|
2022
|
|
|
Zinez diotsuet ihardokitze horrek ez ninduela ezustean harrapatu. Atarratze tik sei kilometrotan kokatutako Etxebarre herriko seme naiz eta betidanik su matu dut Atarratzeko merkatarien
|
munduak
gutxiespenez hartu duela bere inguruko nekazari mundua. Atarraztarrak beti izan dira guretzat" hühü handiko jankillot frantximantak" eta hau ez da gaur egungo kontua, euskara aspaldidanik baztertua baita Atarratzeko saltegietatik.
|
|
|
Zinez diotsuet ihardokitze horrek ez ninduela ezustean harrapatu. Atarratze tik sei kilometrotan kokatutako Etxebarre herriko seme naiz eta betidanik su matu dut Atarratzeko merkatarien munduak gutxiespenez hartu duela bere inguruko nekazari
|
mundua
. Atarraztarrak beti izan dira guretzat" hühü handiko jankillot frantximantak" eta hau ez da gaur egungo kontua, euskara aspaldidanik baztertua baita Atarratzeko saltegietatik.
|
|
|
Ez nago, hargatik, ameskerietan ibiltzen; jakin badakit euskararen plazaratze horren aurkakoak badaudela, baina hauen iritzi esparrua estutu egin da. Gaur egun, oso zaila bihurtu da euskararen aurka, argiki ala zeiharka, agertzea, kargudunen
|
munduan
batez ere. Lotsa aldez aldatu da.
|
|
|
Pena ematen du, haatik, Urdatx Santa Grazi izan dadin" eredu" lotsagarri horren aurrendarien artean, jakinez herri horretako seme direla Aita Junes Casenave Harigile eta Txomin Peillen euskaltzainak eta euskal kulturako izen handiak... Jatorriz behintzat, bertakoak ziren ere Bigarren
|
Mundu
Gerraren aurretik eta ostetik euskaltzale sutsua izan zen Albert Constantin mediku eta hautetsia eta XVIII. mendean bizitu zen Jusef Egiategi historia ikertzaile eta filosofoa. Gauzak horrela, Urdatx Santa Grazik esker txarra die, zinez, atzoko eta gaurko euskararen zaintzaile izan ziren eta dauden seme horiei.
|
|
|
jende anitzek uste dutela pastoralaz zerbait dakitela, ezer gutxi dakitelarik ordea... Udan ematen diren trajeria horien ikustera datorren jendetza handiaren artean egonda edo pastorala eman osteko azalpen edo iritzi trukatzeetan, sekulako astakeriak entzun daitezke, kasu gehienetan, egia esan, euskaraz gutxi dakitenen edo euskal kulturaren
|
mundutik
aski aldenduak direnen ahotan entzuten direnak. Bai, nonbait arazoa da pastoralen jarraitzaileen kopurua horrela handitu egin dadin, euskal kulturaren ezagupena eta bizipenak nabarmen gutxiagokoak direlarik.
|
|
|
Bai, nonbait arazoa da pastoralen jarraitzaileen kopurua horrela handitu egin dadin, euskal kulturaren ezagupena eta bizipenak nabarmen gutxiagokoak direlarik. Beste gisa batera esanik, egungo pastoralzale ugari frantximanten (erdaldunen) edo erdi frantximanten
|
mundutik
datoz, eta horiek zabaltzen duten ikusmoldea —eurena izan dezaten zilegi bada ere— errealitateetatik aski urrundua dela erran daiteke. Euskararen eta euskal kulturaren munduetan murgildua ez dagoen kopuru handi horren eraginez, pastorala pixkanaka pixkanaka eraldatzen ari ez ote denez galdera datorkit gogora.
|
|
|
Beste gisa batera esanik, egungo pastoralzale ugari frantximanten (erdaldunen) edo erdi frantximanten mundutik datoz, eta horiek zabaltzen duten ikusmoldea —eurena izan dezaten zilegi bada ere— errealitateetatik aski urrundua dela erran daiteke. Euskararen eta euskal kulturaren
|
munduetan
murgildua ez dagoen kopuru handi horren eraginez, pastorala pixkanaka pixkanaka eraldatzen ari ez ote denez galdera datorkit gogora. Hala, adibide bat bakarrik hartzearren, badirudi gaur egun pastoral" ederrik" edo ustez hala denik ez daitekeela izan dantza baleta landutako bat egon ezean edo jantzi distiratsurik agertu gabe!...
|
|
|
Pastorala ez zen mistoa, bazen gizonezkoen pastorala, eta gutiago egiten zena, emakumeena. Gaur egun den mistotasun hori berantago hasi zen, II.
|
Mundu
Gerratik landa. Arizale askoz gutiago ziren; 30 ziren gehienez.
|
|
|
" Eskuara baizik ez zakiten haiek, mort pour la patrie", Gorka Knörren kantua da, ezta?, oso kantu indartsua. Hala 1914ko Gerlak, nola Bigarren
|
Mundu
Gerlak bere partea egin dute hemengo jendea frantsesteko, seguru.
|
|
|
Enbatakoak ere baziren hor. 70eko hamarkadan
|
mundu
horrekin loturarik ez nuen nik, baina giro horretan sortu zen, demagun, Piper Beltx antzerki taldea. Beraiek izan ziren kutsu politikoa zuen kultur giroa hazi zuten lehenak.
|
|
|
Politikak errespetua ekarri dit, ikasten da besterekila lanean. Garai batean baziren bi
|
mundu
, elkarrekin ibiltzen ez zirenak: hautetsi ziren abertzaleak sartu direlarik hautetsi frantses sistemaren aldekoekin, gauza batzuk aldatu dira.
|
|
|
Intolerantea da erratea: " Mezu hauek euskaraz ziren, eta euskaldun
|
munduari
zuzenduak ziren, eta nahi bazenute mundu horretan sartu, euskaraz ikasi behar duzue!". Eta kito!
|
|
|
Intolerantea da erratea: " Mezu hauek euskaraz ziren, eta euskaldun munduari zuzenduak ziren, eta nahi bazenute
|
mundu
horretan sartu, euskaraz ikasi behar duzue!". Eta kito!
|
|
|
Handik urte gutxira," Estatuak" saila desagertu zen, eta Frantziako eta Espainiako berriak,
|
munduko
beste edozein herrialdetako berriak bezala, nazioarteko sailean sartu zituzten. Aldaketa haren ondotik, Allandek munduko edozein berriri buruz idatzi zuen.
|
|
|
Handik urte gutxira," Estatuak" saila desagertu zen, eta Frantziako eta Espainiako berriak, munduko beste edozein herrialdetako berriak bezala, nazioarteko sailean sartu zituzten. Aldaketa haren ondotik, Allandek
|
munduko
edozein berriri buruz idatzi zuen. Baina," Estatuak" sailean hasi zenean bezala, beti arreta handiarekin jarraitu zituen beren askatasunaren alde borrokan ari zi ren herrialdeetako berriak, oroz gainetik Korsika, Bretainia, Kaledonia Berria, Guadalupe edo Martinikakoak.
|
|
|
Baina," Estatuak" sailean hasi zenean bezala, beti arreta handiarekin jarraitu zituen beren askatasunaren alde borrokan ari zi ren herrialdeetako berriak, oroz gainetik Korsika, Bretainia, Kaledonia Berria, Guadalupe edo Martinikakoak. Euskaldunon Egunkaria itxi ondoren, Berrian se gitu zuen lanean, eta
|
munduko
berri franko landu zuen: Quebec, Boli Kosta, Frantzia, Libia, Kosovo, Sri Lanka, Portugal, Errusia, Belgika, Korea, Txe txenia, Iran, Irak eta abar.
|
|
|
Allande Socarrosek, hainbat lankidek bezala, erakutsi zuen irakurleek po sible dutela euskaraz
|
munduko
berri ongi ezagutzea eta gertakari horien erroak eta ondorioak sakonki ulertzea. Egunkariaren –eta geroago Berriaren– ekarpenetako bat izan da euskarari balio oso bat ematea, erran nahi baita, euskal irakurleei informazio osoa lortzeko aukera ematea, beste hizkuntza batera jotzeko beharrik gabe.
|
|
|
Horregatik ere, eta ez euskaraz irakurtze hutsagatik bakarrik, beharrezkoa ikusten zuen nazioarteko gai horiek lantzea. Hots,
|
munduko
berriak euskaraz irakurtzea hizkuntza askatasun bat izateaz aparte, askatasun politiko bat da herri honentzat.
|
|
|
Iparraldean, egitura horren ardiesteko eskubidea badugu eta honen ibilarazteko ahalak behar ditugu. Dena mugitzen ari den
|
mundu
huntan, euskal populuak bere leku osoa aurki dezan, egiazko autonomia bat federazio moduan antolatua den Europa batean ikus ginezake, kudeaketa klasikoaren gain lege egiteko ahalmena dituenak. Burujabetasuna berreskuratzeko bidean, hurrengo urratsa, autonomiarena izan behar luke.
|
|
|
Ideia nagusia hauxe zuen: pentsamendu eihartu batean kokatua den abertzale
|
mundua
inarrostea. Hitzari, eztabaidari lekua eman nahi zion.
|
|
|
Hark ere Allan deren dohainak eta bizitzan jarrera azpimarratzen ditu: " Laudoriotan ari tzea ez zuen Allandek maite; ekintzetan, ordea, hor han hemenka ekimenak antolatzen eta ekitaldiak moldatzen, maisu eta eragile gorena zen Socarros(...) Zuberoako lurrak ematen dituen giza seme alaba aparteko horietarik euskararen
|
mundura
etorria". Andresek erraten du orain guri zaigula Allandek ireki dituen lan ildoak jarraikitzea eta, Lehen hola, orain hala, gero ez jakin nola Bela zaldun zuberotarraren atsotitzaren azken zatia ezeztatuz, badakigula, partez bederen, Allanderi esker zer egin etorkizunean.
|
|
|
Euskal
|
munduak
, hots erran nahi dut Euskal Herri bizidun baten alde di harduen jendeak, baditu askotan halako kontradikzio harrigarriak. Nik horre lako batekotzat jo dut iragan astelehenean Dantzari Ttiki Zuberoan osp atzearen inguruan izan den gertaera bat.
|
|
|
Frantziaren aldeko diren alderdikoen eta alderdi abertzaleen ikusmoldeak azaltzen ditu eta proba nuklearren sal aketa egiten du. Allandek hurbiletik jarraikitzen zituen
|
mundu
zabalean herriek eramaten zituzten autonomia edo independentziaren aldeko borrokak.
|
|
|
Nola eman zenuen, beraz,
|
mundu
batetik bertzerako salto hori?
|
|
|
Hitz sotiletan adierazteko: gizona eta lurra, lurra eta gizona, Zuberoako lurrak ematen dituen gizaseme eta gizalaba aparteko horietarik euskararen
|
mundura
etorria.
|
|
|
Hala nola, erran zidan editorial batean idatzi nituen lerroak oso atsegingarriak izan zitzaizkiola. 2011n, Seaskak" Laku bat
|
munduan
" hautatu zuen lema gisa Herri Urrats bestarentzat. Senpereko aintzira goretsi nahiz, Herri Urratsez aintzira horren inguruan euskararen alde ematen ziren urrats baliosentzat.
|
|
|
Ororen buru galdu zutena, dakizuen aintzira hor baita, arrakastatsu. Delako editorialean, ene etxekoekin hurbiletik bizi izan nuen guduka hori aipatu nuen –" Laku bat
|
munduan
" lemak bihotza minberaturik, guretzat desohorezko lakua izan baita– eta gaur egungo belaunaldieri jakinarazteko nolako iragana zuen Senpereko aintzirak. Proposatuz ere Herri Urratsek urte batez omendu ditzan laborari horiek...
|