|
2023
|
|
|
zer ematen dit euskarak beste hizkuntzek ematen ez didatena? Harreman
|
mundu
bat, konplizitate mundu bat, sormenerako mundu bat, doinua jario, poesia jario, estetika, sentipen jario darion mundu bat. Larunblain gure lana izanen da gazteen artean sare horiek ehuntzeko tresnak eskaintzea, sormenerako aukerak lantzea eta abar.
|
|
|
zer ematen dit euskarak beste hizkuntzek ematen ez didatena? Harreman mundu bat, konplizitate
|
mundu
bat, sormenerako mundu bat, doinua jario, poesia jario, estetika, sentipen jario darion mundu bat. Larunblain gure lana izanen da gazteen artean sare horiek ehuntzeko tresnak eskaintzea, sormenerako aukerak lantzea eta abar.
|
|
|
zer ematen dit euskarak beste hizkuntzek ematen ez didatena? Harreman mundu bat, konplizitate mundu bat, sormenerako
|
mundu
bat, doinua jario, poesia jario, estetika, sentipen jario darion mundu bat. Larunblain gure lana izanen da gazteen artean sare horiek ehuntzeko tresnak eskaintzea, sormenerako aukerak lantzea eta abar.
|
|
|
zer ematen dit euskarak beste hizkuntzek ematen ez didatena? Harreman mundu bat, konplizitate mundu bat, sormenerako mundu bat, doinua jario, poesia jario, estetika, sentipen jario darion
|
mundu
bat. Larunblain gure lana izanen da gazteen artean sare horiek ehuntzeko tresnak eskaintzea, sormenerako aukerak lantzea eta abar.
|
|
|
ekologiari lotutako bizimodu bat, aniztasunean, berdintasunean, subsidiariotasunean oinarrituta.
|
Munduan
egoteko modu aberasgarri eta solidarioa. Horiek dira Larunblairen barruan landu eta eskaini nahi ditugun baloreak.
|
|
|
begiraleak bi edo hiru jolas erraz proposatzen ditu, dibertigarriak eta sinpleak. Ez da beste
|
munduko
materialik behar, soilik haurren gogoa ta begiraleen prestutasuna.
|
|
|
Uler ote liteke sortua den herriko kulturatik edo ekosistematik kanpo? Hitz egin daiteke euskaraz, gainerako erreferentzia guztiak erdal
|
mundukoak
direnean?... Badakigu" kalitate" aren galera nolabaitekoa onartu dugula hizkuntzaren hedapena gertatuko bada, hori argi dago, baina zenbateraino?
|
|
|
Baina euskararen erabilera asko jaisten da mailetan gora egin ahala, gero eta behar sozial handiagoak dituztelako, eta gizarteratze zabalago horretan euskara topatzen ez dutelako. Hor lehiatzea zaila da, zeren eta afektiboki esanguratsuak diren helduek eduki arren zer esan, zer erakutsi edota zer eredu eskaini, irabazi egiten duelako
|
mundu
handiaren hizkuntzak, eta hizkuntza horretan topatzen duten erakargarritasun guztiak. Inguratzen dituen errealitate soziolinguistikoaren arauetara errenditzen dira, erreferenteak ez direlako bakarrik gurasoak, irakasleak; gizartera ateratzen dira, eta gizarteak eskatzen duen moduan sozializatzen dira.
|
|
|
Pentsatzen dutena adieraziko balute, seguru asko esango lukete ez direla poetak, ez dakitela gauza handirik literaturaz, irakasle soilak direla berak, ez besterik. Poesia aipatze hutsak zailtasuna iradoki dezake, hizkuntzaren goien gradua, bikaintasun estetikoa, aparteko
|
mundu
batera garamatzan arte delikatu bat.
|
|
|
Zaila da zehaztea zer dagoen artean urtea ere bete ez duen haurraren baitan, baina dakidantxoa da hatzek duten garrantzia umearen
|
munduan
; sehaskaren kulunkak; balkoiaren aurretik pasatu den txantxangorriaren txioak edo txakurraren zaunkak. Eta, nola ez, gurasoak eta halako hizketa ia musikatu batez aritzeak.
|
|
|
Garai primitiboetan bizi bagina bezala jokatu, idatzizko transmisiorik izango ez bagenu bezala, haurraren ganbarako memoria grabagailu bat balitz bezala, baina kontuan izanda memoriak beharrezkoa duela errepikapena umeak ikasiko baditu, eta umeak ere errepikapena eskatzen duela," berriro" esanez. Haurra irakurtzen hasi baino lehenagoko garaiaz ari naiz, erritmoz, errimaz, kantuz eta keinuz osatutako
|
mundu
estetiko eta ludikoen presentziaz, hizkuntza ororen oinarrian dagoen magiaz eta mitoaz. Transmisioa egoki jasotzen ari den ume bat auskalo noiz sortu zen hizkuntza baten errebelazioa ari da inauguratzen eta ospatzen.
|
|
|
Ahozkoaren eta idatziaren mekanismoak espresibitatearen
|
mundu
berekoak izanagatik, mundu beraren aurkia eta ifrentzua dira.
|
|
|
Ahozkoaren eta idatziaren mekanismoak espresibitatearen mundu berekoak izanagatik,
|
mundu
beraren aurkia eta ifrentzua dira.
|
|
|
Asmakizun zahar batek dio: nork dakizki
|
munduko
hizkuntza guztiak. Erantzuna:
|
|
|
Begien lana eta belarriena ez dira gauza bera. Begien lanean, irakurketa da nagusi (irakurtzen hasi aurretik, seinalatuz izendatzea, nonbratzea, gauzen izenak esatea edo asmatzea, umeek askotan egiten duten bezala;
|
mundua
seinalatzen eta irakurtzen hasten dira, testu idatziak irakurtzen hasi baino lehenagotik). Belarriaren kasuan, ordea, zeuk esandako edo inori entzundako hotsen eta oihartzunen identifikatzea (identifikazioaren aurretik, errepika eta entzundakoaren emozioa barneratzea; gero, identifikazioa eta, pixkanaka, mezuaren ulertzea, batik bat konparazioak erabiliz).
|
|
|
Txikiari bizitza osorako oinarrizko nortasun bitaminak txertatzen ari direla sinetsi. Kontzientzia izan haurra ez dela artean gai hizkuntzaren mekanismo logikoak jasotzeko, bizipen sentsualak direla haurraren
|
mundua
: entzun, ikusi, ukitu, mugitu, laztandu egiten ditu jostailu edo panpina maiteenak, bizidunei bezala hitz egiten die, totelka, hitz doiekin, keinuekin.
|
|
|
Hitzekin, letrekin jolastu, puzzle baten ahozko piezak belarriz elkartu jolas giroan... Ahoz lantzen dena idatziz ikasiko denaren atari da, bata bestearekin dira, eta ez elkarrekin zerikusirik ez duten bi
|
mundu
.
|
|
|
Haiek elkarrekin lotuz haien magia gauzatzen ari da umea.
|
Mundu
fisikoaz gainera, beste mundu oso bat ari da zabaltzen irakurlearen begien aurrean.
|
|
|
Haiek elkarrekin lotuz haien magia gauzatzen ari da umea. Mundu fisikoaz gainera, beste
|
mundu
oso bat ari da zabaltzen irakurlearen begien aurrean.
|
|
|
Ahozkoa eta idatzia bi giltza diferente dira hizkuntzaren paradisura iristeko: hitzez deskribatu eta hitzekin deskubritutako
|
mundua
jartzen digute aurrean, alditan modu gozoan, alditan saminez. Bi mekanismoak desberdinak izan arren, osagarriak dira biak, hizkuntzari askoz ere etekin gehiago ateratzen zaio biak menderatzen ikasitakoan.
|
|
|
Ahozkotasunaz ari naizelarik, ez dezadan idatzia gutxietsi. Elkarrekin dira, elkar hobetzen dute, elkarrekin besotik helduta lortuko dute hizkera praktiko eta baliagarri bat," hizkuntza bizigarri bat herri bizigarri batean", Heinrich Böll idazle alemanak II.
|
Mundu
Gerra amaitu berritan idatzitako hitzekin esanda.
|
|
|
• Hizkuntza gutxitu batean hitz egiteak dauzkan ondorioei buruz hausnartzen lagundu, estres linguistikoa edo barne gatazka maila indibidualean kokatu beharrean, maila estruktural eta sistemikoan ulertzeko17 Bistan da ulermen hori hainbat kontzeptu soziolinguistiko azaltzetik harago doala: hiztun gisako sentimenduak lantzea, gizarte mailako dinamika diglosiko naturalizatuak zalantzan jartzea edo
|
munduko
hizkuntzen ezagutza eta balio ekolinguistikoa sustatzea, esaterako18.
|
|
|
• Kulturak
|
munduan
kokatzeko ematen dituen koordenatuak behar ditu gazteak (hiztunak), izan ere, gizakiak kulturak (zentzu zabalean ulertuta: tradizioa, kultur garaikidea eta gizartea interpretatzeko arauak) emandako sinboloen bidez eraikitzen du bere ingurunea," zentzua" edo esanahia eman nahian19 Euskaraz sortutako kulturak gazteei ez badie ezer gehigarria eskaintzen bertan gelditzeko, (gauza bera dutelako hobeki menperatzen duten beste hizkuntza batean), alferrikakoa izan daiteke gainerako lan guztia.
|
|
|
Argi dago erantzukizuna ez dela soilik hezkuntza arloko profesionalena, baina ezin da ukatu lehentasunezkoa dela hizkuntzaren jabekuntza ulertzeko ohiko modua aldatzea, ezin baita euskara irakatsi hizkuntza gutxitua ez balitz bezala. Horretarako ezinbestekoa da irakasleen eta irakaslegaien formazioa osatzea, gizartea eta euskararen komunitatea aldatzen ari diren neurrian egokitu baita belaunaldi berriak
|
mundura
prestatzeko erantzukizuna duten profesionalen profila. Familiek eta aisialdiko hezitzaileek ere asko egin dezaketela ukatu gabe, gaur egun erabileraren oinarrizko baldintza den ahozko gaitasunaren jabekuntzan hezkuntza da eragile erabakigarria.
|
|
|
Kultur adierazpenez gozatzeko bideak ere aldatu zaizkigu. Oraintsu arte,
|
munduan zehar
sortutako kultur ekoizpenak eskuratzeko bideak urriagoak ziren, eta, egun, jendarteak esku eskura du mundu osoan entzuterik gehin daukaten kultur adierazpenetarako sarbidea. Euskal kulturak ur handi horietan ere eutsi egin behar dio, kultura eta hizkuntza nagusien artean bere lekua egin behar du, eta horrek euskal kulturarekiko atxikimendua eta kontzientzia bizi bizi izatea eskatzen du.
|
|
|
Kultur adierazpenez gozatzeko bideak ere aldatu zaizkigu. Oraintsu arte, munduan zehar sortutako kultur ekoizpenak eskuratzeko bideak urriagoak ziren, eta, egun, jendarteak esku eskura du
|
mundu
osoan entzuterik gehin daukaten kultur adierazpenetarako sarbidea. Euskal kulturak ur handi horietan ere eutsi egin behar dio, kultura eta hizkuntza nagusien artean bere lekua egin behar du, eta horrek euskal kulturarekiko atxikimendua eta kontzientzia bizi bizi izatea eskatzen du.
|