|
2006
|
|
|
unibertsitate mailako soziolinguistika irakaskuntza eta ikerkuntza nolakoak ditugun jakin beharra, nahiz eta zenbaki honetan irakaskuntza landuko den. Horretarako, Euskal Herrian ditugun unibertsitateetara eta unibertsitate mailako bestelako irakaskuntzetara ere
|
joan
gara nolako egoera dagoen jasotzeko asmoarekin; zenbaki honetan lortutakoa adierazten dugu.
|
|
|
• Euskal Herriko Unibertsitatera (UPV/EHU)
|
bagoaz
, EAEko hiru campusetako egoera adierazten da. Gaur egun dagoena aipatzen bada, hau da egoera:
|
|
|
• Bilakaera aldetik: 1) badaude bilakaera positiboa adierazten duten erakundeak eta egitasmoak, soziolinguistikari dagokionez, arlo honi ematen dioten garrantzia handitzen eta aberasten
|
doalako
(MU, UEU, HIZNET); 2) eta alderantziz, badaude garrantzia txikiagotzen eta pobretzen doazenak (UPV/EHU), edo indar gutxirekin mantentzen dutenak (DU, Baionako Fakultatea), eta abar.
|
|
|
• Bilakaera aldetik: 1) badaude bilakaera positiboa adierazten duten erakundeak eta egitasmoak, soziolinguistikari dagokionez, arlo honi ematen dioten garrantzia handitzen eta aberasten doalako (MU, UEU, HIZNET); 2) eta alderantziz, badaude garrantzia txikiagotzen eta pobretzen
|
doazenak
(UPV/EHU), edo indar gutxirekin mantentzen dutenak (DU, Baionako Fakultatea), eta abar.
|
|
|
" Argotak legitimitate kulturalaren oinarrizko funtsak benetan hausten ditu, aurkatua baita ezberdina den nortasun sozial et kultural baten baieztapenaren ondorioz. Eta bertan adierazten den munduaren ikuspegia, klase menderatuetako kideek klasearen barruan gertatzen diren hizkuntza trukaketen mugetarantz
|
doaz
, bereziki trukaketa zainduenetan, tabernetan esaterako non indar eta gizontasun baloreak erabat nagusi diren. Gogor egite oinarri eraginkorrenetarikoa da, politikarekin batera, eta ekiteko modu nagusien aurka" 1.
|
|
|
– Lurraldetasun oinarriaren arabera, hizkuntz aniztasunaren kudeaketak espazioalizazio bat suposatzen du, probintziatik autonomi erkidegora
|
doana
, udaletik igaroz.
|
|
2007
|
|
|
Aldiz, esan dezakegu, 2007ko udaberri honetan, arazo hauetako batzuk leuntzen hasi garela, eta gauzak hobeto
|
doazela
.
|
|
|
Era berean, sektorea inoiz baino sendoago dago bere oinarrietan. Nora
|
joan
nahi duen eta nondik joan nahi duen inoiz baino argiago dauka, eta gainera, inoiz baino profesionalagoak gara mundu honetan ari garenok. Asko kostata lortu ditugu nolabaiteko baldintza minimoak profesionaltasunera salto egiteko, eta horrek arrisku batzuk ekar baditzake ere, duda barik, hainbat abantaila dakartza:
|
|
|
Era berean, sektorea inoiz baino sendoago dago bere oinarrietan. Nora joan nahi duen eta nondik
|
joan
nahi duen inoiz baino argiago dauka, eta gainera, inoiz baino profesionalagoak gara mundu honetan ari garenok. Asko kostata lortu ditugu nolabaiteko baldintza minimoak profesionaltasunera salto egiteko, eta horrek arrisku batzuk ekar baditzake ere, duda barik, hainbat abantaila dakartza:
|
|
|
Beraz, hitzak balio badu, HEAri etorkizun oparoa opa nahi diot. Ondorengo orrietan
|
doazkizue
bide horretan egindako hainbeste lan txukun. Bejondeizuela! •
|
|
|
Sarri askotan gertatzen zaigu langintza honetan ari garenoi edozein lekura
|
joan
eta zenbat langile garen, zenbat ikasle ditugun, zenbat eta nolako egoitzetan ari garen eta horrelako hamaika galdera erantzun behar izatea: izan ere, gure ikasguneetatik milaka eta milaka ikasle pasatu badira ere, ezjakintasun handia dago gure jardueraren inguruan.
|
|
|
izan ere, gure ikasguneetatik milaka eta milaka ikasle pasatu badira ere, ezjakintasun handia dago gure jardueraren inguruan.
|
Goazen
bada, une honetako argazkia erakustera:
|
|
|
Baina baikortasunak ez gaitu itsutu behar, aurrera begira jarri behar gara, orain arte ondo egindakoetatik ikasi eta hobetu behar direnak hobekuntza bidean jarriz.
|
Goazen
, bada, etorkizunari begira gure erronkak zeintzuk diren aipatzera.
|
|
|
• Behin behinekotasunetik espezializaziora; sektorea duintzera jo behar dugu. Giza baliabideen
|
joan
etorriarekin amaitu behar da. Behin euskaltegi batean lanean hasita, ibilbide profesionala bertan garatzeko bideak jarri behar dira.
|
|
|
Alfabetatzeari ekiteaz gain, Batzorde honek helduak euskalduntzeari ere ekin zion eta urteak aurrera
|
joan
ahala, bigarren arlo honek, ikasle kopuruari dagokionez, lehena nabarmen gainditu zuen.
|
|
|
Urte horretan, autoikaskuntzarako zentroak homologatzeaz gain, zenbait euskaltegi ere, ikasle jakin batzuei, zerbitzu bera eskaintzen hasten dira. Ikasedo irakas sistema hau ugalduz
|
doa
, 2005 ikasturtean jarduera osoaren% 9 inguru izan delarik. hasten dira. Ikasedo irakas sistema hau ugalduz doa, 2005 ikasturtean jarduera osoaren% 9 inguru izan delarik.
|
|
|
Ikasedo irakas sistema hau ugalduz doa, 2005 ikasturtean jarduera osoaren% 9 inguru izan delarik. hasten dira. Ikasedo irakas sistema hau ugalduz
|
doa
, 2005 ikasturtean jarduera osoaren% 9 inguru izan delarik.
|
|
|
Bestalde, aurrez aurreko irakaskuntzan, urtetik urtera urrituz
|
joan
da ikastaroen trinkotasuna (asteko ordu kopurua), eta autoikaskuntza bidezko ikastaroen arrakasta ere urrats bat gehiago izan daiteke bide horretan.
|
|
|
ikasleak, matrikulak, talde orduak, eta ikasle orduak. Ikasleen gorabeherak geroago aztertuko ditugunez,
|
goazen
beste hiruak azaltzera.
|
|
|
Ikaslearen tipologia aztertzerakoan, hau da, seguruenik, aldaketarik gutxien izan duen ezaugarria. Izan ere, emakumeak beti nagusi izan badira, areagotuz
|
joan
da nagusitasun hori, eta 1995 ikasturtean% 64 izatetik, 2005% 69 izateraino heldu dira.
|
|
|
EAEko helduen euskalduntze alfabetatze sektorea normalizatuz
|
joan
den neurrian, eta euskaltegien homologazioa ere burututa (irakasleen gaitze prozesua barne), euskaltegietan diharduen irakasleria ere neurri batean egonkortuta dagoela esan daiteke. Ez da urtero irakasle berrien premia handia duen sektorea.
|
|
|
EAEko helduen euskalduntze alfabetatze sektorea normalizatuz
|
joan
den neurrian, eta euskaltegien homologazioa ere burututa (irakasleen gaitzeprozesua barne), euskaltegietan diharduen irakasleria ere neurri batean egonkortuta dagoela esan daiteke. Ez da urtero irakasle berrien premia handia duen sektorea.
|
|
|
Bestalde, irakasleen lan baldintzak pixkanaka hobetuz
|
joan
badira ere, oraindik bide luzea dugu euskara irakasten gurekin aritu nahi duen edonori lan baldintza duinak eskaintzeko. Oraindik aje asko ditugu eta zenbait lekutan irakasleak topatzeko zailtasun handiak.
|
|
|
Urteak aurrera
|
joan
ahala, eta AEKn bertan izandako pentsamolde ezberdinen harira, banatu egin zen erakundea, eta hortik abiatuz sortu ziren orain AEK eta IKA moduan ezagutzen ditugun bi erakundeak. Egun bi erakundeok dira Nafarroan lurralde osoan euskara ikastea posible egiten duten euskaltegien sareak, euskaltegi sare publikoak ez baitu horretarako biderik ematen.
|
|
|
Euskaltegi hauek egoitza finkoak dira eta hauetan urtero eskolak ematen ditugu. Honez gain, euskaltegi hauetatik kanpora hainbat lekutara
|
joan
ohi gara. Esanguratsua da Sakanan urtero herri batean edo bestean sortu ohi dira taldeak, edo Erriberan Cascanten eman ditugu eskolak oraintsu arte; Faltses beste adibide bat izan daiteke.
|
|
|
Euskalduntzeari begira bada ba eginbeharra. Ez dakiten hauek, nekez ikasiko dute etxean euskara orain arte egin ez badute; eskolaroa ere
|
joan
zaie, beraz, pertsona hauek euskaltegietan euskaldundu ditugu.
|
|
|
Euskalduntzeari begira bada ba eginbeharra. Ez dakiten hauek, nekez ikasiko dute etxean euskara orain arte egin ez badute; eskolaroa ere
|
joan
zaie, beraz, pertsona hauek euskaltegietan euskaldundu ditugu.
|
|
|
HEA mugimenduak 1970eko hamarkadan ditu bere sustraiak. Garai hartan, Hegoaldean bezala, euskal kultura eta euskararen aldeko interes bizia zabalduz
|
joan
zen jendarte osoan. Euskara ikasteko gogoa hedatu zen eta han hemenka euskarazko kurtsoak antolatzen hasi ziren, izan dadin lagunen arteko talde informaletan, herriko kultur taldeetan ala hizkuntza irakasteko herriko elkarteetan.
|
|
|
Ditugun datu fidagarrienak, 1987tik hona egin diren inkesta soziolinguistikoetatik ateratakoak dira. HEA alorrari
|
doakionez
berdin gertatzen da. Datu zehatzik ez, baizik eta ebaluaketa batzuk.
|
|
|
Ditugun datu fidagarrienak, 1987tik hona egin diren inkesta soziolinguistikoetatik ateratakoak dira. HEA alorrari
|
doakionez
berdin gertatzen da. Datu zehatzik ez, baizik eta ebaluaketa batzuk.
|
|
|
Programa horren bidez, koadrila naturaletako lagunak elkarren artean euskaraz hitz egiteko ohitura hartuz
|
joan
daitezen lortu nahi da. Baina egitasmoa hedatuz doa eta administrazioko langileen artean ere hasia dira lehenengo urratsak egiten (Unanue, 2006).
|
|
|
Programa horren bidez, koadrila naturaletako lagunak elkarren artean euskaraz hitz egiteko ohitura hartuz joan daitezen lortu nahi da. Baina egitasmoa hedatuz
|
doa
eta administrazioko langileen artean ere hasia dira lehenengo urratsak egiten (Unanue, 2006).
|
|
|
4 NORANTZ
|
GOAZ
–
|
|
|
Ikasgeletan irakasteko teknika, irakas estrategia desberdinak erabil daitezke, datu objektiboak lortu eta emaitzak alderatu. Esan gabe
|
doa
, irakasleak berak dira partaiderik funtsezkoenak ikasgela barruko ikerketa arlo horri ekiteko. Eta, gaur egun, sare telematikoak lagun, bidea erraztu egiten da hainbat ingurunetatik eskuratutako datuak elkarrekin jorratzeko.
|
|
|
Euskalduntze alfabetatzeak baditu ezaugarriak bere bereak, beste hizkuntz ikas prozesuekin alderatuta, jite propioa ematen diotenak1 Esan gabe
|
doa
: azterlan bilduma sendo batek, ikerketa lerro sendo batzuek, erabaki asko hartzen lagunduko ligukete.
|
|
|
Euskalduntzealfabetatzeak baditu ezaugarriak bere bereak, beste hizkuntz ikasprozesuekin alderatuta, jite propioa ematen diotenak. Esan gabe
|
doa
: azterlan bilduma sendo batek, ikerketa lerro sendo batzuek, erabaki asko hartzen lagunduko ligukete.
|
|
|
Irakasleen prestaketa dimentsio berria hartuz
|
joan
zen. Gero eta usuago antolatzen ziren hitzaldiak, ikastaldiak, mintegiak..., zenbaitetan oso egitura formalak hartuz:
|
|
|
Bide batez eskerrik beroenak eman nahi dizkiegu HIZNET ikastarorako ikerketa egiten lagundu diguten AEK ko Foruko Barnetegiko eta Gernikako euskaltegiko, Basauriko Udal Euskaltegiko, Bilbo Zaharra euskaltegiko, Ulibarri Euskaltegiko eta Zornotzako Barnetegiko lagunei.
|
Bihoaz
eskerrik beroenak ere, noski, gure lanaren tutorea izan den eta artikulu hau idaztera bultzatu nauen Maria Jose Azurmendi irakasleari. Lan hori egiteko arrazoia argia izan da.
|
|
|
Euskaltegitik inoiz pasatu ez diren herritar elebakarrak asko dira, baina gainera, gaur egun Euskal Herriko euskaltegietan dauzkagun ikasle asko eta askoren motibazioa eskasa da. Hau da, euskaltegietara
|
joaten
diren ikasle gehienak titulu ofizialen bat lortzeko joaten dira. Askoren helburu nagusia lan jakin baterako eskatuko dieten azterketa gainditzea da.
|
|
|
Euskaltegitik inoiz pasatu ez diren herritar elebakarrak asko dira, baina gainera, gaur egun Euskal Herriko euskaltegietan dauzkagun ikasle asko eta askoren motibazioa eskasa da. Hau da, euskaltegietara joaten diren ikasle gehienak titulu ofizialen bat lortzeko
|
joaten
dira. Askoren helburu nagusia lan jakin baterako eskatuko dieten azterketa gainditzea da.
|
|
|
Gainera, ikasleek azterketa pila bat egiten dituzte, aukera gehiago izateko azterketa guztietara aurkeztu ohi dira eta. Adibidez, goi mailako titulua lortu nahi duen irakasle gaia EGA, Hizkuntz Eskolako Goi Zikloa, IRALEko 2.HE, eta HAEEko 3.HE lortzeko azterketetara
|
joango
da. Ikasleak oposizioak noiz sortuko egoten dira, azterketa bat egin ahal izateko.
|
|
|
Gainera, urteak dira zenbait azterketa ez direla aldatu. EGA azterketa sortu zenetik urte asko
|
joan
dira, baina oinarrian azterketak berdin jarraitzen du. Funtsean, ariketa berdinak dira (oraingoa laburragoa), itemen zailtasun maila eta zenbait ebaluazio irizpide aldatuta.
|
|
|
Urtetik urtera egitasmoen eta partaideen kopurua hazten
|
joan
da, modu progresiboan. Baina azken urteotan izan dute hazkunde nabarmenena egitasmoek (azken hiru urteetan egitasmo eta partaide kopuruak bikoiztu egin dira).
|
|
|
Urtetik urtera egitasmoen eta partaideen kopurua hazten
|
joan
da, modu progresiboan. Baina azken urteotan izan dute hazkunde nabarmenena egitasmoek (azken hiru urteetan egitasmo eta partaide kopuruak bikoiztu egin dira).
|
|
|
Duela 20 urte EBI AEKren ildo didaktiko modura ezarri zen eta sistematikoki aplikatu. Esperientzia asko burutu ziren handik aurrera, baina urteekin, berriz, sistematikotasun hori galduz
|
joan
da, eta gaur aplikaEuskaltegitik kanpoko eguneroko jardunean osatu behar du ikasleak euskaltegiko lana. Giro erdaldunetan, ordea, aukera hori oso murritza denez, euskaltegiaren esku gelditzen da egoera normal batean nolabait gizarteari edo inguruari dagokion zeregina.
|
|
|
EBIren hutsunea ez, baina normalizazioaren gaineko hausnarbide hura baztertuz
|
joateko
arrazoi suertatu zen 1990en amaieran agertu ziren ekarpen didaktiko berriak, gerora HABEren HEOKen plazaratu zirenak eta sektore osoan eragina izan zutenak. EBI neurri handi baten haietako batzuetan aitzindari izan zela esan badaiteke ere, lana hizkuntzaren pedagogian zentratuz joan zen sasoi hartan.
|
|
|
Borondate eta motibazio handiarekin ere, marko juridiko politikoak ez zuen laguntza handirik ematen batetik, baina bestetik, hizkuntza erabiltzeko esparruak gutxi eta urrunak izaten ziren askotan. Edo ingurune euskaldunetara
|
joan
, edo ernatzen hasita zegoen kulturaren munduan sartu behar zen: literatura, musika, irakaskuntza, hizkuntzalaritza,...
|
|
|
• Baserrietan edo herri euskaldunetako familietan egonaldiak ez ziren gauza berria, hizkuntzaren ingurune naturalean eta jatorrizko hiztunekin egun batzuk pasatzea, euskaraz 24 orduz eta bere inguruan txertatuta. Euskara ondo ikasteko baserrira
|
joan
behar zelakoa erdi mitoa bihurtuta zegoen ordurako. Hasieran norberak bilatzen zuen halako aukeraren bat, baina 1980tik aurrera zerbitzu modura hasi ziren antolatzen.
|
|
|
EBIren hutsunea ez, baina normalizazioaren gaineko hausnarbide hura baztertuz joateko arrazoi suertatu zen 1990en amaieran agertu ziren ekarpen didaktiko berriak, gerora HABEren HEOKen plazaratu zirenak eta sektore osoan eragina izan zutenak. EBI neurri handi baten haietako batzuetan aitzindari izan zela esan badaiteke ere, lana hizkuntzaren pedagogian zentratuz
|
joan
zen sasoi hartan.
|
|
|
Euskara irakasle askok pentsa dezakete aparteko saltsetan sartu barik, jarduera didaktikoan zentratuta ikasleak euskara ondo menperatzea lortuz gero horrela ere ekarpen handia egiten zaiola normalizazioari, eta halaxe da, baina, nahi izanez gero, aurrerago ere
|
joan
daiteke.
|
|
|
Erabilera sustatzea eta praktika sustatzea ez dira nahastu behar. ...ahi bada, komenigarria da lehenengo eta behin zer nahi dugun ahalik eta ondoen zehaztea, eta bigarrengoz hori lortzeko bidea antolatzea. e. Euskara irakasle askok pentsa dezakete aparteko saltsetan sartu barik, jarduera didaktikoan zentratuta ikasleak euskara ondo menperatzea lortuz gero horrela ere ekarpen handia egiten zaiola normalizazioari, eta halaxe da, baina, nahi izanez gero, aurrerago ere
|
joan
daiteke.
|
|
|
Hegoaldean, irakaskuntzari esker, haurren eta gazteen artean euskararen ezagutza handitu egin da azken bost urte horietan, bereziki ingurune erdaldunenetan. Adinekoen eta helduen arteko ezberdintasunak aldiz, murrizten
|
doaz
euskararen ezagutzari dagokionez, alde batetik, gazte euskaldunak sartzen ari direlako helduen adin taldean eta bestetik heldu erdaldun zaharrenak adinekoen multzoaren zati gero eta handiago bat suposatzen dutelako eta adinekoen taldean ziren euskaldunak, batzuk ia elebakarrak, apurka apurka desagertzen doazelako.
|
|
|
Hegoaldean, irakaskuntzari esker, haurren eta gazteen artean euskararen ezagutza handitu egin da azken bost urte horietan, bereziki ingurune erdaldunenetan. Adinekoen eta helduen arteko ezberdintasunak aldiz, murrizten doaz euskararen ezagutzari dagokionez, alde batetik, gazte euskaldunak sartzen ari direlako helduen adin taldean eta bestetik heldu erdaldun zaharrenak adinekoen multzoaren zati gero eta handiago bat suposatzen dutelako eta adinekoen taldean ziren euskaldunak, batzuk ia elebakarrak, apurka apurka desagertzen
|
doazelako
.
|
|
|
Esan gabe
|
doa
, hortaz, zein garrantzitsua den horrelako ikuspegiz egindako ikerlana. Gehiago behar genituzke horrelakoak euskararen egoeraz eta bilakaeraz ezagutza orokorra eduki nahi izatera.
|
|
|
" Zenbat erabiltzen da euskara kalean?" Horra, bada, etorkizunari begirako funtsezko galdera. Erantzuna datuetan
|
doakizu
, irakurle, adituen interpretazioekin batera. Zurea falta da, zure interpretazioaren zain daude orriok.
|
|
|
Lehen neurketa izanik, jaso beharreko lehen datua," beste hizkuntza" horien presentzia da. Gaur egun txikia izan arren (%2, 3), proportzio hori handitzen
|
joango
dela aurreikus genezake.
|
|
|
Lehen neurketa izanik, jaso beharreko lehen datua," beste hizkuntza" horien presentzia da. Gaur egun txikia izan arren (%2, 3), proportzio hori handitzen
|
joango
dela aurreikus genezake.
|
|
|
Metodo honi eta ondorengo urteetan EKBk, SEIk eta enparauek egindako bilketa lan erraldoiari esker, dugu langai informazio aberats eta osotu hau. Berau eskuratzea posible egin duten guztiei,
|
bihoazkie
lerrootatik nire eskerrik beroenak. soziolinguistika klusterra soziolinguistika klusterra martin ugalde, kp/ 20140 andoain 33
|
|
|
Baikorra? (Aurrera
|
goaz
!) Edo ezkorra edo kritikoa? (Egindako ahaleginak eginda gero, oso motel goaz!
|
|
|
(Aurrera goaz!) Edo ezkorra edo kritikoa? (Egindako ahaleginak eginda gero, oso motel
|
goaz
! edo Askoz ere gehiago aurreratu zitekeen!).
|
|
|
Bestela esanda, kokapen berean, urte sasoi berean, ordutegi berean eta neurketaren gainontzeko baldintzak urtez urte berdin berdin mantendu arren, onartu dugu ikusmiran suertatzen zaizkigun solasaldiak ezberdinak izan daitezkeela, hainbat gora-beheren arabera: hileta elizkizuna aldameneko elizan bada behaketa egiten dugun orduetan, hildakoa familia euskaldun bateko kidea izan edo familia erdaldun batekoa izan, eta gure datuen egonkortasuna pikutara
|
joango
da. Hona hemen, beste arrisku bat:
|
|
|
Izan ere, azken urteotan adineko kategoriara iristen ari den belaunaldia aurrekoak baino erdaldunagoa da Arabako eskualde batzuetan (Hego Euskal Herrian bezala, oro har), ordura artekoa baino. Hau da, herri eta eskualde askotan euskararen altxorra galtzen
|
joan
da belaunaldiz belaunaldi, orain adineko kategoriara iristen ari den belaunaldiarengan joera horrek hondoa jo duen arte; hau da, Arabako lur gehienetan eta Gasteizen, euskaldunak ia desagertuta egon arte. Horregatik gertatuko zen erabileraren jaitsiera adinekoen artean, aztertu den hamazazpi urteko tartean.
|
|
|
Arestian ikusi dugu euskararen kale erabilera, duela hamarkada batzuk, ia hutsaren hurrengoa zela, ia erabateko elebakartasuna zegoela. Beranduago, aldaketa soziopolitiko eta soziolinguistikoen eskutik euskararen kale erabilera gorpuzten
|
joan
da, pixkanaka pixkanaka, eta bere presentzia oraindik ere oso apala den arren (%4), hamazazpi urteko tartean bikoiztera iritsi da. Pentsa liteke elebakartasuna iragan hurbileko kontua dela, eta oraina, belaunaldi gazteenen eskutik, elebitasun edo eleaniztasunerako igarobidea (elebitasuna inoiz posible balitz, bederen).
|
|
|
Salbuespen bakarra dago, 1993ko neurketan, euskaldunak %25 diren guneko indizea txikiagoa da euskaldunak %0 diren gunekoa baino. Bukatzeko, esan beharra dago 1993tik hona indizeak gora egin duela gune soziolinguistiko guztietan, neurketatik neurketara indizearen hazkundea motelduz
|
doan arren
.
|
|
|
izan ere, adinekoen hizkuntza gaitasun erlatiboa ere jaitsi zen, adin talde horretako erabilera baino askoz gehiago jaitsi ere. Azkenik, esan beharra dago handia izan zela Gipuzkoako indizearen hazkundea, hazkunde erritmoa motelduz
|
doan arren
.
|
|
|
Euskarazko irakaskuntza funtsezkoa da baina ez nahikoa. Eskolak eskolaz kanpoko eta eskola aldiaren ondoko loturak eta indargarriak behar beharrezkoak ditu, haurrak eskolan jasotako trebetasun eta ezagutza horiek indartuz eta barneratuz
|
joanen
badira. Horretan dago erabileraren gakoa, ez euskaraz ikasten duten haur eta gazte anitz izatean, gazte horiek euren bizitza sozial, emozional nola intelektualean euskaraz ere ongi, eroso eta egoki komunikatzeko gaitasuna izatean baizik.
|
|
|
Gatoz datuetara.
|
Joan
den urtean (2006) egindako kaleko euskararen erabileraren azken neurketaren arabera Euskal Herri mailako erabileratasak %14, 2 eman du, aurreko neurketa aldiko (2001) baino 0,7 puntu gehiago. Goian egindako itaun bera datorkigu gogora:
|
|
|
Joera horri heutsi ezkero, erabilera %2, 7koa izan litzateke 2019ean eta %0, 8koa 2032ean. Ahaztea da, pixakanaka bada ere, euskara sustatzeko eta indartzeko hizkuntza politika garatzen
|
doala
eta euskarazko irakaskuntzak gora egiten duela.
|
|
|
Bestetik, udalerri horietako lurren eta etxebizitzen prezioek gora egin dutenez eta bertako soldatak ez direnez hain azkar igo, bertako helduek, hau da lan egiten eta familia daukatenek, ezin dute xahupen horiei aurre egin. Gero eta gehiago dira, kostaldea uzten dutenak Lapurdi barnekaldera baita BaxeNafarrora bizitzera
|
joateko
, nahiz eta egunero joan etorriak egin etxetik lanera joateko eta bertatik itzultzeko.
|
|
|
Bestetik, udalerri horietako lurren eta etxebizitzen prezioek gora egin dutenez eta bertako soldatak ez direnez hain azkar igo, bertako helduek, hau da lan egiten eta familia daukatenek, ezin dute xahupen horiei aurre egin. Gero eta gehiago dira, kostaldea uzten dutenak Lapurdi barnekaldera baita BaxeNafarrora bizitzera joateko, nahiz eta egunero
|
joan
etorriak egin etxetik lanera joateko eta bertatik itzultzeko.
|
|
|
Bestetik, udalerri horietako lurren eta etxebizitzen prezioek gora egin dutenez eta bertako soldatak ez direnez hain azkar igo, bertako helduek, hau da lan egiten eta familia daukatenek, ezin dute xahupen horiei aurre egin. Gero eta gehiago dira, kostaldea uzten dutenak Lapurdi barnekaldera baita BaxeNafarrora bizitzera joateko, nahiz eta egunero joan etorriak egin etxetik lanera
|
joateko
eta bertatik itzultzeko.
|
|
|
Orain arte etengabeko gorazko joera mantendu duen herrialde horrek, erabilera datu hauen argira, azkeneko bost urte hauetan joera aldatu duela dirudi. Hala ere, 2001eko emaitzak zenbait faktoreren eraginez baikorregiak izan ziren irakurketa egin daiteke eta 2006ko emaitzak goranzko joera orokorra zuzentzera etorri direla ere pentsa genezake, eta beraz, 17 urtetako perspektibarekin Bizkaian ere kale erabilera haziz
|
doala
dirudi.
|
|
|
Nafarroa Garaiko datuei helduko diet berriz ere. Adinen araberako sailkapenean haurren euskara mintzatzeko joera motelduz
|
doala
ematen du, gazteen joera aldiz goranzkoa da, baina tarte honetan esaten ahal dugu %8, 5 izan baldin bada haurren artean heldu zaigun datua, %6, 9ra jaisten dela gazteen kasuan. Dena dela aipatu beharra dugu datuak nahiko eskasak direla oraindik orain eta urrun gaudela Gipuzkoako %49, 6az.
|
|
|
Alderantziz, euskaltasunaren logika epe luze batean aztertu behar da. euskara ahultzen bat erdaldun beren burua euskaldun daukatenak, batzuetan" euskaldunak baino euskaldunago", kulturgintzan militante edota politikan abertzale direlakotz? zen den neurrian, kultura folklore bilakatzen da. euskaldunetan euskal irrati entzuleak %40 dira, eTB ikusleak %49, euskal disko eta kaseta entzuleak %54 eta euskal liburu irakurleak %20 %80 euskal analfabetorekin nora
|
goaz
–euskalduntze estrategia kulturgintzatik has daiteke. euskal kulturak euskarak baino jende askoz gehiago biltzen du.
|
|
|
Adibidez Altzürüküko etxart familia. dominika nagusia kantaria zen eta Madalene familia dantzari bateko neskarekin ezkondu zen. Familia parisera
|
joan
zen, senarra eliza handi bateko giltzain 40 urtez eta emaztea dantza irakasle euskal etxeko taldeetan. hiru haur sortu zeizkie, Niko mutiko zaharrena musikari bilakatu zen, Jean kantari eta katti gaztena dantzari. Familia zuberoaeraz bizi zen, zuberoako kantu zaharrak ikasiz eta erabiliz pariseko euskaldunekin, langile, sehi ala iheslari.
|
|
|
(Berria, eta 04). kartsutasun gutiagorekin bada ere, familia askotan bada fama berezi bat belaunaldietan jarraitzen dena, kantua, dantza, musika, bertsoak ala kontakizunak. kulturaren transmisiorako baldintza sine qua non euskararen jarraipena da. Ikusi dugu euskara ahulduz
|
zihoala
ama hizkuntza bezala urtetan zehar. Baina zorionez alor honetan ere garapen bat ageri da. orain arte bi gurasoak euskaldun zirelarik haurrak %80 ziren euskaldun, baina guraso bat euskaldun eta bestea erdaldun, haurrak %20 ziren euskaldun.
|
|
|
Gaur egun, horrelako kirolek, ikusmira barik, deitora sorrarazten dute. Animalienganako begirunea ikusmolde batetik beste batera
|
joan
delako. Horrenbestez, esan daiteke, beldur barik, 2007 urteko San Andres egunean horrelako saiorik ez dela gertatzen Euskal Herrian.
|
|
|
Horrekin batera, begien aurrean dugun baina bestela baitakoan
|
doakigun
jazoera bat aitatu nahi dut: umeek norekin dituzte harremanak?
|
|
|
Horretara, bada, garbi dago, norberak bakarrik erakuts dezakeela berak bakarrik dakiena. Inork ezin dezakeela erakuts berak ez dakiena; areago
|
joanda
: nork erakuts diezaioke ume bati berak ez dakiena?
|
|
|
Horren ikuspegitik, argigarri gisa, adibide batzuk ipini nahiko nituzke, zergatik uste dut esan nahi dudanaren eredu garbia erakusten dutela horiek. Lehenengo etsenplua
|
doa
gizakumeen ikuspegirik hurrenetik; horretara, bada, euskaraz baditugu berba ezberdinak gurasoen umeen arteko harremanak islatzeko, hau da, seme alabetan baditugu anaiak eta nebak, eta arrebak eta ahizpak. Horiek ez dira hizkuntza ereduak bakarrik, ezperen gizartea antolatzeko dauden modu askotarik baten erakusleak ere.
|
|
|
" Arreba, nik neuk ekarriko dinat ogia" diodanean, guztiok dakigu berba egiten duena gizonezkoa dela eta haren solaskidea andrazkoa dela. Hori ez da hizkuntza ezaugarri hutsa, hortik harantzago
|
doa
. Eta, lehen esan dudan moduan, kulturak eta hizkuntzak elkarri eragiten diote unean unean, bata ezin baitaiteke uler, bestea gogoan hartu barik.
|
|
|
Prestakuntzaren alorra landu dugu gutxien orain arte, sorkuntza eta zabalkundean eman ditugulako ordu gehien. Bi alor hauetan dugun egitekoa oraindik handia dela jakinda ere, prestakuntza beharrezkoa da iparra galdu gabe, kultur sorkuntzaren bitartez eta kulturgintzaren esparruan nora
|
joan
nahi dugun, zergatik eta zertarako jakiteko. Datozen urteetan abian jarri eta landu nahi dugun bidea da.
|
|
|
Lerro batzuk gorago aipatu den lanean (Mart� nez de Luna, 2010) esaten genuen azken bi hamarkadetan lurruntzen
|
joan
direla, abertzaletasunaz kanpoko sektoreetan batez ere, urte batzuk lehentxeago pilpilean zeuden euskarekiko lilura eta miresmena. Hori ez ezik, hizkuntza horren aldeko jarrera eta atxikimendua zalantzan jartzen hasi direla aipatzen zen; izan ere, euskararen aldeko hizkuntza politikari kutsu politizatua, ideologikoa, eta erabilera partidista leporatu zaizkio.
|
|
|
Batzuetan, gizarte diskurtso informalaren irizpide horiek bat etorriko dira hizkuntzaren lege estatusa eta bere araudi formalarekin; bestetan, ordea, planteamendu horiek kontrajarriak izango dira. Kasu batean edo bestean, beti eragingo diote elkarri, norabide beretik
|
joateko
zein, norabide ezberdinetarantz abiatuz, elkarren aurka egiteko. Bistan da gizarteko kideek hizkuntzarekiko izan dezaketen motibazioa (dimentsio indibiduala) eta erabilera (dimentsio mikroko jarduna), dimentsio makrosozialeko irudi edo prestigio sozial horri lotua egongo direla.
|
|
|
Inkesta Soziolinguistikan, gainera, horren zergatiaz hausnartzen da: " Beherakada horren atzean azken urteotan hirigune erdaldunagoetatik gune euskaldunetara bizitzera
|
joan
direnen hizkuntza ezaugarriak daude." (Hizkuntza Politikarako Sailburuordetza, 2012: 16) Kontraesanak kontraesan, azken buruan, lan egokia egin den lurralde, sektore, eremu edo guneetan, gutxi asko, emaitzak jaso dira eta, aldiz, interbentziotik kanpo gelditu diren gainontzekoetan atzerakada edo, onenean, geldiunea gertatu dira.
|
|
|
Kosta ala kosta,
|
badoaz
oinarri gero eta sendoak osatzen euskal soziolinguistikaren ikerkuntzan, eta eskuartean ditugun V. Inkesta Soziolinguistikoa eta Euskal Herriko VI. Kale Neurketa ikerlanak dira horren adibide garbia. Hori gutxi balitz, horren datu iturri ezberdinen arteko erkaketa posible izan da oraingoan, jatorri ezberdineko bi erakunde eta lantaldeen arteko koordinazioari esker.
|
|
|
Kosta ala kosta,
|
badoaz
oinarri gero eta sendoak osatzen euskal soziolinguistikar en ikerkuntzan.
|
|
2008
|
|
|
Argi dago, bestelako testuinguruetan, hau da testu ofizialen edota antzeko testuen kasuetan, kontu handiz erabili behar direla sistema horiek eta, azken bezeroari eman aurretik giza zuzenketa beharrezkoa dela. Beraz, planteamendua da, erabiltzeaz batera, modu kontrolatu batean, sistema hobetzen
|
joatea
, hots, kalitatearen kontrola egin behar da. Erantzuteko denbora ere neurtu behar da.
|
|
|
XUXEN zuzentzaile ortografikoak laguntza paregabea eskaintzen dio erabiltzaileari testuaren kalitatea hobetzeko eta forma estandarrekin ohitzen
|
joateko
apurkaapurka. Horrela esan dezakegu euskararen estandarizazioprozesuaren aliatu indartsua da XUXEN programa.
|
|
|
Horrelakoetan XUXEN zuzentzaile ortografikoak (Aduriz et al., 1997) laguntza paregabea eskaintzen dio erabiltzaileari testuaren kalitatea hobetzeko eta forma estandarrekin ohitzen
|
joateko
apurka apurka.
|
|
|
Dohainik jaitsi daiteke www.euskara.euskadi.net webgunetik. Bere erabilera orokortuz
|
doala
erakusteko esan daiteke gune horretatik 20.000 erabiltzailek jaso duela honezkero. Gainera azken urtean atera diren egokitzapen berriei esker XUXEN eskuragarriago dago; lehen Word editorearekin bakarrik erabil zitekeen, orain erraz jar dezakegu martxan Mozilla Thunderbird ekin Interneten bidez edozein mezu edo inprimaki betetzen ari garela, Openoffice ekin edo beste edozein aplikaziorekin testua zuzentzeko www.xuxen.com zerbitzarira jotzen badugu.
|
|
|
Gauzak asko aldatu dira harez geroztik. Eztabaida ez da agortua, baina garai bateko jarrera itxiak samurtuz
|
joan
dira, eta gaur egun inork ez du zalantzan jartzen, zein ere teoria linguistikoren aldekoa den, corpusak beharrezkoak direla hizkuntza ‘den bezala’ aztertu nahi bada (Rojo 2002). Corpusak, gainera, ez dira hizkuntzalaritzaren arloko ikerkuntzan soilik erabili, hiztegigintzan (batez ere), hizkuntza irakaskuntzan, hizkuntza teknologietan (teknika estatistikoak aplikatzeko, itzulpen automatikoan, hizketaren tratamenduan...) eta beste zenbait arlotan ere bai.
|
|
|
" Euskaltzaindiak badu dagoeneko bide hori urratzen
|
joateko
egitasmoaren lehen zirriborroa. Bertan corpus monitore bat eraikitzen joatea planteatzen da, alde batetik euskara idatzizko hedabideetan ia uneanunean nola erabiltzen ari den jakiten lagunduko duena eta bestetik gorputza hartzen joango dena erreferentzia corpuseranzko bidean."
|
|
|
" Euskaltzaindiak badu dagoeneko bide hori urratzen joateko egitasmoaren lehen zirriborroa. Bertan corpus monitore bat eraikitzen
|
joatea
planteatzen da, alde batetik euskara idatzizko hedabideetan ia uneanunean nola erabiltzen ari den jakiten lagunduko duena eta bestetik gorputza hartzen joango dena erreferentzia corpuseranzko bidean."
|
|
|
" Euskaltzaindiak badu dagoeneko bide hori urratzen joateko egitasmoaren lehen zirriborroa. Bertan corpus monitore bat eraikitzen joatea planteatzen da, alde batetik euskara idatzizko hedabideetan ia uneanunean nola erabiltzen ari den jakiten lagunduko duena eta bestetik gorputza hartzen
|
joango
dena erreferentzia corpuseranzko bidean."
|
|
|
Dena den, web a corpusaren definiziorik zorrotzenei lotzen ez bazaie ere, praktikan corpustzat hartzen dugunaren ezaugarriak betetzen ditu, eta orokorrean corpustzat edo corpus iturritzat erabil daitekeela onartuta dago (Kilgarriff & Grefenstette 2003), eta horretan ari dira beste hizkuntzak. Kontuan izanda corpusetan (eta baita corpusgintzarako baliabideetan, tresnetan nahiz giza baliabide edo ekonomikoetan ere) euskara beste hizkuntza askoren atzetik
|
doala
, beharrezkoa da Interneterako joera horretan sartzea, corpus ‘kontrolatuak’ (ohiko corpusak, erreferentziazkoa, corpus espezializatuak...) alde batera utzi gabe, noski.
|
|
|
Hala ere, bereizketa honek ez ditu arazo guztiak konpontzen eta batzuetan inguruko beste elementuei ere begiratu behar zaie: ibilgailu batekin baldin
|
badoa
, z erabiliko dugu ondoan doan hitza modifikatu gabe baldin badago (ha venido en tren/ trenez etorri da), baina modifikatzaileren bat baldin badu –n erabili dugu (ha venido en el tren de las once/ hamaiketako trenean etorri da).
|
|
|
Oro har, hizketa teknologien alorra oso gaztea da; are gazteagoa, euskararena. Hiztun askoko komunitateen hizkuntza teknologiak etengabe
|
doaz
aurrera, eta gurea ezin da atzean geratu, etorkizuneko euskaran garrantzia handia izango baitu teknologien garapenak. Gurean, euskararekin oro har lotutako hainbat alorretan bezala, lan handia dago egiteke oraindik.❚
|
|
|
Hastapenetan, ikasleek nik uste baino gutxiago menperatzen zuten ordenagailua eta proiektuaren nondik norakoaren azalpenari zein zerbitzu berrietan izena emateari (wetpaint, blogsome, google docs, gravatar...) aurreikusita nuena baino denbora dezente gehiago eman behar izan genion. Aipatu behar da, urteak aurrera
|
joan
ahala, euskaljakintzara iristen diren ikasleen prestakuntza eremu horretan gero eta handiagoa dela. Hori dela eta, egun, ez da beharrezkoa denbora gehiegi zeregin hauetan xahutzea.
|
|
|
Beste gelakoekin beste horrenbeste egiten da. Euskal idazle garaikide baten kontakizun baten hasiera ematen zaie ikasleei eta, ondoren, egutegi zehatz bat eta hainbat baldintza jarraituz, istorioa ostzen
|
joan
behar dute:
|