|
2013
|
|
|
maiz sarri, zuzenbide horren edukia zehaztea zail gertatzen zen oso. IV. mendeko jurista praktikoak jakin
|
bazekien
zuzenbide onena aurkituko zuela ospe handiko juristen idatzietan, kasurako, Paulo eta Ulpianoren idazkietan. Hori, esaten baino, errazagoa zen egiten, batik bat, Paulok pretorearen ediktuari iruzkinak eginez laurogei liburu bete zituelako, eta Ulpianok, berriz, laurogeita bat.
|
|
|
Ez da gure egunetara heldu Teodosioren Kodearen jatorrizko testua; baina, hein handi batean, hori berregitea lortu da. Behe Inperioaren historia politikoa, ekonomikoa eta juridikoa zein izan ziren
|
jakiteko
, horixe da iturririk garrantzitsuena. Nolanahi ere, ez da erabiltzeko erraza, beraren hizkera jasoa, eta, askotan, iluna delako.
|
|
|
Italiako bizitza juridikoa ez zen berriro piztuko behin gerra bukatuta. 451 urteko konstituzio batean, Valentiniano III.ak deitoratu zuen zenbait eskualdetan epaile eta abokatu urri izatea, eta, eskualde horietan, nekez bilatzea, edo, okerragoa zena, ez egotea zuzenbidea
|
zekienik
(Nov. Val.
|
|
|
ezin zen akziorik egikaritu, hogeita hamar urtetik gora gertatutako egitateei buruz. Eurikoren Kodea idatzi zutenek ondo baino hobeto
|
zekizkiten
zuzenbide erromatarraren gorabeherak. Hori dela eta, zuzenbide hori oinarrizko printzipioen azalpen gisa hartu zuten.
|
|
|
Plebeioen iritziz, kasuak gertatu baino lehenago, ohiturazko zuzenbidea idatzita egonez gero, hori plebeioen mesederako izango zen. Egoera horretan, euren lege egoera zein zen
|
jakingo
zuten, pontifizeei hori kontsultatu gabe. Horrela, pontifizeen interpretazio ahalmena legearen hitzez hitzezkotasunari mugatuta geratuko zen.
|
|
|
izeneko bildumak ez zuen arautzen guztientzat ezaguna zen eta guztiek onartzen zuten zuzenbidea; haatik, arlo jakin batzuek eztabaida sorrarazi zutelako, arlo horietan jarri zuen testuak azpimarra. Oinarrian, bilduma horretako erregelak ez ziren plebeioen mesederako izaten; baina erregelok izatea abantaila zen haientzat, behintzat
|
bazekitelako
zer gerta zitekeen. Esate baterako,. XII Taulak?
|
|
|
Esate baterako,. XII Taulak? izeneko bildumak xehe xehe garatu zituen prozedurako arauak; horrela, herritarrek
|
jakin
zezaketen euren burua nola defendatu, auzitegietara jo gabe, eta zer egin behar zuten, hala zenean, auzitegietan prozedura eragiteko. Errepublikaren lehenengo garaietan, funtzionario gutxi batzuen ardura zen lesiodunei laguntasuna ematea, jasandako kalte galeren ordaina jaso zezaten; horrela, lesiodun horiek ez zuten euren kabuz jardun behar, lege makineria abian jartzeko.
|
|
|
Akzioak egun jakin batzuetan bakarrik jar zitezkeen. Kontua da, berriro ere, pontifizeek bakarrik
|
jakiten
zituztela baldintza horien gorabeherak. Hala izan zen, formulak eta egutegia argitaratu arte.
|
|
|
Behin pretoreak eta alderdiek formula finkatu eta gero, formula horri zigilua jartzen zitzaion. Horrela, epaileak, formula irekitzean, ziur
|
jakin
zezakeen formula hori manipulatu gabe zegoela. Formulak eratortzen zuen iudexaren agintea, eta, beraz, iudexak formula horren arabera jardun behar zuen.
|
|
|
Arean ere, erkidego bakoitzak udal legea zuen, eta lege horrek nolabaiteko zehaztasunarekin arautzen zuen bizikidetzaren gaineko antolaketa; legeak arreta berezia jartzen zuen, gainera, gatazkak konpontzeko legezko prozeduran. Xehetasunetan aldaketak egon ziren arren,
|
jakin
badakigu, mendebaldeko probintzietan behinik behin, lege estandarra izan zela, eta lege hori gehienetan eredu gisa erabili zela. Lege horrek, municipia deiturikoaren barruan, ahal bezain beste barruratzen zituen Erromako erakundeak eta prozedurak.
|
|
|
Guregana iritsi diren iturrietan, arrasto gutxi daude, juristen arteko desadostasunei buruz (zehatzago esateko, iturrietan desagertu egin ohi dira gutxiengoaren ikuspuntuak). Nolanahi den ere,
|
jakin
badakigu bi eskola edo sekta zeudela, eta bi horiek barruratzen zituztela K. o. I. mendetik K. o.
|
|
|
Prokuleiarrek, bestalde, testu guztien interpretazio hertsiaren alde egiten zuten, eta behin eta berriz adierazten zuten hitzek eta esaldiek kasu guztietan esangura bakar eta iraunkorra izan behar zutela. Idatzi gabeko zuzenbidearen kasuan, prokuleiarrek onartzen zuten hori erregela logiko eta koherenteen sistema zela, eta, ondorenez, erregelen atzean zegoenari erreparatuz gero,
|
jakin
zitekeela erregela horien zein printzipiotan oinarritzen ziren. Horrela, prokuleiarrek analogia erabil zezaketen, zuzenbidea kasu batzuetatik besteetara hedatzeko.
|
|
|
Egia esan, ordu arte, zuzenbide pribatua ez zen aintzakotzat hartu eremu akademiko hutsetik kanpo. Egilea jurista iluna izan zen, Gaio izenarekin ezagutu zena; hots, ez
|
dakigu
zein zen haren izen erromatar osoa, horrek hiru osagai barruratzen baitzituen. Ezaguna da, ordea, Gaio zuzenbideko irakaslea zela.
|
|
|
Izan ere, oinordetzaren gaineko zergak herritarren jarauntsia kargatzen zuen, eta, konstituzioaz geroztik, zerga hori pertsona gehiagori aplikatu ahal zitzaion. Konstituzioaz geroztik ere, hainbat gizabanako, euren burua erromatar ikusten ez zutenak, eta, are gehiago, latina ez
|
zekitenak
, Erromako herritar bihurtu ziren, euren bizimodua zuzenbide zibilaren eskemetara egokituko zutelakoan.
|
|
|
Hori guztia zela eta, pretoreak kontu handiarekin aukeratzen zuen zein arazotan emango zuen agindu hori. Halako arazoak ziren, besteak beste, iruzurra; koakzioak; demandatzailea, epe laburrez eta zerbitzu publikoaren ondorioz, absente izan eta gero, bueltan aurkitzea bere lurraren edukitza beste inorkizan duela onustez, eta, preskripzioaren bitartez, hura bihurtu dela jabe; eta, orobat, demandatzailea, teknikaren ikusmiratik, heldua izanik, oraindik gazteegia izatea, zer egiten duen
|
jakiteko
.
|
|
|
Lan horrek mila urteko garapen juridikoari eman zion buru. Arean, Justinianoren bildumarik gabe, ezer gutxi
|
jakingo
genuke gure zibilizazioaren hasierako zuzenbidearen inguruan. Guri zuzenean heldu zaigun zuzenbide klasikoa urria da benetan; adibiderik onena Gaioren Erakundeak osatzen dute, eta horren testu osoa ez zen aurkitu 1816 urtea arte.
|
|
|
maiz sarri, zuzenbide horren edukia zehaztea zail gertatzen zen oso. IV. mendeko jurista praktikoak
|
jakin
bazekien zuzenbide onena aurkituko zuela ospe handiko juristen idatzietan, kasurako, Paulo eta Ulpianoren idazkietan. Hori, esaten baino, errazagoa zen egiten, batik bat, Paulok pretorearen ediktuari iruzkinak eginez laurogei liburu bete zituelako, eta Ulpianok, berriz, laurogeita bat.
|
|
|
Garai horretako jurista praktikoek, egia esan, ez zuten gaitasunik, ezta irizpide propiorik ere, kontsultatu beharreko lanak zein ziren esateko; eta ez
|
zekiten
zer egin kontsultatutako lanen artean desadostasunak zeudenean. Inperioak gida-lerroren bat ematea nahi zuten jurista horiek, eta halakoa jaso zuten, jaso ere, K. o.
|
|
|
Arazoaren gakoa honexetan zetzan: legeak testamentu ezeztaezina aintzatesten zuen ala ez
|
jakitean
. Bartoloren ustez erantzuna ezezkoa zen; hala ere, ez zuen bazter utzi zuzenbide kanonikoa, bere aurreko batzuek bezala.
|
|
|
XV. mendean Italiako ikertzaileek
|
jakin
bazekiten zeintzuk ziren antzinaro klasikoaren aberastasunak, alor guztietan. Antzinako gizartearen eta horren pentsamenduaren argibide izan zitekeen edozein osagai erabiltzeaz gain, irrikaz aztertu zituzten mendeetan barrena ezkutuan egon ziren testuak.
|
|
|
XV. mendean Italiako ikertzaileek jakin
|
bazekiten
zeintzuk ziren antzinaro klasikoaren aberastasunak, alor guztietan. Antzinako gizartearen eta horren pentsamenduaren argibide izan zitekeen edozein osagai erabiltzeaz gain, irrikaz aztertu zituzten mendeetan barrena ezkutuan egon ziren testuak.
|
|
|
Ikertzaile humanistari bururatzen zitzaizkion gaiak pentsaezinak ziren glosagile eta iruzkingileentzat. Arean, humanistak hainbat autu
|
jakin
nahi zituen, hala nola, zein zen testuaren agintea, testua zehatza zen edo ez, edota zeintzuk ziren jurista klasikoen erabakiak bidezkotzen zituzten egitateak; aurreko interpretatzaileek, ordea, bazter utzi zituzten gai horietatik gehienak. Horrenbestez, humanistak euren erara moldatu ziren, Erdi Aroko latin barbaroan idatzitako eztabaida hutsalen bitartez; eztabaida horietan, dena den, ez zen argibiderik ematen, eurek jakin nahi zutenaren inguruan.
|
|
|
Arean, humanistak hainbat autu jakin nahi zituen, hala nola, zein zen testuaren agintea, testua zehatza zen edo ez, edota zeintzuk ziren jurista klasikoen erabakiak bidezkotzen zituzten egitateak; aurreko interpretatzaileek, ordea, bazter utzi zituzten gai horietatik gehienak. Horrenbestez, humanistak euren erara moldatu ziren, Erdi Aroko latin barbaroan idatzitako eztabaida hutsalen bitartez; eztabaida horietan, dena den, ez zen argibiderik ematen, eurek
|
jakin
nahi zutenaren inguruan.
|
|
|
XV. mendean, Italiako humanistek
|
bazekiten
euren esku zeuden Digestoaren testuak akastunak zirela. Glosagile eta iruzkingileentzat nahiko izan zen litera bononiensis deitutakoa, hots, Bolognan XI. mendean erabilitako testu tradizionala, Digestoaren lehen argitalpen inprimatuen oinarri izan zena.
|
|
|
Lehendabiziko humanista kristauen kezka nagusia zen testuen kalitatea hobetzea, baina horretarako Politianoren ildoari ekin beharrean, alegia, testuok Florentziako eskuizkribuarekin alderatu beharrean, neurri handi batean susmoen mende jardun zuten, Antzinaroari buruz
|
zekitena
erabilita, testuak esan nahi zuena asmatzeko. 1553an, Politiano hil eta ia hirurogei urte beranduago, Lelio Torellik Espainiako Antonio Agustin jakintsuarekin batera Digestoren argitalpena egin zuen, Florentziako eskuizkribuan oinarrituta.
|
|
|
Horren kontakizun nagusia Digestoko «zuzenbidearen jatorria»ri buruzkoa zen, Ponponioren 1.2.2 zati luzea, eta Liviok Errepublikaren hastapenetan eginiko kontakizunarekin osatu zuen berori. Du Rivailek XII Taulen edukiak berregin nahi zituen, eta esan ohi zenez, lege horrek Solonen lege atenastarren eragina zuela, horien inguruan
|
zekien
guztia sartu zuen bertan.
|
|
|
Antitribonianus izeneko lana 1552an idatzi zuen, baina ez zen argitaratu 1603 urtea arte, egilea hil ostean. Lan horretan, Tomanek azaldu zuen Frantziako jurista Frantziako auzitegi batean sartzen bazen, gainean jabetza eta oinordetzaren inguruan
|
zekiena
bakarrik hartuta, nahiko kualifikatuta egongo zela, Amerikako basatien artetik heldu izan bazen bezala. Zuzenbide zibil erromatarra ez zen egokia Frantzian XVI. mendean aplikatzeko, beste barik.
|
|
|
Halaber, uste zuten lehen ez bezala oraingoan askeak zirela, erabaki horiek nola zabaldu ziren kritikatzeko. Antzinako zuzenbide erromatarra zer zen
|
jakiteko
zailtasunak areagotu ziren, Corpus iuriseko testuen antolaketa nahasiaren ondorioz. Digestoaren eta Kodearen antolaketa zentzugabea zen, eta hamaika errepetizio nahiz antinomia agertzen ziren bertan.
|
|
|
Azken buruan, hauxe ondorioztatu zuen Doneauk: zuzenbide zibila da, bateko, zuzenbidean bakoitzari dagokiona
|
jakitea
, eta, besteko, hori erdiesteko prozesu bideak ezagutzea.
|
|
|
Aurrerantzean, ostera, zuzenbide pribatuaren barrena argiro bereizi ziren zuzenbide substantiboa, hau da, eskubide subjektiboen sistema, eta prozesu zibila. Logikari helduta, lehenengo eta behin pertsona bakoitzari legez dagokiona
|
jakin
behar da, gero hori lortzeko bideak eztabaidatu ahal izateko. Gisa horretan, ez da zuzena zuzenbide zibilaren azterketa hastea akzio eta prozedurak jorratuz.
|
|
|
Zernahi gisaz, Pariseko Ohituraren edukia aztertzean feudoak xehetasunez aipatu zituenean, Dumoulin iruzkingileen doktrinaz baliatzeko prest agertu zen. Arazo larriena zen lurrari begira basailuak zuen egoeraren izaera
|
jakitea
, baita jaunari begira zituen eginbeharren izaera jakitea ere.
|
|
|
Zernahi gisaz, Pariseko Ohituraren edukia aztertzean feudoak xehetasunez aipatu zituenean, Dumoulin iruzkingileen doktrinaz baliatzeko prest agertu zen. Arazo larriena zen lurrari begira basailuak zuen egoeraren izaera jakitea, baita jaunari begira zituen eginbeharren izaera
|
jakitea
ere.
|
|
|
VII. mendean Erromak Ingalaterra ebanjelizatu ostean ere, elizak Ebanjelioa baino gehiago irakasten zuen.
|
Jakin
badakigu Tarsoko Teodoro Canterburyn sortutako eskolan hainbat gai irakasten zirela, zuzenbide erromatarra barne. Irakaskuntza horien garrantzia Teodororen Poenitentialean ikus daiteke; bertan, maisuak zenbait arazo juridikoei emandako erantzunak jaso ziren, alegia, ezkontzaren betekizunak, esklaboen estatutua edo lesioen ondoriozko konpentsazioak bezalako arazoei emandakoak.
|
|
|
San Isidoro Sevillakoaren Etymologiae entziklopedikoak, gutxi gorabehera 620 urtean idatzitakoak, zuzenbide erromatarraren erreferentzia iturri kontuzkoenak izan ziren Europa osoan barrena, Italia bazter utzita. San Isidorok
|
zekien
zuzenbide erromatarrak Inperioaren mendebaldeko zuzenbide arruntean zuen iturburua; arean, legegile erromatar garrantzitsuenak zerrendatzen dituenean, Justiniano aipatu ere ez du egiten. Europan gordetako eskuizkribu kopurua ikusita, badirudi apaiz jakintsuek erabili zutela lan hori, adierazmolde juridikoen eta horien laburduren esangura aurkitzeko.
|
|
|
Ezdakigu zehatz zein izan den Digestoko testu horien jatorria, baina, seguru asko, lanaren bildumariek Erromako artxibo batean edo Monte Cassino beneditar monasterioan lortu zituzten.
|
Jakin
badakigu, ostera, XI. mendeko
|
|
|
Erraza da Digestoa berraurkitzeari neurriz kanpoko balioa ematea. Arean, zuzenbide erromatarraren ildo nagusiak aise
|
jakin
daitezke, bisigodoen zuzenbide erromatarra, Justinianoren Erakundeak eta Kodea erabilita. F. W.
|
|
|
XII. mendean, odol bidezko senidetasun mailak zenbatzeari lotutako arazoak agertu ziren, eta hori zeharo erabakigarria zen, ezkongaiak zein kasutan zeuden senidetasun maila debekatuaren barruan
|
jakin
ahal izateko. Zuzenbide zibilean, mailak gorantz zenbatzen ziren, hots, ezkongaiengandik hasita, arbaso erkidea aurkitu arte; zuzenbide kanonikoan, ostera, zenbatzea honetara egiten zen:
|
|
|
1190 urtea aldera, liburu hori testu-liburu antzo erabili zen Oxforden, eta bertan, zuzenbide zibila zuzenbide kanonikoarekin batera irakasten zen. Ikasleei pauperistae izena jarri zieten, eta zuzenbidea gaingiroki bakarrik
|
jakin arren
, euren burua inoren gainetik ikusten zuten harroputzak zirela esan ohi zen. Guztiarekin, dizipulu ganorazko eta arretatsuak ere izan zituen Vicariok; horiek Bolognako eskolaren bilakaerari erreparatu ez ezik, eskola berria ere eratu zuten, eta eskola horren ideiak Liber pauperumaren eskuizkribuei eginiko glosetan aurki daitezke.
|
|
|
Bolognako juristak, eskuarki, laikoak ziren; Italiatik kanpo, ostera, apaizek ikasten zuten zuzenbide zibila, elizaren auzitegietan justizia administratu behar zutenek, buruen buruenik ere. Horrek ez du esan nahi zuzenbide zibila azaletik bakarrik jorratu zutela, ezta hurrik eman ere; arean,
|
jakin
bazekiten zuzenbide zibila ikasi ezean, ezin izango zutela behar bezala ulertu zuzenbidearen izaera edota epai prozesuak.
|
|
|
Bolognako juristak, eskuarki, laikoak ziren; Italiatik kanpo, ostera, apaizek ikasten zuten zuzenbide zibila, elizaren auzitegietan justizia administratu behar zutenek, buruen buruenik ere. Horrek ez du esan nahi zuzenbide zibila azaletik bakarrik jorratu zutela, ezta hurrik eman ere; arean, jakin
|
bazekiten
zuzenbide zibila ikasi ezean, ezin izango zutela behar bezala ulertu zuzenbidearen izaera edota epai prozesuak.
|
|
|
Bolognan Bulgaroren oinordekoa izan zen Giovanni Bassiano bere maisua baino ausartagoa izan zen. Horren iritzirako, herriak
|
jakin
badaki zer egiten duen ohitura zehatz bat adierazten duenean. Horrexegatik, ohituraren oinarria arrazoia izanda (Kodeak eskatzen duen bezala), berori baliozkoa izango da, herriak aurreko legea ezagutzen duen edo ez kontuan hartu gabe.
|
|
|
Bolognan Bulgaroren oinordekoa izan zen Giovanni Bassiano bere maisua baino ausartagoa izan zen. Horren iritzirako, herriak jakin
|
badaki
zer egiten duen ohitura zehatz bat adierazten duenean. Horrexegatik, ohituraren oinarria arrazoia izanda (Kodeak eskatzen duen bezala), berori baliozkoa izango da, herriak aurreko legea ezagutzen duen edo ez kontuan hartu gabe.
|
|
|
Ikasleok «nazio»ka sailkatzen ziren, euren jaioterriaren arabera. Erromaren erorialditik aurrenekoz, mendebaldeko zuzenbidea jakintzagai autonomo bihurtu zen, eta horren teknika zehatzak
|
jakiteko
, gogor ikasi behar zen hainbat eta hainbat urtetan; azkenean, lanbide kualifikazioa lor zitekeen.
|
|
|
Bolognan zuzenbidea irakasten zenean azpimarra gai akademikoetan jartzen zen, praktikan baino gehiago; hala ere, bertara joaten ziren ikasleen kezka ez zen beti ahalik eta gehien
|
jakitea
. Eraldaketa gregoriarrek eztabaida hagitz berriak piztu zituzten, eta halakoak ezin ziren beste barik indarrez konpondu, aurreko mendeetan egin ohi zen bezala.
|
|
|
akzioen xedea zen aurreko eskubide subjektiboak, justizian oinarritutakoak, eragingarriak izatea. Windscheidek frogatu zuen pretoreak, Erromako estatua ordezkatuz, akzioa ematen zuela, estatuaren politikak ulertzen zuenean konponbide juridiko
|
jakin
bat egokia zela. Pretoreak ez zituen eskubideak aztertu.
|
|
|
Arazoa zen irizpide bakoitzak bere printzipioak behar zituela. Konparaziorako, ez
|
dakigu
zehaztasunez Ulpianok III. mendean zer nolako latina erabili zuen, bera jatorriz ez zelako erromatarra, Tirokoa baizik, ekialdeko Mediterraneokoa, alegia. Ezin dugu jakin auturik gehienetan zer nolakoa zen zuzenbide klasikoa, aztertzen ari diren testuetara jo ezean.
|
|
|
Konparaziorako, ez dakigu zehaztasunez Ulpianok III. mendean zer nolako latina erabili zuen, bera jatorriz ez zelako erromatarra, Tirokoa baizik, ekialdeko Mediterraneokoa, alegia. Ezin dugu
|
jakin
auturik gehienetan zer nolakoa zen zuzenbide klasikoa, aztertzen ari diren testuetara jo ezean. Edozein kasutan ere, zuzenbide klasikoa ez zen osotasun homogenoa; haatik, juristen arteko desadostasunak ziren zuzenbide horren ezaugarri, eta horren adibide ugari agertu dira testuetan, Digestoaren bildumariek halakoak kentzeko izugarrizko ahaleginak egin arren.
|
|
|
Izan ere, nahiko arraroa da ohartarazpen hori,
|
jakin
badakigulako moralaren kontra jardun dezakegula. Leibnizek aipatu jurista Papiniano zen, eta testua, berriz, D.28, 7,15 Arauak ezartzen zuen baldintza baliozkoa izango zela, baldin eta semearen esku bazegoen berori betetzea.
|
|
|
Izan ere, nahiko arraroa da ohartarazpen hori, jakin
|
badakigulako
moralaren kontra jardun dezakegula. Leibnizek aipatu jurista Papiniano zen, eta testua, berriz, D.28, 7,15 Arauak ezartzen zuen baldintza baliozkoa izango zela, baldin eta semearen esku bazegoen berori betetzea.
|
|
|
Erreformaren aurreko kantziler gehienak apaizak ziren, zuzenbide zibila nahiz kanonikoa
|
zekiten
eta euren artean askatasunez mugitzen ziren Equity hori garatzeko. Horren erakunde garrantzitsuena, berbarako, trust izenekoa zen; horren arabera «ondasunen legezko jabeak» (trusteek) beste norbaiten alde jardun behar zuen, «ekitatezko jabe»aren (beneficial owner deitutakoaren) alde, alegia.
|
|
|
Ohiturazko zuzenbideari lotutako auzitegiak zeuden, Schöffenek osatutakoak; Schöffen deitutako horiek toki bakoitzeko erkidegoan begirunez ikusitako kideak ziren, zuzenbidean adituak ez zirenak. Zeregin juridikoa euren eguneroko lanaren zati bat baino ez zen eta ahoz zabaltzen zuten ohituren inguruan
|
zekitena
. Prozedura informala eta ahozkoa zen, eta frogaren oinarri moduan aspaldiko metodo bat erabili zuten:
|
|
|
Pragan 1348an sortu zen eta eredu horri berehala ekin zioten Vienak (1365), Heidelbergek (1385), Coloniak (1388) eta beste hainbatek; hasieran, ikasle gehienak elizgizonak ziren, zuzenbide zibila modu subsidiarioan irakasten baitzen, zuzenbide kanonikoaren atzetik. XV. mendean Alemanian zuzenbide erromatarraren hiztegi oinarrizko eta labur batzuk zabaldu ziren; bazirudien burokrata batzuen aburuz erabilgarria izango zela zuzenbide erromatarraren hizkera oinarri oinarrian
|
jakitea
.
|
|
|
Erreformak, alabaina, izugarrizko eragin zatitzailea izan zuen lehen kolpean kristau herrien erkidegoa zirudienaren gain, eta, horren ondorioz, zuzenbidea eta teologia bereizi behar izan ziren. Europako herri guztietan, juristak arduratu ziren diplomaziaz betidanik; juristok euren artean negoziatzen zuten, denek onartutako ideia juridiko
|
jakin
batzuetara jota. Estatuen arteko harremanak arautuko zituen zuzenbidea finkatzerakoan, Italiako Alberico Gentili bartolista izan zen aitzindarietako bat, Ingalaterran bizi zena.
|
|
|
1584 urtean erregina Isabelen gortean enbaxadore espainiarra zen Bernardino de Mendoza jauna salatu zuten eskoziarren erregina, Maria, espetxetik atera eta Ingalaterrako erregina bihurtzeko konplotean parte hartzeagatik. Kontseilu pribatuak Mendoza zigortu nahi zuen, baina aldez aurretik kontsulta egin zion Gentiliri, ikuspegi juridikotik hori bidezkoa ote zen
|
jakiteko
. Horren iritzirako, zuzenbide zibilaren arabera enbaxadoreek ukiezintasun kriminala zutenez gero, ezin zitzaien inolako kondenarik ezarri; Mendoza, bada, erbesteratu baino ez zuten egin.
|
|
|
Savignyren eredua zen XVI. mendearen amaierako Hugo Doneaurena. Edukitza eskubidearen inguruan aspaldi eginiko lan baten hitzaurrean (1803), Savignyk adierazi zuen aurreko juristen artean Doneauk bakarrik
|
zekiela
zer egin behar zen zuzenbide erromatarra aztertzeko; lan horri esker, Savigny ezagun egin zen jurista gisa. Testu batzuetan ezarri zen kontrol fisikoa ez ezik, edukitzailearen asmo berezia ere behar zela, eta testu horiei ekinez, Savignyk edukitzaren printzipio nagusia aurkitu zuen:
|