2015
|
|
Edo bitxitasunak.
|
Zuk
epaitu. Egoera definituko dut:
|
|
Segituan, polizia txiki bat gerturatu zen leihatilara, eta bizkor galdetu zidan ea ba al nekien zein abiaduratan nindoan. “Milia ta kilometro
ez denez berdina
/ pasa dena azaltzen
hemen ahalegina/
85en zen
orratzan izkina
mugaren berdina da
miliatan egina
/ barkatu nor zara
|
zu
,
zeruko birjina? ”. Benetan diotsuet ez niola bertsotan kontatu gure milia eta kilometroen arteko nahasmena, baina, nonbait, polizia txiki hari grazia egin zion euskaldun talde bat alai eta pozik kantari ikusteak, eta, espero ez zitekeen moduan, isuna barkatu zigun.
|
|
ta
|
zure
ametsak ez badira bete
|
|
Handiak dira Kaliforniako intxaurrak, baina, tarteka agertzen da bereziki txikia den bat. Ez duzu ulertzen nola saihestu dituen kalitate kontrolak eta plastikozko poltsaren handian galdurik tokatu zaizun
|
zuri
. Bitxia da kontua, baina ez dezadan aurreratu Gardnervillerako bidean aurkitu nuen bitxikeria.
|
|
Bitxia da kontua, baina ez dezadan aurreratu Gardnervillerako bidean aurkitu nuen bitxikeria. Edo bitxitasuna, epaituko duzu
|
zuk
.
|
|
alferrik da. Gutxien espero duzunean, harri jasotzaile batek harri bat altxatuko du, aizkolari batek ezpal bi kenduko dizkio enbor bati… eta
|
zure
jardunak ikusleen memorian okupatu dituen byte guztiak ezabatu egingo dira. Gainera, harri jasotzaileak selfie bat egingo du harri borobilari eusten dion bitartean, eta orduan sentituko duzu nola zur eta lur dagoen publikoko mutiko batek nagusitan harri jasotzailea izan nahi duela esaten dion bere amari.
|
|
Agian, premia daukadalako da, eta, agian, konplexu asko ere gainditu ditudalako.
|
Zuk
katea baduzu jarrita, hori ez zaizu aterako, baina askatzen duzunean hartzen duzun lasaituarekin, gero horri buruz kantatzeko gogoa edukitzen duzu”, probatua zuen. Aldaketak ahotsean eragin diola ere aipatu izan diote:
|
|
Funtzio sozial eta funtzio emozionalean kokatu nahia adibideekin erakutsi zuen: “Oso desberdina da joatea Itureneko ganbarara inauterien bueltako ospakuntza horretara edo joatea antzoki baten barruan egiten den ostiral bateko saio batera, jendea asteguneko lanak bukatuta doanean
|
zu
eta beste batzuk entzutera. Kasu bakoitzak bere funtzioa dauka, eta nire burua horretarako kokatzea izaten da neure ahalegina”.
|
|
Bestela esanda: “Lekuan lekuko eta garaian garaiko,
|
zuk
esateko daukazun horretatik identifikatzea zer den leku horretan eta memento horretan han dagoen jende horri interesatu ahal zaiona, eta hori ondo adierazteko moduan esatea”.
|
|
“Zeure buruaz bertsolari izate horrekin konbentzituta ez zabiltzan boladak izaten dira. Galdetzen diozu
|
zure
buruari: ‘Zergatik ez nabli ondo?
|
|
Beti ez bada, ia beti, norberaren barruan daude erantzunak. Denei irteten zaigu norberaren kanpotik topatzea arrazoiak, baina normalean —eta, batez ere, ibili nahi baduzu—
|
zure
barruan topatu behar dituzu”.
|
|
“Anitz lantzen da alde intelektuala bertsotarako orduan, eta nik uste dut landu behar dugula inteligentzia emozionala anitz. Iruditzen zait gure txoko horretan inteligentzia emozionalari orri batzuk utzi behar zaizkiola, eta, justuki, ez dira boligrafoarekin betetzen diren orriak; beharbada,
|
zuri
geratzen diren orriak dira, buruan ibili behar diren kontuak”, hausnartu zuen horretaz Barrosok. Era bertsuan mintzo zen gaiaz Agirre ere:
|
|
Era bertsuan mintzo zen gaiaz Agirre ere: “Uste dut
|
zure
gorputzaren kontrola eta zure gorputzaren barrutik doazen zirkuitulabur horiek denak kontrolatzea ezinbestekoa duela bertsolari batek. Berak izan behar du bere gorputzaren eta bere buruaren jabe”.
|
|
Era bertsuan mintzo zen gaiaz Agirre ere: “Uste dut zure gorputzaren kontrola eta
|
zure
gorputzaren barrutik doazen zirkuitulabur horiek denak kontrolatzea ezinbestekoa duela bertsolari batek. Berak izan behar du bere gorputzaren eta bere buruaren jabe”.
|
|
Psikologoak, kinesiologoak, mentalistak, transzendentalista eta beste hainbatekin egin izan du lanketa. “Nik uste dut denok egin genukeela, oso inportantea delako ezagutzea zein diren
|
zure
gardentasun horretan dituzun ahulguneak eta indarguneak, jendearen aurrean garden agertuko bazara”, ebatzia du. Maskara jantzi eta atzean zer dagoen ez jakiteko arriskua bada Enbeitaren iritziz:
|
|
Maskara jantzi eta atzean zer dagoen ez jakiteko arriskua bada Enbeitaren iritziz: “Uste dut inportantea dela
|
zuk
zure emozioak ezagutzea eta kudeatzea. Azkenean, arinago ez bada, beranduago, barruan daukazun horrek irten egiten du.
|
|
Maskara jantzi eta atzean zer dagoen ez jakiteko arriskua bada Enbeitaren iritziz: “Uste dut inportantea dela zuk
|
zure
emozioak ezagutzea eta kudeatzea. Azkenean, arinago ez bada, beranduago, barruan daukazun horrek irten egiten du.
|
|
Azkenean, arinago ez bada, beranduago, barruan daukazun horrek irten egiten du. Agian, batzuei ez –‘zorionak! ’ –, baina nik uste dut
|
zure
bizitzako uneren batean barreak, negarrak, maitasunak, gorrotoak, haserreak, penak… irten egin behar dutela. Bestela, zer nabil bertsotan… robotekin?
|
|
“Egun batean oso haserre edo triste bazaude, egun hori pasatuko da, eta hurrengo egunean egongo zara pozik. Denak dira
|
zure
bizitzaren parte, eta bertsoa ere zure bizitzaren parte da”.
|
|
“Egun batean oso haserre edo triste bazaude, egun hori pasatuko da, eta hurrengo egunean egongo zara pozik. Denak dira zure bizitzaren parte, eta bertsoa ere
|
zure
bizitzaren parte da”.
|
|
“Ikusten duzunean pertsona bat min hori ateratzen bi mila lagunen aurrean, erori egiten da. Jende horrek negar egiten du
|
zurekin
, identifikatuta sentitzen da, badauka barruan atera ezin duen min hori, onartzen ez zaion min hori. Beste batetik esaten dute ordua izan dela baten batek onartzeko triste dagoela, min daukala eta aurrera egiteko negar egin behar duela”.
|
|
Bere negar egiteko eskubidea, bertsozalearen eskubide egiten du Enbeitak: “Zuk
|
zure
buruari negar egiteko eskubidea onartzen diozunean, zure aurrean dauden 600 pertsonei ere onartzen diezu. Nik uste dut hori inportantea dela”.
|
|
Bere negar egiteko eskubidea, bertsozalearen eskubide egiten du Enbeitak: “Zuk zure buruari negar egiteko eskubidea onartzen diozunean,
|
zure aurrean
dauden 600 pertsonei ere onartzen diezu. Nik uste dut hori inportantea dela”.
|
|
“Bizipen batzuk behar dituzu gai berbera ere benetakotasunetik lantzeko. Azkenean, benetakosuna ez du zertan izan
|
zuri
gertatzen zaizun gauza zehatz bat. Bizitzaren eskarmentuak ematen dizu gauzak esaldi potolo batek esanda barik, bi xehetasunekin benetan sakonago esateko modua”.
|
|
“Hor gerta liteke artifiziala edo aurrez egina bezala:
|
zu
ari zara kantuz, baina beharbada ez da hainbeste zure bihotza ari, baizik eta buruak lehenagotik prest daukan zerbait”. Agirre ere ados da halakoetan buruak egiten duela lana, barruak baino.
|
|
“Hor gerta liteke artifiziala edo aurrez egina bezala: zu ari zara kantuz, baina beharbada ez da hainbeste
|
zure
bihotza ari, baizik eta buruak lehenagotik prest daukan zerbait”. Agirre ere ados da halakoetan buruak egiten duela lana, barruak baino.
|
|
Niretzat sinesgarriena da sentimenduetara gehien hurbiltzen dena. Sentimenduetatik ari zarenean oso
|
zureak
dira bertso horiek, beste inork ezin du kantatu, eta gainera nork jarriko du zalantzan kantatu duzun hori? ”. Iritzi berekoa da Agirre:
|
|
Gutasun hori lortzea “zoragarria eta jeniala” Barrosorentzat: “Publikoa identifikatzen denean gu bat sortzen duzu, eta gu horrek indar bat ematen dio
|
zure
bertsoari. Publikoak nahi du ikusi bere zerbait zugan, eta zure zerbait ere bai noski.
|
|
“Publikoa identifikatzen denean gu bat sortzen duzu, eta gu horrek indar bat ematen dio zure bertsoari. Publikoak nahi du ikusi bere zerbait
|
zugan
, eta zure zerbait ere bai noski. Ematen badiozu jadanik dakien guztia, ez duzu harrituko, baina emozioetan ari garenean egia da gu baten beharra badela, eta denek jotzen dugu gu-ra nira baino gehiago”.
|
|
“Publikoa identifikatzen denean gu bat sortzen duzu, eta gu horrek indar bat ematen dio zure bertsoari. Publikoak nahi du ikusi bere zerbait zugan, eta
|
zure
zerbait ere bai noski. Ematen badiozu jadanik dakien guztia, ez duzu harrituko, baina emozioetan ari garenean egia da gu baten beharra badela, eta denek jotzen dugu gu-ra nira baino gehiago”.
|
|
“Guk ez dugu bizi bataila moduan, baina beti gaude aurrez aurre, eta beti gaude armatuta.
|
Zure
buruarekin daukazun desafio bat da, ondo irten behar delako. Publikoaren aurrean jartzeak gauza askotan eragiten du, zure etxeko bakardadean eragingo ez lizuketenetan”, bukatu zituen borroka psikologikoei dagozkienak.
|
|
Zure buruarekin daukazun desafio bat da, ondo irten behar delako. Publikoaren aurrean jartzeak gauza askotan eragiten du,
|
zure
etxeko bakardadean eragingo ez lizuketenetan”, bukatu zituen borroka psikologikoei dagozkienak.
|
|
“Roletik ari direnean, roletik badu, baina berezkotik ere asko. Rol horri, esaterako, gehituko diozu
|
zuk
nola kudeatzen duzun boterea, zure nazia nola kudeatzen duzun. Azken finean, denok jartzen dugu gurea dena pertsonaia baten barruan”.
|
|
“Roletik ari direnean, roletik badu, baina berezkotik ere asko. Rol horri, esaterako, gehituko diozu zuk nola kudeatzen duzun boterea,
|
zure
nazia nola kudeatzen duzun. Azken finean, denok jartzen dugu gurea dena pertsonaia baten barruan”.
|
|
Adinaren eta ofizioaren talaiatik iritsi zen ondoriora: “Bizipenak ugaritzen joan ahala, gaien gaineko emozioak ere ugarituz doaz, eta ofizioarekin bertsoa bihurtzen da tresna bat,
|
zure
adierazpide bat, zure munduaren interpretazioa ateratzeko”.
|
|
Adinaren eta ofizioaren talaiatik iritsi zen ondoriora: “Bizipenak ugaritzen joan ahala, gaien gaineko emozioak ere ugarituz doaz, eta ofizioarekin bertsoa bihurtzen da tresna bat, zure adierazpide bat,
|
zure
munduaren interpretazioa ateratzeko”.
|
|
Agirrek maskara horrekin estereotipo bat sortu zuen, hausten kosta egin zaiona, eta ez zitzaion “asko gustatzen” jendeak nola ikusten zuen. “Azkenean, jendeak
|
zuk
egiten duzun hori ikusten du”, arrazoitu zuen. “Pertsona bezala banaiz horrelakoa —lotsagabe samarra izan naiz, ausarta baino—, baina oholtzan harantzago eraman dut hori.
|
|
Denok gara sendoak besteko hauskorrak. Zergatik ez bertsotan horrela azaldu eta
|
zu
horrela sentitzen zarenean hori erakutsi jendeari? ”. Horretarako, kontrako fasea igarotzea beharrezkoa omen da:
|
|
Maskara eta berari buruzko estereotipoak erabilgarri ditu egun, eta modu kontzientean erabiltzen ditu: “Azkenean, publikoak egiten du
|
zuri buruzko
irudi bat, eta zure esku dago ondo datorkizunean irudi hori elikatzea edo apurtzea. Zuk era kontzientean elikatzen duzunean irudi hori ondo datorkizulako, ez dauka zertan txarra izan.
|
|
Maskara eta berari buruzko estereotipoak erabilgarri ditu egun, eta modu kontzientean erabiltzen ditu: “Azkenean, publikoak egiten du zuri buruzko irudi bat, eta
|
zure esku
dago ondo datorkizunean irudi hori elikatzea edo apurtzea. Zuk era kontzientean elikatzen duzunean irudi hori ondo datorkizulako, ez dauka zertan txarra izan.
|
|
“Azkenean, publikoak egiten du zuri buruzko irudi bat, eta zure esku dago ondo datorkizunean irudi hori elikatzea edo apurtzea.
|
Zuk
era kontzientean elikatzen duzunean irudi hori ondo datorkizulako, ez dauka zertan txarra izan. Publikoa mota batekoa delako, maskara erabiltzen dudanean pentsatzen dudana esan beharrean, haserretzen naiz, baina bakearen alde egiten dut”.
|
|
“ [Andoni] Egañaren belaunaldiak emozioarekin gehiago jolasten zuten burutik.
|
Zuk
emozioaz kantatu dezakezu ezer sentitu gabe, eta hori bertsolaritzan ikusi dugu: burutik kantatzen zen”, osatu zuen.
|
|
Zergatik ez naiz irtengo eta kantatuko: ‘Hemen zaudeten %70ek ikusten duzue neska lodi bat, %20k neska bat eta %10ek neska erakargarri bat? ’
|
Zuk
hori benetan pentsatzen duzu, baina pentsamendu horiek ekidin egiten dituzu”.
|
2016
|
|
Era berean, ikusi da isiltasun horrek eta orain isiltasuna hausteak nola eragingo digun. Nola eragin dezakeen deskubritzea
|
zure
gurasoak zapalduak izan direla edo zapaltzaileak izan direla. Itzelezko eragina izango du, seguru.
|
|
Prozesua luzea da, piezak pixkanaka pixkanaka joaten dira enkajatzen, antzerki taldeek beren metodologia propioa daukate, idazten dituzun testuak ez dakizu azkenean erabiliko ote diren, entseguetan sortutako testuak –zuk sortu ez dituzunak–
|
zureak
balira bezala hartzen dituzu… prozesu osoan engranaje baten parte sentitzen zara, lantalde baten parte. Horrek gure lana errazten du.
|
|
Batzuetan,
|
zuk
prestatu duzun testua aktoreak erabat desberdin interpretatzen du. Batzuetan, jendeak barre egitea espero duzun tokian, negar egiten du.
|
|
Horren kontziente izan behar zara.
|
Zure
egoari gasa kendu eta taldean lan egin. Baina, beste alde batetik, lasaigarria ere bada taldean aritzea.
|
|
Ni ere
|
zure gisa
berean
|
|
|
zure
arazoa.
|
|
|
zuk
gauza berdina
|
|
ta
|
zuk
mezua argi
|
|
|
zure
ausentzia
|
|
|
Zure
dudak egiten
|
|
|
zu
bakean zaudenean
|
|
|
Zure
ezpata ta katez
|
|
|
zuk
ez dakizu ta.
|
|
|
Zure
jarrera ez da
|
|
|
Zu
, berriz, harro zaude
|
|
|
zu
bezalako bi
|
|
Jendea
|
zure alde
|
|
Eta zenbaterainoko eduki ideologiko politikoa dago
|
zure
jardunean eta Galesko bardoen jardunean oro har. Zer funtzio ikusten diozu poesiari alde horretatik?
|
|
Letrak ez dira horretaz, baina sakonean hori badute. Jartzen zarenean jendearen aurrean, eta jendeak
|
zure
hitzak onartzen dituen unetik, hori sekulako aukera da, eta ez zara sentitzen heroi bat, baina asetasun sentipen bat uzten dizu.
|
|
Ez, ez, hori ez da panorama!
|
Zuk
egin behar duzuna da neskatxa Azpeitira eraman, festa ederra izanen duzu gau osoan! ´. Aholkuak ez zuen, tamalez, lankide alemaniarra hunkitu.
|
|
Aldizkariaren 25garren urtemuga ospatzeko ale berezia lantzen ari zirela, eta nire ekarpena ezinbestekoa zela hor noski…, eta horrelakoak esaten hasi zitzaidan. “Gainera”, errematatu zuen, “bolada batean
|
zu
zeu izan zinen, ofizialki, aldizkariaren atzean dagoen elkartearen estatutuetan lehendakari…” Joño!, pentsatu nuen, sekulako lana egin izango nuen, antza, batere ohartu gabe bada ere. Lehendakari izan nintzelakoa ez dakit egia den, edota Antxokaren martingala persuasibo hutsa, Arantzazuko fraideen eskolako estilo peto petoan.
|
2017
|
|
|
zurekin
gelditu preso.
|
|
Abenduaren 8an izan zen, Bilbon, eta gaia honako hau: “Une honetan
|
zuretzako
telegrama hauxe jaso dugu. Honelaxe dio:
|
|
Muruak hala kantatu zion entrenatzaileari: “Kirol honetan jadanik ez da dirua ez dan besterik/
|
zure
ondoan ez det izango oso pozik jokatzerik/ nahi ez badezu lehen merke zena orain garesti hartzerik/ beste batean ez zazu egin holako hanka sartzerik”. Futbola eta bertsoa nituen orduko bi pasio, eta tematikak eta teknikak bat egitean, pentsa nik zer gozamen!
|
|
Hala zioen: “Aizu droga dohakabe/ indartsuegia zaude/
|
zu
egin zera nere amets ta ekintza guztien jabe/ bizimodua desertu huts bat/ iruditzen zait zu gabe”. Lehenengo drogari kantatzen dio eta gero bere burua madarikatuz, amari.
|
|
Hala zioen: “Aizu droga dohakabe/ indartsuegia zaude/ zu egin zera nere amets ta ekintza guztien jabe/ bizimodua desertu huts bat/ iruditzen zait
|
zu
gabe”. Lehenengo drogari kantatzen dio eta gero bere burua madarikatuz, amari.
|
|
Oso oker ez banago Lizaso izan zen bere gainetik inor pasa ordez bere gainean jar zitezen nahiago izan zuena. Parkeko banku estatikoak mugimendua eta bizitasuna eman zion kartzelako lanari, eta txaloak zapi
|
zuri
bihurtu ziren orduan. Zezen plazetan bezala ikus entzulea zutik.
|
|
Eta
|
zu
–Non zeunden?
|
|
Doinua: Jardin bat
|
zuretzat
|
|
Lehendabiziko aldia da Baionako bestetara noala, baina pasa didate abisua tixert
|
zuri
eta zapi gorriz jantzita joateko, sanferminetan bezala. Izan ere, zuria eta urdina omen ziren jatorrizko koloreak, baina, 1932az geroztik, Iruñeako jaien mugaz bestaldeko ispilu bilakatu dira Baionakoak.
|
|
Inprobisazioa eta bertso jarriak nahasten dituzte. Lehenengo sorta Igorrek kantatu du Xabier Leteren “Jardin bat
|
zuretzat
doinuan”, hilabete batzuk lehenago plaza horretan bertan izandako ETAren armagabetzearen inguruan. Baionan ETAk baionetak entregatu zituela-eta ibili dira:
|
|
Doraemon jartzen du, eta badakizu Nobita dioen tokian eseri duzula; agian, asko ezagutuko ez duzun norbaiten ondoan. Baliteke Euskal Herriko beste puntatik heldutako inoren alboan izatea, euskaraz egunero bizi dena,
|
zuretzat
eskolako hizkuntza baino ez den hori bizimodu daukana.
|
|
Gero, beldurrak marraztea da eguneko lehen ariketa, denen bistan, esatea zerk izutzen zaituen, noiz eta nola, eta muinean biluztea da egin beharrekoa, kolektibotasunaren babesak jantzi zaitzan. Pintatu dituzu beldurrak,
|
zuk
eta denek. Koloretako horma irudi batean daude orain norberaren ezinak, elkarren gerizpean ezaxolago, beldurtzen zaituzten beldurrak, baina ez lotsa.
|
|
Barre lotsari eta zeure buruari, eta piropopostan bertso bat idatzi duzu.
|
Zuk
inoiz bertsorik idatzi ez duzun horrek. Zer da, bada, lotsatzea ez bada besteen begirada norberaren azal egitea?
|
|
Xamurtasun gauean, non jarri asmatu ezinik zaude, zein eskuk ukituko zaituzten jakin gabe, zein besok besarkatuko: eta barru barruan,
|
zu
dordoka bat zara, eta arrakalatuta daukazu oskola, udalekuetako higaduraren eraginez, eta ez zara ausartzen gelatinazko gorputz hori uki diezazuten. Azkenean, egin egin duzu lehen ariketa, eta nahi gabe, planeatu gabe, bote prontoan, begiak itxita dauzkazu eta are gehiago estutu duzu pareko pertsona.
|
|
Patxi Barbero jai jartzaileak galdetu zion: “Non jaio zinen
|
zu
–”. Zarautzen kantatua da bertsoa, 1975ean.
|
|
|
zu
, bide txarretik;
|
|
|
zure
emaztia;
|
|
|
Zure
lagunek behin eta berriz
|
|
|
Zuretzat
elurtea
|
|
|
zu
lanean fina?
|
|
|
Zure
herrian bertso saioren bat antolatzen bazabiltza, KONTUZ zer objektu aukeratzen duzun gai bezala erabiltzeko! Aurtengo Bertsokatun objektua aizkora bat izan da, eta amaieran neska bati ilea moztu diote.
|
|
Gabottoren aburuz, jaiotzaz denak ere lan asko egin du perfekzionatzeko, eta hori eskoletan egiten da. Argi dio ez daukala payadore fabrikarik, “ezin da etorri eta bihurtu;
|
zuk
zerbait ekarri behar duzu zeurekin. Gero bai, zubi honetatik pasatzean hartuko dituzu eta landuko dituzu gaitasun batzuk hau lanbide bihurtzeko, nahi baduzu”.
|
|
Zer garrantzi du
|
zure
ustez diasporan eta Argentinan euskararen transmisioak?
|
|
Korrika ospatu zenean,
|
zuk
irakurri zenuen lekukoan zetorren mezua; zer azpimarratuko zenuke?
|
|
Zein izan zen
|
zure
lehen harremana euskararekin. Nolaz erabaki zenuen ikastea?
|
|
Bertsoa lehenengo aldiz Maizpiden entzun omen zenuen, zer sentitu zenuen? Eta orain, zer da
|
zuretzat
bertsogintza?
|
|
|
zu
gustatzen ainbeste…
|
|
|
zugana
nahi dute,
|
|
oraingo ontan
|
zuretzat
dira/ biotzeko Uztapide.
|
|
|
zure
gorantzan omenaldia/ Zarutzen presta deguna.
|
|
baina guk ondo badakigu
|
zuk
/ geio merezi dezuna.
|
|
garrantzi aundiz
|
zure
gorantzan/ jarri degu egun ori
|
|
Bi irudi daude
|
zure
txostenean nabarmentzea merezi dutenak: Remigio Mendiburuk Udarregiri egindakoa eta Nestor Basterretxeak Bilintxi eskainia.
|
|
Eman iezaguzu
|
zure
buruaren berri, labur bada ere.
|
|
Gustatuko litzaioke norbait mutu uztea. “Zerbaitek eragiten dizunean,
|
zure
erreakzioa izan daiteke ero moduan barrezka hastea, baina izan daiteke, baita ere, isiltzea. ‘Ostras, eman didate barru barruan, dena mugitu zait eta ez daukat erreakziorik’ Nire ustez ona litzateke horrelako aurpegi bat ikustea”.
|
|
etorri eta
|
zuk
baloratu
|