|
2007
|
|
|
Hori bai, hasieran espero zuten baino askoz denbora gehiago behar izan dute informazio hori espazio ontziaren pusketetatik ateratzeko: hasieran uste zuten urtebetean emaitzak argitaratzeko
|
moduan
egongo zirela, eta hiru urte pasatu dira argitaratzen hasi diren arte.
|
|
|
Haietako batzuei datuak emanda, sarea abiaraz daiteke, eta, irteerako neuronen bitartez, lanaren emaitza jaso. Hain zuzen ere, informatikariek neurona sare deitzen diete
|
modu
horretan funtzionatzen duten programa informatikoei, eta adimen artifizialaren arloan sailkatzen dituzte. Neurona sareak ez dira adimen artifiziala sortzeko modu bakarra, baina bai garrantzitsuenetako bat.
|
|
|
Hain zuzen ere, informatikariek neurona sare deitzen diete modu horretan funtzionatzen duten programa informatikoei, eta adimen artifizialaren arloan sailkatzen dituzte. Neurona sareak ez dira adimen artifiziala sortzeko
|
modu
bakarra, baina bai garrantzitsuenetako bat.
|
|
|
Baina garunak gauza bera egiten du. Gizakiok, adibidez,
|
modu
horretan ikasten dugu irakurtzen edo aurpegi bat ezagutzen: behin eta berriz soluzioa ikusi ondoren.
|
|
|
Datu horiek ez dira zuzenean neurona guztietara iristen; gutxi batzuek hartzen dituzte, tratatzen dituzte eta transmititzen dizkiete konektatuta dituzten neuronei. Seinale elektriko baten
|
modura
transmititzen dira datuak neuronaz neurona, irteerako neuronetara iritsi arte. Azken neurona horiek output bat ematen dute.
|
|
|
Eta hori da, hain zuzen ere, egungo erronkarik handiena. Horretarako
|
modu
bat energia bihurketaren eraginkortasuna handitzea da. Hala, zenbat eta eraginkortasun handiagoa, orduan eta elektrizitate gehiago lortzen da erregai kantitate berarekin, eta, proportzioan, CO 2 gutxiago isurtzen da.
|
|
|
CO 2 a kenduta, hidrogenoa geldituko litzateke, eta hura erabiliko litzateke erregai gisa. Kontuan izan behar da, beraz, ikatzetik hidrogenoa lortzeko
|
modu
bat ere izan daitezkeela IGCC zentralak.
|
|
|
Ikatza likidotu egin daiteke. Horretarako, bi
|
modu
nagusi daude. Zuzeneko likidotzean, ikatza disolbatu egiten da, eta, gero, katalizatzaileen bidez hidrogenatu egiten dira osagaiak.
|
|
|
Horrela, errautsa erdira murritz daiteke. Gainera,
|
modu
horretan tratatutako ikatzak handitu egin dezake zentralen eraginkortasuna, eta, ondorioz, bestela baino CO 2 gutxiago isuri behar da elektrizitate kantitate bera lortzeko.
|
|
|
Beraz, biltegietan etilenoaren eragina saihesten duten substantziak erabiltzen dituzte gehien.
|
Modu
eraginkorrena etilenoaren hartzaile berekin lotzen diren baina ontzerik eragiten ez duten konposatuak erabiltzea da, adibidez, 1 metilziklopropeno (edo 1 MCP) deritzon konposatua. 1 MCPa etilenoaren hartzaile berekin lotzen da, eta zenbait ordu edo egun ematen ditu hartzailearekin lotuta.
|
|
|
Saltokietara eramateko, hots, ontzeko, garaia iristen denean, kondizioak aldatzen dituzte biltegietan:
|
modu
artifizialean sortutako etilenoaren eraginpean jartzen dituzte fruituak, eta tenperatura handitzen dute. Kondizio berrietan, fruituaren erreakzioen abiadura aldatzen da, eta ontzearekin lotuta dauden aldaketak gertatzen dira.
|
|
|
zaporea. Era artifizialean ondutako fruituek era naturalean ondutakoek baino zapore gutxiago izan ohi dute,
|
modu
naturalean ondutakoek ondu aurretik jasotakoek jasaten ez dituzten hainbat prozesu jasaten dituztelako landarean dauden bitartean.
|
|
|
Ekuazio matematiko konplexuagoekin, gorputz atalen hazkunde dinamikak eta atal horiek elkarren artean erlazionatzeko
|
moduak
definitzen dituzte. Gorputz atalen hazkunde dinamikak aurreikusteko termino esponentzialak dituzten erregresio ez linealen zenbait ekuazio matematiko konplexuren premia dago.
|
|
|
Gauza asko biltzen dituzte hiru hizki horiek. Azken finean, informazioa jasotzeko eta emateko komunikatzeko eta informazio hori hainbat
|
modutan
erabili ahal izateko teknologia guztiak dira IKTak: irrati telebistak, telefono mugikorrak, ordenagailuak, Internet...
|
|
|
Irrati telebistak eta Internet dira iturri garrantzitsuenak, baina hor daude, besteak beste, CDak eta DVDak ere. Bestalde, ordenagailuen eta softwareen bidez informazio hori hainbat
|
modutan
erabiltzeko eta prozesatzeko aukera dugu. Eta informazio ugari gorde dezakegu oso euskarri txikietan.
|
|
|
Behaketa eta ikerketa zientifikoa ezinbestekoak dira klima nola aldatuko den ulertzen laguntzeko, klima lokalen epe laburreko aldaketei buruzko iragarpenak hobetzeko, ozeanoen kimika eta ekosistemak aldatzeko
|
moduari buruz
dugun ezagutza urria hobetzeko, eta munduko gobernuei eta herritarrei ezagutza hobea emateko, etorkizunean erabakiak har ditzaten.
|
|
|
Hegaztiak hegan ikustean, bati baino gehiagori piztuko zitzaion hegan egiteko gogoa, ziur. Demagun norbaitek horretarako aukera ematen digula, eta hegan egiteko
|
modu
bat aukeratzeko esaten digula. Zein aukeratu?
|
|
|
Zein aukeratu? Izan ere, hegaztien artean
|
modu
asko daude hegan egiteko: batzuek etengabe mugitu behar dituzte hegoak gora eta behera; beste batzuk, berriz, hegoak zabal zabal ireki eta biraka aritzen dira, airean zintzilik egongo balira bezala, hegoak ia mugitu gabe.
|
|
|
Hegan egiteko
|
moduak
|
|
|
Behin aireratzea lortu dutenean, hegan egiteko garaia dute. Hegazti bakoitzak bere erara egiten du hegan, baina, oro har, oinarrizko bi
|
modu
bereiz ditzakegu: planeatuz edo hegoak astinduz.
|
|
|
Bizilekuaren eta bizimoduaren arabera, aldatu egiten da hegan egiteko
|
modua
eta, beraz, baita hegoen forma eta tamaina ere. Artxibokoa
|
|
|
Hegoen forma eta tamaina oso garrantzitsuak dira hegazti bakoitzaren hegan egiteko
|
modua
definitzean. Ez dira berdinak txepetx baten, sorbeltz baten eta ugatz baten hegoak.
|
|
|
Ez dira berdinak txepetx baten, sorbeltz baten eta ugatz baten hegoak. Bakoitzaren bizilekuaren eta bizimoduaren arabera, hegan egiteko
|
modua
(eta, ondorioz, hegoen forma eta tamaina) aldatu egiten da, bakoitza bere ingurunera moldatuta baitago.
|
|
|
Migrazioa eta hegan egiteko
|
modua
|
|
|
Hegan egiteko
|
modu
bat aukeratu behar izatekotan, eta ikusitakoak ikusita, ez genuke, ez, lan erraza izango! Zorionez edo zoritxarrez, horrelakorik aukeratzerik ez daukagu; animalia bakoitza bere arbasoen ondorengoa da, eta bizitzeko egokitu zaizkion ezaugarriekin bizi beharra dauka.
|
|
|
Horregatik, NASAko geologoak beste metodo batzuekin konbinatu ditu sateliteak emandako datuak, satelitearen beraren posizio zehatza neurtzen duten metodoekin, hain zuzen.
|
Modu
horretan, Lurraren masa zentroaren posizioa zehaztasun handiz kalkulatu ahal izan du, itsasorik eta atmosferarik ez balego bezala.
|
|
|
Jim Lovelock kideak hainbat neurketa egin zituen, eta ikusi zuen CFCak atmosferan pilatzen ari zirela; alegia,
|
modu
naturalean sortzen ez ziren gas horiek neurtzeko moduko kantitateetan zeudela atmosferan. Oso egonkorrak ziren, eta planeta guztiko atmosferan neur zitezkeen.
|
|
|
Batzuetan, bat batean, ur erauntsi handiak jausten ziren, eta berekin ekartzen zuten guztiaz estaltzen zituzten sedimentuak. Deltetan eta estuarioetan pilatzen ziren sedimentuak zigilatuta geratzen ziren
|
modu
horretara. Eta horrela iraun dute gaur egunera arte.
|
|
|
Eta horrela iraun dute gaur egunera arte. Iberiar plakak Europarekin talka egin zuenean, jalkin horiek tolestu eta azaleratu zituen, eta ondoren jasandako erosioak Rafael Lopez del Vallek ikusteko
|
moduan
utzi zituen sedimentuok.
|
|
|
Zientzia fikzioak ideia teknologiko berriak zabaltzen ditu, teknologia berri horiek nola funtzionatzen duten azaldu gabe. Idazleek birus maltzurra asmatu zuten, eta, gero, informatikariek birusak maltzur bihurtzeko
|
modua
aurkitu zuten. Eta antzeko zerbait egin zuten beste teknologia batzuekin.
|
|
|
Intsinis pinua, jatorriz Mexiko eta Kalifornia aldekoa, oso ondo egokitu da beste toki askotan, eta arrakasta handia izan du azkar hazten den zuhaitz
|
moduan
erabiltzeko. Baina, zuhaitzarekin batera, zuhaitzaren izurriak ere zabaldu ditu gizakiak.
|
|
|
Alde batetik, onddoa pinuaren hazietan transmititzen da. Pinua ez da
|
modu
naturalean hazten basoan; gizakiak ereiten ditu haziak mintegietan, eta, pinu txikiak hazi direnean, mendian landatzen ditu. Beraz, hazien infekzioari antzematea eta garbitzea mintegiko lana da.
|
|
|
|
Modu
batera zein bestera, onddoa pinudian zabaltzen denean, adar punta lehorrak agertzen dira han eta hemen; basozainentzat sintoma hori alarma bihurtzen da.
|
|
|
Hori dela eta, zelula horiek estrategia asko dituzte edozein zailtasunen aurrean bizitzeko. Botika bat sortzen badugu zelula jakin baten hazkuntza gelditzeko hartzaile jakin bat blokeatuz, tumore zelula horrek beste hartzaile baten bitartez lortuko du hazkuntza hori berraktibatzea, eta lehengo
|
moduan
haztea lortuko du; horregatik, dituen estrategia guztiak mozten joan dugu.
|
|
|
biraka jaurtiz gero, errotazio ardatzaren orientazioa aldatu gabe egiten du hegan. Bumeran baten hegaldian efektu bera dago, baina, disko itxura ez duenez eta jaurtitzean oso errotazio asimetrikoa eragiten zaionez, ez du
|
modu
berean hegan egiten. Azken batean, bumeran baten ardatzak ez du guztiz lortzen kanpoko indarra orekatzea, eta orientazioa aldatzen du hegaldian (besteak beste, horregatik itzultzen da jaurtitzailearengana).
|
|
|
Itsasontzi oso bat izan daiteke, giroskopio oso handi bat erabilita, jakina. Ideia hori itsasontzien kulunkatzearen kontrako sistemaren bihotz
|
moduan
erabili zen eta patentatu, XX. mendeko lehen laurdenean. Olatuek bultzatuta, alde batera eta bestera kulunkatzen dira itsasontziak, baina kroskoaren bi aldeetan lotutako giroskopio erraldoi baten bitartez, efektu giroskopikoak murritz dezake kulunka hori.
|
|
|
Hurrengo belaunaldikoetako ahuntz transgenikoen ekoizpena homogeneoa izaten da, eta, gainera, proteina asko sortzen dute. Proteina araztu ondoren, hauts zuri
|
moduan
merkaturatzen dute.
|
|
|
Logika konplexuagoa erabiltzen dute qubitek, eta askotariko egoerak onartzen dituzte. Horri esker, informazioa
|
modu
askoz ere eraginkorragoan prozesa daiteke.
|
|
|
laser argiak eraztun itxurako metalezko egitura baten gainean eragiten duen interakzioan, hain zuzen. Sistema erraza eta merkea da; izan ere, sistemaren egoera kuantikoa
|
modu
zehatz batean kontrola daiteke argiarekin, eta, gainera, metodo berria gaur egungo egitura elektronikoetan integra daiteke.
|
|
|
Hala ere, grafenoarekin tresna elektroniko txikiak egiteko teknikek gainditu beharreko hainbat arazo dituzte, eta, horretarako, zenbait urte dituzte. Ingeniariek uste dute silizioa txikitzeko gaitasuna mugara iristen denerako grafenoarekin lan egiteko
|
moduan
egongo direla.
|
|
|
Hala ere, nekez agertzen da burdina egoera naturalean elementu aske gisa, eta, gehienetan, beste elementuekin konposatuak eratzen ditu. Eta mineraletan konposatuak osatzea da, hain zuzen, metal astunak azaltzeko
|
modurik
arruntena. Hala, besteak beste, kobrea egoten da malakitan, beruna galenan, banadioa patronitan eta kromoa kromitan.
|
|
|
Metal astunak azaltzeko
|
modurik
arruntena da mineraletan konposatuak osatzea. Urretxuko Fosil eta Mineralen Museoa
|
|
|
Laborategian erreaktibo gisa erabili izan dira, hau da, azkenean, merkuriorik ez duten beste molekula organiko batzuk lortzeko. Artekari
|
moduan
abantaila handiak ematen dituzte, baina gaur egun badaude merkurio konposatuak saihesteko beste metodo batzuk, beste kimika bat, eta ahalik eta gutxien erabiltzen dira. Batez ere kontuan izanik konposatu organomerkuriarrak direla benetan arriskutsuak, merkurioa bera baino askoz arriskutsuagoak.
|
|
|
Zaborretara botatako 2.000 tona kadmio horiekin, 30 mila milioi watt lor daitezke bat zentral nuklearretan adina, zelula fotovoltaikoetan. Zelula horietan, kadmioa harrapaturik dago,
|
modu
seguruan, 20 bat urterako. Eta, gero, guztiz birziklagarria da kadmio hori.
|
|
|
Eta, gero, guztiz birziklagarria da kadmio hori. Urte horietan zehar, elektrizitatea lor daiteke
|
modu
garbian. Gogoan izan, gainera, eguzki energiaz lortutako elektrizitate hori NiCd bateriadun ibilgailu elektrikoak elikatzeko erabiltzen dela.
|
|
|
Horri esker, gune bakoitzean gaixoen hezur dentsitatea zenbatekoa den adierazten duen eskala bat erabili dute dentistek. Eskala horrek hankaz gora jarri ditu dentisten lan egiteko eta erabakiak hartzeko
|
moduak
, eta aldera batera utzi dituzte aspaldiko ohiturak eta ezagutza subjektiboa. Izan ere, lan egiteko era berri horrek informazio neurgarria, kuantitatiboa eta objektiboa izateko aukera ematen du, eta egoera bakoitzean egokiena den erabaki klinikoa hartzeko bidea ematen die dentistei.
|
|
|
Bestalde, Deba aldean, badaude egitura batzuk, itxura batean fosilen tankerakoak, baina ez dira fosilak, mineralak baizik. Pilota baten
|
modukoak
dira eta septarea izena dute. Behe Kretazeoan sortu ziren (labar zaharrenetan), eta arroka detritiko batean sartuta daude, tupa oso ilun batean.
|
|
|
Hau da, laserrerantz zuzen doan atomo batek fotoi bat xurgatzean, atomoaren momentua fotoiaren momentua adina txikitzen da. Edo, beste
|
modu
batera esanda, fotoiak bultzadatxo bat eragiten dio atomoari kontrako noranzkoan, eta, beraz, moteldu egiten du. Bultzada hori oso txikia da.
|
|
|
Kasu honetan, printzipioa salda hoztean gertatzen den bera da. Saldako partikula energetikoenek ihes egiten dute lurrun
|
moduan
. Hori egitean, bero apur bat ere berekin eramaten dute, eta saldan geratzen diren atomoak hoztu egiten dira.
|
|
|
Atomoen tenperatura neurtzeko
|
modu
bat eremu magnetiko batean dagoen atomo hodeiaren tamaina neurtzea da. Atomoek zenbat eta energia gehiago izan, orduan eta urrunago mugi daitezke indar magnetikoen aurka, eta, beraz, orduan eta handiagoa izango da hodeia.
|
|
|
Izan ere, hondakin horietatik uste baino energia gehiago atera daiteke. Gaur egun, basogintzako eta nekazaritzako hondakinak erregai
|
moduan
erabiltzen dira, hondakin horiek heterogeneoak dira, eta hori oztopo bat da industriarentzat. Materiala homogeneoa izatea komeni da, eta, horregatik, pelleta erabiltzen da orain.
|
|
|
Atal berri horiez gain, beste hainbat gauza ere aldatu dira, Elhuyarren sareko estrategiarekin bat eginez. Hain zuzen ere, Elhuyarrek Interneten dituen indarrak
|
modu
koordinatuan antolatzeko eta erakusteko prozesu bat abiatu du horixe da sareko estrategia, eta prozesu horren baitan hartutako erabakiak Basque Research web gunean erakutsiko dira lehenengoz. Ekainaren 1ean, beraz, Basque Research en aurpegi berria ezagutuko duzue.
|
|
|
Agian, esan daiteke zientziak, oro har, zailak direla. Dena den, biologia, adibidez,
|
modu
deskriptibo batean ere azter daiteke, nahiz eta azaletik izan. Matematikan hori ezinezkoa da.
|
|
|
Ingeniaritzako metodoekin egiten dute lan, baina neurri batean badakite matematikari buruz, topaturiko akatsa noiz den era matematikoan ebazteko modukoa eta noiz egon daitekeen matematikarentzat interesgarria izan daitekeen arazo bat jakiteko adina. Hala, nik lehen
|
modu
akademikoagoan landutako gaiak aplikatzeko aukera izan dugu.
|
|
|
Azkenean, CD kalitateko soinua gordetzeko, 1.411,2 kb/ s behar dira (16 bit/ neurri x 44.100 neurri/ s x 2 kanal). Edo, beste
|
modu
batera esanda, kalitate horretako soinuaren segundo bat gordetzeko, 1.411,2 kb (176 kB) behar dira.
|
|
|
Bestalde, erabiltzen den kodetzailearen arabera ere asko aldatzen da konpresioaren kalitatea, denek ez baitute
|
modu
berean kodetzen. Kodetzaile on bat erabiliz gero, 128 kb/ s rekin gehienek ez dute kalitate galerarik nabarituko.
|
|
|
Bi urte geroago, 1990ean, programazio lengoaia ikasten hasi zen unibertsitatean. 80ko hamarkadaren amaieran ordenagailu bat eskuratu zuen Intel 80386 prozesagailu batekin, eta, 21 urterekin, programatzen bost urteko eskarmentuarekin eta C lengoaiari buruzko urte bateko jakintzarekin, nahikoa ezagutzen zuen Minix sistema eragilea, handik ideia batzuk hartzeko
|
moduan
bai, behintzat. Egitasmo pertsonal batekin hasi zen.
|
|
|
Despolimerizazio kimikoa
|
modu
jakin batean (kondentsazioz) lortutako polimeroekin bakarrik erabil daiteke. Deskonposatze kimikoan datza, eta polimeroa osatzen zuten jatorrizko molekulak lortzen dira.
|
|
|
Bestalde, pertsonen eta makinen arteko komunikazioa hizkuntza naturalean izateaz gain,
|
modu
intuitibo eta atseginean egitea da xedea. Desafio zientifiko teknologiko handia da hori lortzea, lengoaiaren alderdi guztiak integratzea eskatzen baitu horrek:
|
|
|
Eye tracking sistemen helburua, eremu horretan, pertsonak testuaren aurrean egindako begi ibilbidea erregistratzea izango litzateke, psikologoak edo dagokion espezialistak datuak interpreta ditzan.
|
Modu
berean, begien mugimenduak aztertzea eskizofreniaren eta estrabismoaren diagnostiko goiztiarra egiteko tresna baliotsutzat ematen dute egindako ikerketa eta lanek.
|
|
|
|
Modu
berean, interesgarria da teknika horiek errealitate birtualean eta marrazki bizidunen munduaren inguruan duten aplikazioa. Jakina da horrelako lanek konputazio zama handia dutela.
|
|
|
Entzefalopatia espongiformea garaiz detektatzeko
|
modua
ikertzen. S. Sreevatsan/ Ohioko Unibertsitatea
|
|
|
Egungo antibiotikoekiko erresistentzia duten anduiak agertu dira. Kasu horiek detektatu eta jarraipena egiteko
|
modua
aurkitu nahian dabiltza egun ikertzaileak. Andui horien erresistentzien ezaugarriak garaiz detektatzeko moduak aurkitu nahi dituzte, eta metodo horiek estandarizatu eta praktiko egin nahi dituzte, kliniketan erabiltzeko moduan.
|
|
|
Kasu horiek detektatu eta jarraipena egiteko modua aurkitu nahian dabiltza egun ikertzaileak. Andui horien erresistentzien ezaugarriak garaiz detektatzeko
|
moduak
aurkitu nahi dituzte, eta metodo horiek estandarizatu eta praktiko egin nahi dituzte, kliniketan erabiltzeko moduan.
|
|
|
Kasu horiek detektatu eta jarraipena egiteko modua aurkitu nahian dabiltza egun ikertzaileak. Andui horien erresistentzien ezaugarriak garaiz detektatzeko moduak aurkitu nahi dituzte, eta metodo horiek estandarizatu eta praktiko egin nahi dituzte, kliniketan erabiltzeko
|
moduan
.
|
|
|
Espazio ontziek erregai asko behar izaten dute, batez ere Lurretik ateratzeko. Baina, espazioan, badago erregairik gabe bidaiatzeko
|
modurik
ere: eguzki belaontziak.
|
|
|
Horretarako, energia potentzial horri aurre egingo dion energia zinetikoa lortu behar da, edo, beste
|
modu
batera esanda, grabitateari aurre egiteko moduko abiadura lortu behar da. Ihes abiadura deitzen zaio eremu grabitatorio batetik alde egiteko behar den abiadura minimoari, eta, lurrazalean, 11,2 km/ s da.
|
|
|
Koheteak ez bezala, neurri batean behintzat berrerabilgarriak dira. Jaurtiketa koheteen
|
modu
berean egiten da, baina hegazkinen gisan lurreratzeko gai dira, eta, beraz, behin eta berriz erabil daitezke. NASAren transbordadoreak ehun bat hegaldi egiteko diseinatuak daude, eta 5 astronauta joan daitezke bidaia bakoitzean.
|
|
|
Behin abiadura lortuta, hurrengo planetara salto egin dezake, billar joko espazial bat balitz bezala. Gainera, bidaiatzeko
|
modu
horri esker, misio berean hainbat planeta behatu daitezke.
|
|
|
Nik uste dut, farmakognosta eta substantzia naturalen kimikaria naizen aldetik, farmazia industriaren lana egiteko
|
modua
ez dela egokia. Izan ere, milioika substantzia kimiko daude, eta horietako batzuk bakarrik daude naturan; horiexek dira benetako balioa dutenak.
|
|
|
Polimeroei dagokienez, berriz, hiru polimero komertzial poliamida, dentsitate altuko polietilenoa eta polipropilenoa, eta neurrira formulatutako beste bi polimetakrilatoa eta polikaprolaktona aztertu dituzte. Lehenengo hiru polimeroak film
|
moduan
erosi zituzten; azkenengo biak, berriz, bertan sintetizatu zituzten, neurrira formulatutako monomeroetatik abiatuta.
|
|
|
Probak egiteko, ehuna eta polimeroa hainbat
|
modutan
konbinatu, eta autoklabean sartzen dituzte laginak, presio eta tenperatura altuan eta hutsean, inpregnazio egokia lortzeko.
|
|
|
Ehuna eta polimeroa hainbat
|
modutan
konbinatu, eta autoklabean sartzen dituzte laginak. I. Kortabitarte
|
|
|
Programa informatikoak hainbat gaixo erakusten dizkio ikasleari,
|
modu
oso errealista batean. Gaixo horiekin, ikasleak zain ziztadaren protokolo guztia egin du.
|
|
|
Orratza sartzean, benetako gaixoekin nabaritu daitekeen erresistentziaren oso antzekoa hauteman daiteke. Orratza ez bada
|
modu
egokian sartzen, gaixo birtualak entzuteko moduan azalduko du mina.
|
|
|
Orratza sartzean, benetako gaixoekin nabaritu daitekeen erresistentziaren oso antzekoa hauteman daiteke. Orratza ez bada modu egokian sartzen, gaixo birtualak entzuteko
|
moduan
azalduko du mina.
|
|
|
Beste dimentsio batera eramaten zuen jendea, gorputza utzi eta buruak beste norabait egiten zuen bidaia. Horregatik, animaliekin eta haurrekin erabili izan da, horiei ez dielako
|
modu
horretan eragiten, normalean. Dena dela, ketamina ezaguna egin da, batik bat, kalean droga psikodeliko gisa erabiltzen delako.
|
|
|
Alegia, litekeena da pasteurizazioan edota esterilizazioan hildako bakterioaren DNA aztertzen jardutea. Beraz, Salmonella detektatzeko ez da nahikoa DNA aztertzea,
|
modu
horretan ezin baita jakin bakterioa bizirik edo hilik dagoen.
|
|
|
Bakterioa hildakoan, desagertu egiten da, bakterioarekin batera. Hori guztia jakinik, EHUko ikertzaileek RNA detektatzeko
|
modua
garatu dute. Batetik, elikagaietatik RNA erauzteko prozesu bat diseinatu dute; eta, bestetik, RNA hori DNAn nola bihurtu aztertu dute.
|
|
|
Birus hori aztertuta argitu liteke gene arrasto horiek minbizian eraginik duten. Ikertzaileek uste dute litekeena dela giza DNAn
|
modu
berean txertatu ziren zenbait birus DNA oraindik ere aktibo egotea, eta horietatik batzuek minbizian eragina izatea. Hain zuzen ere, tumore jakin batzuetan birusen proteinak aurkitu dituzte, baita birus osoak ere.
|
|
|
Tekla birtual bakoitzak karaktere talde bat du. Talde horiek karaktereen konbinaketa frekuentzien analisi bidez egin dira, sekula gertatzen ez diren konbinazio ugari kontuan hartuta;
|
modu
horretan, testua errazago eta azkarrago idazten da.
|
|
|
Kasu gehienetan, hardwarea espezializatua izaten da, edo propio sortua. Kasu honetan, ordea, serie handietan ekoizten diren gailu komertzial bat erabiltzen da abiapuntutzat, eta,
|
modu
horretan, kostuak asko murrizten dira. Komunikatzeko gailu mugikorren artean PDAk aukeratzeko garaian ere, kontuan hartu zen faktore ekonomikoa, eta bere gisakoen artean merkeenak hauek dira.
|
|
|
Baina kontuan hartu behar da informazioaren gizartea aho biko arma izan daitekeela. Harremanetarako
|
modu
berri bat izan daiteke, gizartean parte hartzen lagun dezake; baina kontrakoa ere gerta liteke: gizarteratzeko hesi edo oztopo eta bazterkeria iturri izan daiteke teknologia horiek eskuragarri ez dituenarentzat.
|
|
|
Kolektibo horrentzat IKTak gizartean parte hartzeko oinarrizko tresnak izan daitezke: lan merkatura eta hezkuntzara iristeko aukera berriak, bizitza sozialean aktiboki parte hartzeko beste
|
modu
bat... Azken finean, autonomia pertsonala eta bizi kalitatea hobetzeko oso baliagarri izan daitezke teknologia berriak.
|
|
|
Badaude adibide gehiago, eta hainbat defentsa departamentuetako ikertzaileak toxina indargabetzeko
|
moduaren
bila ari dira aspalditik. Oraindik ez dute emaitza onik lortu.
|
|
|
Horietako bat karbono metaketa da. Batetik, biomasa neurtzeko
|
modu
bat da, biomasaren pisu lehorraren erdia karbonoa baita. Eta, bestetik, karbonoaren ziklo globala ulertzeko balio du, baita basoek klima aldaketan izan dezaketen eragina ulertzeko ere.
|
|
2008
|
|
|
EHUko Aholab taldeak eta Robotiker Tecnalia ikerketa zentroak, berriz, ahotsaren ezagutzan eta sintesian trebatu dute. Galderei erantzuteko sistema eta Interneteko dokumentuak euskarara
|
modu
automatikoan itzultzeko gaitasuna EHUko IXA taldeari zor dizkio. Azkenik, dokumentu eleaniztunak bilatzeko abilezia Elhuyar Fundazioaren I+G taldeak egindako lanaren ondorioa da.
|
|
|
Betidanik erakarri naute asko fisikako gaiek. Gustuko nuen jakitea gauzek nola eta zergatik funtzionatzen duten
|
modu
batera edo bestera. Betidanik izan dut horren grina.
|
|
|
Ez dira baikorrak, ordea: hamarretik zazpiren iritziz, ez dago hondakinak gordetzeko
|
modu
segururik. Hainbat aukeraren artean bat hautatu behar izanez gero, berriz, biltegiratze geologiko sakonaren alde egiten dute.
|
|
|
Edozein
|
modutara
, oraindik ez dago irtenbide aproposik erradiazio maila handiko hondakinentzat. Eta horrek kezka sortzen du:
|
|
|
Orduan, aurrerapenak bide horretatik etorriko direla uste duzu. Edozein
|
modutara
, oso zuhur sumatzen zaitut.
|
|
|
Gizakiak mikosiak pairatzen ditu batzuetan onddoek eragindako infekzioak, ezkabia eta igerilekuetan hartzen diren onddoak, adibidez. Mikosi horiek eragozpen txikiak edo estetika arazoak besterik ez dituzte sortzen, eta erraz trata daitezke
|
modu
eraginkorrean. Mikosi larriak ere badira, ordea, immunodeprimituta dauden gaixoetan sortzen direnak eta arazo mediko larriak edo heriotza eragin dezaketenak (kandidiasia eta aspergilosia, adibidez).
|
|
|
Erakundeek
|
modu
askotara heldu diote bioteknologiari, eta arauak jartzeko orduan ere gatazkak sortzen direla aitortzen du Escajedok: Alde batetik, Munduko Merkataritza Antolakundea (MMA) dugu eta, bestetik, Nazio Batuen Elkartea (NBE).
|
|
|
Irakurleak hainbat gai aurkituko ditu liburu honetan,
|
modu
labur eta zehatzean azalduta: aurrerapen bioteknologikoen gaur egungo egoera, genetikoki eraldatutako organismoek sortzen dituzten auzi etiko sozial eta juridikoen profila, bioteknologiaren egungo segurtasun esparru erregulatzaileak, bioteknologiaren eta merkataritza askearen arteko gatazka...
|
|
|
Pulsarrak neutroi izarrak dira, eta, harrigarria bada ere, oinarri gisa erabili dituzte telefono mugikorretarako teknologia bat garatzeko. Hain zuzen, erradiazioa igortzeko pulsarrek duten
|
modu
|
|
|
Pulsarrak neutroi izarrak dira, eta, harrigarria bada ere, oinarri gisa erabili dituzte telefono mugikorretarako teknologia bat garatzeko. Hain zuzen, erradiazioa igortzeko pulsarrek duten
|
modu
berezia imitatzen duen tresna berri bat prestatzen ari dira Mexiko Berriko Los Alamos laborategian.
|
|
|
20 metro inguru dituzte, eta erosio handia jasaten dute. Horregatik, hain zuzen ere, babestutako gunea dira, eta gas hodiak ezin dira edozein
|
modutara
eraiki. Horri aurre egiteko, itsas hondoa dragatu, eta hodia kurbadun mikrotunel batetik bideratu zuten; kostaldetik 15 kilometrora du irteera.
|
|
|
Ohiz kanpoko marea bat etortzen bada, berriz, bonba baten bidez airea sartuko da ontzietan, eta ura kanporatu. Ontziak, pisua galtzean, gora egingo du, muturra uretatik aterako da, eta harresi
|
moduan
erabili ahal izango da.
|
|
|
Zentral termiko guztiek
|
modu
berean funtzionatzen dute: erregai fosilen bitartez sortzen den energia termikoak sorgailu elektriko bat birarazten du zentral horietan, turbina bat medio.
|
|
|
Energia lortzeko
|
modu
klasikoa da zentral hidroelektrikoena. Ur salto batek turbina bat mugiarazten du, eta mugimendu hori elektrizitatea sortzeko baliatzen da.
|