|
2007
|
|
|
La, ttek
|
bazuen
berak asmatua eskuarazko kurtsoa; ez zen nahi baldin baduzu hain didaktikoa, bainan eskuararen historia, Euskal Herriaren historia eta hori zuen, historiaz gehienik, eta gero gure mintzairarenaz, eta gero urtean behin egiten zigun holako konkurtso bat bezala, sariketa bat, Emile Larrerekin Baionan izandako elkarrizketa, 1997ko abuztuaren 12an.
|
|
|
Herriaren pentsamoldeari dagokionez, Jean Saint Pierrek aditzera eman zuen aldizkariaren helburu nagusia Euskal Herriaren zein Frantziaren onerako lan egitea izango zela: Frantzia eta Eskual Herria biak bihotzean nahi
|
luke
bere ildoa barna eta chuchen ereman814.
|
|
|
Dominique Soubelet La, tteren ikaskidea izan zen; baina segur aski La, ttek ez
|
zuen
berarekin Eskualdunari buruz hitz egin, harremanik ez baitzen haien artean, jadanik azaldu dugun bezala.
|
|
2008
|
|
|
Idatzizko esaldia gauzatua dago, egina, ondua; ahozkoa, beti ere enuntziazioari lotua dago. Ez dago misteriorik, erabilera bakoitzak
|
baitu
bere koherentzia.
|
|
|
Egin dudan lan batzuk gaztelaniari dagokion garrantzia bilatzen eginik dira, baina arazo honek
|
badu
bere alderantzi, hau da, euskarak beste hizkuntzetatik hartu dituen hitzak zein bidetatik, zein denboratan, zein modutan eta abar, hizkuntzaren bihotzeraino ailegatu diren. Besteak beste:
|
|
|
Aspalditik dakigu latinetik hartutako erregek erregina> egin zuela femeninoa, latinean ERREGINA zelako hitza zein erromantze modura moldatu zuelako, eta hortik euskarak ahal izan du atzizkia: erregina, > (hemen malgukari bezala, birj. > bera ez da ezer euskeraz, ezin da segmentatu, baina eredu bezala
|
badu
bere funtzioa; erreginan, ordez, eranskaria dugu, ahal delako, ina> morfema bezala kendu), baita beste batzuk ez hain ezagunak ere: koinatu>/ > koinata> esate baterako.
|
|
|
osotasun bat dela hizkuntza. Hasteko, hiztun bakoitzak badu hitz egiteko bere era berezia;
|
badu
bere idiolektoa. Hiztun bakoitzaren era berezi hori ere aldatu egiten da, gainera, egoeraren arabera.
|
|
|
besterik ez dela. Hau da, Euskara Batua erabili behar duenean, ez
|
duela
bere hizkera beste batera, itzuli, behar.
|
|
|
Gure arloan, ostera, euskarak
|
baditu
bere zailtasun oinarrizkoenak. Lehena datorkio izatetik bertatik, hizkuntza erromantze ez izate horretatik, horrek eragozten baitio latinezko hitz juridikoen maileguak besterik gabe bereganatzea.
|
|
|
Testuak mintza jardunaren bide erakusle harturik aritu ohi gara hiztunak. Testuen moldatze moduen galbahetik pasarazi beharra dugularik gure jardunean, jokoan dauden testu legeak eta mugak ezagutzeak
|
badu
bere garrantzia gure ustez.
|
|
|
«Mintzairaz den bezainbatean, ez da egiazko legerik: kondatzaile bakoitxak
|
badu
bere euskara eta bere jeinua. Etxeko eta herriko hizkuntza baderabila, dakien neurrian ala mordoilo, aditzaileei kausitu nahiz.
|
|
|
Errealitatea da. Bakoitzak eskubide osoa
|
du
bere kutuntasunak aukeratze ko. Euskarak mila sutegi du, eta bakoitzak ikusi behar du zein su indarrez hauspotu eta zein ez.
|
|
|
Beste gauza bat ere badago, zuberotarrak
|
baduela
bere fonetika bereizia, azen tu tonikoa badu españolaren antzekoa, gaztelaniaren antzekoa, gero badu fonetismo batzuk irakatsi behar direnak eta oraindik hasi ez direnak idazten: kontsonante aspi ratuak erabiltzen dira, ikhasi> eta ikhusi, > apheza> eta horrelakoak erabiltzen dira normal eta ez dira galdu horik.
|
|
|
aitzindegi oso horrek baitauzka hamasei pilotaleku, sorka sorka litazkeen behiak beren jantegi mañateran bezala lerrokatuak, pilotaleku bakoitxa bere aldekoarekin trenka da marra batez mugaturik. Horrek erran nahi
|
du
beraz eskolarte denboretan hamasei partida batean jokatzeko gisan zirela. Eta ez baitzuen adin hortako nehork aski beso korralearen zabaltasuna pasatzeko, horra oraino bazela gibelean futboleko lekua ere, pilotalekuen gibelean hartakoak zirenendako.
|
|
|
35 Hartan hedatu zen zinez Hasperue apezaren fama, kaseta batzuek hura deitu ere zutelarik. Urteko pilotaria?. Bainan ez
|
zuen
berak urgulurik hartzen hortaz, ziolarik jendea pilotarat heldu zela, edo neguan errugbirat, beste jos tetarik ez izanez, ez eta dantzarik ere, gerla egun haietan.
|
|
|
Geroxago landestarrek, eta guziz Landesetako euskaldunek (asko baitira harat pino oihanetarat joanak eta han esposatuak ere frango), heiek bai erran lezakete nolako apez sano, alegera, kantaria, jendakina zuten Jean Pierre apeza. Ondarrerat, herriz herri predikari, pilotari eta denen lagun sutsua izan ondoan, Buglose herriko beilatokian bururatua
|
du
bere zerbitzua, hainbat adixkidek ez baitute segur ahanztekoa. Iratcheten pilotako balentrien konda tzen ez ginakike, urruntxetzen ari baitira oroitzapen hauek orai eta joanak ere hango lekuko gehienak.
|
|
|
Azkaindarra zela hau, 1915an sortua, eta herriko seme arrazakoa, gor putzez apal baina bere erroetan ongi finkatua, erraiten badugu, irakurleak badaki jadanik pilotaria ere zela gaztean, gainerat bere euskal nortasunari errotik atxikia zelarik. Baionako semenariokotz erakutsiak
|
zituen
bere pilota ko dohainak beste jitearen ixurgiekin batean. Norakatua ote dugu semenario ko argazki ttipi xahar hura, berekin baitzauzkan, sotana bapoak erdi zabalik, Piarres hau, Henry Etcheverry, Frantxua Perugorria, Jakes Chirumberro eta orduko apezgai errabiatuen batzu, semenarioko finala baten ondotik gorri belzturik hartuak?
|
|
|
Gilen Diharce apezak, bere 88garren urtean, xuxen dauzka Donapauleko xaharretxean bere apez eta pilotari oroitzapenak. Domintxaineko seme, Beskoitzetik eta Amikuzerainokoan betea
|
du
bere saila, beso bizi eta iraunkor batekin, beharrez marrarat xixtatzen zakiena. Ez da ustegabetarik atera hola ko pilotaria, araberako herri eta plaza trinketetan.
|
|
|
Lekukotasuna, hots, forma hori azaltzen den pasartea hau da: «Segitzen da atenzioa, egones alert beira nor nori ta nola mintzatzen garen, zeren ezi emen gorputza ta gogoa barin badago barraio, nola bear du aditu alako orazioa, eztuelaik aditzen iten
|
duenak
berak?» (HGN2, 628). Etzana gurea da.
|
|
|
Baiña konzientziaren gorthean eta audientzian ezta halako bidegaberik egiten. Aitzitik bertze guztiek faltatuagatik, kulpantak berak, konzientziak berak akhusatzen
|
du
bere burua, eta bai kondenatzen ere.
|
|
|
Axular-ek, azkenez,
|
badu
bere psikologia juridikoa ere, haren aburuz, itunak egin behar baitira, lehendik haserre direnen artean, ez unean uneko horretan, ezpada aldi bat iragan ostean, kolera eta haserrea iraungi direnean.
|
|
|
Ez daki euskaraz. Honetaz eta hartaz aritu ginen, eta halako batean galdetu zidan ea konpondua
|
nuen
berak ezagutzen zuen nire arazotxo bat. Baietz, erran nion, konpondua nuela, garaiz harrapatu nuela zer egin behar zen, eta beharrik egin nuela, gai nera.
|
|
|
Lasak laster erantzun zidan telefonoz. Ez zen ondo gogoratzen, baina uste
|
zuen
bera izan zela poemak bahetu> eta zatikatu, hots, olerkiak hautatu, atalburuka banandu eta ordenatu zituena. –Eta atalburuen izenburuak??
|
|
|
Oteizak jo eta ke ekiten zion Bitoriano Gandiagari pastoralak idatz zitzan. Bitorianok ez
|
zuen
bere burua horretarako prest ikusten, baina, hala eta guztiz, zerbait egin Oteizaren behin eta berrizko jotze horretatik libre geratzeko, eta Txakolinaren> Ospatzea ko solte idatziriko zenbait olerki antzerki laburrera moldatzea erabaki zuen: " Estos últimos años he andado un poco como huyendo de ti.
|
|
|
8. Korupeko Salmoak?: atal honek
|
badu
bere historia Gandiagaren his torian. Alegia, fraileek koruan brebiarioa gazteleraz errezatzen zuten bitartean, Bitoriano Gandiaga koru azpira joan ohi zela bere otoitzak egitera, eta euskaraz egitera, noski.
|
|
|
Azken helburuak espreski erakusteko, almanaka honek
|
bazituen
bere esloganak, argitalpenaren pentsamendua nolabait laburbiltzen zutenak; bata Iparragirreri hartua zen, bestea Gr. Adema. Zaldubi, rena:
|
|
|
Euskal Esnalea Elkarteak
|
bazituen
bere ezin ekonomikoak argitalpenak aitzina eramateko (aldizkaria une batez desagertzeraino: 1910), eta lehen edi zioko salmenta porrot horrek ez zion, noski, egutegi takoari batere lagundu.
|
|
|
Banakuntzaren geografiari gagozkiola, Gipuzkoa eta inguruetan
|
du
bere bezeria ugariena Egutegi honek. 1996ko salmenta banaketan ehun aletatik gora hartzen zituzten herriak ondoko laukikoak izan ziren.
|
|
|
Atal hau bukatzeko,
|
badut
bere eginkizunetan lekukotu beharra eta hau da: hamarkadan, hots, Arantzazu eta Bergarako Biltzar bien tartean, euskara batuaren Hegoaldeko euskaltzainek beraien proposamenak aurrera atera ahal izateko, Iparraldekoen botoak behar zituzten.
|
|
|
Ondoren bere esker ona agertzen dio (J.H.k) Juan Mari Lekuonari, azken zazpi urtetan ederki bete
|
baitu
bere lana. Jarrai lezan nahiko lukeela esan du, baina Lekuona jaunak beste kargualdirik ez izateko gogoa adierazi zion aspaldi.
|
|
|
Hiriburu batera joateak nortasun aldaketa eragin dio Ezenarrori, edo uste horrekin bizi da behintzat (zeren nobela aurrera joan ahala ohartuko baikara ez dela hain erraza asimilatzea). Guztiz bestelakatua ikusi nahi
|
du
bere burua Ezenarrok, iraganeko Ezenarro ahantzi nahi bailuen (Scardenallik bere jatorria eta iragana ukatzen zituen moduan):
|
|
|
Iruñeak ere azken urteotan bizi
|
du
bere urrezko aroa, Epaltza, Alonso eta
|
|
|
Hitzaurrean dioenez,, eta baskoek, berzek bezala,
|
duten
bere lengoajian eskribuz zerbait doktrina, eta plazer hartzeko, solas egiteko, kantatzeko eta denbora iragaiteko materia? (79 or.) izan dezaten idatzi du.
|
|
|
Herritarrek ezagutzen zuten hizkuntzan egina, giza portaerari buruzko ikasgaiak ematen zizkien herritarrei. Ondare hori esku artean
|
zuela
bere garrantziaz jabetzen da, herri hizkuntza bat, euskara, idatziz ipinita dauka, eta garrantziaz jabetzeaz gainera, argitara emateko babeslea aurkitzen du.
|
|
|
ten
|
du
berarekin. Argitaratzearen urrats hori emateko jada idatzita zeukan, liburuxka?
|
|
|
Bietan zirtoak, erantzuera errimatuak, hitz jokoak etab. ugariak dira, testuei umore maila bikaina emanda. Bilbotarrak, ordea, agian norbaitek bera bezalako poeta bat haurrentzako komiki batzuen itzultzaile gisa aritzeari mailaz jaistea iritz ziezaio keelako edo, editore adiskidearen eskariari uko egin ez arren, ez zuen nahi
|
ukan
bere izena euskaratzaile gisa agertzea. Gauza bera egin zuen Txano Gorritxoren ipuina disko batean grabatzeko, Xabier Gereñok bere boza eskatu zionean... otsoarena egiteko.
|
|
|
Eta zentzu horretan, jendeak berrerabilia izateko bazen, tradizioa ezin aurkez zitekeen dokumentu fosil bat bezala, estatiko, baizik eman nahi zitzaion bizitza berrirako egokitu behar zen. Tovarrek eta Mitxelenak esan bezala, Azkuek jasotzen zuen herri ondarearen jarraitzaile eta interpretetzat
|
zuen
bere burua. Eta herri ondare horren oinordeko gisa, ez zion uko egiten jasotako tradizioaren berrelaborazioan parte hartzeari, hurrengo belaunaldiek hobeturik jaso zezaten.
|
|
|
Azkue zorrotza bazen ere ez
|
zuen
bere burua hutsezintzat. Cejador jesuitari adierazi zionez, honek neska gazte batzuekin afera bat izan ei zuelarik:
|
|
|
Horren erakusgarri, 1918ko hitzaldi ezagunean, Azkuek gisa honetara aipatzen zituen Bilboko espainiar jatorriko emigranteen fedezko ezaugarriak: « ¿ Son euskos los que cada año festejan a Santo Domingo de la Calzada, o a Santiago, o a San Fernando, o a la Pilarica? »436 Esaldi horretan garbi ageri da Azkuek ez
|
zuela
bere burua kokatzen Santo Domingo, Santiago, San Fernando edo Zaragozako «Pilarica» bezalako gurtza tipikoki espainiarrak gustoko zituztenen artean. Hortaz, ondoriozta liteke Santa Teresarekiko debozioa bazuen ez zela Avilako anderea Espainiako patrona zelako, baizik bestelako balioak aurkituko zizkiolako.
|
|
|
1909an Zurtzaingo proiektua, eta 1919an «Asociación Sacerdotal» izenekoa444 Zurtzaingo proiektuari zegokionez Azkue, dena utzi eta bizi osoa ordena horri eskaintzeko prest agertu zen. Hainbeste maite
|
zituen
bere musika lan beraietaz «no valen un bledo al lado del Zurtzaingo» esatera iritsi zen445 Izan ere, bazuen Azkuek ingurune sekularra utzi eta elizgizonez osaturiko elkarteren batean biltzeko tentazioa, aldika aldika agertu zuena. Bidaian zebilela ere, eliztar kongregazio baten egoitzan geratzeko aukerarik ez zuen galtzen.
|
|
|
Azkue bete betean egokitzen da intelektual tipologia horretara, botere guneetatik kanpo egoteaz gain Euskal Herriaren kultur tradizioaren ikertzaile eta jarraitzailetzat
|
baitzuen
bere burua. Beraz, euskal nazioaren interprete desinteresatu papera betetzeko abiapuntuko baldintzak argi betetzen zituen.
|
|
|
Zentzu horretan, arlo kulturalean bere autoritatea errebindikatzen zuen bitartean (ortografia ebazteko, neologismoak sortzeko, obra musikal bat ona zen esateko...) arlo propioki intelektualean diskretuago aritzen zen: sarritan inplizituki jokatzen zuen bere autoritatearekin, ez
|
zuen
bere izena publikoki haizatzen zerbait nabarmen politikoaren alde, baizik kultura arloko obrekin ibiltzen zen, maiz erakunde edo plataformaren batean atzean gerizatuta. Intelektual tipikoen ezaugarrietako bat indibidualitatearen aldarrikapena bada, Azkue puntu horretan arautik aldendu zen.
|
|
|
Euskarazko aldizkari bat Bilbon saltzea beste inon baino gehiago ez da harritzekoa: Azkuek bertan
|
zituen
bere katedrako ikasleak (1896/ 1897 kurtsoan, adibidez, 64 ikasle zeuden matrikulatuta456), eta horiek eta ziurrenik baita aurreko urteetan Azkuerekin ibilitako ikasleek ere Euskalzale eros zezaketen. Bilboko parroko eta horien laguntzaile gisa ari ziren apaiz euskaltzaleek erosiko zuten halaber aldizkaria eta baita Euskalerria Elkartearen inguruan mugitzen ziren zenbait pertsonek ere.
|
|
|
Onartu den planak ez du, ordea, asebetetzen. Nahiago
|
luke
berak, ahal balitz, bestela jokatu100.
|
|
|
Ikusten denez, Azkuek bere nobelaren irakurle gisa batez ere auzo eskoletako euskaldun ikasleak eta Bilboko euskara katedrakoak ikusten zituen. Haien esku jarri gura
|
zuen
bere nobela, doan. Beraz bere eleberria euskararen alde eta trukean ezer irabazteko asmorik gabe idatzi zuen.
|
|
|
prozedura populistak errepikatzen zituen, Bustintzarentzat euskal idazleak, funtsean, bere zutabeko kolaboratzaile jeltzaleak baitziren329 Horregatik esaten zuen Akademia sortzeko «Deittu balebez euzkelidazliek, baiekijen erduko ziran geyenak abertzaliak ixan biar ebela, ta au ezetorren ondo.» Hortaz, Azkuek, Campionek, Urkixok eta Eleizaldek jukutria bidez antolatu zuten Akademia, abertzale gutxi batzuei uzteko parte hartzen, Bustintzaren aburuz, gehiengo erabatekoa zegokienean. Zentzu horretan Sabino Arana intrantsigente eta populistenaren berraragitze gisako bat izan zen. Kirikiño?, adituen arteko kontsentsua bilatu beharrean mobilizazio soziopolitikoaren bidez ezarri gura
|
zituena
bere ideiak.
|
|
|
Alde horretatik sabindar gotorrei zeharka aurre egiteko bide bat zen: Akademiak ezin
|
bazituen
bere arauak argiro eman, agian egunkari baten bidez zabal zitzakeen. Baina, proiektuan inplikatuko ziren pertsonen eta finantza baliabideen faltan, ezin lortu izan zuen.
|
|
|
Akademiaren inspiratzaile Strossmayer apezpikuaren hitzak ere gogora zekartzan Eleizaldek: herri eta nazio orok posible
|
zuen
bere zatiketa eta desberdintasun dialektalak gainditzea hizkuntza idatzi batu bat osatuz, eta hala egin ezean zutela egiazko literaturarik osatu. Bestalde, Liga Gaelikoak, herri ekintza eredua eskaintzen zuen:
|
|
|
Kongresuko hizkuntza sailak, ondoren, Akademiarako araudi berria osatzeko batzorde bat sortu zuen, Urreta, Elgezabal, Agirre, Azkue, Olabide, Eleizalde eta Biziola izendatuz. Hamabost eguneko epea izango zuten idazteko, eta aldi berean nahi
|
zuenak
bere proposamenak igortzeko. Ondoren publikatu eta zuzenketak jasotzeko beste epe bat irekiko zen.
|
|
|
Beste arrazoi berezi bat ere bada, bertsolaritza, dagoen horretan, alegia, bere fonetismo guztiekin, argitaratzeko. Bertsolaritzak ahozko hizkera
|
baitu
bere oinarria; eta hitzak gramatikaratzen hasiz gero, neurria eta puntua galdu egingo lirateke askotan. Baina lege orokor bezala honako hau hartzen du Euskaltzaindiak, oinarrizko baita, hots:
|
|
2009
|
|
|
Zernahigisaz, azalezbederen, Etxepareren metrikak ahaidetasun haun diadaukaepikakometrikarekin.Segurneurtitzen luzetasuna ezdabera, bakoitzak, frantsesak, espainiolak edo euskaldunak
|
baduela
berea, bainan, laisse, edoestrofekasonantzia bakarraonartzendute.
|
|
|
Idazlanari egindakohitzaurreaduteazalpenetarakoleku.Norkberelibu ruarieginikohitzaurreanargituzuenzeinhutsune betetzekolantegiahartzen
|
zuen
bere gain.Hor adieraziko du bakoitzakbere testua gauzatzekoizan dituenarrazoiak. Etxeparek liburuaren argitalpenababestenzionBernard Leheterentzatmoldatutakoeskaintzanbereharridurahelaraztendueuskaldu nenarteanletratuhandiakegonik, inoriez zaiolakootueuskarazidaztea; Oihenartekirakurleari zuzenduzion hitzaurreandioenez, neurtitzzaleada
|
|
|
Hasiera hasieratik eman zitzaion enkargua Joan Mari Torrealdairi, bere? liburua egin zezan, eta honek Imanol Murua nahi
|
zuen
berarekin. Liburu hau, hortaz, ez da Euskaltzaindiaren liburu ofiziala, ezpada bi kazetari euskaldunek, Joan Mari Torrealdaik eta Imanol Muruak, Euskaltzaindiari buruz eskaintzen diguten ikuspegia, erakundeak laurogeita hamar urte betetzen dituenean.
|
|
|
Sainzen kasuan badakigu, Azkuek esanda, saiatu izan zela berarekin egoten Madrilen eta ez zuela lortu. Gutunez zuzentzen zaio gero, eta zertarako nahi
|
zuen
berarekin egon adierazten dio: gobernadoreen aurrean bere babes idatzia eman ziezaion euskal argitalpenak egin ahal izateko eta batez ere, pedirle con todo empeño la reapertura de la Academia de la lengua vasca?.
|
|
|
Erakunde moderno batek ezin
|
du
bere baitan itxia egon. Etxeko hedabideen bitartez bideratu ohi den informaziotik harago doa komunikazioa.
|
|
|
Argi ta garbi, Academia ori guk eztogu ezautzen geutartzat?, adierazi zuen Euskaltzaindia sortu berritan. Azkuek abertzaletzat
|
zuen
bere burua?. Soy en el fondo lo que me hizo Arana Goiri: nacionalista?, idatzi zuen 1906an?, baina ez zen EAJko kide.
|
|
|
Gaur egungo Euskaltzaindian euskalkiek
|
badute
bere ordezkapena, eta euskalgintzako beste jardun molde batzuek ere bai berea. Hamalau dira euskalkien irizpidez hautatuak eta hamar bestelakoez.
|
|
|
De facto ko egoerak aparte, gai horrek
|
badu
bere isla arautegietan.
|
|
|
konkurrentziak gorabehera, Euskaltzaindiak
|
badu
bere leku propioa euskararen munduan, hain justu ere, goi mailako ikerketa bideak eta horien aplikazioak uztartu eta gizarteratzea, euskararen normatibizazio eta normalizazioa bultzatu nahian.
|
|
|
Ez
|
du
bere burua bat egiten alderdi honekin edo horrekin, baina horrek ez du esan nahi kontra dagoenik ere. Bera bere mailan irauten saiatzen da.
|
|
|
2009an, Ikasketa Katalanen Institutuak 128 kide numerario eta 54 emeritu ditu. Sail bakoitzak bere zuzendaritza taldea du, baina Institutuak ere
|
badu
berea, presidenteak. Salvador Giner, 2005etik?, bi presidenteordek eta idazkari nagusiak osatua.
|
|
2010
|
|
|
Eskuartean dugun lan hau, tesi lan gisa sortua dugu. Eta horrek
|
badu
berea, tesi lanak ez baitira irakurtzeko errazak izaten. Baditu aldaketa eta zuzenketa txiki batzuk ere, batez ere epaimahaiko jaun andreen eta iritzi egokien ildotik eginak, baina, oro har, lehen bertsioa hura aurkezten da.
|
|
|
Nagusiki sermoi generoa, genus> sermocinandi, jorratu zuen Agirrek, nahiz eta Vinson-ek, bere Essai> dune> Bibliographie> de> la> Langue> Basque, nahiago izan Agirre Instructions et conseils sailean sartu Sermons sailean baino. Jite preskriptibo eta erregulatzailea berez zor zaio sermoiaren generoari, ikusiko dugunez; baina Asteasuko Agirrek soilik periferikoki erabiltzen du sermoi hitza, nahiago
|
du
bere lanari Eracusaldi izendapena eman, hortik Vinsonen irizpidea. Agirre Asteasukoak bat egiten du horrela XVIII. mende hondarreko Ilustrazio giroari zerion formazio nahi eta didaktismoarekin, nahiz eta bera beste tradizio batetik zetorren.
|
|
|
Finalmente he puesto legibles las pláticas que he hecho al Pueblo en Misas Mayores. Agirrek argi ageri
|
du
bere helburua: Si a estas pláticas se añadiesen las de los Misterios del Señor, y de su Santísima Madre, creo que serían un alivio grande para los Párrocos bascongados.
|
|
|
Beste apaiz batzuentzako oharrak dira, eta jardunbidea azaltzeko balio dute nagusiki, printzipio katolikoaren irakaspenaren praxia nola egin zehazteko. Gure egileak kezka
|
du
beregan delegatu den eginbehar hori ondo egiteko, eta arduratsu jokatzen du. Ezin aipatu gabe utzi sermoi ostean agertzen diren ohar eta aipu ugari horiek ere (bibliografia erreferentziak direnak, nagusiki).
|
|
|
I, II, III eta IV. atalak. Atal bakoitzak
|
baditu
bere funtzioak noski. Guk, horiez gain, 0 atala asmatu dugu metodologikoki lagungarria delako, eta izendatuko dugu irekitze fasea bezala.
|
|
|
Igorleak bere enuntziazioaren izaera kontrolatzen eta erabakitzen du. Sermoilariak esan ohi
|
du
bere enuntziazioak ze balio duen: baieztapen balioa atxikitu dio, agindu balioa, galdera balioa...
|
|
|
Baina beti ere, metadiskurtsoz eraiki dugu esanahi hori, ezen L esataria bere diskurtsoan analizatuz gero, ez zaigu bere buruaren gaineko diskurtso espliziturik agertuko (ni naiz zuen kontseilari, ebaluatzaile, gidari eta abar). Baina hor
|
ditugu
bere hitzaren modalitateak, eta modalitate horiek itxura bat ematen diote. Enuntziazioan, izan ere, ez dago aipamenik, baizik eta erabilera.
|
|
|
[IV 87] Oraiñ dio, aspertu dala gaizqui vicitzez, eta confesio on batequin jarri nai luqueala Ceruraco bidean; baña eztaqui noizdanic asico
|
duan
bere confesioa, edo aurtasunetic, edo azquena eguin zuan Confesio generaletic, eta galdetzen du, cer eguin bear duan. (A 154)
|
|
|
Betico> au izango da ar bat, animari ozca bezala beti arico zayona, eta beñere ilco ez dana. () Bucatu naico
|
du
bere burua, eta otseguingo die mendiai, eta aitzai: amildu zaitezte nigana:
|
|
|
Edozein aipatzek, eta zuzenekoak ere bai noski, dakarren lehen manipulazioa genealogiarena eta sorkuntzarena da. Eta horrek
|
badu
bere konnotazioa. Ikus dezagun zein den A barrutiko aipuen harrobia:
|
|
|
Sensibilien> biderkatzean (emozionatze, motibatze, grinatze) horretan kokatu behar da ilustrazioa eta, oro har, analogia fenomenoa. Emozioak sermoigintzan, beraz,
|
baluke
bere gramatika?
|
|
|
20 Demagun, adibidez, Legazpia: udalerriaren erdi eta behe aldea zeharo industrialdurik
|
zuen
bertako enpresa nagusiak, 50eko hamarkadatik aurrera, eta langile auzo trinkoaz horniturik. Industrializatze bizkor horren eraginez etorkin asko iritsi zen herrira Nafarroatik eta, batez ere, Gaztela aldetik.
|
|
|
Lehenengo bi kasuetan bageunde (formula bakarra ezartzeko eskubidea EAEk
|
balu
bere osoan, batetik; Lurralde historikoek edota zonalde soziolinguistikoek, bestetik) McRae ren lurralde irizpidea genuke gidari. Aldiz azken bi kasuetan (eskubidea gurasoek izanik, batetik; ikasleek, bestetik) norbanako irizpidea gailentzen da.
|
|
|
Besteetan egina dut halako saiorik: horren gogoa
|
duenak
bertara jo beza. Ikus, esate baterako, Zalbide 1990 Nolanahi ere, ñabardurak ñabardura ezin ukatuzko datua da berritasun historiko hori.
|
|
|
Atzerriko adituekiko harreman teknikoen sailean ere aspaldidanikoak dira bere lan saioak. Orain ere jarraipen argia
|
du
bere jardunak, alor horretan. Hori guztia horrela izanik ere egia da goian esandakoa:
|
|
|
Agiria lortzeko matrikula kopuruen urtez urteko bilakaerari dagokionez, ezaugarririk handienetariko bat bere hazkuntza izan da. Euskaltzaindiko D tituluak 1.500etik 2.500era arteko matrikula izan ohi
|
zituen
bere azken urteetan; EGA, aldiz, urtean 16.000 matrikula izatera iritsi da.
|
|
|
EAEko ikastetxe guztiek
|
dute
bertan sartzeko aukera, hartarako baldintza oinarrizko batzuk betez gero. Beraiek erabakitzen dute ordea, beti ere, ULIBARRIn partehartu ala ez.
|
|
|
Xehetasunetara pasatuz, b) Derrigorrezko eskola-aldia amaitu arteko ikasmailetan (HHn, LMHn eta DBHn) ereduan dabil hamar ikasletik sei (%60, 20). Nagusitasun handia
|
du
beraz ereduak derrigorrezko eskola-aldian (hots, bi eta hamasei urte arteko ikasleen artean). Bere ondoren eredua dator:
|
|
|
Baina ez da egia diferentziarik ez dagoenik, edo diferentzia hori hutsaren hurrengoa denik. Soziolinguistikoki eragingarria den faktore horrek eskola munduan ere
|
badu
bere oihartzuna. Hori dela-eta,
|
|
|
Faktore batek baino gehiagok eragiten du eskola munduko eredu banaketan. Zonalde soziolinguistikoak
|
badu
bere eragina, ikusi dugunez, eta ez txikia. Baina faktore geografiko hori beste askorekin batera hartu behar da kontuan, egungo errealitatea xuxen deskribatzeko.
|
|
|
Bere ahuldade guztiekin ere, argitasun printzak eskaintzen hasi da ARRUE. Orain badakigu, 1977 urtealdian ez bezala, eskola bide hutsak ezin
|
duela
bere baitarik eta bere hutsean, eredurik euskaldunenaz ere, belaunaldi berriaren mintza
|
|
|
Euskalki berekoen artekoak are nabarmenago erasaten ditu. Lanean euskaraz egin nahi
|
duenak
berak ez bezala hitz egiten duen euskaldun jendearekin jardun behar du gero eta maizago, eta selektiboa izan behar du maiz bere solaskidetzan. Ez da hori oso lan erraza, ezin gaindituzkoa ez bada ere.
|
|
|
Ez da hain borobila, ordea:
|
baditu
bere ertzak, eta ez hain kamutsak. Hasteko, euskara eta euskal kultura ez dira arras isolaturiko bi gauza, elkarri loturik dauden gertakari sozialak baizik279 Euskara indarberritu nahia, EEN legeak esplizituki aitortzen duena, xede zabalago baten altzoan emanik dago:
|
|
|
Eta ez dago, batez ere, hartarako gogo girorik txikiena gizartean. Bide horrek ez
|
du
beraz irtenbide onik. Konpartimentazioa eta Apartheid ez dira ordea sinonimo.
|
|
|
DEUGa (Diplôme d? études universitaires générales) orain ezabatu dena, lizentzia, masterra eta doktoregoa. Fakultate bakoitzak
|
badu
bere curriculuma berezia. AEKko fitxak ez du unibertsitate diplomaz galderik egiten edo iragan dituzten urteez; ikasleen ikasketa maila aski desberdin izan daiteke.
|
|
|
Nolazbait egoera soziolinguistikoa da aldatu dena, adibidez euskarari buruzko aldekotasuna. Eta horretan AEK erakundeak
|
badu
bere eragina, 1969az geroztik Ipar Euskal Herrian sortu duen dinamikari esker.
|
|
|
titulartasuna. . Titularrak oso argi eduki behar
|
du
bera zer den eta bere funtzioa zein den. Ikastolak ez zirelako bakarrik sortu, helburu batekin baizik:
|
|
|
Baina, beste ikastetxeekin partekaturiko elementu horiez gain, ikastolen kolektiboak
|
baditu
bere ezaugarri komunak, bere izaera propioa, besteekiko bereizgarri.
|
|
2012
|
|
|
Episteme modernoak XVIII. mendeko Argien garaiko arrazionalismoan
|
ditu
bere erroak. Garai hartako zenbait pentsalarik, gizakiak ordura arte pentsamolde erlijioso irrazional batean murgilduta egon zirela ikusita, obskurantismo zientifiko hartatik askatu nahi izan zuen gizateria.
|
|
|
14 Harold Bloom dekonstrukzioarekin lotu izan den arren, esan beharra dago berak ez
|
zuela
bere burua inoiz dekonstrukzionista bezala aurkeztu, eta mugimendu hark berarengan nolabaiteko eragina izan bazuen ere, laster aldendu zela dekonstrukzioaren eskolatik. Autore hau postmodernismoaren barruan sailkatzea ere eztabaidagarria gertatzen da oso, korronte modernistekin lotuagoa egon baita beti postmodernistekin baino.
|
|
|
Episteme modernoan jakintza erreal eta ziur bat bazegoela eta gizakiak arrazoiaren bidez jakintza hori beregana zezakeela sinesten bazen, episteme postmodernoan zalantzan jartzen da jakintza oro. Zalantza edo ziurgabetasun horrek, baina,
|
badu
bere alde ona: jakintza berri oro zalantzan jarriz, arazo berriak planteatzen dira etengabe, eta jakintza berriak aurkitzen edo sortzen dira.
|
|
|
Berak dioenez, literatura itzuliak posizio zentrala duen literatura sistemetan, jatorrizko lanen eta lan itzulien arteko bereizketa nahiko lausoa da: itzultzaileak ez
|
du
bere hizkuntzak eskaintzen dizkion aukera linguistiko eta literarioetara jotzen itzulpena egitean; aitzitik, hizkuntza arrotzaren (gehienetan menperatzailearen) ereduak bereganatzen ditu, nahiz eta horrela xede hizkuntzako arau edo joeren aurka joan. Lortzen duen itzulpena, beraz, jatorrizko testuarekiko oso gertukoa izango da, egokitasunari?
|
|
|
65). Testua, beraz, irekita dago milaka interpretazio posibletara, eta autoreak ezin
|
du
bere lanaren eduki semantiko guztiaren jabe izan. Testuak irakurlearen irakurketa (edo itzultzailearen itzulpena) behar du bere esanahia gauzatua eta osatua izan dadin.
|
|
|
Testua, beraz, irekita dago milaka interpretazio posibletara, eta autoreak ezin du bere lanaren eduki semantiko guztiaren jabe izan. Testuak irakurlearen irakurketa (edo itzultzailearen itzulpena) behar
|
du
bere esanahia gauzatua eta osatua izan dadin. –Le lecteur est l, espace même où s, inscrivent, sans qu, aucune ne se perde, toutes les citations dont est faite une écriture; l, unité d, un texte n, est pas dans son origine, mais dans sa destination, mais cette destination ne peut plus être personnelle[...]?
|
|
|
Interesgarria da, puntu honetan, Axularrek ematen duen arrazoia: gainerako hizkuntza guztiek antzekotasunak omen
|
dituzte
beren artean, eta erraza da, beraz, batetik bestera modu fidel samarrean itzultzea. Euskarak, ordea, inguruko hizkuntzek kutsatu gabeko hizkuntza, garbia?
|
|
|
Euskarak ere, hizkuntza landu eta dotore bihurtu nahi badu, itzulpenaz baliatu behar omen du ezinbestean. Baina horretarako itzultzaileak etsi etsita egon behar
|
du
bere hizkuntza itzulpenerako tresna egokia dela. Eta uste sendo hori beti izan zuen Orixek, Ibinagabeitiaren esanetan.
|
|
|
Zorionez baña, euskal idazle guztiak eztatoz bat alako iritxi extremistekin, eta oraindik badira klasikoen denduna ta zentzuna aintzat ditutenak. [...] Gure izkuntzak, beste izkuntzak bezela, bear bezelako evoluzioa egingo baldin badu, klasikuen idazlan aundietan sendotu bear
|
ditu
bere oinarriak. Eztala latin jatorrikoa esango du norbaitek, gure euskera.
|
|
|
Mistral en sortzetik eun urtegarrenean emen duzu euskeraz gizon aipatu onen Mireio poema nagusia. Euskeratzea etzait beste munduko lana izan, baño
|
baditu
bere oztopoak, batez ere idaztankera berri antza nasten dunean. «Loreak eta ugiñak eta eguzki izpiak» apainkeri ordez ez ditu erabat utzi bere gizaldiko gizon onek; ez darabiltza, ordea, ugari.
|
|
|
Ona Etxaniz jaunak, azkenengo sariketarako aurkezturiko olerkariak irakurri ondoren bialdu eustan eritxia; olerkari trebe ta jakitun bizkor dogunez, aintzat artzekoak
|
ditugu
bere esanak.
|