|
2012
|
|
|
Estatuaren administraziopean dagoen lurraldean, uraren kudeaketa pribatizatu egin da jada tamaina orotariko hainbat hiritan, eta Madrilgo Isabel II.aren Kanala (6.000.000 biztanle) edo Bartzelonako Aigües Ter Llobregat delakoa (5.000.000 biztanle) pribatizatuko balira, ur pribatuak nagusitasun ia osoa lortuko luke lurralde horretan. Nagusitasun horrek kaleratzeak eta murrizketak
|
lan
baldintzetan eragin ditu, baina, ordea, ez du kudeaketaren eraginkortasuna hobetu, enpresa pribatuek, publikoen aurrean, kudeaketa optimizatzen dutela dioten dogma neoliberala gezurtatzen; ezta salneurrien beherakadarik (Huelvan %14, 4 a igo da urte bakar batean) edo hirietako ur zikloaren kudeaketan hobekuntzarik eragin ere. Eredu horretan ez dago inolako pizgarririk uraren erabilera optimizatu edo arrazionalizatzeko.
|
|
2013
|
|
|
Aurreko hitzarmenean eta borroka gogorraren ostean, gure
|
lan
baldintzak Osakidetzako langileek dituztenekin homologatzea lortu genuen.
|
|
|
Hitzarmena sinatu eta ondorengo urteetan, Osakidetzako langileen lan eskubideetan aldaketak eman ziren baina hauek ez ziren gure hitzarmenean islatu
|
lan
baldintzak hobetzea suposatzen zuelako.
|
|
2015
|
|
|
Tokian toki eta kasuz kasu aztertu lirateke konponbideak,
|
lan
baldintzen eboluzioa, ekoizpen lerroen bideragarritasuna, finantzazio aukerak eta beste faktore mordo bat. Baina ikuspegi orokorrago batetik beste ideia batzuk azpimarratu daitezke lan gatazkei dagokionez:
|
|
2017
|
|
|
Kontratua bertan behera usteko exijitu du halaber ustelkeriaren aurkako Adi elkarteak. " Nabarmenak dira kudeaketa aldetik bete ez diren baldintzak, eta langileen
|
lan
baldintzetan betetzen ez diren neurriak", esan du elkarteak.
|
|
|
Duela urte batzuk gertatu zen moteltze izugarria, eta ikusten ari gara izugarrizko lana dagoela egiteko, zoritxarrez, ez dugula baliabide nahikorik, eta beste gauzen artean horregatik antolatzen dugu Korrika. Oraindik baliabide faltan gaude, askotan egoera prekarioan daude euskaltegiak, eta batzuetan prekarioak dira langileen
|
lan
baldintzak; horretaz gutxi hitz egiten dugun arren, noizbait hitz egin genuke... Jardun luzea da askotan soldata duina eraman ahal izateko, edo ez hain duina; euskara irakasle oso kualifikatuak ditugu euskaltegietan, unibertsitate ikasketak dituztenak eta uste dugu ez dutela jasotzen merezi dutena.
|
|
|
Hortaz ez gaude egoera hobeago batean,
|
lan
baldintzen prekarietatea gora doa, zerbitzu eta prestazio sozialetako murrizketekin batera, eta gero eta pertsona gehiagori bizi baldintza duinak izateko ateak itxi egin zaizkie; gaur egun, lana edukitzeak ez dizkizu bizi baldintza duinak bermatzen.
|
|
2018
|
|
|
Hamabi urte daramatzate Biocompost enpresako langileek Jundizko hiri hondakin solidoen planta kudeatzen. Aurten jakin dute enpresak ez dituela plantaren ustiaketarako lehiaketan eskainitako
|
lan
baldintzak bete. Hala ere, esleipen kontratuan zehaztutako kanon ekonomikoa jaso dute Gasteizko Udaletik, hain zuzen urtean zortzi milioi euro.
|
|
2019
|
|
|
Tuboplasteko enpresa batzordeak hitzarmen kolektiboaren negoziazioaren" paralisi egoera" eta
|
lan
baldintzak eguneratzeari ezarritako oztopoak salatu ditu. 2018ko azarotik mobilizatu dira eta, egunotan ere, kalera irtengo dira.
|
|
|
Guatemalan gutxieneko soldata 500 (58,29 euro) ketzaletan dago ezarrita. Baina etxeko langileen sektorea ez dagoenez araututa, hori ez da errespetatzen; eta kontraturik ez dutenez eta
|
lan
baldintzak arautu gabe daudenez, lagun horiek ez dute inongo babesik. Ordu kopurua, zereginak eta zaindu beharreko pertsonen kopurua ez daude zehaztuta.
|
|
|
Etxean lo egiten dutenen kasuan, 1.300 eurokoa da.
|
Lan
baldintzak Guatemalakoen antzekoak dira. Batzuk aipatzearren:
|
|
|
Etxeko langileei, bestetik, beren baldintzak zeintzuk diren eta familiarekin izan behar duten harremana nolakoa izan behar den azaldu behar zaie, eta ezetz esateko aukera dutela jakinaraztea. Mugimendu feministari, berriz, arazoa ikusarazten jarrai dezala eskatzen diogu eta sektorearen aldarrikapenak babestu ditzala; legegileei bizitzaren zerbitzura dauden zaintzen aldeko politikak garatu eta Lanaren Nazioarteko Erakundearen 189 Hitzarmena berretsi dezatela; sindikatuei sektorearen
|
lan
baldintzak defenda ditzatela. Adibideak baino ez dira honakoak.
|
|
|
Alde batetik, errealitatea datuen bidez ikusarazteko; eta bestetik, analisia egitearekin batera, indartu beharrekoak atera ditugu, eta hainbat gomendio eta proposamen ditugu. Esaterako, diagnostikoak ondorioztatu du elkarte publiko baten beharra dagoela, lagun hauen
|
lan
baldintzak zeintzuk diren kontrolatzeko ardura izango duena; horrekin lotuta, familia enplegatzaileak formatu egin behar dira. Etxeko langileei, bestetik, beren baldintzak zeintzuk diren eta familiarekin izan behar duten harremana nolakoa izan behar den azaldu behar zaie, eta ezetz esateko aukera dutela jakinaraztea.
|
|
|
Eskubideei dagokionez, gaur egungo legedi diskriminatzailearekin amaitu dezatela exijitzearekin batera, sindikatuei sektorearen negoziazio kolektiboa bultzatzea eta zaintzaileen aldarrikapenekin bat egin dezatela eskatu die. Talde feministei, bestalde, langile horien asoziazionismoa sustatu eta sektorearen
|
lan
baldintzak ikustarazteko eskatu die. Langileak ahalduntzeko garaia dela ere azpimarratu du Gomez de Segurak.
|
|
|
Jaurlaritzak erabakitakoak" langileen
|
lan
baldintzen aurka" egiten duela uste du LAB sindikatuak. Gaiaren harira Hezkuntza Sailak martxan jarritako batzordea" iruzurtzat" jo du LABek.
|
|
2020
|
|
|
Alde batetik, diru laguntzen onuradun diren upategiei erantzukizun soziala bermatzea; erantzukizun sozial horrek oinarrizko bi alderdi ekarriko lituzke: " Ekoizpen kostuak estaliko dituen prezio duina bermatzea eta langileei
|
lan
baldintza duinak bermatzea".
|
|
|
|
Lan
baldintza duinak," hilabete amaierara iristea ahalbidetuz eta zainketen balio soziala zein produktiboa aitortuz".
|
|
|
" Aurrekontuaren murrizketek, zerbitzuen pribatizazioak, langileen faltak,
|
lan
baldintzen prekarietateak eta administrazio eskudunek ikuskapen lanak uzteak zerbitzuen kalitatea hondatu dute", salatu dute deitzaileek. " Covid osasun krisiak agerian utzi ditu hutsune horiek; izan ere, egoitzak isolamendu zentro bihurtu dira, eta erabiltzaileen zein langileen eskubideak urratzen dira.
|
|
|
Azkenik, etxean egiten den zaintza lana aitortzea eskatu dute," neurri handi batean emakume etorkinek
|
lan
baldintza onartezinetan egiten dutena".
|
|
|
" Erakundeek ez dute ezer egin", deitoratu dute agerraldian. " Sektore estrategiko honek laguntza ugari jaso ditu bere jarduera garatzeko, eta orain epe laburreko ikuspegia erakusten du, lanpostuak behin galduta, ziur aski ez baitira berreskuratuko;
|
lan
baldintzek eta enpleguek ez dute egoera hori sortu, eta ez dira irtenbidearen parte izango. Lana banatu behar da, inor atzean utzi gabe".
|
|
|
Aurtengo apirilaren 25etik aurrera, eta soldatak eta
|
lan
baldintzak hobetzeko negoziazioak ixtearekin batera, eta Covid izurritearekin batera, espetxean izandako heriotzen zenbaketa eten egin da orrialde horretan. Dozenaka preso dira geroztik, azkenak Araban, Castellon, Kordoban edo Eivissan.
|
|
|
" Ez dira funtzio gehiago esleituko, bestelako funtzioak baizik, kasu batzuetan". Halaber, aldaketa horiek enpleguan eta
|
lan
baldintzetan ez dutela eraginik izango ziurtatu du Arabako museoak, " lan hitzarmenak bermatuta baitaude".
|
|
2021
|
|
|
Ostalaritzan 40 ordu egiten dituen langile batek soldata duin bat izan behar du, baldintza onak izan behar ditu, eta horrek eragina du azkeneko prezioan, zalantzarik gabe. Nahiko argi dugu momenturen batean ostalaritzako prezioak aldatu direla,
|
lan
baldintzak aldatu egin dira sektorean. Guk horregatik erabaki genuen lau bazkide izatea, noiz lan egin eta nola egin erabakitzeko, jende gehiagorekin zailagoa baita askatasun hori.
|
|
|
Etxeko langileen
|
lan
baldintzak betidanik izan dira kaskarrak, eta azken urteetan hobekuntzak egon direla dirudien arren, Arabako eta, oro har, Euskal Herri osoko langileen errealitatea bestelakoa da: lan baldintzen prekarietateak eta lanaren beraren gutxiespenak ezaugarritzen du, oraindik ere, sektorea.
|
|
|
Etxeko langileen lan baldintzak betidanik izan dira kaskarrak, eta azken urteetan hobekuntzak egon direla dirudien arren, Arabako eta, oro har, Euskal Herri osoko langileen errealitatea bestelakoa da:
|
lan
baldintzen prekarietateak eta lanaren beraren gutxiespenak ezaugarritzen du, oraindik ere, sektorea.
|
|
|
Etxeko lanei ematen zaien estatus horrek eragin nabarmena dauka sektoreko
|
lan
baldintzetan ere. Bianchik Errotik kooperatibaren bitartez burututako ¿ Quiénes y cómo cuidan en Vitoria Gasteiz?
|
|
|
|
Lan
baldintzei dagokienez, txostenak salatzen du egiten diren kontratuak askotan ez datozela bat gero betetzen diren funtzioekin, eta askotan eginbeharrak handitzen joaten direla, baina soldata handitu gabe. Era berean, ordutegien afera ere azpimarratzen du:
|
|
|
" Uste dut egoera irregularrean egoteak aukera ematen diola kontratatzen nauen pertsonari nitaz baliatzeko. Hemengo
|
lan
baldintzak edukitzea gustatuko litzaidake: egunean zortzi orduz lan egin, asteburuetan libre izan, oporrak izan,... hori ez dut lortu oraindik, baina egoera honetan ezin dut besterik eskatu".
|
|
|
Enpresari kritika publikoa egiteaz gain, zonaldeko arduradunaren eta orain arteko postariaren" konpromisoa eta laguntza" publikoki eskertu du Aramaioko Udalak. " Bertako postuak daukan prekarietatea aztertu eta
|
lan
baldintzak hobetu beharrean negozioaren izenean murrizketa hau egin du".
|
|
2022
|
|
|
KPIaren araberako soldata igoerak,
|
lan
baldintzen hobekuntzak, prekarietatearekin amaitzeko neurriak eta enpresan eskala bikoitzik ez egotea. Hitzarmen berriaren negoziazioei begirako aldarrikapen horien inguruan, duela ia hilabete bat grebari ekin zioten Gamarrako industrialdean kokatutako Detesa enpresako langileek.
|
|
|
Hortaz, greba bertan behera geldituko da astelehen honetatik aurrera, eta enpresak hitzarmen kolektiboa izango du lehen aldiz, 2022, 2023 eta 2024 urteetarako; orain arte enpresa akordioen bitartez arautzen baitziren
|
lan
baldintzak. Hitzarmenaren bidez, hainbat hobekuntza lortu dituzte, hala nola:
|
|
|
ELA sindikatuak prozesuaren balorazio" positiboa" egin du: " Behin behineko langileen ehunekoa oso handia zen enpresan, eta, hala ere, grebalariek duintasunez erantzun dute, plantilla osoaren
|
lan
baldintzak hobetuko dituen hitzarmen kolektiboa erdietsiz. Babes hori ezean, nekezagoa litzateke emaitza", ospatu dute.
|
|
|
Gainera, sindikatu abertzaleak ohartarazi du" borrokari eutsiko" diola," mahai negoziatzailean beharrezkoak izan diren eskakizunekin jarraituz, sektorearen erosteko ahalmena bermatuko duen eta esku hartze sozialeko sektore osoaren
|
lan
baldintzak benetan hobetuko dituen akordio bat lortzeko".
|
|
|
Mercedesen egindako galdeketaren emaitzek enpresaren eta gehiengo sindikalaren arteko ituna babestu dute. ELA, LAB eta ESK sindikatuek adierazi dute akordioak
|
lan
baldintzak okertuko dituela.
|
|
|
Arabako Etxez Etxeko Laguntza Zerbitzuko langileek mobilizazioei ekin diete, GOFEri eta Gasteizko Udalari hitzarmenaren negoziazioetan esku hartzea eskatzeko. Hitzarmena berritu gabe dago 2020ko abendutik, eta
|
lan
baldintza prekarioei gasolinaren prezioaren igoera gehitu behar zaie.
|
|
|
" Funtsezko zerbitzu horrek ez du prestigiorik administrazio publikoentzat. Gauzak horrela, uko egiten diote sektoreko
|
lan
baldintzak hobetzeari eta gizartearentzat funtsezkoa den zerbitzua enpresa pribatuen esku uzten dute", kritikatu dute CCOO, ELA, LAB eta UGT sindikatuek.
|
|
|
Gaineratu zuenez, tomate negutegia martxan jarriz gero, aurreikusitako tamaina murriztuko zuten, baita atalak ere, eta Irunera eramango lituzteke biltegiratzea eta paketatzea.
|
Lan
baldintzak ere aldatuko dira, eta astelehenetik ostiralerarte lan egiteagatik 1.500 euro kobratu ordez, denboraldiko soldata batera pasatuko dira.
|
|
|
Asteazken honetan ELA, CCOO, LAB, ESK eta UGT sindikatuek egindako prentsaurreko batean, pribatizatuta dagoen sektore honentzako hitzarmen kolektiboaren negoziazioa urte eta erdi luzatu dela salatu dute. Negoziazio horietan,
|
lan
baldintzak hobetzea eta langile guztien erosahalmena bermatzea izan da sindikatuen gutxienekoa; sindikatuen ustez, ordea, patronalaren jarrera izan da hitzarmenean atzera egitea, KPIaren igoera %11, 5era mugatuz, hitzarmenaren indarraldiko() KPIen batura handiagoa izanda ere.
|
|
|
" Erosteko ahalmenaren galera urtetik urtera areagotzen ari da, eta langileak baldintza prekarioetan mantentzen dira, sektorearen profesionalizazioa eragotziz", ohartarazi dute. " Administrazio publikoak azpikontratatutako sektorea denez, gatazka batzordeari aurkeztea erabaki dugu, eta bertan azaldu ditugu sektoreko
|
lan
baldintza eskasak, eskaintza onena saritzen duen azpikontratazio erregimen baten bidez ezin baitira horiek bermatu".
|
|
|
Negoziazio kolektiboaren" blokeoaren" aurrean, langileek" planto" egin eta negoziazio mahaiarekin batera garatuko den mobilizazio egutegi bat iragarri dute. Arabako kirol instalazioen erabiltzaileei eta herritarrei beren"
|
lan
baldintzak hobetzeko eta aldarrikapenak babesteko" eskaera luzatu diete.
|
|
|
Baimenetan eta beste
|
lan
baldintza batzuetan hobekuntzak, pertsonak erdigunean kokatzeko
|
|
|
Batetik, ikerketa esparruan ematen diren ikerkuntzak merkatuaren beharrak asetzera mugatzen dira, guztion ongizaterako ezagutza bat erreproduzitu beharrean. Bestetik, esperientziaren aitzakiapean,
|
lan
baldintza txarrak eta lan indarraren debaluazioa betikotzen dituzten praktikaldiak eta ikasmolde dualak normalizatzen dira.
|
|
|
2021ean, EH Bilduk Bizi On izeneko plan estrategikoa aurkeztu zuen, Arabako zaintza sistema hobetzeko eta kalitatezko arreta zein
|
lan
baldintza duinak bermatzeko helburuarekin.
|
|
2023
|
|
|
5 UdaletxeaErroldarik Gabe Izaterik Ez, errolda eskubidearen alde; eta Etxez Etxeko Zerbitzuko langileak, erabateko prestutasunaren kontra eta
|
lan
baldintza duinen alde.
|
|
|
" Azken urteetan zerbitzu publikoen kalitateak okerrera egin du nabarmen, eta
|
lan
baldintzak okertu egin dira", salatu dute. " Horrek zuzenean eragiten du herritarrei eskaintzen zaien zerbitzuaren kalitatean, aurrekontu esleipenarekin eta inbertsio politikekin zuzenean lotuta daudenak".
|
|
|
Gaubeako tomate hidroponikoen makronegutegiko langileek salatu dituzten
|
lan
baldintza" itogarriak" ukatu ditu Eusko Jaurlaritzak, eta defendatu du Cultivos Araba enpresaren eredua despopulazioa saihesteko eta kalitatezko enplegua lortzeko egokia dela.
|
|
|
EH Bilduk Eusko Legebiltzarrean luzatutako galderari erantzun dio Arantza Tapiak, Ekonomiaren Garapen, Jasangarritasun eta Ingurumeneko sailburuak.
|
Lan
baldintzen inguruan, Jaurlaritzak argitu du ez duela langileek salatutako lan erritmo basatien berri. " Sail honetan ez dago jasota langileek lan baldintza itogarriak jasaten dituztenik, eta eskura dagoen informazioa da Cultivos Araba enpresak laneko segurtasunari eta osasunari buruz indarrean dagoen araudia betetzen duela bere jardueran".
|
|
|
Lan baldintzen inguruan, Jaurlaritzak argitu du ez duela langileek salatutako lan erritmo basatien berri. " Sail honetan ez dago jasota langileek
|
lan
baldintza itogarriak jasaten dituztenik, eta eskura dagoen informazioa da Cultivos Araba enpresak laneko segurtasunari eta osasunari buruz indarrean dagoen araudia betetzen duela bere jardueran".
|
|
|
" Tomate hidroponikoa landatzearen alde egiten duen enpresa bat da, energiaren ikuspegitik oso mendekoak diren teknologiak erabiliz. Erakundeek, proiektua defendatzeko, eskualdean enplegua sortzea aipatzen dute, besteak beste, baina aipatu diren
|
lan
baldintzak ere nabarmen murriztu dira hasieran agindu zituzten baldintzetatik", azpimarratu du Arabako nekazarien sindikatuak.
|
|
|
" Garraioaren sektorea da laneko ezbeharren gaitza gehien pairatzen dutenetako bat. Lan istripuak
|
lan
baldintza txarren eta prebentzio zein segurtasun neurri faltaren ondorio dira", salatu du sindikatu abertzaleak, 2022an hamaika garraiolari lan istripuz hil zirela gogora ekarriz.
|
|
|
" Oso prekarioak dira garraioaren sektoreko
|
lan
baldintzak: lanaldi luzeak, estresa, presioak, garraioagatik ordaintzen duten prezio baxua, lan egiteko moduak berekin dakarren elikadura ez osasuntsua...", gaineratu du LABek.
|
|
|
" Garraio sektoreko langileek pairatzen dituzten
|
lan
baldintza gogorrak eragin zuzena dute sektoreko ezbehar tasan, eta, zoritxarrez, gero eta ohikoagoak bilakatzen ari dira garraiolariek izaten dituzten istripuak, zeintzuk prekarietatearekin lotura estua duten", salatu du ELA sindikatuak, bere aldetik.
|
|
|
1908ko martxoaren 8an, 120 emakume langile erreta hil ziren New Yorkeko Cotton lantegian. Dirudienez, soldata baxu eta
|
lan
baldintza txarrengatik protestan ari ziren, eta lantegi barruan egiten ari ziren itxialdia uzteko, kanpotik molotov koktelak jaurti zizkieten.
|
|
|
Gertakari honek eragin handia izan zuen AEBtako lan legedian. Nazioarteko Emakume Langileen egunetan, behin baino gehiagotan aipatuko zen Trianglen gertaturikoa, emakumeen
|
lan
baldintza txarren salagarri.
|