|
2000
|
|
|
Nazioarteko harremanak eratzea bigarren mailako xedea zen. Nazionalisten behar nagusiak beste batzuk ziren, bai politika mailan eta bai antolakuntza mailan. Eduardo Landetak honela adierazi
|
zuen
hori Euskalduna astekarian, 1909an:
|
|
|
Aipatutakoaren adierazgarri, besteak beste, honako hauek dira: ...sa nazionalistan argitaratzen ziren artikulu ugari, euskal gatazkaren nazioarteko dimentsioa azpimarratzen baitzuten; EAJk Eusko Idazkaltza Buruba sortu izana, kanpo propagandaz ardura zedin; hainbat naziotara egindako bidaiak; EAJk Europako Nazionalitateen Biltzarrean sartu eta urteko bileretan parte hartu izana (Ramon Bikuñaren esanetan," dar caracter mundialanuestro pleito" esan nahi
|
zuen
horrek);" Euzkadi Europa" goiburua erabili izana.
|
|
2001
|
|
|
Okasioa baliatuz EAEko testuliburuak kritikatu eta zera aldarrikatu zuten, Madrilgo Gobernuak onartu behar lituzkeela testuliburuak eta ikastetxeko klaustroak ez duela testulibururik hautatu behar, horrela ikastetxeari bere autonomia pedagogikoa murriztuz. Honela eman
|
zuen
horren berri El Mundo k:
|
|
2003
|
|
|
Naturaren maitale mistiko bat da eta historiaren tragiko edo nostalgiko bat. Jaizkibelen mendia eta itsasoaren ikuskizun goititasunezkoa bere begiekin ikusi baino lehen, Hugoren irudimenak kantatua
|
zuen
hori Udazkeneko orriak en meditazio batean(" Ce qu’on entend sur la montagne"). Unamunok antzeko meditazio bat dauka, mendi eta itsasoaren kontrastearen motiboarekin, Paz en la gue rra ren amaieran.
|
|
|
Beraz, bestela ez bada, dudatzeko gauza direnek dudatzen ikasteko, bidaiatzeak izan lezake bere interesa, eta noizean behin dudatzeak euskaldunoi ez liguke kalte egingo. Descartes-ek berak aspaldi esaten
|
zuen
hori bidaiatzearen bere filosofia txikian. Problema, dudatzen ez dakitenak, dira.
|
|
2005
|
|
|
Erlijioa, ordea, herrien opioa omen. Zer pentsatzen
|
zuen
horretaz Garate gazteak?
|
|
2006
|
|
|
Unibertsitateetako Jakin Talde horietakoren bat edo bestek lanean ziharduen; Donostiakoa, adibidez," Karlismoaren lehen orduak" gaia lantzen ari zen," Pio Montoiaren laguntzaz" 19 —zergatik ez dakigularik, Jakinek behintzat ez
|
zuen
horren lana argitaratu—.
|
|
|
Bai. Hark ez
|
zuen
horretarako balio. Eta berak ere bazekien.
|
|
2007
|
|
|
Gero arduradun/ eragile bakoitzak bere zati edo arloko lankideak bilatu eta ekipo bat eratuko du, berak jardunez zenbaki bakoitzean bere gaiko artikuluen eta zenbaki berezien eragile eta arduradun gisa. Batzarrak honela bereizi zituen eztabaiden plataforma izan behar
|
zuen
horretako arloak eta arduradun/ eragileak: Rikardo Arregi, politika jeneralerako; Karlos Santamaria, zientzia eta pentsamendurako; Andoni Lekuona, soziologiarako; Xabier Kintana, biologia eta eboluziorako; Ibon Sarasola, literatura, poesia, zine eta teatrorako; Jose Antonio Arana, euskal legedi eta kondairarako; batzarretik kanpo izendatzeko gelditu zen erlijio eta eliz arazoetako eragile/ arduraduna.
|
|
|
Aldizkari politiko berriak sortzeko gai izan ziren, ez bakarrik Ameriketako euskaldunei zuzenduta, baita Euskal Herriko abertzale eta euskaldunei zuzendutakoak ere. Dinamika berriak sortzen lagundu
|
zuen
horrek, nahiz eta hemengo historialariek dagokien neurrian baloratzen jakin ez dugun.
|
|
|
Hala ere aldizkariaren arduradunek ez zuten etsi; Beguiristainen gestioen ondorioen zain egon ondoren, edo hilabete batzuk beranduago zuzenean, beharrezko kontsulta juridikoak eginez, aldizkariaren inskripzio berria eskatzea erabaki zuten22 1971ko ekainaren 23an egin zuten, beraz, eskabidea, Editorial Franciscana Aranzazu argitaldariaren izenean —ez Comunidad de Padres Franciscanos de Aranzazuren izenean—, 1967ko martxoaren 28ko eskabidean bezala. Aldizkariaren izen berari eusten zion eskabideak eta aldizkari berezitu eta zientifikotzat definitzen
|
zuen
hori, baina aurreko baimenaren aldean helburua eta gaien mugak aski zabalduz23.
|
|
2010
|
|
|
Euskaraz ondo ibiltzeak ez zuen itzalik. Baina, pixkanaka, euskarak irabazi egingo
|
zuen
hori. Ikusi egingo zen euskaraz egiten den lanak kanpoan ere oihartzuna duela.
|
|
|
Euskal idaztegi ziren seminarioetan —une hartan horiexek bakarrik genituen— hori ulertu zela uste dut, gero idatzi denaren arabera. Orduan, Joxe Azurmendik hitz egin
|
zuen
horretaz, eta Euskeran dago haren lana, Euskaltzaindiaren 1963ko Biltzarreko hitzaldien artean2 Handik honago Joxek berak3 eta Paulo Iztuetak4 aztertu dute gaia. Zinezko arazo kultural baten parean aurkitu nintzela uste dut, orduan beste asko bezala, eta nolabait hori adierazi nuen, eta hainbat euskaltzale gazte langilek ongi ulertu zuen hori, barrutik askatu egin ginen, eta modernitaterako maileguei beldurra galdu:
|
|
|
Orduan, Joxe Azurmendik hitz egin zuen horretaz, eta Euskeran dago haren lana, Euskaltzaindiaren 1963ko Biltzarreko hitzaldien artean2 Handik honago Joxek berak3 eta Paulo Iztuetak4 aztertu dute gaia. Zinezko arazo kultural baten parean aurkitu nintzela uste dut, orduan beste asko bezala, eta nolabait hori adierazi nuen, eta hainbat euskaltzale gazte langilek ongi ulertu
|
zuen
hori, barrutik askatu egin ginen, eta modernitaterako maileguei beldurra galdu: handik aurrera, idazle hasiberrientzat, ‘historia’ Historia izango zen eta ez Edestia, ‘geografia’ Geografia eta ez Lutelestia.
|
|
|
Mitxelenak hori kritikatzen zuen, batzuetan arrazoiarekin, beste batzuetan beharbada arrazoirik gabe (Alfontso Irigoienek esan
|
zuen
horretaz zerbait). Mitxelena filologo bikainak hitz egin zuen, eta politikoak, ez beharbada terminologoak.
|
|
2011
|
|
|
Sutu
|
zuen
horrek K. Mitxelena. Eman zion erantzuna oso tonu ironiko mespretxuzkoan:
|
|
|
Gure errient horiek ez zuten hori erabiltzen. Ez dakit ene amatxik erabiltzen
|
zuen
hori, baina Baigorriko irakasleek, ez. Orain, eskolatik kanpo, errekreo denboran, pilota plazan eta, euskaraz ari ginen gehienetan.
|
|
|
Guk ez genuen etxean Eskualduna hartzen, eskuin muturrekoa baitzen, eta aitak ez
|
zuen
hori nahi ziren. Aski da ikustea zer zen Eskualduna astekaria, nola Ibarnegarairen aldekoa zen.
|
|
|
Aski da ikustea zer zen Eskualduna astekaria, nola Ibarnegarairen aldekoa zen. Guk ez genuen etxean Eskualduna hartzen, eskuin muturrekoa baitzen, eta aitak ez
|
zuen
hori nahi. Beraz, guk ez dugu sekula Eskualduna irakurri.
|
|
|
Outre Mereko ministro. Mixel Intxauspek bultzatu
|
zuen
hori. Horrela sortu dira ibiltariak 1968an, eta hasi dira 1969an, hain zuzen ere Seaska sortu zenean.
|
|
|
Zu sartu berritan euskaltzain berriak sartu zirela aipatu duzu lehen. Akademia indarberritu
|
zuen
horrek?
|
|
|
Joseba Sarrionandiaren kasuan, aldiz, liburu mardula kaleraturik zegoen jada, eta Euskadi Sarien epaimahaiak bere ekarpena hobetsi du. Gobernuak, berriz, Sarrik irabazi arren ordaindu nahi ez ziola zioen, eta diru saria bereganatu
|
zuen
horretarako inolako ebazpen judizialik izan gabe, Montesquieuk irudikatu zuen botere banaketari muzin eginez, eta, bide batez, beraiek ezarritako sarien araudiari berari iruzur eginez. Eusko Jaurlaritza, kultur arloan ere, lotsagarri geratu da.
|
|
2012
|
|
|
Euskara batua zertan den bigarren liburuari zegokionez, Txillardegik berak 1974ko abenduaren 30eko gutunean, liburuaren edukia oso laburki azaltzearekin batera, guztiz beharrezkotzat jo
|
zuen
hori; ondorioz, eta asmoaren berri zehatzagoa eta liburuaren eskema eskatu ondoren, prest agertu zen Jakin hori argitaratzeko, nahiz eta ez zuen argi ikusten zein izango zen horren edukia. Dena dela, gerora bertan behera geratu zen nonbait asmoa, agian Euskaltzaindiak hartzeko erabaki berriak ere atzeratu egin zirelako.
|
|
|
3 zenbakian (1957) idatzi zuen" Txillardegi jaunari" gutun ireki modukoa. Leturiaren egunkari ezkutua argitaratu berria
|
zuen
horrek. Nobelari buruzko bere iritzia eta kritika egitearena baliatu zuen Bastarrikak, ondoren, nobelagileak beste lekutan —Euskaltzaleen Biltzarrera bidalitako gutunean ere bai— hizkuntz ereduari buruz agerturiko ideiak astintzeko eta gaitzesteko.7 Aldizkariko orriak zabalik utzita amaitu zuen bere gutuna, Txillardegi gonbidatuz bere erantzuna ematera.
|
|
|
Gandhi abertzale bat zen, goitik beherakoa, tipikoa eta topikoa. Esango nuke haurtzarotik bertatik zela abertzale, baina Hego Afrikan hartu
|
zuen
horren kontzientzia, alegia, hantxe ikusi zituen bere begiekin India osotik etorritako indiarrak, beraien artean zatituak baina era berean zapalduak. Erremedioa, Gandhiren begietan, bikoitza zen:
|
|
|
Bai badakigu goragoko akordio hori Bizkaiko gobernadore zibilak Bilboko gotzain Pablo Gurpideri proposatu eta horrek onartua izan zela. Anabella Barrosok dioenez, Alberto Gabikagojeaskoa Zamorako kartzelara eramatea proposatu zutenean eman
|
zuen
horretarako oniritzia Pablo Gurpide gotzainak.
|
|
2013
|
|
|
AEBetako kobazulo mediatikoaren erasoa jaso zuen. Urte bereko urrian aldaketa klimatikoa onartu arren, adierazi
|
zuen
horren erantzulea nor zen ez zegoela garbi eta bilioika dolar erabiltzea CO2 emisioak murrizteko ez dela biderik egokiena. Alabaina, errepublikanoen izendapena jaso ondoren, 2011ko ekaineko jarrerara itzuli zen.
|
|
|
Ez zegoen batere dirurik. Ez dugu behin ere aztertu zer esplikazio
|
zuen
horrek: zergatik zergek ez zuten dirurik ematen, edo zer ustelkeria, edo zer desorganizazio.
|
|
2014
|
|
|
Berak nahi zituenak, denak ez. Berak asko estimatzen
|
zuen
hori. Bere idazkaritza kontuetarako ez zidan niri deitzen.
|
|
|
XVII. mendean ezarri zen muga. Estatuek ezarri zituzten muga politikoak, eta gure arteko banaketa ekarri
|
zuen
horrek. Horrez gain, lehen eta bigarren mundu gerrek eta Aljeriako gerrak frantses kontzientzia azkartu baino ez zuten egin, muga amildegi bihurtzeraino.
|
|
|
Baionakoa garrantzizkoa da ez oihartzun handia izan zuelako, baizik eta modu pragmatiko batean proposamen batzuk egin, eta praktikan jartzen hasi zelako, eta gazte eta idazle berriak hor sartu zirelako. Euskal idazle talde egoki batek esan
|
zuen
horrekin aurrera joan beharra zegoela, eta erronka txiki bat izan zuen Euskaltzaindiak mahai gainean; erabaki egin behar zuen ea bere eskutik hartuko zuen prozesu hori ala ez. Eta zorionez Euskaltzaindiak erabakitzen du kongresu bat egitea 1968an (Astiz 2014,).
|
|
|
Arrazoi desberdinengatik baina, biek ukatzen zioten garapena euskarari. Euskarak garbia behar zuelako, batek, eta euskarak ‘herrikoa’ behar zuelako, besteak, ez batean eta ez bestean euskarak ezin zuen bere burua elikatu terminologia kulturalaren bidez, edo ez
|
zuen
horren premiarik. Kulturarik gabe, eta kultur terminologiarik gabe, euskara ezin zitekeen izan hiztun komunitate modernoaren hizkuntza, ordea.
|
|
2015
|
|
|
Euskal Estatua, Txillardegik" Euskadi" deitzen
|
zuen
hori, ezinbestekoa da euskara gordeko badugu.
|
|
|
eraginkortasunari begiratu beharrean ‘egiari’ begiratzen diote, eta baliagarriak ez direnean aldatzea asko kostatzen da. Euskalgintza eta abertzaletasuna bikote zoriontsu izan zireneko zuri beltzeko argazkiei bisigu begiekin begira dabiltza, asmatu ezinik garai batean funtzionatu
|
zuen
horrek gaur egun zergatik ez duen balio.
|
|
|
Hori egia da. Geroago esan
|
zuen
hori. Entzun zuen, eta, hortxe, poker aurpegiarekin egon zen.
|
|
|
Hori jada Labayenek zuen esana, euskararen aldaera estandarra sortzea" amets zoru" gisa
|
zuen
horrek, eta hainbeste apaindura sasiteorikoren premiarik gabe. Gainera, 1949an euskara nozitzen ari zen atzerakada zela-eta, familiaren eta lagunarteko jardunguneak ere galtzea arrisku erreala zen; baina gaur egun euskaldungoa" hurrengo belaunaldira proiektatzeko aukera" bermatuta dago, eta, horrenbestez, Anbizio handiagokoak izan behar dute helburuek.
|
|
2016
|
|
|
Ibañeta-ren merezimendu handiena da eta horretan da benetako obra bat, 1968an idatzia izan zenean ETAren aldekoa zela eta berrogei urte geroago bestelako irakurketa bat izan zezakeela. Berriz egin dugularik, su etena ez zen emana oraindik, baina askok pentsatzen genuen, nik ere bai, behar zela utzi borroka armatua beste manera batez aurreratzeko, eta testu berak ematen
|
zuen
horren esplikatzeko ere. Orduan, ariketa oso interesantea da.
|
|
2018
|
|
|
Picassoren koadroak Bilboko Guggenheimen egon behar zuela zioen Jaurlaritzak; ez Gernikan, ezta Bilboko" museoren batean" ere. Euskadik etorkizunean izan nahi zuenaren sinboloa behar
|
zuen
horretan baizik.
|
|
2019
|
|
|
Ledouxek arkitekturak hiztuna izan behar duela aldarrikatzen zuen, eraikinak barruan
|
zuen
hori kanpotik adierazi behar zuela modu agerikoan; eta gero bolumetrian disimulatu zuen arren, falo formakoa izan zen bere plazererako eraikinaren oinplanoko antolaketa. Esan beharra dago, proposamen aurrerakoia izanik ere, planteamendu androzentrista zuela, oinplanoaren formatik harago:
|
|
2020
|
|
|
immobilismoa. Bat egin
|
zuen
horretan Txillardegirekin. Galiziako akademiko lagun galegista bati zuzendu zion eskutitz batean nabari da ezinegon hori:
|
|
2021
|
|
|
Eskoletako euskararekiko harremanean eragin
|
zuen
horrek. Lehen aipatu ditugun eztabaidez gain, atzerakada handia ekarri zuen, gauza askotan:
|
|
2023
|
|
|
Horrela hasi ginen egunero berri bat ematen Euskadi Irratian, eta ontsa ordainduak ginen. Urte luzez iraun
|
zuen
horrek.
|
|
|
Beste mundu batean sartzen ziren. Haien apez mentalitatean izan
|
zuen
horrek ondorioa; izan ere, beren kultura bigarren mailako gisara hartzen zuten, errefusatzen zuten... Lagundu genien berena kontuan hartzen eta goraipatzen.
|