familiaren eragina erlatibizatu egiten da gaztetan), lagunen bat, kirol taldeetako entrenatzaileak, aisialdiko begiraleak edo musika taldeetako kideak izan daitezke eredu. Uste dut Arrasaten badagoela herriko musika taldeekin
|
bide
honi ekiteko aukerarik. Musika talde ugari dago herrian eta adin horretako gazte askok entzuten dituzte taldeok, neska mutil (mutilek gehiago) gehienek dituzte euren kamisetak eta astebururo gaztez betetzen diren kontzertu ugari egon ohi da herrian.
|
|
|
Hori, berriz, hizkuntza erabiliz egiten da eta gazteek hizkuntza erabili beharra dute horretarako. Nola lagundu, beraz,
|
bide
hori egiten. Uste dut, adierazkortasun arazo honi aurre egiteko Arrasateko gazteek euskalkiaren bidea ez dutela jorratu oraindik.
|
|
|
Hori, berriz, hizkuntza erabiliz egiten da eta gazteek hizkuntza erabili beharra dute horretarako. Nola lagundu, beraz,
|
bide
hori egiten?
|
|
|
90 hamarkadaren hasieran, aurreko hamarkadako
|
bide
metodologikotik jarraitu zuten euskal soziolinguistek: teknika kuantitatiboetan oinarritutako ikerketak ziren jaun eta jabe.
|
|
|
Baina, euskararen mundua etengabe ari da aldatzen, eta horri behar bezala erantzun behar zaio. Zentzu honetan, iruditzen zait
|
bide
metodologiko tekniko berriak esploratzea garrantzitsua izan daitekeela:
|
|
|
6 Gizarte sareen ikerketa gutxi egin dira euskal soziolinguistikan, eta, agian, interesgarria izan daiteke
|
bide
hori gehiago jorratzea.
|
|
|
Hain zuzen ere, EKB k egin zuen, 1985.urtean, Siadeco k, garatutako metodologia erabiliz. Ikerketa honek euskararen erabilera neurtzeko
|
bide
metodologiko tekniko bat finkatu zuen, eta horrekin batera, euskal soziolinguisten ezagutza teoriko zein ikertzeko gaitasuna hobeagotzen ari zela erakutsi zuen.
|
|
|
Ikerketa honekin, 70 hamarkadan Iriagaraitarrek eta Txepetxek hasitako bideari jarraipena ematen zitzaion Nafarroan, baina, oraingo honetan, erroldako datu kuantitatiboak erabiliz. EAEn bezala, Nafarroan ere, euskal soziolinguistika aplikatuak
|
bide
positibista hartzen zuen.
|
|
|
Lehenik eta oroz gain. horri buruzko gogoetak argitaratu ziren ordea, BAT aldizkariaren 77 zenbakian, eta han esandakoak ez ditut hemen alderik alde errepikatuko. egia da, bestalde, nekeza gertatu izan zaidala (klusterrak laguntasunik eskaini badit ere horretan) bertako adituen irakurketa patxadatsurik egiten. gotzon garateren eta Joxe Manuel odriozolaren, Maria Jose Azurmendiren eta patxi Juaristiren, bai eta beste zenbaiten oharrak (gutxitan artikulu osatuak) irakurri eta balioztatzeko aukera izan dut. denbora faltak horretan ere muga hertsia ezarri dit ordea. Litekeena da, hori guztia dela medio, kontuan izan behar nuen hainbat gogoetagileren ekarpenak
|
bide
bazterrean utzi izana. diodan, halere, jakinaren gainean heldu diodala bide honi eta, horrenbestez, nire moztadeen (goiko horien eta beste zenbaiten) jakitun eta erantzule naizela. guztian ez naiz, gainera, hain hain mugaturik ibili: 2002ko eztabaida saioa, International Journal of the Sociology of Language n 157 zenbakikoa, oso osorik ez baina bai hiru laurdenetik gora berrirakurri dut eta, horrenbestez, ustez mende honetan diglosiaz egin den gogoeta saio akademiko sakonena16 buruan dudala heldu diot lumari.
|
|
|
Lehenik eta oroz gain. horri buruzko gogoetak argitaratu ziren ordea, BAT aldizkariaren 77 zenbakian, eta han esandakoak ez ditut hemen alderik alde errepikatuko. egia da, bestalde, nekeza gertatu izan zaidala (klusterrak laguntasunik eskaini badit ere horretan) bertako adituen irakurketa patxadatsurik egiten. gotzon garateren eta Joxe Manuel odriozolaren, Maria Jose Azurmendiren eta patxi Juaristiren, bai eta beste zenbaiten oharrak (gutxitan artikulu osatuak) irakurri eta balioztatzeko aukera izan dut. denbora faltak horretan ere muga hertsia ezarri dit ordea. Litekeena da, hori guztia dela medio, kontuan izan behar nuen hainbat gogoetagileren ekarpenak bide bazterrean utzi izana. diodan, halere, jakinaren gainean heldu diodala
|
bide
honi eta, horrenbestez, nire moztadeen (goiko horien eta beste zenbaiten) jakitun eta erantzule naizela. guztian ez naiz, gainera, hain hain mugaturik ibili: 2002ko eztabaida saioa, International Journal of the Sociology of Language n 157 zenbakikoa, oso osorik ez baina bai hiru laurdenetik gora berrirakurri dut eta, horrenbestez, ustez mende honetan diglosiaz egin den gogoeta saio akademiko sakonena16 buruan dudala heldu diot lumari.
|
|
|
euskarak" bere lekua" behar du, eguneroko jardunean bizirik gordeko badugu eta belaunez belaun transmitituko bada. Bigarren esaldi pasartea bezain garrantzitsua da lehenengo hori, gogoeta
|
bide
osoa hasieratik okertuko ez badugu. Inplizituki lortutzat ematen den oinarrizko adostasuna, euskara bizirik gorde eta belaunez belaun transmititzekoa, ez da izan ere hain" lortua".
|
|
|
Bigarren esaldi pasartea (euskaltzale ororen gutxienezko abiaburua) onartezina da, funtsean, ikuspegi negatibo hori duten guztientzat. hortik abiatzen direnekin zail da goiko hiru esaldiak (hirurak, ez bat edo beste) aintzakotzat hartuko dituen gogoeta egitea. zaila dugu gogoeta hori, bestalde, euskaltzaleon esparrura bere osoan ekartzea. Noraino gaude prest, izan ere, gogoeta
|
bide
hori" sin aventuras maximalistas" burutzeko. Arras zaila da adostasun bilaketa hori, abentura maximalistarik gabeko jarduna epelkeriaren eta, zenbaitetan, traizio maltzurraren seinale segurutzat hartzen duten gogoetagileez hain inMikel Zalbide – Diglosiaren purgatorioaz.
|
|
|
Metafora edo parabola bidez jardun zuen Mitxelenak, 1977ko artikuluaren amaierakoan, hemendik aurrerako perspektiba aukerak eta bere hobespen iritziak azaltzerakoan. erlijio katolikoaren zeru infernu purgatorio similaz baliatu zen horretarako, batetik, eta ghettoaz bestetik. hori guztia, diglosia hitz teknikoarekin (teknikoa izan behar lukeenarekin) lotu zuen estu estu. Nola egin zituen lotura
|
bide
horiek, goazen pausoz pauso.
|
|
|
469) in hudson, 2002: 81). horrela esanik, badirudi
|
bide
onetik dabilela hudson. Bistan da modernizazioa, eta bere lagun dituen fenomenoak (urbanizazioa, industrializazioa eta abar) lehiakide gogorrak direla diglosia tradizionalarentzat, hainbat kasutan.
|
|
|
Aurreko puntuaren ezinbesteko ondorio garapena da hau, neurri on batean, eta beraz esan gabe ere utz liteke, (adituak erraz ulertuko duelakoan). Baina esateak ez du kalte egiten. etxean ikasten da L, familiako kideekin eta etxe ingurukoekin. hiztun guztien167 ama hizkuntza da L. oso bestelakoa da, aldiz, h ren ikasbidea. etxetik kanpora, sozializazio
|
bide
formalen bidez (edo, hainbat kasutan, lan merkatuan murgilduz) eskuratzen da h. Ikasteko orduan bezala, transmititzekoan ere diferente jokatzen dute L k eta h k. Funtsezkoa da diferentzia hori ere:
|
|
|
K→B= B Lehenengo emaitza
|
bide
honek zera esan nahi du: kanpotarrak bertara etorri direlarik beren k hizkuntza galdu egin dutela azkenean (normalean, bizpahiru belaunaldiren epe barruan). hiru belaunalditik gorako perspektiban bertako B hizkuntzara mintzaldatu da, erabat, kanpotik etorritako hiztun taldea.
|
|
|
Bertako B hiztun elkarteak (demografiazko nagusitasunaz gainera ordainsarieta zigor sistema sendoagoa duenean bere esku) B hizkuntzaren hedapena (language spread) eragiten du, lehen lehenik, k hiztun taldeko etorkinen artean. hedapen hori mintzaldatze bizia bihurtzen da une batetik aurrera, k taldeko hiztunek beren artean B hizkuntzaz jardutea ezinbestekotzat hartzen (gogoz edo gogoz kontra onartzen eta asumitzen) dutenean. ordura arte beren esku zituzten azken jardun guneak (gutxienez etxea eta talde giro hurbila) ahultzen direnean, kdunek kdunekin k hizkuntzan jarduteko harreman sareak eten eta amaitu egiten dira. hor burutzen da language shift edo mintzaldatzea: etxean bertan ikasten dute k taldeko seme alabek, handik aurrera, B hizkuntzan egiten. emaitza
|
bide
hori ongi ezagutua dugu euskaldunok, mende joanetan. Bi eratara ezagutu dugu, gainera:
|
|
|
K→B= K Bigarren emaitza
|
bide
honek zera esan nahi du: kanpotik etorritako hiztun taldea gailendu egin dela hizkuntzaz185 Bertako hiztun taldeak atzera egin du nabarmen, hiru belaunalditik gorako perspektiban:
|
|
|
Australiako eta zeelanda Berriko historia soziolinguistikoa ere oso antzekoa da. Atzerago eramango bagenitu begiak argi ikusiko genuke emaitza
|
bide
horretakoa izana dela ekialde ertain gehieneko eta Ipar Afrikako arabizazioa ere (7 mendetik aurrera). orobat, horren aurretik, europako (bereziki galiako eta hispaniako) erromanizazioa, Indiako penintsula gehieneko sanskritizazioa, ekialde urruneko sinoizazioa (idatzizko jardueran bereziki) eta, berrikitanago, Afrika ekialdeko swahilizazioa eta Sobiet Batasun ohiaren errusifikazioa. hemen ere re... oraingoan bertakoak dira ordea, ez kanpotik etorritakoak, hizkuntzaz eta soziokulturaz bestelakotu izan direnak.
|
|
|
Aurrerago ikusiko dugunez bete betean dagokigu euskaldunoi, azken berrehun urteko historian bereziki186, bigarren emaitza
|
bide
hori. Arturo Campion-ek, berak ohi zuen bizitasunez, erraondoko tanbolinteroaren ipuin laburrean adierazitako gertakaria187 askoz zabalagoko prozedura soziolinguistiko eta soziokulturalaren adibide grafikoa baizik ez da. honela azaldu izan du hiriart urrutik, adibidez, XIX. mendebukaeran bere (eta beste hainbaten) begien aurrean gertatzen ari zen mintzalda:
|
|
|
hurrengo belaunaldik euskara ikasi izan du ama hizkuntza moduan, hori izan du bere L1, eta horri eskerrak beste belaunaldi bateko bizibidea eskaini izan zaio behin eta berriz, neurri ohargarrian (ez erabat), euskal hiztun elkarteari. gutako askok, irakurle, moldaera hartan (moldaera zaharkitu haren azken hondakinetan) ditugu iturburu familiarrak. ez genuke ahaztu behar funtsezko datu hori. Lehenak ez du geroa segurtatzen, baina lehenik gabeko geroa zail da, gurea bezalako hiztun herri txiki ahulduetan, eraikitzen. emaitza
|
bide
horiek dira beraz hiru aukera teorikoak: horiek dira hizkuntza soziologiak, hiru belaunalditik gorako perspektiban, hizkuntza kontaktuaren output gisa formulatu dituen emaitza bide posibleak.
|
|
|
Lehenak ez du geroa segurtatzen, baina lehenik gabeko geroa zail da, gurea bezalako hiztun herri txiki ahulduetan, eraikitzen. emaitza bide horiek dira beraz hiru aukera teorikoak: horiek dira hizkuntza soziologiak, hiru belaunalditik gorako perspektiban, hizkuntza kontaktuaren output gisa formulatu dituen emaitza
|
bide
posibleak. Teorian posibleak eta praktikan erraz identifika litezkeenak han hemen.
|
|
|
Teoriatik tiraka utz iezadazu galderatxo hau egiten192: hurrengo hamarkadotan ondo (euskaltzaleon ikuspegitik ondo) joaten badira hizkuntza kontuak gure artean, aurreko hiru emaitza
|
bide
posibleetatik zein da, zure ustez, zure ilobek hil aurreko azken urteetan probabilitate handienaz ezagutuko dutena, euskararen indarberritze saioari honegatik edo hargatik frenoa jartzen ez bazaio, eta europako zokoalde honetan erabateko transformazio demografiko, ekonotekniko, soziokultural eta politikooperatibo bortitzak (alde batekoak zein bestekoak) gertatzen ez badira hurrengo hamarkadotan, hiru eszenario hauetatik zeinek du egiantz handiena, eta zeinek txikiena, orain arteko eskarmentu kontrastatuaren eta hizkuntza soziologiaren funtsezko ekarpenen argitan?:
|
|
|
J.A. Fisman en 1991ko Reversing Language Shift liburuaren ardatzari deitu izan diot nik, labur beharrez, community fostering207 Communitygiroa indartu, osatu eta zabaltzeaz dihardu Fishman-ek, behin eta berriro, 1991ko bere liburuan eta 2001ean, haren osagarri edo, argitaraturikoan208 Neurriz zabal doan txostenean, atal honekin eman nahi diot amaiera diglosiaren gaineko gogoeta saio honi. Arnasguneetako diglosia
|
bide
eskuragarrienaz jardungo dut gaurkoan.
|
|
|
7) edo" groupe des linguistes" natifs" (prudent 1981: 23) dira formulazio ezagun bi, okzitaniako esparruan.97 Beti ere nork bere hizkuntza eta hiztun elkartea izan dutelarik aztergai eta hobekizun, nork bere konstelazio etnokultural ahulduaren on beharrez landutako bidea denez berea," menderatuen aldeko soziolinguistika" dei geniezaioke oker handirik gabe. haien diglosiari,
|
bide
beretik," menderatuen diglosia".
|
|
|
Azterketa beregaina izan zen ordea berea, ororen gainetik:
|
bide
propio bat seinalatu zuen. Batek baino gehiagok aitortu dio hori, geroztik, eta iritzi horretakoa naiz ni ere. uharte (partzial) bat da Txepetx, alde horretatik, diglosiaren inguruko katalan konstruktuen eta gure tresneria kontzeptual arruntaren artean.
|
|
|
Bere formulazioek, eta horrekin amaituko dugu atal hau, aplikazio errazik ez zuten eta, horrezaz gainera, lehiakide gogorrei aurre egin behar izan zieten. ondorioa begien bistan dago: nahiago izan genuen
|
bide
errazetik jotzea. garai bateko mugarri bakarti moduan ageri da orain Txepetxen saio hura. Lau adituk (azkenik Conill ek, oker ez banago) aipatzen (sarri goraipatzen) duten artikulua da hura, txosten hau prestatzeko eskueran izandako bibliografiaren argitan. b2) Euskararen Liburu Zuria eta diglosia
|
|
|
Batzuek maisu eta, zenbaitek, maisu bakar. horretan ez dago dudarik: hori da" gure betiko diglosia". ez genbiltzan oso
|
bide
arrarotik, hala jarduterakoan: bidaide genituen beste hiztunherrietako hainbat aditu eta adituondoko:
|
|
|
hori da" gure betiko diglosia". Ez genbiltzan oso
|
bide
arrarotik, hala jarduterakoan: bidaide genituen beste hiztunherrietako hainbat aditu eta adituondoko.
|
|
|
Teoriatik tiraka tzen den ala ez. Arazoa, funtsean, katalan herrietatik zabalduriko argudio
|
bide
sinplifikatzaileenak sortu du maizenik: ukipen egoerak oro ezinbestean konfliktu iturri direneko ikuspegiak alegia125 Tradizio katalanak ezaugarri bikoitza du, jakina denez, conflicte kontzeptuaren pean.
|
|
|
diglosia giroan, hizkuntza edo aldaera bakoitzak bere erabilera esparruak, bere jardun guneak, bere rol harremanak eta bere interakzio esparru propioak ditu. diglosiazko gizarte horretan normal ikusten da" gauza batzuk" L bidez egitea, eta" besteak" h bidez. hots, L ren eta h ren konpartimentazio funtzionala dago indarrean hiztun elkarte horretan. konkretukiago, hiztun elkarte horrek konpartimentazio arau hori indarrean daukan esparru territorialean eta, horren barnean, bertako hiztunen arteko agerbide, jardun gune, harreman sare eta situazioetan. Nolakoak izan litezke konpartimentazio
|
bide
horiek. Berriro ere zehaztu (eta hainbatean osatu) egiten du Fishman-ek aukera posibleen esparrua. konpartimentazio oinarria era askotakoa izan liteke, bere esanean:
|
|
|
esaera zaharrak dioenez" nori berea da gizalegea". Badu ordea
|
bide
horrek, abantaila argiaren ondoan, nekez gainditu litekeen eragozpenik ere. Lehenengo bizpahiru iritzi emaileei emandako erantzunekin beterik legoke gainerakoei esan beharreko gehiena. hori baino begirunezkoago delakoan, beste bide honi helduko diot:
|
|
|
Badu ordea bide horrek, abantaila argiaren ondoan, nekez gainditu litekeen eragozpenik ere. Lehenengo bizpahiru iritzi emaileei emandako erantzunekin beterik legoke gainerakoei esan beharreko gehiena. hori baino begirunezkoago delakoan, beste
|
bide
honi helduko diot: gehienek (edo zenbaitek, berariaz sakon) egindako oharretan zentratzea. ezarritako luzera muga errazago errespetatzea espero dut horrela, eta irakurlea alferrikako errepikapenez gutxiago aspertzea.
|
|
|
Modernitatearen ondorio sozial horrek zera erakusten du ene ustez: lehen baino zailagoa dela orain, oro har, eskala txikiko eraikin etnokulturalen eguneroko bizimodu beregaina, belaunez belauneko iraupen aukera eta gizaldiz gizaldiko garapen bidea. gero eta zailagoa da aukera
|
bide
hori autorregulazio politiko operatibo ohargarria duten entitate etnokultural" txiki" entzat5 eta arras zaila da hori, bereziki, aurreko horiek baino autorregulazio ahalmen nabarmenki murritzagoa dugun hiztun herri ahulduontzat6 gertakari hau edo hori (arras) zaila izatea gauza bat da ordea, eta ezinezkoa izatea bestea. errazegi ematen du zenbaitek, gure artean, bigarren pauso hori: hor dago arazoa7 gizarte berrikuntzaren ondorio lineal hutsean finkatu ordez eragile eta irtenbide posibleen abaniko osoa hartu behar da kontuan, diglosia hemendik aurrera ezinezkoa dela
|
|
|
599). hots, hiztun herri bakoitzaren adierazbehar guztiak hizkuntza bakarraz asebetetzeko bidea hobetsi da han hemen, zenbait erresumatan lehendik indartuz zetorren joera zabalduz, 1800etik hona. Salbuespenik falta ez bada ere tartean (Suitza Belgika Luxemburgo batetik, Norvegia bestetik)
|
bide
hori hartu du hartarako gai izan den hiztunherri europar askok: itxuraz gehienek11 europako arau eta eredu bihurtu da, hainbatean, bilakaera glotopolitiko hori:
|
|
|
Salbuespenik falta ez bada ere tartean (SuitzaBelgika Luxemburgo batetik, Norvegia bestetik)
|
bide
hori hartu du hartarako gai izan den hiztunherri europar askok.
|
|
|
Hamar ondorio, gazi eta gozo – Mikel Zalbide sun larri, hilgarri") esaten dio. ezin urrutira joan gaitezke
|
bide
horretatik, Iñakik berak goraxeago argi esan digun moduan" corpus teoriko bat lantzeko asmoa" baldin badugu; c) jakintza alor horretan diharduten profesionalek, oro har eta azalpen txostenean adierazi ditugun gorabehera eta eztabaida sakon guztiekin, adiera (multzo) jakin batez darabilte nagusiki diglosia hitza. zer irabazten dugu, hortaz, partez antinomiko huts den definizio alternati... hudson en 2001eko diglosia/ biglosia. hamar urte pasa dira ordutik hona.
|