|
2000
|
|
|
Hau guztiau, ordea, gure artean, batez ere 1968 urtetik aurrera hasi zen mamitzen. Beraz, giro hori erabat urrun zegoen Unamunok, bizi zenean, inguruan zuen gizarte egoeratik, eta horregatik oso ondo eduki behar
|
dugu
hori kontuan bilbotarrak euskara alde batera uzteko izan zuen jarrera epaitzeko orduan.
|
|
2001
|
|
|
bat, euskararen unibertsoa zulo beltza da, suge habia; eta bi, iritzi emaile asko anonimoak dira, arriskutan inor ez jartzearren, diote. Sinetsi egin behar ote
|
dugu
hori ere. Nik neuk pertsonalki ezagutzen dut kasu bat, Madrilen idatzitako editorial bat" gorpuzteko" goitik behera asmaturiko erreportajea.
|
|
|
Ez da hori txarrena: ezin
|
dugu
hori erremediatu diskriminazioa sortu gabe, eta hori antidemokratikoa da. Hizkuntz politikak legitimitaterik ez badu, euskararen egoerak ez du erremediorik.
|
|
|
Arrazakeriaren apologia egiten omen da testuliburuetan. Gero ikusiko
|
dugu
hori, baina aurrera dezadan zerbait. Nik dakidala, hori baieztatzeko erabili ohi duten froga bakarra zera da, testuliburu batzuetan Arana Goiriagertzen dela.
|
|
2002
|
|
|
Nire ustez, garrantzi berezia du EHU bezain handia den eta ikasketen halako aniztasuna duen unibertsitate batean euskaraz ikasi ahal izateak. Izan ere, muga handi baten gainditzearen adierazlea
|
dugu
hori. Euskararen unibertsitaterako sarrera horrek, nonbait, adin nagusitasuna ematen dio euskarari kultur hizkuntza gisa.
|
|
|
Horren adibide argia dira CNRS Frantzian, CSIC Espainian, NERC eta horren parekoak Britainia Handian eta Max Planck Institutua Alemanian. Euskal Herrian ez
|
dugu
horren parekorik, eta horrek berebiziko ondorioak izan ditzake hain garrantzitsua den estrategiazko ikerketaren alorrean. Gainera, Unibertsitateetan egiten den ikerketa jarduera ren osagarria da institutu horietan egiten dena eta, zeharka, horrek ere baldintzatu egingo du Unibertsitateetan egiten den ikerkuntza.
|
|
|
Irakasleen kopurua egokia izatea da kalitatezko irakaskuntzarako ezinbesteko baldintza bat. Ikasle kopurua izugarri igo zen joan den hamarkadaren amaiera arte, eta guztiok ikusi
|
dugu
horrek sorturiko masifikazioaren ondorioaktxarrak izan zirela, batez ere ikasketen osagai praktikoei dagokienez. Orain, berriz, joera aldatu da eta ikasleen kopurua beherantz doa.
|
|
|
Arriskuak ere badaude, noski, gauza guztietan bezala, baina euskarazko unibertsitatearen aldean eskaintzen zaizkigunalte rnatibak ere arriskuz josiak daude. Esperientziak erakusten digu elebitasunaren ereduak (euskara erdararen baten aldamenean/ menpean jartzea) porrot egin duela, eta prentsa
|
dugu
horren adibiderik argiena: elebidunak izateko bokazioz jaio ziren komunikabideetan, erdarakbe re nagusitasuna indartu du eta euskara apaingarri edo kontzientzia lasaigarri soila izatera mugatu da.
|
|
|
Dagoen unibertsitate sistematik, unibertsitate estataletatik bereziki, bideratutako euskal unibertsitatea, bigarrena. Jakina, UPV EHU hartuko
|
dugu
horretarako erreferentzia nagusi gisa.
|
|
|
Saudiar dirudun hori halako boluntario askorekin harremanetan jarri zen eta" alQaeda" deritzon erakundea sortzea lortu zuen. Nazioarteko erakunde terrorista bat
|
dugu
hori: iraultza islamikoa bultzatzen du eta Estatu Batuak derrigortu nahi ditu beren indarrak Saudi Arabiatik ateratzera eta Israeli ere babesa kentzera.
|
|
2003
|
|
|
Udara albistetan oparoa ez dela izaten esaten dutenentzat, aurtengoan argi ikusi
|
dugu
hori ez dela derrigorrez beti horrela izaten. Lau diputazio Euskal Herria ren hegoaldean, eta lauretan agintari kultural berriak.
|
|
|
Guztiz premiazkoa du euskalgintzak gizartean legitimazioa errekuperatzea. Guri ez digu balio demagogiaz aritzeak, ez
|
dugu
horretarako behar litzatekeen moduko bozgorailurik. Razionaltasunak izan behar du gure tresna.
|
|
2005
|
|
|
Denok ezagutzen
|
dugu
hori. Sinesmena zuzen ikusten ez den zerbait da eta sinesmen horren ardatzean ematen duzu zeure bizitza.
|
|
2006
|
|
|
Aski da Al Pacinoren plano hurbil bat ikustea jakiteko gozatzen ari den, sufritzen, edo noraezean dabilen. Zergatik ez
|
dugu
hori literaturara aplikatzen. Zergatik gara hain bizkorrak ikusian eta hain motelak irakurrian?
|
|
|
Mundu guztian horren gainean ari gara mintzatzen, eta Euskal Herrian ere izan
|
dugu
horretarako parada. Gurean, Deustuko Unibertsitatean batu ginen apirilaren 6an.
|
|
2007
|
|
|
10 Itsasoaren inguruan garatutako balio sozial, kultural eta naturalen defentsan lan egiten duen elkartea
|
dugu
hori, euren definizioaren arabera.
|
|
2008
|
|
|
Hurrenkera gutxi edo asko berdina izanda ere, urte batetik bestera liburu mota bakoitzak izan duen pisua ez da bera izan. Liburu mota bakoitzarekin alderaketa zabala egingo
|
dugu
hori ikusteko, arestian egin dugunaren antzekoa: 30 urteko erreferentziaz gainera, azken zazpi urteotakoa jarriko ditugu 2006ko edizioaren ondoan.
|
|
|
Azken beltzean, gure planeta unibertsoko beste hamaikaren parekoa baita, planeta sistemen sorrerari buruzko teoria zuzena bada behintzat. Daturik ez
|
dugu
hori esateko, jakina. Alabaina, duela hamabost urte baino gehiago baditugu, orain esan baitezakegu eguzki sistemaz haratago planetarik badela izarrak orbitatzen, nahiz eta, orain arte Lurraren modukorik detektatzeko gaitasunik ez dugun izan.
|
|
|
Honela, Mikel Zabalegi Carrefour ean gora eta behera doala (36 or.), bere buruari agindu behar dio, bere burua behartu behar du euskaraz hitz egitera, bestela, gaztelerak egiten diolako ihes. Identitate diglosikoaren adibide garbia
|
dugu
hori. Eta beste zenbaitetan pertsonaiak haserretzerakoan jo ohi dute gaztelerara.
|
|
2010
|
|
|
noski, proposamen biribil eta erabatekorik zehazteko, baina bai, gutxienez, eta kontraesanak kontraesan, esplorazio bideari ekiteko. Esan nahi
|
dugu
horrekin, euskal gatazkaren konponbidean bestelako gako, tresna eta bideak aintzat hartuko ditugula, gatazkaren korapiloa askatzen lagun dezaketelakoan; azken batean, Euskal Herria europar herrialdea da eta.
|
|
2011
|
|
|
Makila eta txanponak emanez antolatu zituen lehen euskal jaiekin, Frantziako Tolosa eta hegoaldeko, Probentza aldeko eta Kataluniako eta Europako beste leku batzuetako Erdi Aroko lore jokoen isla bereganatu nahi zen, Erdi Aroaren berrasmatze erromantikoaren giroan. Eta gurean, Abbadia
|
dugu
horren eragile nagusia, 1851 urteaz geroztik. Lehiaketa saritua," postura" edo apustu giroan giharturik zegoen jaiaren oinarria:
|
|
|
Sailburuordearen aburuz, Espainiako Erresumako Konstituzioa ez da" euskararentzat harresi izan, leiho eta arnasbide baizik" (144 or.). Argudia liteke espainolaz bertzeko" Espainiako hizkuntzak" ere ofizialak izatea aurreikusten duela Konstituzioak (3.2 art.), eta autonomia legegileren bat jatorrizko hizkuntzaren partekaturiko ofizialtasun hori ahalik eta modurik aldekoenean garatzen ahalegindu dela, behe mailako arauen bitartez. Berezko hizkuntza kontzeptuaz Kataluniako legegileak egindako garapena
|
dugu
horren lekuko, katalan hutsez zein" katalanez, bederen" erabiltzeko agintzen duen arau xedapen orok berezkotasunean baitu oinarri, eta horrek Kataluniako erakundeen hizkuntza politika lurralde eredurantz aitzineratzen laguntzen du (Sole i Durany, 1996: 108; Puig Salellas, 2009 [1998]:
|
|
|
Euskararen egoeraren hobekuntzez aritzean, Jaurlaritzaren jarduera nabarmendu ohi du sailburuordeak; menpeko egoerak darraien kontu gogaikarriaren berri ematean, aldiz, herritarren" borondateari" eta" atxikimenduari" —legediak" ordezkatu" ezin omen duenari (208, 225 or.) — edota" gizarteak" ezarririko" mugei" (161, 419 or.) heltzen die. Hizkuntza ikastereduen sistemaren bilakaeraren interpretazioa aipatuko
|
dugu
horren lekuko. Espainol hutsezko ereduari eusteko nazioarteko zuzenbideak zein Espainiako Konstituzio Auzitegiak berak onartu ez duten" seme alaben irakas hizkuntza aukeratzeko" sasieskubidera jotzen du Baztarrikak (396, 237, 375 or.). 7 10/ 1982 Legeak berak ez du preseski eskubide hori aitortzen (2.b eta 15 art.); eta, aldiz, zera agintzen dio Jaurlaritzari:
|
|
|
Hizkuntza bat ezagutzeak ez dakar berez hizkuntza horretan bizitzeko nahia. Gutariko askok atzerriko hizkuntzak ezagutzen ditugu, baina ez
|
dugu
horregatik hizkuntza hori erabiliz bizi nahi. Hizkuntza horiei zeregin funtzional koiunturala ematen diegu, ez dute gure bizimodua aldatzen, ez eta gure ingurunean eragiten ere.
|
|
|
Dena dela, euskal kultura bere osoan hartuta, arlo bat nabarmendu baldin bada urte honetan, zinema
|
dugu
hori. Urte askotan egon gara euskarazko estreinaldi bakar bat ere gabe; bat izan dugunean, pozik, eta birekin zer esanik ez.
|
|
2012
|
|
|
Eta jolasa hizketaldiaren bidez adierazten zaigu, baina ez da hizketaldi bizia, are gutxiago beregaina. Hitz trukaketa behartua
|
dugu
hori, esateko besterik ezean, tribialean eta" tribialtasunean" (adi izenburuaren hitz jokora) aritzeko galderak dira elkar trukatzen dituztenak. Hitz egite mekaniko horretatik kanpo, pertsonaiei kosta egiten zaie esaldi osoak ekoiztea, eskas eta beldurti betiere.
|
|
|
Muga administratiboez gaindiko esparru kultural eta linguistikoak zilegiak ez eze, gauzagarriak eta gorpuzgarriak ere badira. Guk geuk ere demostratu
|
dugu
hori behin baino gehiagotan, lehen legez baita orain ere: Urdazubiko Pedro Agerre Azpilkueta Saran egin zen Axular, eta Donostian jantzi zuen txapela Urepeleko Fernando Aire Xalbadorrek (Basterretxea eta Zuberogoitia, 2005:
|
|
2014
|
|
|
Orduan esan nion: " Zergatik ez
|
dugu
horrekin argitalpen bat egiten?". Hasi ginen eta, proiektu txikia zena hiru kiloko liburua bihurtu zen.
|
|
|
Manexen herrialdean, aurretik aipaturiko Usopop festibala bezalako proposamen duinak egiten dira. Bi mila eta bostehun biztanleko Sara herrian egiten den festibala
|
dugu
hori. Bada tradizio luzeagoa duen beste jaialdirik:
|
|
|
Aurrenekoak, bildutako esperientziatik, erakutsi du zilegi dela kultur komunitate baten benetako inkubagailu izatea laborategi bateko lana. Garoak urratzeko bide berri bat du aurretik; beraz, ikusgai den laborategia
|
dugu
hori. Sortzaileak eta irakurleak/ zaleak/ entzuleak aurrez aurre jartzeko giro horrek interakzioa ahalbidetzen du, sortzailea zein hartzailea estimulatuz, eraldaketa bat sortuz.
|
|
2015
|
|
|
Gurean ere balio du sintesi lanak, balio duenez. Urtetan pilatutako ezagutza ordenatu, sistematizatu, laburbildu eta era dibulgatibo batean itzuli egiten zaio jendarteari liburuxka horien bidez. Behar beharrezkoa
|
dugu
hori, kultura soziolinguistikoaren zabalkundean sinisten dugunontzako behinik behin.
|
|
|
Gehiago ere izango ditugu, Gauzen Internet delakoak gailuak beren artean elkar lotuko baititu. Gaitasunik ba al
|
dugu
hori dena kudeatzeko?
|
|
2016
|
|
|
50 urteko historia (eta ez nabil bakarrik soziolinguistikaz) ezin da ulertu autoeratzea kontuan hartu barik. Eta, aurrera begira ere, jarraitu dugu autoeratzearen bidea praktikatzen, jarraitu
|
dugu
horretan denbora eta energia jartzen. Kosta ahala kosta.
|
|
|
7 Keinu estetikoari garrantzia kenduta, esparruak garatu dituen kodeekin eroso sentitzen direlako seinale
|
dugu
hori.
|
|
2017
|
|
|
Argitaletxeak ekimen pribatuak dira, jakina, eta ez dute, inondik ere, instituzioen pareko ardurarik; hala ere, aipatu nahi nuke horietan ere ikusi dugula sari txiki ugari eman beharrean sari handi bakarra emateko joera, Joseba Jaka beka berritua
|
dugu
horren adibide (Alaine Agirrek eskuratu du aurtengoa, etapa berriko lehena): bospasei sari ematen zituzten lehen, sari handi bat orain.
|
|
|
Flamenkoan bada, eta desira ere. Eta guk ez
|
dugu
hori. Beraz, ballet batean maitasun edo adiskidetasun pixka bat erakutsi nahi baldin badugu, jestuak gehitu behar dira.
|
|
|
A bai, nola itzultzen ahal
|
dugu
hori. Jasotakoa izan daiteke... eta ikasitakoa bertzea, ezta?
|
|
|
4 Euskal Herrira etortzerakoan, Humboldtek garbi du, bai, ‘hizkuntza’ dela bere" atentzio puntu nagusia" (XIII, 15) aztertuko
|
dugu
hori aurrerago; baina, horretaz gain, arreta handia eskaintzen die ere bestelako hainbat konturi. Horietako bat ‘fisionomia’ da.
|
|
|
Nazio mailako umorean edo umore etnikoan are esanguratsuagoa izaten da bereizketa hori. Zenbatetan barre egin dugu andaluziar, katalan edo ijitoen inguruko txisteekin, nagiak, zuhurrak edo lapurrak direla kontatzen dutenekin, eta ze gutxitan hausnartu
|
dugu
horren inguruan, euskaldunak langileak, eskuzabalak eta ondraduak garela azpimarratzeko balio duten diskurtsoak direla jabetu gabe. Umore etnikoak taldekide ez direnen ezaugarriak kolpatzen baititu, norberaren bertuteak ageriko egiteko.
|
|
|
Baina, umoreari gagozkiolarik (beste edozein gairi buruz ere balio luke), bata egiteko bestea ukatzea absurdoa da. Egia da, bertsolaritzan, komikotasuna gehiago lotu zaiola alderdi fisikoari berbazkoari baino eta, hein batean, guk, estudianteen belaunaldiak, ukatu eta gutxietsi egin dugula hori, Bertsolaritzan, komikotasuna gehiago lotu zaio alderdi fisikoari berbazkoari baino eta, hein batean, guk, estudianteen belaunaldiak, ukatu eta gutxietsi egin
|
dugu
hori, herriak estimatzen zuen bitartean herriak estimatzen zuen bitartean (ez edozer, ez edozein, ez edozelan). Alabaina, komikoak beti du hartzailea, denboraz gaindikoagoa da, primarioagoa, zuzenago doa garunean nonbait dagoen kontrol dorrera.
|
|
2018
|
|
|
Lokalagoa, hori seguru. Zer irabazten
|
dugu
horrekin. Atxikimendu afektiboa?
|
|
|
Eta ez al
|
dugu
hori gerta dadin laguntzen egunero batua lanerako tresna dugunok ere. Batzuetan pentsatzen dut ez ditugula gehiegi esplotatzen hizkuntzaren posibilitate guztiak kazetari, irakasle, idazle eta esatari askok neroni zerrendan aurrena, zapata estuegiak jantzita gabiltzala lexikoan, pauso zurrun samarrarekin sintaxian:
|
|
2019
|
|
|
Gainera, datorkigun jendarte zaharkituaren bestelako ironiatxo bat kokatze aldera, pertsona gazte heldu banaketa geografikoaz hitz egin dugu laburki. Izan ere, Sergio del Molino (2017) erreportariak Espainia huts eta Espainia betearen liburuan argi utzi zuen gisara, estatu mailan bizitzen ari den fenomeno sustraitua
|
dugu
hori. Laburbilduz, hiriburu hiperpopulatuak eta landa herrietako populazioaren desertifikazio egoerak nonahi direla aipatzen da bertan.
|
|
|
Fase guztietan, diseinu parte hartzailearen ondorioz, erabiltzaile guztien behar zehatzak ezagutu eta horiekin espazioa eta proiektua bere osotasunean diseinatzea da helburua. Nola egingo
|
dugu
hori?
|
|
2020
|
|
|
Zer da, beraz, gizakia? Galdera politikoa
|
dugu
hori, pertsona definitzeko erak, teorizatzeko moduak, bestelako jarrera etiko politikoak bideratuko baitituzte: ez dago ondorio praktikorik gabeko teoriarik.
|
|
|
Zentzutasunetik kanpokotzat jotzen da bere burua hiltzea aukeratzen duenaren erabakia, umetzat jotzen da hori egiten duen pertsona, heldutasuna ukatzen zaio. Bere buruaz beste egiten duen batek nahasmendu edo pairamen psikologikoak izan ditzake, eta guk ez
|
dugu
hori zalantzan jartzen inondik inora. Baina, horrela al da beti nahitaez?
|
|
2021
|
|
|
Galderak galdera, GPSak orientatzen gaitu, baina sistemak ez du bere begirada gure gainetik kentzen. Agian ez
|
dugu
hori ikusi nahi, gure onerako omen delako... Kontrol digitala, adibidez, miresmen handiz ikusi zen Asiako herrialde batzuek 2020ko koronabirusaren osasun krisiaren aurrean egindako kudeaketan.
|
|
|
Larrialdi klimatikoaren aurrean eta hizkuntzen desagerpenaren aurrean, estatu elebakar neoliberalek ez gaituzte babestuko. Argi ikusi
|
dugu
hori aurtengo udaberrian Madril eta Parisen menpe dauden epaitegiek erabakitakoekin: Bidasoko alde batean, eskolan euskara ikastea konstituzioaren kontrakoa dela esan digute; beste aldean, herritarren zerbitzura lana egiteko euskara eskatzea legearen aurkakoa dela.
|
|
|
Eusko Jaurlaritzak ere iragarria du Artistaren Estatutu proposamen bat. Ez
|
dugu
horren mamia ezagutzen, oraindik ez delako publiko egin eta proposamena ontzeko prozesuan parte hartzeko aukerarik ez dugulako izan.
|
|
2023
|
|
|
Kultur aniztasunari dagokionez, kontuan izan behar
|
dugu
horren kudeaketan ere botere harremanen eragina zentrala dela, maiz modu ezkutuan geratu arren. Esaterako, estatuaren eta nazioaren arteko gatazkarik ez dagoen testuinguruetan, eta kultura nagusia hegemonikoa denean, ez da zalantzan ipintzen aniztasunaren onarpena ‘nondik’ egiten den.
|
|
|
Horretan beste hainbat faktorek eragina izan badute ere, uste dugu pandemiak ekarritako geldialdia eta eragileen arteko distantzia faktoreetako bat izan dela elkarlan horietan suertatu diren zailtasun eta gatazketan. Horrenbestez, eta lehenago esandakoa berretsiz, presentzialtasunaz hitz egitean beharrezkotzat jotzen
|
dugu
horren dimentsio eta gauzatze zehatzetan arreta jartzea, presentzialtasunaren galerak eta birtualtasunaren garapenak izan dituzten ondorioak sakonago ulertu ahal izateko.
|
|
|
Birtualtasunaz ari garenean, kasu honetan, baliabide birtualen erabilerari eta eraginari buruz ari gara; zehazki, barne antolaketa eta komunikazioari zein kanpo komunikazioari begira aztertu
|
dugu
hori. GMMek barne antolaketaren eremuan garatu zituzten estrategiei dagokienean, bi nabarmendu dira:
|