|
2000
|
|
|
Arazoaren muina eta giltzarria puntu amankomun bat bilatzean datza. Kontuan hartu
|
behar dugu
euskal gizartea ez dela euskal nazionalista, anitza dela, eta espainol nazionalismoa gero eta oldarkorragoa izango dela. ETAren indarkeria desagertzen joaten den neurrian espainiar oldarkotasuna haundituz joango da.
|
|
|
Amankomunean egin
|
behar den
euskal kulturaren genoma deszifratzeko eta ondo-rentransmititzeko eginkizunean, neure ahaleginak egin ditut denon ikuspegia za-baldu etaargitzeko asmoz, kromosomen katearen parekotasuna ekarriz. Euskal kulturaren arloanbete-betean lan egin duen Txillardegiren omenez prestatu dut aspaldi honetan nuenhausnarketa.
|
|
2001
|
|
|
Motore berri bat jarri
|
behar diogu
euskal autogobernuaren ereduari. Erabakitzeko gaitasuna da motore hori.
|
|
|
Besterik ez dago. Euskal kulturak indarra eduki
|
behar du
euskal hiri horretan.
|
|
|
Kontuan eduki behar genuke, haatik, euskarazkoez gainera, euskararekikoak eta Euskal Herriarekikoak bilatzen dituztela horiek, nahiz edozein erdaratan eginak izan. Ez zaie, halere, izan duten eragina ukatu
|
behar
euskal gaietara jendea makurtzen eta makurtu-makurtzekoei sarbideak prestatzen.
|
|
|
Horren harira, txalotzekoak dira, gure ustez, bestelako ekimenak. Horien artean aldarrikatu
|
behar
Euskal Idazleen Elkartekoa, euskarazko prosa zientifikoan aurreratzeko asmoarena. Horixe izan daiteke biderik egokiena, euskaraz dugun tradizioa berreskuratu eta premiaberrien aldetik egokitzea.
|
|
2002
|
|
|
Txikienek, mapa egiten ez zekitenez, lore bat edo txori bat erabiliz irudikatzen omen zuten Euskal Herria. Lortutako ondorioen arabera, Europako haurren gehiengoak baino nortasun errealitate zailagoari aurre egin
|
behar diote
euskal haurrek, bi nazio kontzeptu arrazional baina kontrajarriak daudelako hemen eragiten, eta hori haurrek jaso egiten dutelako.
|
|
|
Hari beretik tira eginez, Armentia ikastolak orain arte egin duen bidean euskara eta euskal kultura beti presente egon dira, «horretarako dauden traben gainetik pasatuz eta gure bidea eginez". Antolatzaileen ustez," garbi daukagu ikastola bere osotasunean eratu behar dugula, hau da, ezartzeko falta zaigun etapa-DBH-ahal den modu egokienean martxan ipini
|
behar dugula
euskal irakaskuntzari gure ekarpena egiteko».
|
|
|
Horretarako, soberanismoak gaur egungo bere alderdien esparrua eta esparru soziala berregituratu behar ditu. Soberanista sozialdemokratetatik ezker muturrekoetarako tarte zabala biltzeko gaitasuna adierazi
|
behar du
euskal soberanismoak, aurrekaririk gabeko mugimendu batean,-Ezker Abertzalekoei HBren hasierako gomutak ekarriko badizkie ere-baina hauteskundeetan alderdi bozkatuena izateko anbizioarekin. Bitarteko egiturak (Batasuna, EA, AB... agian baita ere ELA eta LAB sindikalgintzan) trantsiziozkoak ikusten ditut, edota instrumentalak.
|
|
|
Non zerbitzu-dendak? Eta non euskaldunak gizon izateko
|
behar duen
euskal giroa eta arnasa. Eta nola itsatsi hainbeste erdaldun gure Errian?».
|
|
|
Dena den, kupoa ez da urtero bere osotasunean kalkulatzen. Bere sorreratikKontzertuan jasotzen denez, bost urterik behin negoziatu
|
behar da
Euskal Administrazioak Estatuari ordaindu behar dion Kupoa ezartzeko metodologia. Bost urtehorietako lehenengo kupoa oinarri gisa erabiltzen da hurrengo urteetakoa kalkulatzeko.
|
|
|
Bere eraikin propioak, bere leku fisiko propioak
|
behar ditu
Euskal Unibertsitateak.Ez da ghettoa erreibindikatzen dudana. Umea jaiotzea umekia eraikin propioarenjabe egitea da.
|
|
|
Eta zergatik bosturtekoak ordaintzen ez dizkidaten galdetzen baldin badut, erantzuna oso antzekoa da; hala ere, euskaraz aritu
|
behar dugu
euskal testugintzan, geure borondatez.
|
|
|
3 Unibertsitatearen lege propioa
|
behar da
Euskal Unibertsitatearen SistemaOsatua bideratzeko, finantzazio-sistema egokiak sortzeko eta kudeatzekotresnak arautuz. Interesgarria izango litzateke lege horretan Euskal Herrianberton eta kanpoan ere dauden euskaldunak unibertsitatean euskarazsartzeko bidea izateko Urruneko Euskal Hezkuntzaren Unibertsitatea sortzea eta zabaltzea, sistema integratu batean sor daitezkeen euskal unibertsitateak eta euskal unibertsitarioak lotzeko helburuaz, hezkuntza birtualeanzein presentziazko irakaskuntzan, batez ere ikerkuntza, irakaskuntza etakultura euskaraz bultzatzeko.
|
|
|
Gauza bat baita euskara batuaren eredua irekia izatea, ahalik eta aberatsena egitea euskalkietako aberastasun eta desberdintasunak ereduaren barnean sartuz, eta beste zerbait, aski diferentea eta aski kaltegarria, nahaste hori zentzugabekeria bihurtzea. Ez da zalantzarik hango eta hemengo euskal mintzoek eskaintzen dizkiguten baliabideak gureganatu behar ditugula, eta euskara batua deitzen dugun hori ongi hornitu
|
behar dugula
euskal hitzak, euskalki batekoak nahiz bestekoak izan, baztertu gabe. Hori hala da, baina horrekin batera bistan da aberastasun hori kudeatzen eta gobernatzen jakin behar dugula, sukaldean janariarekin egiten dugun gisa:
|
|
|
Euskara Batuarenibilbide laburrean —35 urte ozta-ozta—, gauza asko egin izan dira, egia da, baina askoz gehiago
|
behar dira
Euskal Unibertsita tearenoinarriak jartzeko. Unescoren azken adierazpenetan euskara desagertzekoarriskuan dagoen hizkuntza gisa hartu da. Hori horrela da, euskara desagertzeko arriskuan dago.
|
|
|
Euskal gizartea ren eragileen artean, Udako Euskal Unibe rtsita teaz gain, gutxienez, Euskaltzaindia, Eusko Ikaskuntza, Ikastolen Elkarteak, euskararen munduko erakunde gehienek edo Kontseiluak ordezkatutakoek eta abar egon behar lukete unibertsitatearen proiektua bideratu ahal izateko. Gizarte erakunde hauek osatu
|
behar dute
Euskal Unibertsitatearen Kontseiluaren nukleo gogorr a. Erakunde horiez gain, langile sindikatuak eta enpresarien ordezkariak ere bertan inplikatu behar dira.
|
|
|
3. Euskal Herri osoan garatu den ikastola sistemaren erpin bilakatu
|
behar du
Euskal Unibertsitateak. Euskara oinarriizango duen hezkuntza sistema osaturik geratuko da, baina beste hizkuntza garatuak baztertzeke, batik bat ingelesa.
|
|
|
Gure ustez euskaraz irakatsi, ikasi eta ikertu
|
behar duen
Euskal Unibertsitatea osatu behar dela guztiz argia da. Horrela, erre fe rentzia, eredu bat izango genuke, bere helburuak elebitasunean jartzen dituztenek nora begiratu izango lukete, ez baita elebitasun hitz ponpoxoarekin euskalduntasuna bermatzen, areago oraindik euskara hutsaren hurrengoa den Deustun, UPNAn, Opusen, MCCn...
|
|
|
euskal unibertsitateak, zerbait izatekotan, lehenik eta behinUnibertsitatea izan behar du, ahalik eta unibertsitaterikonena Europa mailan, geure kondizio ekonomikoak eta politikoak kontuan hartuz. Irakasle onak ez dira goizetik gauera sortzen eta, nire ustez, oraindik bide asko egin
|
behar da
euskal irakasle onak sortzeko. Egia da euskal irakaslegoa kopuruz handitu dela azken 15 urte hauetan, premia larriei erantzuteko, baina orain kalitatean hazi beharko luke, honetarako neurri egokiak eskainiz nazioarteko ikerketan sar dadin eta aurrera egin dezan.
|
|
|
Beraz, euskaldunok ere goi mailako ikasketetan euskaraz egiteko eskubidea dugu. Ho rrela, euskal hezkuntza komunitateak duen hutsunea bete
|
behar du
euskal unibertsitateak.
|
|
2003
|
|
|
Oso kaltegarria litzateke. Gizarteari dagokionez, konstatatu egin
|
behar da
euskal gizartea oso anitza dela; euskaltasuna bizitzeko hamaika modu dago Euskal Herrian. Zentzu horretan, edozein eszenatoki politiko berrik sektore askotan mesfidantza ugari sor dezake.
|
|
|
Azken diskurtso horretan, antagonismoa deitu diogun diskurtso horretan, sakontzea eta luzatzea da lan honetan interesatzen zaiguna, diskurtso hori globalizazioaren aurkako mugimenduaren barruan sortu dena delako, hain zuzen ere.Globalizazioa interpretazio kontrajarriak, positiboak eta negatiboak, onartzen dituenfenomeno gisa hartzen duten iritzien aldean, diskurtso hau bestelakoa da, etainterpretazio kontrajarri horiekiko jarrera hartu eta herri bezala irauteko politikakgaratu behar direla aldezten du. . Gure jarrera da negatiboegiak diren jarreretatikihes egin behar izatearena, baina jakina, eragin handia sortuko duten aldaketak gertatuko badira ere, ez dugu pentsatu
|
behar
euskal nortasuna galdu egingo denik... Ez dago beste biderik! Beste era batera esanda, argi dago globalizazioaren alde positiboak aprobetxatu eta negatiboak ekiditen ahalegindu beharra dagoela eta horrekestrategiako neurri batzuk hartzea eskatzen du? (P.
|
|
|
Unibertsitateko Euskal Kultur Taldeen iritziz, barrutiak honako ezaugarri hauek izan behar zituen: autonomia, ikasketa--plan berezituak, irakasleria propioa osatzeko aukera, beharrezkoak ziren fakultate guztien sorrera, lurraldeen arteko oreka eta euskara unibertsitateko maila guztietara zabaltzea, ikasgaiak euskaraz eta gaztelaniaz eskainiz1 Euskal Unibertsitateak Hego Euskal Herriko lau lurraldeak batu
|
behar zituen
Euskal Barrutiaren aldeko gehienen iritziz, mendeetako zatiketa eta euskaldunen batasun eza gainditzeko lehen urrats modura2 Aldarrikapenaren aurkakoek bi arrazoi azaldu zituzten beren jarrera argitzeko: Nafarroa ezin zela euskal barrutian sartu eta barruti bakarrak Araba eta Gipuzkoa Bilboko Unibertsitatearen menpe jarriko zituela.
|
|
|
Santamariaren 1974ko hitzak erabiliz, Unibertsitateak Euskal Herriaren kulturazaleen gosea ase behar zuen, azken horiek «behar duten buruzko janaria ematen ez dienean, beste kultura baten bila joan behar dute hauek, nahiz ta nahiez»10 Edozein kasutan, unibertsitate osoa izan behar zuen (fakultate klasikoak izango zituen, eta Euskal Herriari eta munduko beharrei zegozkien ikerketa-guneez hornituta) eta Euskal Herriaren berezko ezaugarriak (hizkuntza, legedia, historia, bizimoduak eta abar) aztertuko zituzten, beste edozein unibertsitateren ahalmenekin11 Bazeuden, aldiz, funtsezko desberdintasun bi: zein harreman izan
|
behar zuen
Euskal Unibertsitateak indarrean zegoen Unibertsitate ofizialarekin eta zein zen euskararen tokia eredu horretan.
|
|
|
eta. Euskal Herriaren Unibertsitatea?. Bestetik, Mitxelenak, testua ezagutu ondoren, era gordinean azaldu zuenez, idatzi horretan ez zen zehazten zer bide hautatu
|
behar zen
Euskal Unibertsitatea lortzeko, ez eta Euskal Herriak zeraman borrokan non kokatu behar zen Euskal Unibertsitatea.
|
|
|
eta. Euskal Herriaren Unibertsitatea?. Bestetik, Mitxelenak, testua ezagutu ondoren, era gordinean azaldu zuenez, idatzi horretan ez zen zehazten zer bide hautatu behar zen Euskal Unibertsitatea lortzeko, ez eta Euskal Herriak zeraman borrokan non kokatu
|
behar zen
Euskal Unibertsitatea.
|
|
|
-Gurasoak ez dira horren errudun, azken batean haiek ez dira hemengo problematikaren jabe. Baina zer esan
|
behar dugu
euskal autonomi erkidegoan dauden aholkulari prestuez?. Sarri entzuten dugu komunikabideetan erkidegoko eskola publikoari egiten zaizkion laudorioak.
|
|
|
Bizitasunetik egin
|
behar da
euskal kulturgintza. Bizitzeko ez badu balio (eta bizitza ez da merkatua soilik, baina merkatua ere bada) ez du balio.
|
|
2004
|
|
|
hiritar guztiak nazioko kide izatean. Ez da ezberdintasunik izan
|
behar
euskal hiritartasuna eta nazionalitatea nahi ditugun pertsonen artean. Horretarako gizarte integratua eraiki behar dugu.
|
|
|
ETAk desagertu
|
behar du
euskal gizartearen eta ezker abertzalearen beraren arbuio gero eta handiagoa jasotzen duelako. ETAk azken urteetan ezker abertzalearen zatiketa, ahulezia eta sufrimendua ekarri ditu.
|
|
|
Iñaki Beobideri egindako elkarrizketak bere bizitzako urratsik aipagarrienak jasotzen ditu, hala nola Jarrai antzerki taldean izandako esperientzia, prentsan eta irratian egindako kazetari lanak, disko eta liburu argitalpengintzan burututako ekimenak edota euskal telebistaren sorrerari egin zion ekarpena. Eta horiei erantsi
|
behar zaie
euskal kulturaren esparruan azken hamarkadetan izan diren aldaketa eta aurrerapenei buruz eskaintzen duen elkarrizketatuaren ikuspegia.
|
|
|
385 Aitor Zuberogoitia: Sistema erreferentzial propioa eskaini
|
behar du
euskal prentsak, Egunero, 2003/3/26.
|
|
|
Euskara hutsezko hedabideak
|
behar ditugu
euskal esparru komunikatiboaren izena eta izana bat etorriko badira, eta, berebat, erreferentzialtasunaren388 auzian hizkuntza ez da esparru-izaera berezi horren kanpotik dabilen osagarria, barren-barrenetik taxutzen duen muina baizik. Komunikazioaren eremuan ere, bestetan bezalatsu, hizkuntza ez da informazioaren erreferentzialtasunetik landa dabilen lanabes mekaniko soil-soila, horren barren-barreneko elementu eratzailea baino.
|
|
|
Epelak ere hasi omen ziren berotzen egun haietan: . Epeletik gora egin
|
behar luke
euskal gizarteak ere, herri honen eraikiera zinez zein hizkuntzatan eta ze modutan ehundu nahi duen argi adieraziz. Eta epeletik gora jo behar lukete Erakundeek?. 414 Bihotz-taupadak bizkortu eta euskaltzaleen odola borborka.
|
|
|
Ezin dugu geure izatearen giza esperientzia geure hizkuntzaren altzotik eraiki: idazle oriotarrak dotore asko dioskun legez, geure mundua irudikatzeko eta pentsatzeko
|
behar dugun
euskal diskurtsorik ezin dugu eraiki. Euskal hizkuntzaren sena darion iturria itxi egin zaigu, eta erdararen makulurik gabe ezin gara gizaki oso izan.
|
|
|
Zeren argitan azaldu
|
behar dugu
euskal hiztunaren gaitasun komunikatiboaren, esan nahi eta ezin esana?. Zeri zor zaio euskarazko trebetasunetan komunikazioaren berbaldia behar bezala taxutzeko daukan ezina?
|
|
|
Kulturaren garai bateko irudiak eta lekuak zenbateraino balio digute egungo dinamika ekonomiko honetan? Nola uztartu
|
behar ditugu
euskal kulturaren izaera minorizatua eta merkatuaren etekin-logika?
|
|
|
Beste horrenbeste esango nuke euskal kulturari buruzko problema honetan ere: kulturaren balio sozialak eta etikoak gogoan izanik, eta gogoan ez ezik egitezko jardunetan hezurmamitzeko ahaleginak eginez, kultura-korronte nagusien plazan egon
|
behar du
euskal kulturak bere adarretan banaturik, hor egoteak dituen eskakizunak zein diren jakinda ere. Ez dezagun euskal kulturaren plazan moralaren irizpidea bakarrik baliatu, boterearen ahalmenik gabe ez daukagu-eta zer eskuraturik.
|
|
|
Kontzeptu batzuk argitu izanak ez baitigu korapilo hori askatzen besterik gabe: nolako harreman-eratan uztartu
|
behar genituzke
euskal izatearen izari kulturala eta politikoa. Kulturaren dimentsioa politikaren aterperik gabe kulturalismo hutsa izateko bidean sartzen bazaigu, beste horrenbeste gerta dakioke politika egiteko moduari.
|
|
|
Hor arreta berezia eskaintzen zaio historia abertzalearen eta ikasleak nazionalista bihurtzeko arriskuaren polemikari, ondorioztatuz guztiz egingarria dela euskal historia irakastea xede adoktrinatzaile dogmatikoak saihestuz. Nolanahi ere arrazoi bat egon
|
behar du
euskal historia irakasteko. Eta justifikazio hori euskal historia gure jendartean presente dagoen identitateetako bat aintzat hartzetik deribatzen da, identitate hori batik bat euskararekin erlazionatuz, ez ideologiekin.
|
|
|
Zein balio transmititu
|
behar ditu
euskal historiak. Berehala aipatuko dudan, euskal?
|
|
|
Baina bada zerbait, bere gisara, Euskal Erkidegoko Kultura Sailak egin ezin duena. Euskal Kulturaren Plana planteatu
|
behar dugunak
euskal kulturan dihardugun elkarteak gara, euskararen lurraldeetan, euskararen lurral deen administrazioetan; Euskal Herrian dihardugun elkarteak, bazkunak, kooperatibak, enpresak, hiritarrak. Kulturaren euskal plana euskal kulturaren plana izatera irits dadin, geuk ere erabaki egin behar dugu hogeita bost urtebarru gaur ezinbestekoa dena eginda egon dadin zein urrats eman behar dugun.
|
|
2005
|
|
|
\-Informazio gardena eman behar da. Jarrera aldaketa
|
behar da
euskal ogasunen aldetik, zeren orain ezkutukeria baita nagusi.
|
|
|
Baina lehentasun hori gutxietsi gabe, biderkatu egin
|
behar da
euskal sortzailearen oihartzuna erdal-munduetan. Arrazoiak, asko, nire iritzian.
|
|
|
Horregatik, berriro azpimarratu dut, Ezagutzaren Gizartearen aurren-puntan aritzeko prestatu
|
behar duela
euskal idazleak, eta orokorrean, euskal sorkuntzak-edozein arte-molde dela-.
|
|
|
Horregatik, ezagutzaren gizartean egon
|
behar badu
euskal idazleak, dagoeneko neurri batzuk eta metodologia batzuk onartu beharrean gaude.
|
|
|
Nafarroan eta Iparraldean, ordea, ezinbestekoago dugu, hemen baino, oraindik, sorkuntza bultzatzea. Sorkuntzara emanak daudenak-direla musikari, antzesle, idazle…\-izan
|
behar dutelako
euskal kulturari eutsi nahi dion giza-taldearen erreferente.
|
|
|
Ziega zuloko isiltasunera kondenatu dituzte. Haien ahotsa entzun
|
behar dugu
euskal gizartearen ahotsarekin bat eginez.
|
|
|
Hala ere, onartu beharra dago Lasagabasterren ikuspegia gehiegi lerratzen zela XIX. mendeko eleberri errealista horren ezaugarrietara. Izan ere, gaurko ikuspegitik onartu
|
behar dugu
euskal eleberrigintzan izan diren estetikek modu batean edo bestean bere egin dutela errealismorako joera, bakoitzak asmo eta ikuspegi diferenteekin, berez errealismoa literatura barruan kontzeptu konplexua dela onartzera eraman gaituena. 90eko hamarkadako errealismoa, beraz, askotarikoa izateaz gain, 80ko hamarkadako joera nagusien aurrean izandako berrindartze gisa ulertu behar dugu.
|
|
|
Baina ez da urteen kontua bakarrik aintzat hartu
|
behar dena
euskal kaze taritza historikoan, nahiz hori ere bai (dAbbadiek ere beste 25 bat urtez ida tzi bide zuen, B. Adémak eta J. Etxeparek 30 batez gutienez, etab.). Hiriart
|
|
|
Bidea egin
|
behar du
euskal idazleak, etorriko zaionari (ospeari?, arrakastari?, mespretxuari?, axolagabekeriari?) erreparatu gabe. " Sakrifikatu" egin behar du.
|
|
|
Gara-n edo Berria-n, aurkezten diren ia liburu guztiei eskaintzen diete ia orribete. Oraindik leku gehiago
|
behar du
euskal idazleak hedabideetan?
|
|
|
zein da idazlearen funtzioa? Ze leku izan
|
behar du
euskal idazleak, euskal artistak, euskal gizartean (halakorik bada). Izan nadin zehatzagoa:
|
|
|
Horregatik, telebistak, kirolak eta turismo masifikatuak ez diotela gure adimenari borroka irabazi frogatzeko, euskal idazleak irakurle asko behar ditu. Horregatik, inork gomendatu ez zion lan bakarti eta isila egiteko bezain burugogorra izan delako, batzuetan bere lana aintzat hartua izan dadin
|
behar du
euskal idazleak.
|
|
|
Lerro solteak geratzen zaizkit buruan: " euskal idazleak kariño asko behar du"," telebistak, kirolak eta turismo masifikatuak ez diotela gure adimenari borroka irabazi frogatzeko"," euskal idazleak irakurle asko behar ditu"," batzuetan bere lana aintzat hartua izan dadin
|
behar du
euskal idazleak"... Literatura gure kontzientzien lasaigarri da (hori ere bai) etaes ke rrak eman beharko euskal idazleei egindako lanagatik...
|
|
|
" euskal idazleak kariño asko behar du"," telebistak, kirolak eta turismo masifikatuak ez diotela gure adimenari borroka irabazi frogatzeko"," euskal idazleak irakurle asko behar ditu"," batzuetan bere lana aintzat hartua izan dadin behar du euskal idazleak"... Literatura gure kontzientzien lasaigarri da (hori ere bai) etaes ke rrak eman
|
beharko
euskal idazleei egindako lanagatik...
|
|
|
Hurrengo ilarakoak baino gehiago dira, arrazoi bakar bategatik, alegia, hemen daudela ISBNdunak noski, baina baita ere nortasun-agiri hori gabe merkatuan bizirik dauden tituluak. Kontuan eduki
|
behar da
euskal argitalgintzan badela edizio agente asko liburu kontutan" profesionala" ez dena: holakoak ISBN emateak kezkatzen ditu gutxien.
|
|
2006
|
|
|
euskarazko hedabide bati bizkar ematen dion euskaldun alfabetatuak ez dio bizkar ematen euskarari, baizik eta hedabide horri. Asmatu
|
behar dugu
euskal hiztun horiek produktu horiei bizkarrik ez ematen. Hedabideak klabe horretan jartzea funtsezkoa da eta irtetea betiko eztabaidatik, diru laguntzak gora eta behera.
|
|
2007
|
|
|
EKEren egitasmoa zen" euskal lurraldeko politika kulturalaren egitura nagusia eta mugiarazlea" izatea. d’ouvrage) da aginteak zerbait eginarazten duelarik eta obralaritza (maîtrise d’oeuvre) langileak obratzen duelarik. Beraz erakundeek eta tokiko aginteek erabakiak hartzen dituztelarik, ekek parte hartu
|
behar du
euskal kultura aipagai delarik. kultura egitura publiko asko badira: Baionako eta Akitania hegoaldeko agertoki nazionala, Baionako kontserbatorioa, Biarritzeko zentro koregrafikoa, eskualdeko eta departamenduko kultura sailak eta arte bulegoak. egitura horiek diru publikoa darabilte, euskal kulturari tarte ttipia eginez.
|
|
|
Fiskaltza Espainiako Estatuaren eskumena zen, baina ezarritakoaren arabera, euskal erregioak akzio publikoa sustatzen zuten legelarien esku utz zezakeen organo autonomoen interesak Auzitegietan babestea. Bestalde, Euskal Herriko Auzitegi Nagusiak berezko jurisdikzioa izango zuen arlo zibil eta administratiboetan, Euskal Herriko legegintza esklusiboaren mende zeuden gaietan, kasazio-eta berrikuspen-errekurtsoak barne hartuta; erregioko agintari judizialen arteko eskumen-eta jurisdikzio-arazoak eta Jabetza Erregistroetan sartu
|
behar ziren
euskal foru-zuzenbideari buruzko agirien kalifikazioaren aurkako errekurtsoak ebazten zituen. Gainerako arlo guztietan, eskumena Errepublikako Auzitegi Gorenarena zen.
|
|
|
Aurrerago itzuliko gara, ezinbestean, identitatearen gaira; alabaina, bestesarbide bati ekin
|
behar diogu
euskal kulturaz aritzeko orduan. Kultura zer denargitu beharko genuke eta batez ere, kultura zer-nolako egoeran dugun gaur egun, nola aldatu den logika tradizional batetik modernora, eta nola aldatzen ari denlogika moderno horretatik logika postmoderno batera.
|
|
|
Berriro herria zibilizatzearenbeharra: «Tambien aqui hay que fraguar y remachar la raza, hay que hacer el pueblo.Y se hace dandole sentido universal y humano y civil de españolidad»70 Euskaraeta euskal baserritarkeria ehortzi eta bere burua erdaldun
|
behar zuen
euskal jendeak. Euskarari eustea modernitateari uko egitea baino ez zen.
|
|
|
Baina, esan dudanbezala, Modernitatearen kontaera nagusi baten aldaera apala baino ez. Eta hori berorida ukatu
|
behar dena
euskal identitate ez subordinatuaren kontaera ukatzen denean.
|
|
|
Ataka gaitza euskal identitate eta kulturarentzat:
|
behar baitu
euskal jendeakideologia; batik bat gaurko fetitxe engainagarriei aurre egiteko. Aldarrikatu behardugu. Euskal Herrian euskaraz?, baina ez erakunde ofizialen belarrietan, euskaltzaleen belarrietan baizik.
|
|
|
LABek langileei eta jendarte osoari mobilizatzeko deia egiten die. Estatu biak presionatu
|
behar ditugu
euskal preso politikoen kontrako biolentzia horrekin guztiarekin amai dezaten.
|
|
|
Arrazoi kontrajarriengatik, euskal Erbeste politikoak eta Erregimen frankistak ere molde berri batez begira dezakete edo
|
behar dute
euskal kulturarekikoa, nahiz eta azken xedeak, alde batean eta bestean, zinez kontrajarriak dituzten.
|
|
|
Interes eta aldarrikapen komunak daude administrazio estatalaren aurrean eta baita europar administrazioaren aurrean: boz propioa izan nahi dute kofradiek eta Jaurlaritzak Bruselan eta Estrasburgon, eta ez Madrileko Arrantza Ministerioaren delegazioaren barnean joan
|
behar izatea
euskal arrantzaren interesak defendatzera.
|
|
|
" Gizakiak", honela Ferrero," subsistentzia ‘indibidualaren’ beharrarekin batera, subsistentzia ‘kolektiboaren’ edo konpartituaren beharra sentitzen du ere" 228 Subsistentzia kolektiboaren behar hori, gure kasuan, euskal komunitate linguistikoak gutxieneko duintasun batekin bizirik irauteko ahaleginarekin du zerikusia, edo, bestela esanda, balizko euskal hezkuntza nazional batekin. Euskal hezkuntzak, bestela, ez du ahaztu
|
behar
euskal hizkuntz komunitatearen oinarrizko batasuna historian zehar ahuldu den bezala, egiaz, historian zehar indartu ahal izango dela ere: edozein" hizkuntza" —baita euskara ere— berez gai da dagokion" komunitatearen funtzio guztiak betetzeko", honela Porzig, baina horretarako ezinbestekoa da berorren" lurraldeko mutur batetik bestera inolako ulermen-mugarik ez egotea" 229 Batasun hori da, hain zuzen, euskal kasuan denboran zehar hautsiz joan dena; alegia, espainola eta frantsesa —bakoitza bere aldean— indartuz joan dira eta, pixkanaka, euskararen eta euskaldunen ohiko lurraldeetan nagusitu dira.
|
|
|
Horregatik, bada, euskararen normalizazio prozesua, neurri handi batean, belaunaldi mailako prozesu gisa ulertu behar da, non euskararen aldeko" presioa" —diskriminazio positiboa— eta" erakarpena" —lotura afektiboa— elkarrekin uztartu beharko diren. Azpimarra dezagun, bukatzeko, gure aburuz ohar horiek —zeinak batez ere hemen esandakoak osatzeko erantsi ditugun— serioski kontsideratu
|
behar direla
euskal hezkuntzaren aldetik, baldin eta horrek bere erantzukizun etikoari eta zeregin humanizatzaileari eutsi nahi badie.
|
|
|
Euskararen eta euskaldunen egoera soziolinguistikoa, beraz, ez da normala —ez bederen inguruko hizkuntzen eta hizkuntz komunitateena bezalakoa—, eta, zentzu honetan, interesgarria dirudi horrek hezkuntzan eduki dezakeen eragina oraindik ere zehatzago aztertzea. Gure hezkuntzak, hasteko, oso kontuan hartu
|
behar du
euskal lurraldean ematen den sozializazio edota enkulturazio prozesua —erreferentziazko hizkuntz (ar) en arabera— anitza dela: jakin badakigu gizartea eta kultura ez direla euren hizkuntzan agortzen, baina —Coseriu eta Deweyren hitzetan ikusi bezala— hizkuntza" barru-barrutik dago bizitza sozialarekin erlazionatuta", eta berorrek" eragina du jarduera kultural guztien formetan eta edukietan" 227 Horrela, bada, gure kasuan, sozializazio edota enkulturazio prozesu ezberdinez hitz egin behar dugu, hala nola, batez ere euskararen inguruan eta gehienbat espainolaren edo frantsesaren inguruan eraikitzen diren prozesuez.
|
|
2008
|
|
|
Norberak eragina daukala eta gauzak ondo egiten ditugula uste dugu, baina guztion artean ere gizartean oso txiki gara. Bakoitzak bereari eutsiz, elkarrekin dinamikak egin
|
behar ditugu
euskal komunikabideak indartzeko eta daukagun eragina biderkatzeko.
|
|
|
Bat nator ez zaiola ETAri utzi
|
behar
euskal autogobernuari dagozkion zeregin politikoak noiz eta nola jorratu behar diren erabakitzeko giltza. Baina egungo egoera diseinatzean erantzukizun handiena izan dutenek-funtsean lehendakariarekin eztabaidatzeari Zapaterok uko egin izanak eta lehendakariak bere bide-orria aldatu ez izanak-hauxe lortu dute:
|
|
|
Bestalde, Espainiako Gobernuko Zientzia eta Berrikuntzarako ministro Cristina Garmendiak adierazi zuen Eusko Jaurlaritzak Europako Giza Eskubideen tribunalean kontsultaren inpugnazioa salatzeak, ez duela laguntzen Europan egin
|
behar den
euskal hautagaitzaren aldeko defentsan. Horretarako, bi administrazioen arteko harreman sendoa ezinbestekoa dela gaineratu zuen.
|
|
|
Kontuan izan
|
behar da
euskal kulturaren gutxitze sistematikoak zuzenean eragiten diola norbanakoaren ongizateari (azterketaren maila psikologikoan), oinarrizko behar bati eraso egiten baitio; nortasunaren definizioari, hain zuzen. Pertsonek inguruneekin dituzten harremanetan (familia, harreman-taldeak, identifikazioeta erreferentzia-taldeak, etab.) oinarrituz eraikitzen dute nortasuna.
|
|
|
Ai, ene, ba! Estaturik ez dugula
|
behar dioten
euskal intelektual hauek berauek dira estaturik gabeko herrien eta estatua duten herrien kultura-definizioak bestelakoak direla onartzen dutenak.
|
|
|
Donostia? Euskal Herriko hiriburu euskaldunena izanki eta hizkeraz azken hamarkadetan nagusitu den euskara eredutik hurbilen dagoena, Donostia litzateke
|
behar bada
euskal hiriburu literario naturalena. Areago aintzat hartzen bada euskarazko argitalgintzaren, eta bereziki argitalgintza literarioaren?
|
|
|
Campion Azkueren alde jarri bide zen, eta Eleizaldek bereari eutsiko zion. Egoera horretan, Azkuek eta Campionek, beren gehiengo soilez, erabaki izan balute t, s erabili
|
behar zela
Euskal-Esnale aldizkari osoan, idazle guztien idazkietan barne, Eleizalde ez bide zen prest egongo halako akordiorik sinatzeko: berak ez zukeen inondik ere onartuko bere izenean idazle jeltzaleen artikuluei tx > t, s aldatzea.
|
|
|
Eta elkartasun hori oinarritzeko, beste argudio batzuen artean, hizkuntza kidetasuna balia zitekeen. Beraz, Euskal Herriaren lurraldetasun linguistiko lausoa, eta probintzien lurraldetasun definitua uztartu
|
behar ziren
euskal lurraldetasun ideia sortzeko. Oihenarten diskurtso historiografikoa, mugaren alde bietako euskal hizkuntzadun probintzia desberdinak batera aztertuz (baina baita euskaldun ez ziren Akitania aldeko herrialdeak ere), planteamendu horri lotu dakioke.
|
|
|
Goizeko izarraIndatzu Goikoa117 Bilboko Gran Vian 1926 aldera Sotak sorturiko etxe-blokearen hiru portalei(, Indatzu Erdikoa eta Indatzu Bekoa), zein Getxon sorturiko Ondategi auzuneari ere (1930etan), Azkuek jarri zien izena118 Tartean, Azkuek izendatu zuen baita Sotak Areetako pinadi paraje batean 1907 aldera sorturiko txalet berria ere: Lertegi, urte batzuk lehenago Victor Txabarrik handik gertu eraikitako El Pinar txaletari ihardespena emanez119 Lertegi/ El Pinar izenetan, Sotaren ideologia abertzale-euskaltzalearen eta Txabarriren ideologia dinastiko-espainolistaren arteko kontrajarpena ikus badaiteke ere, ez da pentsatu
|
behar
euskal izendapenak nazionalismo politikoari erabat loturik zeudenik.
|
|
|
Kontsumitzaileek txartel egokiaren bidez identifikatu
|
behar dituzte
euskal produktu ekologikoak, txartelak produktuen jatortasuna bermatu eta iruzurrak ekiditen laguntzen baitu. Beraz, hemendik aurrera, hori izango da erronkarik handiena.
|
|
|
1893ko abuztuaren 4an Eskualduna astekariak kritika egin zion, aurreko uztailean Bordeleko La Petite Gironde egunkarian zenbait euskaltzalek argitaraturiko deialdiari41 Antza, Association labourdine izeneko elkarte sortu berriak Uztaritzen antolatu
|
behar zuen
Euskal Jai bat, baina, idazkaritza-lana Martin Guilbeau mediku donibandar gorriaren esku gelditu zen, edo behintzat haren etxera rue Sopite, 27ra helbideratu behar ziren izen-emateak eta idazlanak (Xarriton, 1984: 284 -285).
|
|
|
Senideen egoera larria bada, are eta larriagoa da Espainiako eta Frantziako Gobernuen espetxe politika «kriminala» pairatu
|
behar duten
euskal presoen egoera. Etxerat-en aburuz, bi estatu horien helburua presoen bizitza amaitzea da:
|
|
|
Euskaltzaindia bada aholkularia toponimiaren gaietan, euskararen legeak agindu bezala, eta euskara zinegotziarekin eskuz esku ibiliko dela kontuan hartuta, jakinarazi ahal zion 1979tik, hau da betidanik, Bizkaiko hiriburuaren euskal izen ofizial bakarra Bilbo izan dela, hitz elkartuetan eta bakarrik. Horixe jadanik jakin zezaketenez, ulertarazi ere egin beharko zitzaion, eta zer hobe horretarako Bilboko euskal komunitatearen ohitura aipatzea baino, udal batzaren erabakiak ez liratekeelako izan
|
behar
euskal komunitatearen ohituren aurkakoak. Holako jarrera hartu ezean, pentsa genezake Euskaltzaindia berriro ere makillaje laguntzaile dela, garestia baina emankorra.
|
|
|
Politikoei eta erakundeei begira daude kirolariak, bai baitakite eurek ere pausoak eman
|
behar dituztela
euskal selekzioaren ofizialtasuna lortzeko. Baina, iaz egin bezala, aurten ere bat egin eta Euskal Herriko selekzioa aldarrikatzeko prest daude.
|
|
|
Espainol eta euskaltzale gisa arrazoia eman
|
behar diet
euskal futbolariei, zeren neuk ere Euskal Herria terminoa nahiago baitut ezen ez Euskadi.
|
|
|
" gu Euskal Unibertsitate horretara bagoaz, eta hori islatu nahi izan dugu ekimen honetan ere. Euskal Unibertsitatearen bidean emandako urratsen eta egun norabide horretan aurrera egiteko bizi dugun momentu historiko eta garrantzitsuaren aurrean, dinamika sozial berrindartuaz ekin
|
behar diogu
Euskal Unibertsoari. Dinamika soziala indartu, indarrak bildu eta herrira zabaldu Euskal Unibertsitatearen aldeko aldarria".
|
|
|
Ikasle Abertzaleek aurten ere antolatu dute Eskola Ibiltaria," euskal ikasleok defendatzen eta
|
behar dugun
Euskal Eskola Nazionala proiektua praktikan jartzeko eta Euskal Herria gure eskola dela aditzera emateko". Hiru egunez egingo dute, uztailaren 3tik 5era; Bergaran hasi, eta Azkoititik barrena pasatu ondoren, Azpeitian bukatuko dute.
|
|
2009
|
|
|
Instituzioetatik, hedabideetatik... Nola sustatu
|
behar litzateke
euskal musika?
|
|
|
Botereak beti du baloreen edukia, hedapena, erabilera, testuingurua, aplikazio-esparrua erabakitzeko modua. Mendekotasun ideologikotik ere aldentzeko bideak bilatu
|
behar lituzke
euskal intelligentsiak.
|
|
|
Horren guztiaren ondorioz esango nuke aurreiritziak alde batera utzi eta ausardia handiagoz beste diskurtso bat eraiki
|
behar dela
euskal intelligentsiaren laguntzarekin, erkidegoari eutsi eta sendotzea ahalbidetuko duten baloreak, euskal hiztun-herriak iraungo badu behintzat. Gizabanakoaren askatasuna eta erkidegoarena beti egongo dira kontrajarrita, askatasuna eta sozialismoa dauden bezala, baina elkarrekin ere egon daitezke, eta daude.15 Tentsio batzuk sortuko dira, noski, eta orekak aurkitu beharko, baina komunitatearen aldeko orekak hain justu.
|
|
|
Intelligentsiak jakin behar du baloreak komunitatearen alde aukeratzen, bideratzen eta interpretatzen. Hori izan
|
behar luke
euskal elite baten eginkizun nagusietatik bat.
|
|
|
Euskal intelligentsiak ez luke menperatzaileen doinu metafisikoaren eraginez hipnosian erori behar. Orientabideren bat
|
behar du
euskal hiztunherriak inguruan duen kultur eta hizkuntza-aniztasuna gestionatzeko. Uko egin behar ote dio euskal herrietan kulturaz eta hizkuntzaz hegemonikoa izateari, bizitza soziala hiztun-herria bera ardatz izanik antolatzeari?
|
|
|
Kutur garbizaletasunak, ostera, muga bat izan behar du, garbizalekeriak ez baitu ezer konpontzen, baina gehiago hondatu dezake. Kultur gai bat eusEsango nuke aurreiritziak alde batera utzi eta ausardia handiagoz beste diskurtso bat eraiki
|
behar dela
euskal intelligentsiaren laguntzarekin, erkidegoari eutsi eta sendotzea ahalbidetuko duten baloreak, euskal hiztunherriak iraungo badu behintzat.
|
|
|
Zentzu honetan, ahalegin berezia egin beharko litzateke elebiduna ez den komunitatea erakartzen, euskara denona dela transmititzen. Interesa eta jakinmina sorrarazi
|
behar du
euskal komunitateak erdal komunitatearengan, euskarak prestigioa lortu behar du eta hori denon lana da.
|
|
|
ETBri eskainitako elkarrizketan, Otegik gizartean itxaropen hori berriro eraikitzea posible dela esan du. Bere ustez, herrialde honetan daukagun gatazka egoera honi zintzotasunez irtenbide bat bilatzen ari garela erakutsi
|
behar diogu
euskal gizarteari.
|
|
|
Ahaldun nagusiek bileran parte hartzea errefusatu ondoren sortu zen polemikaren harira, Urkulluk esan du goi bilera moduan deitzen bada bertan egon
|
behar dela
euskal erakundeen ordezkari nagusia, Patxi Lopez lehendakaria, alegia. Horren harira, Lopezen jokabidea kritikatu du, izan ere, badu denbora Portugaleteko folklore jaialdiko taldeei Ajurianea erakusteko, baina ezin dut ulertu ahaldun nagusiei deitzeko denborarik ez izatea.
|
|
|
Iparraldeko euskararen berriz abiarazteko behar dira bai irrati bai telebista gateak euskara hutsez ariko direnak(?) botere publikoek ordaindurik. Segurtatu
|
behar baita
euskal dinamikak parte hartuko duela, eratzen dute elkarte bat: Entzun-Ikus, bi helbururekin:
|
|
|
Arzak askotan izan da hemen, bera oso patxaran zalea da, eta probatu zuenean errezeta aldatu nahi izan zidan baina esan nion ezetz, buelta asko emanak nituela ordurako. “Oregano gehiago sartu
|
behar diozu
euskal kutsu handiagoa emateko” esan zidan. Andoni Luisek, Casa Julian, Urepel... asko dira daukatenak, baina lehen aipatu moduan, garrantzitsua da mahaian erabiltzeaz gain sukaldean ere erabiltzen ari direla, Elena Arzak hasi zen horretan.
|
|
|
Badakigu Espainiako Estatuak nola jokatzen duen. Alderdien Legea egin
|
behar badu
euskal abertzaletasunaren kontra joateko, egingo du. Baina nik uste dut horren gainetik abertzaleok pentsatu behar dugula zein den estrategiarik egokiena gure herria garatzeko.
|