2000
|
|
(mahaingurukideen barreak).
|
Esango
zenukete pedante bat naizela.
|
|
Eta laugarrena, halako balio liturgiko sakratu bat, bizitzan une gogorrenei edo pozgarrienei hitza emateko.
|
Esango
nuke jende asko gaudela gizarte honetan nagusi den liturgia katolikoa onartzen ez dugunak, baina ez garela gai izan alternatiba bat bilatzeko. Orduan bi aukera dauzkagu:
|
|
|
Esango
nuke Txillardegi garai bateko intelektuala dela, diziplinartekotasunarenarragoa, zientzia zehatzetan hezitako ingeniaria eta gizarte zientzietan hazitakoikertzailea; ondo atondutako burua dela esango zukeen baten batek.
|
|
Dena den, ez da beti izan komunikazioa hizkuntzarenalderdirik nagusiena hizkuntzalarientzat.
|
Esango
nuke, orain amaitzen arizaigun mende honetako hizkuntzalaritza teorikoa deitu duten horretan etahorretarantz bideratu ziren bide estrukturalista funtsezkoenek, hizkuntzarenbeste alderdi batzuk izan dituztela oinarri: egitura, hizkuntzaren sistema formala.
|
|
–
|
Esango
nuke ezetz: –abesten?
|
|
Baina nik ez dut abortatu nahi.
|
Esango
didazu, Bitakora, badirudiela gauzak nahastearen zalea naizela. Kontua ez da hori:
|
|
Gure bidaia hau benetan nekagarria gertatzen ari zait, eta azkenean, neure onera etorriko banintzen, atzo Las Vegaseko hotelean egonaldi luze bat egin behar izan nuen.
|
Esango
nuke sukar apur bat ere izan nuela, baina gauerako polito nengoen eta besteekin batera joan ahal izan nintzen. Hala ere, besteekin diodanean, Rakel eta Rubenekin izan ezik esan gura dut, ze bi amorosak ez ziren taldekideon hitzordura agertu.
|
|
Eta haurtzaromina sentitu dut.
|
Esango
nuke erabaki sendoak hartu behar izaten dudan bakoitzean, desiratu egiten dudala arazorik gabeko erabakirik hartu beharrik gabeko, baina besarkada eskasi handiko aldi gogoangarri hura.
|
|
Eta ezin dut ukatu poztu egin naizela telefonoa hartu, eta ordu erdi barru irteteko geratu garenean.
|
Esango
nuke bera ere poztu dela berarentzako opari bat dudala jakinarazi diodanean (telefono kontuez ari naizela, gaur Karmelok ez du Dabidi zertan deitu...; gaur seguruenik elkarrekin afaldu, eta aurrez aurre hitz egin ahal izango dute, eta ez zaie zeresana faltako; Adela ere Estherrekin toki dotore batera afaltzen eta kontua ordaintzen imajinatzen dut baldin eta, donuts kaxa huts hori ikusirik, goseri...
|
|
Oraintxe bertan, Irish Pub horietako batean nagoela, ez naiz batere arrotz sentitzen eta garagardoak doi bat bizkortu eta indarberritu nau.
|
Esango
nuke arimak hiri honetan aurkitu nauela eta beldurra uxatzen hasia naizela, zeren
|
|
Bai toki ederra, ezta Karmelo?
|
Esango
nuke sekretu asko gordetzen dituela... Berak, ohi bezain adeitsu, irribarre batekin erantzun dit:
|
|
Jendearentzat errazagoa zen, langabezian egonik ere, hirietan eskean bizimodua ateratzea, berriz nekazaritzara itzultzea baino.
|
Esango
nuke, Espainiarentzat Amerikara iristea eta han zegoena ustiatzea bezalatsu izan zela Venezuelarentzat petrolioa aurkitzea. Ameriketatik harrapa zezakeen guztia lapurtu zuen Espainiak, aberastasun iturri osoa hirietara ekarri; eta orduan, jendeak hirietara jo zuen...
|
|
Kartzeleroena bezain zitala zen eltxoen kontua.
|
Esango
nuke aliatu onak zirela eltxoak eta kartzeleroak.
|
|
Irabaztea izan zen hura, oso garrantzitsua.
|
Esango
nuke, gaur egun, hamabost urte geroago, garaipen haren etekinak dastatzen ari garela neurri batean, bai maila pertsonalean txapeo hartan parte hartu genuenon artean, baita kolektibo moduan ere. Lehenagoko Puertoko egonaldiaren ondoren, hango suntsipenaren ondoren, eta Herreran bertan aurreneko aldian geneukan egoera hura kontuan hartuta, gure indarra eta sendotasuna erakutsi genizkien txapeoez eta grebez.
|
|
|
Esango
nuke, sakabanaketa plangintza honetan, nahiz eta agindu orokorrak Madrildik bideratu, kartzela bakoitzeko zuzendaria edo zuzendaritza taldea izan dela leku bakoitzean bere arau propioak ezarri dituena. Zuzendaritza talde horiek izan dira lekuan lekuko tirania propioa ezarri dutenak presoongan eta senide eta lagunengan, beren aburuen araberako jazarpena eta jarraipena eginez, deserosotasuna sortuz, Madrilekiko helburuetan beren apurtxoa aportatuz.
|
|
Baina Zumaian ikusten zen iheslari asko ginela.
|
Esango
nuke orduantxe hasi zela ihesa, lekuak huste hura; jendeak orduan hartu zuela atarramentuaren kontzientzia. Ume, zahar, emakume... jende zibilaz ari naiz, eta gure ikuspegiaz eta sentsazioez.
|
|
Aldaketa, alegia.
|
Esango
nuke, gerraoste luzean mugarri izan zirela 60etako lehen urteak; hutsune bat betetzera etorri zen mugimendu hura: pizkundea.
|
|
Aita Ondarretan bi urte inguru preso egonda, gaixo samarrik etxeratu zen.
|
Esango
dizut nola.
|
2001
|
|
Nolakoa izango zen lan hura, Gaztañagak bere buruari galdetzeko: "
|
Esango
al dut guztia. Badakit ez diodala batere pozik emango.
|
|
Hasieran nik ez nuen erraztasunik izan ezta barrutik ere.
|
Esango
nuke kaputxinoek eman zidaten erraztasun bakarra kontrarik ez egitea izan zela, ez baimena eskatzeko, ez aldizkaria egiteko. Izan ere, kaputxinoek euskaltzaleen fama izan dute, baina Nafarroan alderantziz gertatu zen, bai garai hartan eta bai gerra garaian...
|
|
Horrek ez du garrantziarik, bere poesia lana euskaratua daukagula baizik.
|
Esango
nuke Omar Khayyam iraultzailea izan zela, hitz hori XI XII. mendeetarako erabiltzerik ez dagoen arren. Iraultzailea izan zen, ene ustez, garai hartako jauntxo berri musulmanen kontrako poesia egin zuelako.
|
|
|
Esango
dugu fokalizatu bat sumagaitza dela baldin eta fabulako beste pertsonaiek (ala pertsonaia batek) ezin badute sumatu, eta alderantziz, fokalizatu bat sumagarria izango da fabulako beste pertsonaiek (ala batek) suma dezaketenean.
|
|
(
|
Esango
duena pentsatu ondoren) Arrazoi duzu, Miren
|
|
|
Esango
al dit norbaitek zer gertatzen den hemen.
|
|
|
Esango
al diozu Irigoien jaunari zain nagoela.
|
|
(Tomasi begira) Etxean dago, baina ez du jarri nahi...
|
Esango
diot, bai.
|
|
|
Esango
dizuet zer den film hori, ikusi gabe lasai geldi zaitezten. Â Badira nonbait âEuskal Herrian edoâ euskaldun izeneko gizon emakume batzuk.
|
|
Horrelako gauzak ez dira ongi eta zehazki ez neurtzen ez pisatzen.
|
Esango
nuke, hala ere, istilu hori ez dela lehen aldiz (ai, hor sortu balitz!)  Euskaltzaindian sortu. Horrelakorik entzuten da Real Academia Españolari buruz ere eta Frantzian, zakurrak oinutsik dabiltzanez, lelo hori entzuna dute.
|
|
Era berean, horrezkero EAEko hauteskundeak aurreratzearen alde hasitako kanpaina oroko rrarekin ere zerikusia du.
|
Esango
da, ezbairik gabe, hain zuzen Nafarroan pairatu dituela euskararen arautegiak murrizketa larriak, nahiz eta erkidego horretan hauteskundeak urrun izan, eta, gainera, hizkuntzaren auziak giro sozial lasaia bizi zuen une batean. Hala ere, azalpen berberak balio du.
|
|
|
Esango
al duzu gauza hauek ongi ala gaizki esanak diren epaitzea arrantzaren arteari dagokiola rapsodikari baino neurri handiagoz, lon.
|
|
Baina zein dira esklaboari komeni zaizkionak?
|
Esango
al dituzu, lon.
|
|
piramide horretan, zenbat eta gorago, orduan eta botere gehiago metatzen da esku gero eta gutxiagotan; zenbat eta beherago, botere gutxiago banatzen da esku gero eta gehiagotan.
|
Esango
dut zuk ulertzeko moduan: goiko erpinean, Jainkoak arrainak eta ogiak biderkatzeko boterea badauka, nik, beherago, apalago, potxak babarrun gorri bihurtzeko boterea daukat.
|
|
Estimatua dago baina honezkero zail ikusten dut islamismoan paradisua edo nire burua aurkitzea.
|
Esango
al zenidake behingoz zer jartzen duen inskripzio malapartatu horretan, mesedez?
|
|
|
Esango
didazu ez dela egia baina batzuetan ematen du
|
|
|
Esango
didazu gehiegikeria dela nirea,
|
2002
|
|
HORRELAKO galderak eginez ia txantxetan ari naizen norbait galdezka azaldu baino lehen errealitatera jaitsiko naiz.
|
Esango
diot baietz, badakidala non bizi naizen, badakidala ETA hor dagoela, izugarrizko ahalmenarekin dena kutsatzeko, geure arteko harremanak usteltzeko, badakidala alderdi horietako batzuk abertzaleak direla eta besteak ez, eta zoritxarrez marra hori gaindiezina bihurtu dela hainbat jenderentzat. Gure errealitatearen marrazkia osatu bitartean, beste gauza ilun asko esango nioke.
|
|
Ez gaituzte askatzen, beti ibili behar dugu kontsultatzen.
|
Esango
nuke Euskaltzaindia, beharbada, ama babesleegia dela eta guk ez diogula utzi nahi bularra hartzeari(...).
|
|
Denak oso ezberdinak dira, eta nik ere ikusten dut ezberdintasun izugarri bat poesia eta prosaren artean.
|
Esango
nuke poesiak oreka ematen didala niri, osasun mentalean oreka. Poesiak gizarteratu egiten nauela.
|
|
Boterea, bakardadea, komunikazio eza, txirotasuna...
|
Esango
nuke, lan honetan, modu mitiko eta, batzuetan, ia mistiko batez baliatuz, hiri handien eta globalizazioaren efektuak azaleratzen saiatu naizela. Hala ere, ironia eta surrealismo puntuak mantentzea ezinbestekoa da gizaki izatearen kondena hobeto eramateko.
|
|
|
Esango
dizute, seguru esan dizutela jadanik, Euskal Herriko batek baino gehiagok: gizona, oraindik zintzilik baldin badago, bere garaian lotu zenezaketen ondo trantsizio hori, ezta?
|
|
Beste batzuek berean segitzen dute.
|
Esango
dizute lurraldetasuna kontsulta berezi batekin ezin dela erabaki. ETA hauteskunde garaiko agirian lurralde bakarraz mintzatu zen, Baionatik Ablitasera...
|
|
Baina harrezkero gure arrantzaleek beste aukeratxu batzuk be izan dabez.
|
Esango
deutsut. Gogoratuten zara harako" airoplano bi pasata..."
|
|
|
Esango
deutsut, ba. Hemendik doazanak, eta artez joan be, azkenengo ateraino ez dira geldituko.
|
|
Nogaitik egiten...?
|
Esango
–Ez esango?
|
|
Zertarako etorri gaituk hona?
|
Esango
al duk? –galdetu zion Haritzek, lehor.
|
|
Imanolek burutik heldu zion– Alex, ostia!
|
Esango
al duk zer demontre duan?
|
|
Perti isildu egiten da.
|
Esango
nuke ez dela ohartu ere egiten alboan naukanik. Gazte mordoa ikusten da institutura bidean.
|
|
Leihotik begiratuta, lehentxeago argia zeharka sartzen zen leiho horretatik begiratuta, ez da ezer ere ikusten, dena ilun baitago.
|
Esango
nuke euria ere egin duela, hori erakusten baitute ñir ñirka ikusten ditudan argi distiren islek. Moustakiren ahotsa entzuten dut berriz ere bozgorailutik urrunean, liburu hau idazten hasi naizenean entzuten nuen gisa, baina ez da gazte sentimentalaz ari:
|
|
|
Esango
nuke batzuek beren kontzientziari astindu lasai bat ematera joaten direla: sinboloa baita han biltzea, hara joatea baita, definizioz, euskararen alde egotea.
|
|
Ez dira bakarrak hizkuntza kontuetan, lehenago igartzen zen optimismoaren parean, aski kezkati ageri zaizkigunak.
|
Esango
nuke kezka hori aski hedatua dagoela idazle eta euskaltzaleen artean, nahiz arras gutxitan ageri den hain modu garbian. Hitz pare bat gaineratu nahi nuke nik ere kontu honetaz, Zuazoren eta Rubioren liburuak hartuz elepide, biek adierazi baitituzte beren ideiak liburuen bidez. Baina esan dezadan zerbait orokorragoa lehenik.
|
|
Negar ezti nasaiak isuri zituen Eusebiak, poltsotik eskuratutako musuzapi zuriaz txukatu zituenak. "
|
Esango
diot, esango diot", xuxurlatu zuen andrazkoak, eta Mentxu haren eskuak bere paparrean bildu arterainoko distantzia estuan gerturatu zitzaion. Kristal hotsa entzun zen atarte aldetik, eta hirugarren pertsona baten presentzia hurrekoegiak intziriak eten eta zintzatzea eragin zion Eusebiari.
|
|
–
|
Esango
dizut argi zein den neure susmoa. Azken Portuko hitzordua eta Santosen atxiloketa zelanbait lotuta dagozela iruditzen zait.
|
2003
|
|
Asko dago niretik pertsonaia horretan.
|
Esango
nuke idazten dituen gauza gehienetan islatzen dela egilea. «SPrako tranbia»ko Lucasek ere asko zuen nire nortasunetik, bestela bazirudien ere.
|
|
|
Esango
nuke, euskalgintzan ari den sektore handi batek euskarazko egunkari bat eros lezakeela baina ez duela erosten. Arrazoiak arrazoi, bere burua erosoago sentitzen du erdarazko prentsan.
|
|
Jende asko dago inoiz kirolik praktikatu ez duena.
|
Esango
nieke kirola praktikatzeak biziago mantentzen zaituela, eta efektu onuragarri izugarriak dituela pertsonarengan. Bestalde, kirolak alderdi ekonomikoa ere lagun dezake, lanpostuak sortzen dituelako, gaur egun kirolaren inpaktu ekonomikoa handia delako.
|
|
|
Esango
zeunke zehatzago hori zetan agertzen zan?
|
|
A, orain haren klasera zoaz, ezta?
|
Esango
deutsazu, bazkal ostean bulegora neugaz berbetan etorteko, mesedez, ezpainak okertuta begiratu zion Arantxak.
|
|
|
Esango
deutsagu?... Etxeko edaria da:
|
|
hasi zen Arantxa, ahal izan zuenean.
|
Esango
nuke emakume usaina daukazula azalari atxikita.
|
|
Ez, jakina, baina gauza bat esan eustan eta badaezpada zeuri itaundu gura neutsun.
|
Esango
deustazu egia?
|
|
Baina horri esker bien azala elkartu egin zen, eta gizonarena ere beroa zen, samurra eta laztankorra.
|
Esango
zukeen irudimen hutsa ez zela, Unaxek eskua askatzeko presarik ez zuela eta heldu ez eze, laztana eman ziola. Baina begietara so eginda, betiko legez, bere zalantzei erantzunik ez zien aurkitu.
|
|
–
|
Esango
dute progresuaren aurka gaudela, euren progresuaren aurka?. (E5)
|
|
M. Orbe.
|
Esango
nuke orain gaudela, hain zuzen ghettoan; beraz, irtetzen saiatu behar gara. Baina nik uste, gure kulturak ghettoan jarrai ez dezan, ez dela aski euskal kulturaren eskubideak edo eta eszelentziak aldarrikatzea; itxuratu behar dugu, eta azkar gainera, gure kultura eta hizkuntza,.
|
|
Gidariari esan zion:
|
Esango
diozu isiltzeko, eta agurea seinalatu zuen eskuaren ahurraz.
|
|
Eskua dardaraka neukala utzi nituen paperak mahai gainean.
|
Esango
nuke ezagutu zituela izena eta argazkia, baina ez zuen begiratua niregana jaso. Ez dut berriz ikusi.
|
|
Berehala, papera txiki txiki egin, eta leihotik kanpora bota zituen papertxoak, elur matazak balira bezala.
|
Esango
nuke ordurako elurra ari zuela. Beharbada horregatik akordatu nintzen lehentxeago behorrekin eta.
|
|
¿
|
Esango
dezu Rouseauc, Voltairec, Diderotec, ta Baillec vecela, ez dirudiala gauza justoa guizonaren dembora labur bateco pecatuac eternidade bateco pena ain gogorraquin castigatcea. Ez dagoala proporcioric pena ain izugarri, ta ofensa ain labur baten aldean?
|
|
Ez dut esango euskararen uholdeak hartu behar duenik kioskoa, ez genuke asmatuko iturriarekin euskaldunok.
|
Esango
dudana da euskarak euskara behar duela bere inguruan, baita kioskoan ere. Azal dezadan hori.
|
|
|
Esango
nuke ere, aipatu neurri eta neurpide horietaz baliatzen diren gehienak mugimenduan irakasle bezala gutxi jardundako jendea izan ohi dela. Beraz, giza ekintza bat era gizatar betean neurtzeko, garantia txiki samarraizan ohi duela
|
|
Edo gure egarria asetzeko gauza den inor ez ote dagoen galdetzeko.
|
Esango
bainuke, egiaz, ez dagoela horretarako inor.
|
|
Maitasun kontu horietan, Sokrates, agian iniziatu zintezke, azkenetan eta kontenplaziokoetan 210 ordea, eta horretarako dira horiek ere zuzen saiatuz gero, ez dakit ahal zenukeen.
|
Esango
dizkizut hala ere eta borondate onean ez naiz motz geldituko. Saiatu jarraitzen bada, ahal baduzu.
|
|
|
Esango
zidan. Gogoak ematen zionean, baina esango zidan.
|
2004
|
|
K. AULESTIA.
|
Esango
nuke fetixez aldatuko duela. Ibarretxe Plana fetixe bat da, aurreko fetixe bat ordezkatzen duena, eta hurrengo fetixe baten aurreko izan daitekeena.
|
|
Beraz, norbaitek subentzionatuta edo egin litzateke.
|
Esango
dute berriz ere" andre horrek zer eskatzen du, dena subentzioa?".
|
|
|
Esango
zuen baina...
|
|
–
|
Esango
diat, ba. Sutako burdina baino beroagoa dela, motel!
|
|
Irakurri berri ditugun iritziak lekuko.
|
Esango
nuke, iritzi horien gibelean badagoela halakoxe ustekizun bat, zeinen arabera hizkuntzaren gizarte funtzioak ez duen zerikusi zuzenik hizkuntza horren nortasun garapenarekin. Beste modu batean adierazita:
|
|
|
Esango
diot.
|
|
|
Esango
diguzu, mesedez, nolakoa den akusatua, zure ikuspegitik?
|
|
|
Esango
al diogu?
|
|
|
Esango
didazu zer gertatzen den,
|
|
|
Esango
dizut!
|
|
|
Esango
diozu ikasten ahalegintzeko, mesedez?
|
|
|
Esango
diot.
|
|
|
Esango
didazu, mesedez, non bizi den atzo zurekin zegoen mutiko adeitsua?
|
|
|
Esango
didazu zer den, bestela, justu putzu hartan erortzea.
|
|
|
Esango
didazu non dagoen toki hau?
|
|
Holako zeozer esan nahi zion, baina hori justu justu ere ez, kutsu sexual handiegia zuelako.
|
Esango
zion" Ziklista izan baino lehen boxeolaria izan zinen, Gino?", baina horren ordez isilik geratu zen, eta ez zuen jakin Gino Bartaliri aurpegira begiratu behar zion, edo esan behar ote zion" Gerrak ez dit uzten etxera joaten", edo barkamena eskatu behar zion atzamar batekin eskua ari zitzaiolako ukitzen, edo zer. Egunero ez zara joaten Gino Bartaliren eskutik Galibier mendatean gora.
|
|
Aukera zuen gaiaz aldatzeko.
|
Esango
zion bisitan etorri zela, beste barik, ohitura onak ez galtzearren, badakizu. Esango zion kontatzeko berriro Tourreko istorioren bat, ez dakit, esate baterako azafatek non egiten duten lo, ala, hobeto oraindik, kontatzeko azafatek egiten ote duten lo sekula.
|
|
Esango zion bisitan etorri zela, beste barik, ohitura onak ez galtzearren, badakizu.
|
Esango
zion kontatzeko berriro Tourreko istorioren bat, ez dakit, esate baterako azafatek non egiten duten lo, ala, hobeto oraindik, kontatzeko azafatek egiten ote duten lo sekula.
|
|
Baina ez hiltzaileak edo munstroak agertuko zaizkidan beldurrez, ez.
|
Esango
duzu lelokeria bat dela, eta hala da, ze nik ere esan dizut lehen, baina kontua da nik, iluntasunari beldurra, txikitatik diodala, nire etxean korridore luze bat zegoelako eta nik azken puntan egiten nuelako lo, eta gurasoak beste puntan. Eta gauez esnatzen banintzen, zarataka hasi behar nuen amari deika, eta esaten nion txiza egin nuela gainean, egin ez arren, ze nik nahi nuen bakarra zen ama nigana etortzea, eta hartzen ninduenean pijamaz aldatzeko, orduantxe egiten nuen txiza, ze gezurrak ere ez dira esan behar.
|
|
–Exageratua...?
|
Esango
zenidake, niri eman zidana zuri eman balizu! –eta, zalantzarik izan ez genezan edo, xehetasunak aipatu zizkigun–:
|
|
" Hots!
|
Esango
nikek... Eta:
|
2005
|
|
" Begira, Euskal Herriko egunkari batetik deitzen dizut" azkar batean doinua aldatu eta" no, no, no soy Juan".
|
Esango
didate niri, Juan Guzmanen etxean eta goizeko zazpiak eta erdietan, ez bada Juan Guzmanen andrearen amorantea nor izango den. Bera izango zen, oraindik bizarra egiteko zuela.
|
|
Egia da, euskarak Europan aitorpen sinbolikoa besterik ez du, eta besterik ez bada, Itunaren itzulpenarekin bakarrik, ofizialtasunik ez duen hizkuntza europarra dela onartzen da.
|
Esango
didazu sinbolikoa dela, baina hori lotzen baduzu hizkuntzen aniztasunaren begirunearekin eta eskubideen berdintasunaren printzipioarekin, hor badago aurrera egiteko oinarri juridikorik.
|
|
|
Esango
nuke, euskara hautatu dugun askok euskarari beste alderdi batzuk aurkitu ahal izan dizkiogulako hautatu dugula. Ez noski, inolako inperioko hizkuntza eta kultur industriak aberasteko ere eman ditzakeen aukerak... baina bai, agian, barneagotik idazteko aukerak, bai erro hizkuntza batean hitz egiten, hausnartzen eta amesten ikasi izanak; bai, agian, alor guztietan kanonizatu ez den hizkuntza batek damaigukeen askatasuna.
|
|
–Ongi da.
|
Esango
diot Tomasi.
|
|
Gauak badu bere xarma.
|
Esango
nuke ilargia asko gustatzen zaidala, eta gaueko elkarrizketak ere bai. Gustuko solasaldi bat gauean, hori ez da pagatzen".
|
|
Bai, atzo bertan...
|
Esango
diot, itxaron –Naroak komuneko atean jo du, telefonoa eskuan duelarik– Amets, ezaguna da bizirik zaudela, hartu telefonoa!
|
|
Bidetik lagun izan dituen mendi usain fresko horiek ez dute haitz biluzi hauetaraino iristerik, eta haitzek eurek ez dute usainik, nonbait.
|
Esango
luke garbitasunak usainik izanez gero hauxe dela, eta ez zoruak garbitzeko produktuetan ontziratzen dutena. Hodeirik ere ez dago, haiek usainik ote duten egiaztatzeko.
|