|
2000
|
|
|
Bere proposamenean, pilotalekuan aldaketa handiak aurreikusita zeuden. Pilotaleku zaharra zegoen tokian, beste bi pilotaleku eraiki
|
behar ziren
, bata estalia eta bestea irekia.
|
|
|
Ondotik, uztailaren 4ko 135/ 1994 Foru Dekretua etorri zen, Nafarroako Administrazioan euskarari eman behar zitzaizkion tokiak zertan gauzatu
|
behar ziren
adieraziz. Baina ez zait aski iruditzen.
|
|
|
Behar politikoak eskaturik, norbanako askatasuna eta burujabetza pertsonala babestueta handitu
|
behar ziren
, berrosatutako agintea estatu burujabean zentralizatzeko.Askatasun pertsonalaren ezagutzeak eta horren babesak aginte boteretsu baten beharra sorrarazi zuten.
|
|
|
Gaur egun gutxiengo-egoeran dauden herrien, arazoak?, ezagutzen ditugun moduan, jatorri berrikoak dira historikoki. Esate baterako, Durkheim-ek (1925) nazio-estatubatek bere barnean bizi ziren komunitate eta herrialdeen leialtasunak erakartzekobete
|
behar ziren
ezaugarriak azpimarratu zituen. –Arazo?
|
|
|
Hipotesiak egin ditzakegu.* Teofilori buruzko susmoak eta harekin biziriko esperientziak nahiko durduzagarri etabortitzak ziratekeen auzoentzat, sinbolo azkar baten bidez adierazteko beharra sentizezaten. Mitoak eskaintzen zuen bidea baliatu ahal izateko egin
|
behar ziren
aldaketekez diote irudiari eraginkortasuna galarazten, kasu hartan bederen. Gizonaren sorgintasuna fermuki sinetsia zenean, ezinbestekoa zen sorgin-soinekoa hari janztea, arrasneurrikoa ez bazuen ere.
|
|
|
2 Gai profano, zaileta garaiegiak albora utzi behar zituen predikariak. 3 Sermolarien mintzamoldeak, balio profanoez ez baizik Jainkoaren espirituz landu
|
behar ziren
.
|
|
|
Herentzietan behin eta berriz zatituak, sailak txikiegiak ziren, errentagarritasuna asko murriztuz. Kontzentrazio partzelarioaren beharra zegoen, hau da, partzelak bateratu egin
|
behar ziren
, lantzeko azalera handiagoak sortzeko. Kontzentrazioaren ondoren, baserrien ekonomia hobetu egin zen.
|
|
|
Adibidez, nahiz eta irakaskuntza pribatuan irakaskuntza uniformeari buruzko inongo agindurik ez egon-aldiz, askatasun osoa izango zuten zentro pribatuek, irakaskuntza publikoan gertatzen ez zena-,, las reglas de buena política? nahitaez bete
|
behar ziren
, eta Estatuak bere autoritatea ezarri zuen Konstituzio politikoak onetsitako printzipioen aurkako dotrina subertsiboak irakats ez zitezen134.
|
|
|
Baina, Dávila-k dioskunez,, hasta la ley Moyano de 1857, podemos decir que las escuelas normales no serán concebidas como centros profesionales de formación del magisterio? 227; hots, garai honetara iritsi arte, ez zegoen irakasle-ikasketen inguruko planteamendu globalik, eta, Gil de Zarate-k dioen moduan, urte askotan, irakasle-eskolak sortu arren,, la autoridad suprema carecía de fuerza? 228 1843ko araudian229 ikus daitekeenez, gobernua oinarrizko errealitateaz jabetu zen: irakasle-eskolak sortzea ez zen nahikoa; kontrolatu egin
|
behar ziren
, lan horretaz probintzietako batzordeak arduratuko zirelarik (buru politikoaren begiradaren pean, noski) 230 1845 urterako, oso epe laburrean beraz, estatuko probintzia gehienek beren irakasle-eskolak zituzten (salbuespenen artean Bizkaia eta Gipuzkoarenak nabarmenduko genituzke, Arabak eta Nafarroak berenak zituzten bitartean), prozesu horretan buru politikoak, Estatuko ordezkariak alegia, dinam...
|
|
|
hizkuntza ezberdinek herritarrak bereizten dituzte, edota komunitate ezberdinak-eta hori guztiz arriskutsua da, edo izan daiteke, Estatu-Nazio espainiarraren batasunerako. Horregatik, gizarte-kohesioa sustatzeko nazio espainiarrean sor zitezkeen nortasun-mugak apurtu
|
behar ziren
. Ondorioz, hizkuntza identitate-elementu garrantzitsua den heinean, Estatuaren aldetik jarduera sistematikoa detekta daiteke, besteak beste hezkuntza-sistemaren monopolioaren bidez, herritarrak gaztelaniaren bidez nazio espainiarraren inguruan politikoki soldatzeko (homogeneizatu egiten baititu), Estatu-Nazio espainiarrari identifikazio-oinarri indartsua emango baitzion hizkuntza-homogeneitateak277.
|
|
|
Irakaskuntza publikoaren egoera zein ahula zen ikusteko, oso bitxia da, oinarrizko eskolei dagokienez, legeak egiten zuen bereizketa: legez osoak
|
behar ziren
; posible ez bazen, eskola ez osoak; hau ere posible ez bazen, denboraldiko eskolak.
|
|
|
Hogei urte beteta zituen edozein irakasle tituludunek ireki eta zuzen zezakeen eskola bat (149 art.). Aldiz, bigarren mailako zentroa irekitzeko, baldintza askoz zorrotzagoak bete
|
behar ziren
: Gobernuaren baimena, enpresariaren, fitxa?
|
|
|
Gauza jakina da, edozein hezkuntza-politikak ikuspegi ideologikoari erantzuten diola, eta orduan jokoan zegoena eliteen formazioa zen, gizarte berriaren eraikuntzarako funtsezkoa zen klase nagusiarena hain zuzen. Beste modu batean esanda, Estatu modernoaren eraikuntzaren erronkari erantzuteko, burgesiaren oinarri politiko-ideologikoak finkatu
|
behar ziren
, eta Estatuak kontu handia izan zuen hori horrela gertatu zedin (kontuan izan behar da institutuek Estatuaren aldetik jasotako mimo berezia) 217 Gauza bera esan daiteke goi mailako irakaskuntzari dagokionez, izan ere aurrenekoak, oraintxe bertan genioenez, funtsean zubi-funtzioa betetzen du.
|
|
|
Ez da hau huskeriatzat har daitekeen zerbait, Vilar-ek79 gogoratzen digun bezala, praktika hori XX. mendean jarraipena izan duen haurtzaroaren kutsapen (inpregnazio) abertzalerako tresna izan baita. Hau da, herritar frantsesak fabrikatu
|
behar ziren
, eta, orohar, Iraultza Frantsesak eskolan funtsezko kokagunea aurkituko zuen, aberriarekiko kultu laikoari, hasiera eman ziola esan genezake.
|
|
|
Azken horien artean, 1940tik 1945era euskal milizianoen komunikabide bezala argitaratu zenGu da ri-ren kasua dugu, hain zuzen. Gudari hilabetero atera zen, makinaz idatzita eta multikopien bidez. Haren helburua, euskal erresistentziaren moralari eustea ez ezik, jarraitu
|
behar ziren
lerro estrategikoak eta politikoak ere ezartzea zen. Adibidez, zenbait jelkide alemaniarzalek proposatzen zituzten kolaboratzeko edo negoziatzeko tentazioak saihestu nahi ziren.
|
|
|
Analitikoak ez ziren enuntziatuak, logika eta matematikarenak ez zirenak, Zirkulukoen arabera esperientziarekin lotu
|
behar ziren
, esanahia eduki nahi bazuten behintzat. Enuntziatua gertakari baten aurrean kokatu beharra zegoen, eta azken hau enuntziatuan deskribaturik agertzen zen bezalakoa zenentz aurkitu.
|
|
|
Erkenntnis [Ezagutza] izenaz berbataiatu zuten eta bere xede nagusia filosofian metodo zientifiko berria bultzatzea izango zen. Hau betetzeko, aritmetikan egiten zen moduan, inferentziak jorratu
|
behar ziren
, hots, formulen gainean sorturiko inferentziak. Horregatik, metodo zientifiko honi, hau da, logikari, sarritan kalkulua edo kalkulu proposizionala deritzo.
|
|
|
Eta, ondorioz, ez-zientifikotzat jotzen ziren introspekzioaren terminoak —’borondatea’, ‘sentimena’, ‘ideia’, ‘intentzioa’, ‘joera’ edo ‘disposizioa’, etab.— erabiltzen zituen azalpen edota deskribapen guztiak. Jendeak maiz maneiatzen dituen hitz arruntak, esanahi zehatzik ez dutenez, errefusatu egin
|
behar ziren
zientzian. Filosofiarekin gertatu legez, psikologiak munduko ikusmolde zientifiko berri hau baino haratago igaro nahi bazuen, bere izatea konduktismorantz hurbildu beharra zeukan.
|
|
2001
|
|
|
Horixe dio Euskal Adarra taldeak. Planaren arabera, Medikuntza eta Odontologia Fakultateko ikasketen lehen zikloak euskaldunduta egon
|
behar ziren
eta egun enborreko bi ikasgai besterik ez dira euskaraz eskaintzen. Fakultateko ikasleen heren bat euskalduna da eta irakasle euskaldunak% 5 baino ez dira.
|
|
|
1996 arte, 65 urte
|
behar ziren
pentsio osoa kobratzeko, 35 urteko kotizazioaren ondoren. Toledoko Itunarekin 65 urteko adina eta 35 urteko kotizazioa behar zen; aktiboetan iraunkortasuna bultzatzeko pizgarriak eskaini ziren, eta erretiro partziala hartzen zutenen gizarte babesa hobetu zen.
|
|
|
Donostian genuela erredakzioa eta Iruñean inprenta. Garaiz bidali
|
behar ziren
lan guztiak. Hitzez hitz neurtuta bidaltzen nizkien, bestela ez baitziren gai jakiteko non moztu zezaketen ere!
|
|
|
Aberri Eguna ezin zen ezta aitatu ere. Horrelako hitz guztiak kendu
|
behar ziren
.
|
|
|
Hilerri uhartea da. Kristautasunaren aurreko ohituraren arabera, urez inguratutako toki batean lurperatu
|
behar ziren
hildakoak. Esaten dutenez, modu horretan hildakoaren espirituak aintzira zeharkatu eta herriraino iristea saihesten zen.
|
|
|
Marka afektatuaren jabe den enpresak demanda jarri zuen UCE eta TVEren aurka, UCEren salaketa zuzena ez zela eta TVEk
|
behar ziren
egiaztapenak egin ez zituela uste zuelako, salaketa administratiboa artxibatu egin zela kontuan izanik.
|
|
|
Baina, Verdiren atsekabea ez zen nolanahikoa izan, ez baitzuten kontserbatorioan onartu; alde batetik atzerritarra zelako, Parmako dukerrikoa baitzen, eta ez Lombardiakoa. Beste oztopo bat adinaren kontua izan zen, gehienez 14 urte
|
behar ziren
han izena emateko, eta berak 18 zituen. Gainera, aztertzaileen ustez, piano-azterketa ez zen hain ona izan.
|
|
|
ariketaegiteko eskatu genion: bikoteka hitz multzoetan lekuz kanpo dauden hitzakidentifikatu eta, galdetegiaren laguntzaz testua zelakoa izango den asmatzensaiatuko
|
behar ziren
. Bitartean, beste hirurek, irakaslearen laguntzaz,. Gutunosatu gabea?
|
|
|
IX eta X. mendeetan Mendebaldeko Europa osoan etaNafarroan ere garatu zen nekazaritza-hazkundea. Hazkundeari esker, Iruñeko subiranoek eskura izan zituzten beren hedapenerako eta hartutako lur berrien populaketarako
|
behar ziren
baliabideak.
|
|
|
Amak arrazoia zuen, errenta eta Ikastetxea hilero ordaindu
|
behar ziren
. Eta Goioren itsulapikoa hutsik zegoen beti, txerritxo lodi hura ia egunero abileziaz husten baitzuen bizkarreko zulotik.
|
|
|
Eta klasearen amaieran 67 orrialde hori errebisatzen zuen, ea 67 orrialdeko froga gainditu genuen, era horretan egiten baikenituen zoriontsu bera eta Jainkoa. Eta gero hasten ginen deklinazioen eskailera zailetan gora, nominatiboa qui genitiboa cuius, datiboa cui, akusatiboa quem, edo aditz irregularretan behera, volo, nolo, malo, eta consecutio temporum edo denboraren konkordantziaren arabera antolatu
|
behar ziren
esaldi subordinatuetan zehar, scio quid feceris, badakit zer egin zenuen, sciebam quid fecisses, banekien zer zenuen egina, scio quid facias, badakit zer egiten ari zaren, sciebam quid faceres, banekien zer egiten zenuen, scio quid facturus sis, badakit zer egingo duzun, sciebam quid facturus esses, banekien zer egingo zenuen.
|
|
|
Badirudi, urrutitik begira gaudela, aski soseguz eta aski ustekabean hartu zutela bertakoek iraultza, baita gure burujabetasunari zegokion aldetik ere,
|
behar ziren
eragozpen-bideak Estatu Jeneraletan agertu ondoan. Iraultzazaletu ziren berehalakoan, iraultzaile jantzia hartu zuten behin  tzat, momentu bateko bero-antza aurki epeltzen zitzaielarik.
|
|
|
3 Larramendik nahi zuen euskarak hitz-altxor ugariagoa eta garbiagoa behar zuen izan. Ugaritasunaren bazterrak kanpotik ezarriak zeuzkan, aski baitzuen euskarak, baita gehiegixko ere, erdaraz Real Academiak agertu berria zuen hiztegiari ordain zuzenak ematea hitzez hitz. Garbitasunari zor zitzaizkionak ere kitatu
|
behar ziren
, ordea.
|
|
|
Alferrik bilatuko duzue beragan Europa eta mundu guztia dardararazten hasia zen lurrikararen berririk. Dardarak ez gintuen artean ukitu edo, ukitu bagintuen ere, begi-belarri erneak eta arima urduria
|
behar ziren
zirrara sumatzeko. Bizileku sendoan bizi zen.
|
|
|
Alferrik bilatuko duzue beragan Europa eta mundu guztia dardararazten hasia zen lurrikararen berririk. Dardarak ez gintuen artean ukitu edo, ukitu bagintuen ere, begi-belarri erneak eta arima urduria
|
behar ziren
zirrara sumatzeko. Bizileku sendoan bizi zen.
|
|
|
Gainera, hedabideak paper berezia jokatzen ari ziren berriro gizartearen mobilizazioan. Elkarretaratze eta manifestaziorako deiak egiten zituzten, eta haietan parte hartzeko dei egiten zuten; irudi batzuetatik besteetarako bidaian, gizartean banatzen zituzten egoeraz hitz egiteko erabili
|
behar ziren
argudioak eta aldarrikapenetan bideratu beharreko kontsignak. Hitz batean, iritziaren eta gizartearen jokabidearen" artikulazio" 16 paper garrantzitsua jokatu zuten.
|
|
|
Ermuko espiritua deitu zena alegia. Iritziak eman
|
behar ziren
, albisteak bereizi edo haien tratamendua zehaztu. Oinarrizko hiru ideia hauen gainean eraiki zuten hedabideek beren diskurtsoa:
|
|
|
Sua sobera lanjerosa zen. Erretzeko kemen gehiegi eskatzen zuen eta etxelarren inarrosteko xirminduak, buxkak, egunkari-orrialdeak hauts hiletan metatu
|
behar ziren
aldi oroz.
|
|
|
lekukoa non zeukan ez nezakeen asma eta hark ene gaztelurako zubi hezearen bilatzeko gaitasun eskasa erakutsi zuen hastapenean. Ez naiz oraino segur gauzak
|
behar ziren
zuloetan sartu genituenik!
|
|
|
Nik baino indar handiagoa zuen temoso hark, eta amore eman behar izan nion azkenean. Bederatzietan ur bazterrera agertzeko erran nion, nik eramanen nituela
|
behar ziren
guziak, eta kasu emateko inork ondotik segi ez ziezaion.
|
|
|
Nahiz eta negu gorria izan, ez zen elur urtea suertatu, eta etorri behar zuten jendaki guziak tenorez ailegatu ziren. Egun garbia atera zuen eta apenas zebilen haizerik, baina eguzkiak ez zuen batere berotzen eta xulo guziak ongi tapatu
|
behar ziren
, abenduko hotz isil hura hezurretaraino ez sartzeko. Paio begiluze batzuk ere ikusi nituen, xelataka ate ondoan, ijitoen arteko ezkontza hura ikusteko desiotan.
|
|
|
Formula zatiak bildu
|
behar ziren
egunaren bezperan Steve erailik.
|
|
2002
|
|
|
Emaitzak oso onak izan ziren. PSE-EE sinesten hasi zen 1994ko urrian egin
|
behar ziren
hauteskunde autonomikoetan posible zela EAJ-PNVri irabaztea, edo gutxienez, oso gertu geratzea. Horretan genbiltzan «la caja de los truenos» ireki zenean.
|
|
|
hazkunde industriala eta hazkunde horren lurralde-oreka. Helburuhori erdiesteko, garapen-polo batzuk definitu ziren, hain zuzen ere industria-mailatxikiko lekuetan, non lurra eskaintzen zitzaien inbertitu nahi zuten enpresei, industriarako
|
behar ziren
oinarrizko azpiegiturekin batera, ura, energia, komunikabideak...?. Gainera, dirulaguntzak eta aldi baterako salbuespen fiskalak ere ematenzitzaizkien polo horietan instalatzen ziren enpresei.
|
|
|
Konpondutako estutze aipagarriena, agian, kanpoko sektoreari zegokiona izanzen. Atzerriko kapitalen sartzeak, emigranteek igorritako diru-kopuruek eta turismoak sorturiko diru-sarrerek aukera eman zuten kanpoko merkataritza-balantzarendefizitak kitatzeko eta, horrenbestez, industria-jarduerarako
|
behar ziren
petrolioaren, ekipo-ondasunen eta lehengaien inportazioa areagotzeko.
|
|
|
Donibane Lohitzune inguruko kontserben industria, Mauleko espartinenprodukzioa eta Baionako gunea; dena den, bertako industria gehienak Landetanzeuden. Azken gune horrek industria aeronautiko, kimiko edo elektrikoak biltzenzituen, bertako ekonomian eragin gutxi zutenak,
|
behar ziren
hornidurak etamerkatuak oso urrun zeudelako.
|
|
|
Higadura horren emaitzanagusia etekin-tasaren jaitsiera izan zen. Etekinen bolumen bera lortu ahal izateko, kapital finkoan
|
behar ziren
inbertsioen gehikuntzak zein kapital-ondasunenprezioen igoerak, inbertsioetan lorturiko etekin-tarteak murriztu zituzten. Batzuetan, etekin-tarteen jaitsialdi horiek prezioen gorakadekin konpentsatu zituzten enpresaburuek, eta horrek inflazio-prozesuak ekarri zituen.
|
|
|
Ikatz begetala egiteko beharrezkoa den egurra erruz edukitzeak, burdin meategiak egoteak, behar den energia mekanikoa emateko ur-laster ugariegoteak eta produkziorako bestelako alternatibak bilatzera bultzatzen zuen nekazaritzaren pobreziak, horiek guztiek burdinolak ezartzea sustatu zuten. Instalaziotxikiak ziren, langile gutxi batzuekin eta lurraldean oso banatuak, betiere mugimendurako
|
behar ziren
ur-lasterrak zeuden lekuetan. Ikatza zenbateraino zen eskuragarria, horren araberako produkzioa eta tamaina zuten burdinolek.
|
|
|
Baina trenbidea intereseko osagarriaizan zen Leongo ikatza sartzeko eta oinarrizko burdinak penintsulako beste gunebatzuetara bidaltzeko ere. Gainera, asko hazten ari zen populazio bati eusteko
|
behar ziren
elikagaien parte handi bat trenbidez sartzen zen: Gaztelako iparraldetik, Arabatik eta Nafarroatik sartzen ziren gari eta irinak, Arabako Errioxako ardoaketa Nafarroako Erriberako kontserba begetalak.
|
|
|
Arestian esan dugunez, lehendabizi, Estatuko aurrekontuak oinarri hartuz, Estatuak bere gain harturiko eskuduntzen gastuak batzen dira, eta hortik %6, 24eta %1, 6 da ordaindu behar dena. 1997an kalkulu hori egin ondoren, EAEkokasuan, 4.690,39 milioi euro ordaindu
|
behar ziren
. Baina ondoren, doikuntzak eta konpentsazioak egin behar dira, Estatuak euskal lurraldeetanjasotzen dituen zergen kontura, eta, kenketa bat egiten da; hau da, aurretikEstatuak kobraturiko partea kentzen da.
|
|
|
Bigarren jarreraren buru Mitxelena izan zen. Bere ustez, euskara unibertsitatean sartzea ez zen une horretako lehentasuna; irakasle euskaldunak oinarrizkoheziketan
|
behar ziren
. «Euskal Herriko Unibertsitateetan,(...) ikas-eta irakas-gaidaiteke euskara:
|
|
|
Plangintzaren azken helburua epe erdira irakasgai guztiak euskaraz ematea zen. Horretarakobost urtetan 295 irakasle berri kontratatu
|
behar ziren
, eta beste 146 birziklikatu, klaseak euskaraz eman zitzaten. Xabier Isasiren ustez, 1990eko plangintzak porrotegin zuen, ez helburuak okerrak zirelako, «behar ziren baliabideak eta bitartekoakaintzat ez hartzea eta lehentasunak eta erritmoak behar beste finkatu ez izatea»-renondorioz baino (Isasi, 1997:
|
|
|
I. Euskara-Plana 1990/ 91 ikasturtean jarri zen indarrean. Aipaturiko bi titulazio horietan lehenengo hiru urteetako.derrigorrezko gaiak euskaraz jarri
|
behar ziren
. Helburu hori bete baino lehenago, 1999/ 00 ikasturtean Euskararako II. Planajarri zen indarrean, eta honako hau da oraingo helburua:
|
|
|
Aipatzekoa da isilpeko Etxe-Eskoletatik aparte ikastolen mugimenduaren sorrera garai horietan hasi zela, 1960ko hamarkadan alegia. Horretarako, andereñoakaurkitu
|
behar ziren
, eta euskal irakasleak izan zitezen, Andereñoen Erresidentziaireki zen 1964 urtean Donostian. Euskal Herriak behar zuen euskarazko irakaskuntzan aritzeko irakasleak prestatzeko asmoarekin sortu zen.
|
|
|
NUPeko Gobemu-Batzordeak eskatzen zuenez, euskal talde bat osatzeko 18ikasle
|
behar ziren
gutxienez eta, hala ere, taldeak ezin ziren edonola osatu, titulazio bakoitzean ezin baitziren euskaraz 18 kreditu baino gehiago eskaini. Erabakihoriek euskarari izugarrizko kaltea ekarri zioten, 2000/ 01 ikasturtean Irakasletzaren Diplomaturaz kanpoko titulazioetan 8 irakasgai besterik ez baitziren eman ahalizan.
|
|
|
Foru Parlamentuan, ordea, sozialistekNafarroak bere unibertsitatea behar zuela defenditu zuten. Gehiengo absolutualortu zutenean, sozialistak bere plangintza gauzatzen hasi ziren,
|
behar ziren
legeaketa tresna politikoak sortuz. Talde eskuindarrek ez zuten unibertsitate berriarensorrera begi onez ikusi, Nafarroan beste unibertsitate bat baitzegoen eta kaltegarrigerta baitzekiekeen.
|
|
|
Ekintzen aldetik ere ikasketa bakoitzean plan orokorra ezarri zen, etalehenengo ereduko ikasketetan ertaineko planifikazioa ipini zen, hau da, behinikusi ondoren zein gai eta zein ikasturtetan ipini
|
behar ziren
euskaraz, ikasturtezikasturte zer eta nola sartu behar zen zehaztu genuen, irakasleak ere horren araberaprestatzeko. Oso zehatz egin zen lan hori.
|
|
|
Ekintzen aldetik ere ikasketa bakoitzean plan orokorra ezarri zen, etalehenengo ereduko ikasketetan ertaineko planifikazioa ipini zen, hau da, behinikusi ondoren zein gai eta zein ikasturtetan ipini
|
behar ziren
euskaraz, ikasturtezikasturte zer eta nola sartu behar zen zehaztu genuen, irakasleak ere horren araberaprestatzeko. Oso zehatz egin zen lan hori.
|
|
|
Amorebieta-Etxanoko Udal Euskaltegiaren neurriraketa kontuan izanik, bost irakasle (zuzendaria barne)? antolaketaren aldetik, ikasturtean zehar 9talde eta udakoak
|
behar ziren
.
|
|
|
Material honetako geruza-metaketak sarritan azaleratzen dira gure mendietakogailurretan eta hegietan, eta, gainera, maiz puskatuta edo pitzadurekin. Horrek askoerrazten zuen
|
behar ziren
harkoskoak eta harlauzak erauztea, ganbera txukunak etahandiak eraikitzeko (erraldoiak izatera heldu gabe, noski), edo harlauzak nahikoondo antolatuta dituzten tumuluak metatzeko (Praalata, Igartza Mendebaldea, etab.). Euskal Herriko trikuharri ikusgarrienak (Biasteri inguruko Chabola de laHechicera, San Martin, El Sotillo, La Hechicera, Layaza...; Arabako Mendebaldeko La Mina; Kuartangoko San Sebastian, Gurpide Hegoa; Ziraukiko Txarrakadia... edo harlauza zulatudun hilerriak. Artaxonako Portillo de Eneriz eta La Mina deFarangortea, eta Bianako Longar?) bertako litologian hareharriak nagusi direnlurraldeetan egin dira, eta horretan zerikusi handia izan dezake berak eskaintzenduen harri-formatuak (handiak eta bigunak landu nahi izanez gero) eta azaleramenduen ezaugarriek.
|
|
|
Karrera burokratikoan parte hartzeko, garrantzizko elementuak bete
|
behar ziren
: familia-lotura onak izatea eta senidetasun-erlazioak izatea pertsona famatuenartean edo klientela-sareetan portaera ona izan zutenekin.
|
|
|
Beste era batera esanda, aktore historiko haiek ziurtasunez eta asmamenez zuzendu zuten garapenaren prozesua. Beraz, gizaki haiekgainditzen jakin izan zituzten oztopoak izango balira bezala erakusten zituztentestuinguru historiko ezberdinak; ondorioz, prozesu historikoak ulertu ahal izateko, ahalik eta azkarren ikertu
|
behar ziren
aktore famatu haien biografiak.
|
|
|
Lan hori gizartearenpatroiek bete behar zuten, matxinada izango ez bazen. Bake sozialaren garrantziazkonturatu
|
behar ziren
agintariak; alegia, bake soziala neurririk gabeko etekinakateratzea baino premia handiagokoa zela onartu behar zuten agintariek. Thompson-ekonartzen du hori ez zela aski jende guztia aberastasunean bizitzeko; baina oreka etaelkarren arteko loturarik ez zegoenean, gosea azaltzen zen.
|
|
|
Une horretan, agiriek haiei buruz jasotzen duten ikuspuntua hiribilduekemandakoa da. Horrela, XIV. mendearen bukaeratik aurrera, beraien portaera bizikizigortua izan zen; are gehiago, tiranotzat ere hartu zituzten5 Hortaz, gizarte-ereduberriek beren baztertu bereziak sortu zituzten; gizartean ez zen edozein onartzen, gutxieneko baldintzak beter
|
behar ziren
.
|
|
|
Jauzia emanez, XVII. mendean, historiografian, egiak eta gezurrak kezka bihurtu ziren, eta eszeptikoak ugaldu. Frogak
|
behar ziren
, eta ez uste erdi ustelak. Giro horretan, bazirudien egia eta ezagutza objektiboaketa errefusaezinak azaltzeko gai zela geometria (Pirre Daniel Huet); eta, hortik, eskoziar teologoak (John Craig) eta, besteak beste, Isaac Newton ere, iraganarenikuspegiak aztertzeko historiaren ebidentziak aurkitzeko metodoetan eta arauetansaiatu ziren.
|
|
|
Plangintza horren arabera, Uhin Ertaineko (AMko) eta Uhin Laburreko (LWeko) maiztasunak estatuaren esku geratzen ziren, eta, gainerakoak, berriz, Maiztasun Modulatuan (FMn) kokatu
|
behar ziren
; hala ere, Mugimenduko emisorei Uhin Ertainean emandako kontzesioak errespetatzea erabaki zen. Elizari, berriz, FMko maiztasunak egokitu zitzaizkion.
|
|
|
Monopolio publikoa nagusi izan zen estatu frantseseko irratigintzan 1980ko hamarkadaren erdialdera bitartean, eta kate pribatuak, periferikoak izendatuak? estatu-esparrutik kanpo kokatu
|
behar ziren
, barruan jartzea debekaturik baitzegoen. ORTFk, lehen, eta Radio France delakoak, ondoren, oso berandu hartu zuten programazioa deszentralizatzeko erabakia; beraz, 1945az geroztik, eta ia berrogei urtez, ez zen tokiko edo eskualdeko irratirik egon Ipar Euskal Herrian.
|
|
|
Nola egiten da izozki bat? Hori lortzeko, osagai guztiak ontzi metaliko batean sartu
|
behar ziren
, izotza eta gatz lodia zituen nahasgailu batez inguratuta. Osagaiak nahasi egiten ziren, loditasuna, orea eta testura leuna nahasten ziren arte.
|
|
|
Veneziako iztukua Gainazaletan ehundurak sortzeko erabiltzen den beste teknika bat iztukua da, egoera txarrean edo akatsekin dauden paretetarako egokia, 2 eta 3 mm arteko loditasun lodi bati esker ezkutatu eta disimulatzen baititu akatsak. Dagoeneko nahastuta dauden, erabiltzeko prest dauden, denbora aurrezten duten eta zikinkeriari aurre egiten dioten produktu bereziak daude Horma batean iztuku bat egiteko modu tradizionalean, hainbat produktu nahasi
|
behar ziren
: pintura plastikoa, hondoko geruza gisa aplikatzen zena, eta olioarekin nahasitako beladura.
|
|
|
Fecsa-Endesa konpainiak argi-mozketak iragarri zituen hilaren 18an, asteartea, eragindako kaleetan jarritako kartelak jarriz, besteak beste, Riu Ter kalean eta inguruetan Josep Gusó gozogintzako lantegia kokatuta. Etenaldiak ostiralean (hilak 21) gertatu ziren, goizeko 8:00etatik 10:00etara, eta larunbatean, hilak 22, 14:30etik 19:30era, eta, ondorioz, intoxikazioaren arrazoia izan zen, prestalekua elektrizitaterik gabe utzi baitzuten, eta, ondorioz, kokeen krema egoera onean mantentzeko
|
behar ziren
hozte-sistemak indargabetu ziren. Fecsa-Endesaren iturriek diotenez, gorteek ez zioten eragin gozotegia kokatuta dagoen aldeari, nahiz eta ezin izan zuten bermatu establezimenduko lantegia dagoen kalean eraginik ez izatea.
|
|
|
Hala ere, Valentzia hirugarren postuan dago farmazia-gastuan Galiziaren eta Euskadiren atzetik. Martinek Espainiako Administrazioari egotzi zion botika generikoak «baldorratzeko» eta arazoa konpontzeko
|
behar ziren
neurriak ez hartzeko, «beste alde batera begira, laborategiek eta handizkariek tranpa egiten duten bitartean». Espainiako farmazia-gastuaren buruan dago Espainia; izan ere, osasunari zuzendutako diru guztiaren% 20 da, eta urtean% 10 inguru hazten da, Federazioaren datuen arabera.
|
|
|
Lege berriak 1970eko Ardoaren Estatutu zaharkitua ordezkatuko du; izan ere, haren indarraldia 30 urte baino gehiagokoa zen, eta hori bateraezina zen produktuan zuzenean aplikatzen ziren Europar Batasuneko araudi berriekin. Indarraldi luze horretan sortutako egoera segurtasun juridiko eza eta konplexutasun handikoa izan da ardoaren araudia betetzera behartuta zeudenentzat, kasu batzuetan zaila baitzen zehaztea zein agindu aplikatu
|
behar ziren
. Arau berriak ardoen jatorria eta kalitatea arautzeko mekanismoak ezartzen ditu, baita izendapen eta aipamenak babesteko sistema ere, behar ez bezala erabil ez daitezen.
|
|
|
Ikustekoa zen arbelean idazten hasten  zenean, eta entzun egin
|
behar ziren
haren jardunean garaian garaiko gertakariei buruzko ateraldiak. Berdin zion klasea masa atomikoaz edo Avogradoren zenbakiaz edo elementu  kimikoen sailkapenaz izan:
|
|
|
batzuetan etxe asea eta zabala, beste batzuetan gela estuko eraikina. ...txetan gertatzen den gisa, behin konponketa lanak egin ondoren, aldameneko gelan espero ez genituen arrailak eta arrakalak erakutsian uzten dituena, edo igaronbidea dena zikinkeriaz eta hondarrez (ñabardurarik ez den tokian ñabarduren bila, gure asmakizunetan eskonbroak ere deitu izan diegu zabor pizar horiei) betea utzi dutena, aldez aurretik inor ere ez baita arduratu zabor horien biltzeko han
|
behar ziren
zakuak jartzen eta plastikozko tapizak lurrean hedatzen. Euskararen etxe honetan baten bat ez da oroitu egin beharrekoak egin ondoren kateari ematea guztiz gomendagarria izaten dela urrinaren aldentzeko, eta altzariak ere ongi estali behar direla, euria egitera heldu baldin bada ere.
|
|
|
Bataioetan nola botatzen zizkiguten umeei txanponak, halaxe eskaintzen zitzaizkigun orduan arrepuluts liburuak ere. Lehenbiziko burutazioak eramaten ziren paperera, behin baino gehiagotan jatorrizko hizkuntzaren bokalak ere zein ziren jakin gabe ausartzen ziren batzuk atzerri urruneko liburuak euskaratzen, batzuetan begiak ongi ireki
|
behar ziren
gero eskuetan zenuena euskaraz idatzia zela konturatzeko, ez baitzen hain zaila ortografia eta hitzetan euskararen antz handia-euskara izan gabe-zuen zerbait aurkitzea. Ilusioak, alde batetik, eta egiten genuen hartan sinesteak, bestetik, gainditzen zituen oztopo guztiak, eta Everest bera sokarik gabe ere azpitik goiti igotzeko gai sentitzen ginen.
|
|
|
Ixiar Rozasek ezin izango zuen horrelako libururik egin Arantza Urretabizkaiak bidea zabaldu izan ez balu. Gauza batzuk idatzi
|
behar ziren
aurretik, oinarrizko gaiak, estetikak, ardurak, bestelako gauzak egin ahal izateko geroago. Azken mende hauetan gaztelaniaz idatzi den guztia idatzi ahal izateko, norbaitek idatzi behar zuen El Quijotelehenik, eta idazle bati, Cervantesi, egokitu zitzaion lan hura.
|
|
|
Esaterako, Dumonten ‘De la Propete et de la Sante’ atala Benthamen XI. atalean, ‘Osasuna eta Garbitasuna’ deritzanean, ez ezik, X. atalean, ‘Aireztatzea eta Ariketa’, eta XIII.ean, ‘Denboraren antolamendua’ atalean ere oinarritzen da. Ezinezkoa da jakitea zeinek erabaki zuen, Benthamek ala Dumontek, Idatzi Panoptikoetako zein zati erabili
|
behar ziren
frantsesezko aipamenean, baina argi dago benthamdarrek ikusi zutela II. hitz-atzeak I. hitz-atze teknikoak baino interes orokorragoa zuela. 1791n idazten ari zitzaionean, Samuel Benthamek St.
|
|
|
Urdinez jantzitako hiru gizon garaikurren banaketarako
|
behar ziren
kaxoiak, mahaia eta enparauak igotzen hasi ziren, trajez zegoen gizon batek, besteen lana erraztearren, hutsartea zabaltzen zien goiko soka bien artean.
|
|
|
Ezagutu uste izatea ere ez. Tap gehiago
|
behar ziren
horretarako. Tap tap tap.
|
|
2003
|
|
|
Baina gehiago dago. Egin zen apustua koherentea zen garai hartan ezker abertzaleak zerabilen apustuarekin, Lizarra-Garazi garaia zetorren eta para-erakunde nazionalak indartu
|
behar ziren
, erakunde autonomikoei funtzioak lehiatuz. Jakina, orain alde politiko oso bat kontra du, eta barrutik ere erdi-blokeatuta dago.
|
|
|
Sara izan zen proiektua edo gela zabaldu zuen herri bakarra. Hasteko, eskolako irakasle taldearen adostasuna eta haur multzo gutxieneko bat
|
behar ziren
. Halaber, Herriko Etxearen adostasuna behar zen, eta azkenik, irakasle boluntario bat, hautazkoa.
|
|
|
edonork ahora dezake garaipenen bat edota, kanpainako inertziari eutsiz, azpimarra dezake aurkarien porroten bat, hausnarketaren faserik primarioenean. Emaitza horietatik eratorri
|
behar ziren
argibide politikoak zehazten sartutakoan ordea, gauzak ez dira batere gardenak inorentzat. Batez ere, herri subiranoak, agi denez, egiten zitzaizkion galderei ez baizik beste batzuei erantzun dielako.
|
|
|
Euskaldunok normaltasun konplexua izan dugu. Nobelak idatzi
|
behar ziren
eta nobelak idatziz konplexua uxatu genuen, nonbait. Orain saioaren garaia da, saioak idatzi behar omen dira.
|
|
|
Gisa horretan, protestantismoaren bi asmatzaile nagusiek kentzen zizkioten Estatuari erlijioaren gain jarriak zituen bere oinarri teologikoak eta, ondorioz, Estatuaren eta Elizaren harremanak berrikusi
|
behar ziren
osoki.
|
|
|
Eta, ondorioz, pentsatzen zuten gizon bakoitzaren libertateak mugatu behar duela edozein estatu, eliza edo erakunderen boterea. Jabego pribatua eta tolerantzia izan
|
behar ziren
, haien ustetan, giza askatasunaren berme nagusiak.
|
|
|
Basa hizkuntza horiek guztiak
|
behar ziren
beraz lehenbailehen baztertu, Nazioaren eta Libertatearen mintzaira bakarrari, hots, frantsesari lekuaren uzteko.
|
|
|
Kontsejuak funtzio ugari zituen, horietako bat zen beraiek jartzen zietela prezioa eguneroko bizitzan
|
behar ziren
artikuloei. Erdi Arotik eman ziren ordenantzak Gasteizen, 1417an, 1457an, eta 1486an ordenantza berriak eman ziren, 1747ra arte mantendu zirenak.
|
|
|
Hegaztiak garestiak ziren eta ehizako produktuak ez ziren gehiegi agertzen merkatuan. Ostatuak onak ziren, baina sua preziotik kanpo zegoen, hirian egurra lortzeko arazoak baitzeuden (kanpotik ekarri
|
behar ziren
, Agurainen ere arazoak zeudelarik). Zitu gehiegirik ez zegoen, abuztuan bakoitzak bere etxekoa izango zuen oraindik (garagarra egunero erosiz merkatuan ez zegoelako).
|
|
|
Maurice Strong kanadarrak Stockholmeko eta Rioko biltzarren presidenteakzioenez, Brasilgo batzarrean Brudtland Txostenaren proposamenak praktikarapasarazi
|
behar ziren
. Une politikoa ezin aproposagoa zen.
|
|
|
Konpromisohoni tarifikazioa deitu izan zaio eta berehala sartu zen indarrean. Arantzelak ezziren babes-neurriak baliokideak ziren arantzelekin ordezkatu
|
behar ziren
. Herrialdeek (batez ere Iparraldekoak) baliokidetza zehazteko prozedurak sarritan nahitapuztu zituzten, arantzel berriaren bitartez aurreko babes-neurriak baino maila garaiagoan babestuz barne-produkzioa.
|
|
|
Lehenengo puntuak UEUren helburuak zituen hausnarketa -gai, bigarrenak helburu horiek lortzeko bideak eta hirugarrenak UEUren kokapena eta egitura. Ekarpenak UEUren bulegora bidali
|
behar ziren
irailaren 20rako. Ekarpen bakarra gorde da UEUren agiritegian, Txillardegik txosten ofizialei egindako ñabardurekin bidalitakoa.
|
|
|
Gizarte-presioa sortu behar zen unibertsitatea euskalduntzeko eta, lan horretan, ikasleek, irakasleek eta euskara-batzordeek emandako sakakadaz gain, UEU bera presio-taldea izan behar zen. Eskakizunak eta kritikak ez ziren mugatu behar euskalduntze-prozesura, LRUk zekarren unibertsitate-eredura ere zabaldu
|
behar ziren
.
|
|
|
Euskal Unibertsitatea lortzeko ezinbestekoa da oinarrizko materiala euskaraz egotea, nahiz eta beste hizkuntza zientifikoak ezagutu eta erabili behar diren. Liburuez gain, bideoak ere landu
|
behar ziren
. UEUk, lan asko eginda izan arren, bide luzea zuen aurretik helburu horretara iristeko.
|
|
|
Bi, UEUren ekitaldiak Euskal Herri osora zabaldu. Bide horretan, Iruñeko ikastaroez gain, Ipar Euskal Herrian antolatu
|
behar ziren
berriro; Nafarroan bertan urtean zehar irakasleen prestaketarako ikastaro bat antolatu nahi zen eta antzeko zerbait egin behar zen EAEn. Ekintza horietaz gain, bildutako batzuek beharrezkotzat hartu zuten Euskal Unibertsitatearen kontra egindako kritikak salatzea; eta, horretarako, agiri bat idazteaz gain, batzorde bat sortu behar zen unibertsitateetako zuzendaritzekin hitz egiteko.
|
|
|
Azkeneko bi atalek lotura zuzena zuten UEUren antolaketarekin. Zeuden sailak sendotu eta berriak sortu
|
behar ziren
; zientzia espezializazioan oinarritzen zelako, baina beraien arteko komunikazioa itxi gabe, diziplinartekotasuna bilatu behar zen, ahal zen neurrian. Beste atal batzuetan azpimarratu zen moduan, hemen ere, sailen irekitasuna eskatzen zen, eta hori lortze aldera, euskaraz lanean ari zen ahalik eta jende gehien biltzea izan behar zuten jomuga.
|
|
|
Hazten ari zen erakundea zen UEU, eta horrek kudeaketa-eredu egokia eskatzen zuen, azkeneko urteetan ikusitako zenbait hutsune eta gabezia konpontzeko. Egindako proposamenaren arabera, administrazioa eta irakaskuntza bereizi
|
behar ziren
. Sailburuak arduratuko ziren irakaskuntzaz, eta administrazio-batzordea sortu behar zen UEU-ren azpiegitura finkatzeko eta eraginkorrago egiteko.
|
|
|
Hirugarren puntuaren eztabaida, UEUren kokapena eta egitura, ezinbestean, aurreko bi atalekin nahastu zen. UEUk erakunde ofizialekiko (politikoak zein unibertsitarioak) autonomia gorde behar zuen, baina garaiko legeek eskaintzen zituzten aukerak baliatu
|
behar ziren
. UEUren instituzionalizaziorako bide egokiena institutu interunibertsitarioa bilakatzea zen, kontuan harturik UEUren espiritua eta funtzionatzeko modua unibertsitarioa eta publikoa zela.
|
|
|
Horretarako, harremanen azpi-batzordea sortu behar zen, Baleren Bakaikoa, Koldo Gorostiaga eta Joseba Agirreazkuenaga izan ziren horko kideak. Edozein kasutan, UEUk egokitze juridikoa landu behar zuen eta horretarako beharrezkoak ziren estatutuak eta memoriak prestatu
|
behar ziren
.
|
|
|
Anaitasuna-n Jose Ramon Etxebarriak idatzi zuen. Haren iritziz, UEUren honako hutsune hauek nabarmendu
|
behar ziren
:
|
|
|
UEUren etorkizunari buruz galdetuta, zenbaitek herritar arruntengana hurbildu beharra azpimarratu zuten; horretarako, ikastaroak udatik atera
|
behar ziren
eta beste toki batean egin. Gehiago ziren, UEUren etorkizuna unibertsitate ofizialarekin harremanetan ikusten zutenak, nahiz eta modu desberdinetan irudikatu.
|
|
|
Horien artean proposamen desberdinak egon ziren. Itziar Eizagirreren iritziz, loturak indartu
|
behar ziren
, unibertsitate publikora, elebitasuna eta «UEUren izpiritua (Uztaritzeko manifestuaren arabera) eramateko». Patxi Uribarrenek unibertsitate ofiziala salatu zuen, ez ziolako tokirik ematen ez euskarari, ezta euskal kulturari ere; baina, era berean, batzar handi bat egin behar zela uste zuen, dei pertsonal batekin, «UEU eta Euskal Herriko Unibertsitatea nola bide batera ekarri ikusteko».
|
|
|
Bilerako gaia UEUren Kontseilua osatzea zen. Bertan bildutakoen iritziz, izen-zerrenda luzea egin ordez, UEUren premien araberako lan-batzordeak osatu
|
behar ziren
eta batzordeetako kide guztiek osatuko zuten Kontseilua. Batzorde bakoitzak ordezkari bat izendatuko zuen eta ordezkariek, idazkariarekin batera, Batzorde Koordinatzailea osatuko zuten.
|