|
2023
|
|
|
Ikusmolde hori oso kritikatua izan denez, azken urteotan beste teoria bat zabaldu da eta, horren ariora, salbuespena ezartzen duen arauak zerga egitatea ere definitu behar du, kargaturiko egitatea ezartzen duen arauarekin batera. Gaur egun autore batzuentzat, salbuespen arauak lehen zuen salbuespenezko izaera galdu du, hau da, tributua ezabatzeko izaera
|
hura
; gaur egungo tributu sistemaren helburuak lortzeko tresna bihurtu da.
|
|
|
Arabako eta Gipuzkoako TFAOen (eta TLOren) 36.3 artikuluak, eta Bizkaiko TFAOren 35.3 artikuluak, xedatzen duenez, zergadunaren ordezkoa da foru arauaren (edo legearen) aginduz eta
|
haren lekuan
tributu betebehar nagusia betetzera behartuta dagoen subjektu pasiboa, baita betebehar nagusiari datxezkion formazko betebeharrak ere.
|
|
|
Bigarrenik, ordezkoa zergadunaren lekuan jartzen da. Ordezkoak zergaduna harreman juridiko tributarioetatik baztertu eta
|
haren
lekua hartzen du, Administrazioarekin lotura duen subjektu bakar bihurtuz. Ordezpena erabatekoa da, alegia, zergadunak Ogasun publikoarekin dituen harremanetako egoera juridiko subjektibo osoa bereganatzen du ordezkoak, zergadunaren prestazio material eta formalak bere gain hartuz.
|
|
|
Hurrengo kasuetan ere agertzen da ordezkoa: Zerga Berezi batzuetan, Eraikuntza, Instalazio eta Obren gaineko Udal Zergan (obraren jabea zergaduna bada ere, eraikitzailea
|
haren ordezkoa
da), beste zerga batzuetan eta zenbait tasatan12.
|
|
|
Modu horretara, parekatzen dira arau haustea gauzatzeko elkarlanean ari dena eta delitu fiskala gauzatzeko elkarlanean ari dena. Prozesu penalean delituaren egilearen largespena edo absoluzioa erabakitzen bada, baliogabeturik geratuko da
|
haren
erantzukizunaren adierazpena. c) Erantzule solidario dira nortasun juridikorik gabeko erakundeetako kideak. Hala ere, kasu hori sasi solidaritatea da, kide bakoitzak ez duelako erakundeari dagokion tributu zor osoaren gaineko erantzukizuna, solidaritatean gertatu ohi den bezala; egin eginean ere, kideak erakundean duen partaidetzak mugatzen du kidearen erantzukizuna.
|
|
|
Bigarren arau haustea, ostera, jarduera ekonomikorik egiten ez duten pertsona fisikoek egoitza fiskala zein den edo
|
haren
aldaketarik egon den jakinarazteko eginbeharra ez betetzea da. Jarduera ekonomikorik eginez gero, arau haustea izango litzateke errolda aitorpena ez aurkezteagatik eta goian aipatu bezala zigortuko litzateke.
|
|
|
Pertsona fisikoek egoitza fiskala zein den edo
|
haren
aldaketarik egon den jakinarazteko beharra ez betetzeagatiko zehapena 200 euroko diruzko isun finkoa da Bizkaian, eta 100 eurokoa Araban eta Gipuzkoan.
|
|
|
Ulerbidez, preskribatutako zergaldietan zehaztu diren zerga oinarri negatiboak konpentsa daitezke oraindik preskribatu ez diren zergaldietako zerga oinarriekin Sozietateen gaineko Zergan. Administrazioak preskribatutako zergaldiaren zerga oinarri negatiboak egiazta ditzake preskribatu gabeko zergaldietan oinarri negatiboen konpentsazioa mugatzeko, baina ezin dezake zergaldi
|
hartako
likidazio berria eman ala zehapena ezarri. Halaber, preskribatutako (edo iraungitako, Bizkaian) zergaldietan gauzatu diren negozio, ustiapen, jarduera, egintza edo egitateak egiaztatzeko ahalak zabaldu dira, baldin eta ondorio fiskalak sortuko badituzte preskribatu (edo iraungi, Bizkaian) gabeko zergaldietan.
|
|
|
Bizkaian (TFAOren 64.1 artikulua), ostera, egiaztapen horiek egiteko ez da ezarri inolako preskripzio eperik. Preskripzio epea zenbatzen hasiko da kenkaria, konpentsatzeko kuota edo oinarria zein zergalditan sortu eta zergaldi
|
hartako
aitorpena edo autolikidazioa aurkezteko borondatezko epea amaitu zenetik aurrera.
|
|
|
Tributu betebehar lotuak dira
|
haren
elementukoren bat beste betebehar edo beste zergaldi baten eraginpean dagoenean edota beste betebehar edo zergaldi horiei dagozkien elementuen arabera zehazten denean.
|
|
|
Frogabideak Zuzenbidea onartutakoak izan daitezke, Kode Zibilean eta Prozedura Zibilaren Legean jaso direla. Tributuak aplikatzeko prozeduretan, eskubide bat baliarazi nahi duenak
|
hura
sortu duten egitateak frogatu behar ditu (Arabako eta Gipuzkoako TFAOen 101 Artikulua, Bizkaiko TFAOren 103 Artikulua, eta TLOren 105 artikulua). Tributu administrazioak bere esku baditu froga elementuak, betebeharpekoek haiek zehatz mehatz adierazita beteko dute eskubidea frogatu beharra.
|
|
|
48 Araban ere, TFAOren 131.2 artikuluak dionez, egiaztapen mugatuko prozedura hasteagatik autolikidazioaren edo aitorpenaren bidez hasitako prozeduretan jarduketa guztiak geldituko dira, prozedura
|
hura
amaitu arte. egiaztapen mugatuko prozeduran egin baitira. Edozein kasutan, prozedura hauetan ezin daiteke merkataritzako kontabilitatearen kopia eskatu, ezta jarduera ekonomikoen etekinak zehazteko elementu guztien berrikuspen orokorra ere ez49.
|
|
|
Oro har, Administrazioak bere eginkizunak egitean eskuratzen dituen datuak isilpekoak dira eta
|
hark
kudeatzen dituen tributuak edo baliabideak benetan aplikatzeko eta zehapenak ezartzeko soilik erabili ahal izango dira, eta ezin zaizkie laga hirugarrenei, ezta jakinarazi ere. Datuak Tributu administrazioari edo azken horrek hirugarrenei lagatzeko, ez da ukitutako betebeharpekoaren baimena behar.
|
|
|
Administrazioak egiazta ditzake interesdunak aitorpen edo autolikidazio batean aitortutako balioak. Administrazioak zehaztutako balioa eta tributu betebeharpekoak aitortutakoa bat ez badatoz,
|
hark
bere balioespenaren berri emango dio zergapekoari, behar bezala arrazoituta, behin behineko likidazioaren jakinarazpenean, aurretik jakinarazita egon ezean. Betebeharpekoak errekurtsorik edo erreklamazio ekonomiko administratiborik jar dezake behin behineko likidazioaren aurka, baina Administrazioaren balioespenaren aurka peritu tasazio kontrajarria soilik sustatu ahal izango du (likidazioa balioa zehazteko egintzatik aparte modu lokabean jakinarazi ezik).
|
|
|
Arabako eta Gipuzkoako TFAOen 129 artikuluak eta Bizkaiko TFAOren 128 artikuluak ezarritakoaren arabera, balio egiaztatua Administrazioaren peritu baten irizpenaren bidez zehaztu ez bada,
|
haren
peritu batek egin du balioespena. Izapide hori burutu eta gero, hala denean, interesdunak peritu baten balioespena ekarri behar du peritu tasazio kontrajarriko prozedurara, eskubide edo ondasunaren izaerara egokituta.
|
|
|
Aurrekoaz gain, Gipuzkoan jaso denez, ebazpen judizialak edo ekonomiko administratiboak egiaztapen jarduketak atzera eragiteko agintzen badu, jarduketak amaitu behar dira une
|
hartan
bederatzi hilabeteko epea osatzeko falta den epean, edo hiru hilabeteetan, halako epea laburragoa bada (TFAOren 133 artikulua).
|
|
|
Egiaztapeneta ikerketa prozeduraren jarduketak amaitutzat joko dira, tributuen Ikuskaritzaren iritziz, eman beharreko administrazio egintzak oinarritzeko behar diren datuak eta frogak lortu direnean, betebeharpekoaren tributu egoera ontzat emateko edo
|
hura
Zuzenbidearen arabera erregularizatzeko proposatzeko.
|
|
|
Europako arauketak aginduta, preskripzioaren erregela bereziak sartu dira TFAOen 259 artikuluan (eta TLOren 262 artikuluan). Nabarmendu behar da hamar urteko epean preskribatuko dela berreskuratze erabakia soilik betearaztearen ondoriozko tributu zorra zehaztu eta
|
haren
ordainketa eskatzeko Tributu administrazioak duen ahala; beraz, ezin dira preskripzio epe orokorrak aplikatu berreskuratze erabakia dela-eta soilik sortutako tributu zorraren gainean. Era berean, nabarmendu behar da Bizkaian ez dela aplikatzekoa izango Tributu administrazioak kasuan kasuko likidazioaren bidez tributu zorra zehazteko ahalaren iraungitzea.
|
|
|
Arrazoi hauek direla-eta geldiaraziko da preskripzio epea: a) Estatu laguntzari lotuta Europako Batzordeak edo
|
haren
eskariz Tributu administrazioak eginiko edozein jarduketagatik. b) Tributu administrazioaren edozein jarduketagatik, baldin eta tributu betebeharpekoak modu formalean horren berri jaso badu, eta helburua hauetarikoa bada: berreskuratze erabakiak ukitutako elementuen ondoriozko tributu zorra aitortu, erregularizatu, egiaztatu, ikuskatu, segurtatu eta likidatzea, edo berau ordaintzea. c) Tributu zorra likidatu edo ordaintzeko, tributu betebeharpekoak modu sinesgarrian eginiko edozein jarduketagatik, edo errekurtso egokiak jartzeagatik.
|
|
|
Epai horretan Hiri Lurreko Lurzoruen Balio Gehikuntzaren gaineko Zergaren zerga oinarria zehazteko metodoa Konstituzioaren aurkakoa zela adierazi zuen, baina epaiaren ondorioak mugatu zituen. Behin behineko likidazioak berrikusi ahal izateko, aurkaratuta egon behar ziren, edota autolikidazioen zuzenketa eskatuta egon behar zen, Epaia eman zen egunerako (ez ordea, Epaia argitaratu zen egunerako). beren beregi zehaztu behar da lege zaharra aplikatuko zaiela
|
hura
indarrean zegoen bitartean sortutako egoerei. Adibiderik garbiena zenbait onura fiskaletan dakusagu:
|
|
|
Dena den, hirugarren batek zuen eginbeharra ez betetzeagatik tributu zama inori eratxikitzen zaionean, ordaintzen den kopuruak tributu izaera du. Esaterako, ez egoiliar batek Espainian duen ordezkaria
|
haren
erantzule solidario bihurtzen da, ez egoiliarrak Espainian lorturiko errenten aitorpena egiten ez duenean. e) Tributuaren funtsezko helburua gastu publikoaren finantzaketa da, tributuaren bitartez beste helburu publiko batzuk bete daitezkeen arren, hala nola, Konstituzioaren printzipio eta xedeak betetzea edota ekonomia politikaren tresna izatea: enplegua sortzea, lurralde baten garapen ekonomikoa sustatzea, zenbait jarduera bultzatzea
|
|
|
Sozietate egoitza esangura materialean ulertu behar dugu, eta ez esangura formalean, hau da, estatutuetan aipatzen den egoitza. Legeak egoitza fiskala ezarri nahi du sozietatearen benetako kudeaketa eta
|
haren
negozioen zuzendaritza dagoen lekuan. Sozietate egoitza eta kudeaketaren eta zuzendaritzaren lekua ez badira gauzatzen leku berean, legeak nahiago du bigarrena.
|
|
|
Tributu zorraren ordainketa egin dezake, bai betebeharpekoak berak, baita hirugarren batek ere
|
haren
izenean. Zernahi gisaz, ordainketa hirugarrenak egin arren, horrek ezin egikari dezake betebeharpekoari dagokion eskubiderik; haatik, ordaintzeko egintzak hirugarrenarentzat erakarri dituen eskubideak bakarrik egikaritu ahal izango ditu.
|
|
|
Halaber, bazter utzi da ordainarazpen parafiskalek tributuen izaera dutela eta, arau berezirik ez badago, Tributuen Foru Arau Orokorrak arautuko dituela. Termino horren ordez, alabaina, TLOk nahiz TFAOek (1 Xedapen gehigarrian) 2018tik aurrera, izaera publikoko ondare prestazio ez tributarioak arautu dituzte
|
haren lekuan
. Tributuzko prestazioak bezala, bi biok izaera hertsagarria dute.
|
|
|
Dena dela, 1700 urtean hil egin zen azken errege Austriarra, Karlos II.a, ordura arte Espainian antolamendu juridiko batzuk aplikatzen zirela. Bere oinordekoak, lehen Borboiak (Felipe V.ak) politika hori aldatu eta Estatu bateratua sortu nahi izan zuen, sasoi
|
hartako
Frantziako jarrera
|
|
|
Finantzen arloan, egungo Ekonomia Ituna ez da 1878ko Itunaren bezalakoa Kupoari begira. Itun
|
hartan
kupoa zehazten zen Ogasun Ministerioak Euskadin bil zezakeen kopuru potentzialaren arabera. Kontrara, 1981ekoan (eta gerokoetan) ekarpena zehaztuko da Estatuak autonomia erkidegoan dituen gastuen kopurua aintzat hartuta.
|
|
|
Gatazka horiek ere nabarmen geratu ziren 1981eko Ekonomia Ituna berriztatzean, bere indarraldia 2001eko abenduaren 31n amaitzen baitzen. Une
|
hartan
, Estatuko eta Eusko Jaurlaritzako Administrazioen arteko harremanak ez ziren onak eta Estatuak, aldebakarrez, Ituna luzatzea erabaki zuen, legez kontrako luzapena, alegia. Negoziazioak 2002ko martxoan amaitu zirenean egungo legea onetsi zen:
|
|
|
Egoera hori larriagotu zen errekurtsogileek Europar Batasunaren barruan Ekonomia Itunaren bateragarritasuna" kolokan" jarri zutenean. Garai
|
hartan
, egia da Europar Batasunaren ikuspegitik zuzeneko zergen arteko harmonizazio fiskala bultzatu nahian, arrakasta handirik gabe, ez zen aitortzen estatu kideena ez zen tributu sistemarik. Testuinguru horretan, hagitz garrantzitsua suertatu zen 2004ko abenduaren 9ko Auzitegi Gorenaren Epaia; bertan zeharka adierazi zuenez, Sozietateen gaineko Zergaren foru arauak Europako Tratatuen aurkakoak ziren, Estatu laguntzak zirelakoan ez baitzitzaizkion Europako Batzordeari aurretiaz jakinarazi.
|
|
|
Ekonomia Itunaren 21 artikuluak ezarri duenez, Ez egoiliarren Errentaren gaineko Zerga tributu itundua da eta Estatuak une bakoitzean ezarrita dituen funtsezko eta formazko arau berberak erabiliko dira
|
hura
arautzeko. Hala ere, Euskadin dauden establezimendu iraunkorrei begira hiru Lurralde Historikoek araugintza ahalmenak dituzte, eta Sozietateen gaineko Zergaren inguruan 14 eta 15 artikuluetan arau aplikagarriari eta zerga ordainarazteko Administrazio eskudunari buruz ezarritakoa aplikatuko da.
|
|
|
Balio Erantsiaren gaineko Zerga tributu itundua da eta Estatuak une bakoitzean ezarrita dituen funtsezko eta formazko arau berberak erabiliko dira
|
hura
arautzeko. Lurralde historikoetako erakunde eskudunek, hala ere, aitorpeneta sarrera ereduak onesteko eta likidazio aldi bakoitzeko ordainketa epeak zehazteko gaitasuna izango dute.
|
|
|
Sartu ere, 2002ko Itunak aldaketa handiak sartu zituen bi horiek zehazteko eta lurralde erkideko Legearekin koordinatu zen. Garai
|
hartan
, abenduaren 27ko 21/ 2001 Legea, Autonomia Estatutudun Hirien eta Lurralde Erkideko Autonomia erkidegoen Finantzaketa sistema berriaren Neurri Fiskal eta Administratiboak arautu zituena indarrean zegoen (egun abenduaren 18ko 22/ 2009 Legeak indargabetuta, baina lege horretan diraute halako irizpideak).
|
|
|
Egoiliarra izatea zehazteko jarraikako erregela horien osagarri, Ekonomia Itunak artikuluaren hirugarren puntuan beste erregela bat sartu du: pertsona fisikoa Espainiako egoiliarra dela uste da baldin eta ezkontidearekin legez banandu gabe badago eta ezkontidea eta
|
haren mende
dauden adingabeko seme alabak Euskadiko ohiko egoiliarrak badira, pertsona fisiko hori ere Euskadiko ohiko egoiliarra dela joko da (azaroaren 28ko 35/ 2006 Legearen 9.1 artikulua lurralde erkideko Errentaren gaineko Zergaren Legea).
|
|
|
Baldin eta, Europako erregelamenduak ekarritako betebeharren ondorioz, ehuneko 60 ez beste zor muga bat egongo balitz, Administrazio Zentralaren, autonomia erkidegoen eta toki erakundeen arteko banaketak aurretik azaldutako proportzio berak izango ditu. Autonomiaerkidego bakoitzaren zor publikoaren muga ez da
|
haren
eskualdeko barne produktu gordinaren ehuneko 13koa baino handiagoa izango".
|
|
|
Horrenbestez, lotura puntua zergaduna ohiko egoiliarra izatea da. Familia unitate bereko zergadunak ohiko egoiliarrak lurralde desberdinetan baldin badira eta tributuak batera ordaintzea erabakitzen badute, oinarri likidagarri handiena duen kidea nongo egoiliar izan eta lurralde
|
hartako
Administrazioak izango du eskumena; oinarri likidagarria kasuan kasuko lurraldeko arauei jarraituz kalkulatuko da (Itunaren 6 artikuluko bigarren puntua).
|
|
|
(c) Enpresaburuari kalte ordainak eman dizkio ez betetzeen ondorioz,
|
hark
kalteak dituenean:
|
|
|
Beraren helburua da bermatzea lan ingurua eta langileak gauzatzen dituen jarduerak bat datozela. Hori dela eta, zainduko du langileari agindutako zereginak ez izatea gehiegi,
|
haren
ahalmenaren gainetik daudenak alegia, eta saihestuko ditu langileak osasunean izan ditzaketen lesio edo kalteak (iraunkorrak nahiz aldi baterakoak, epe laburrera nahiz epe luzera).
|
|
|
(a) Abokatuak bulegoaren titularra informatzeko betebeharra du (baita berak, zilegi den arrazoi batean oinarrituta, kontratua alde bakarrez azkentzen duenean ere),
|
hark
emandako kasuen egoeraz. Halaber, haren eskura jarri ditu kasuan kasuko agiri guztiak.
|
|
|
(a) Abokatuak bulegoaren titularra informatzeko betebeharra du (baita berak, zilegi den arrazoi batean oinarrituta, kontratua alde bakarrez azkentzen duenean ere), hark emandako kasuen egoeraz. Halaber,
|
haren
eskura jarri ditu kasuan kasuko agiri guztiak. Betebehar horren xedea da bezeroei kalterik ez egitea.
|
|
|
Behin behineko kontratua eta bitarteko kontratua izan ondoren, lan zerbitzuak emateari utzi zion, likidazioeta kito agiriak sinatu zituela. Alabaina, berehala BUEN MENU S.L. enpresarentzat lan egiten hasi zen, iraupen mugagabeko kontratazioa sustatzeko kontratu batekin, hain justu ere,
|
haren
jabetzapeko jatetxe batean zerbitzari gisa.
|
|
|
LELTBren 10.3 artikuluaren arabera, idatziz itundutakoari jarraituz, langilea bere lana egiteko, laguntzaile edo sorosle batekin elkartu bada,
|
haren
enpresaburua laguntzaile edo soroslearen enpresaburu ere izango da.
|
|
|
(c) Larderia: larderia bada izan, kontratugileetako bati beldur zentzuzko eta oinarriduna eragiten zaionean, kontratugile horrek berak edo
|
haren
ondasunek nahiz beraren ezkontideak, ondorengoek edo aurrekoek eurek nahiz haien ondasunek hur hurreko kalte larria jasango dutelako.
|
|
|
Hitzarmen kolektiboa indarrean dagoen bitartean, legitimazio betekizunak gauzatzen dituzten subjektuek
|
hura
berrikustea negoziatu ahal izango dute.
|
|
|
Alokairuko langileen egoerari justiziaren araberako tratamendua emateko osagabea zen arauketa horrez gain, 1881eko Prozedura Zibilaren Legean jasotako prozedurak ere ez zetozen bat errealitate berriarekin. Hori berori ondorioztatzen da, garai
|
hartan
alokairuko langileen inguruan izandako auzi batzuetako ebazpenak kontuan hartzen badira (ARUFE Varela): (a) langileen alokairuak, euren mantenuaren oinarri izan arren, oso osoan enbarga zitezkeen, enpresaburuak hala eskatuz gero (1890eko ekainaren 19ko AGE, 1 Sala); (b) enpresaburua ez zen erantzule bere langileek jasandako lan istripuengatik, salbu eta azken horiek frogatzen zutenean enpresaburuaren errua edo arduragabekeria (1897ko martxoaren 2ko eta 10eko AGren epaiak, eta 1898ko martxoaren 18ko eta apirilaren 30eko AGren epaiak, 1 Sala); (c) enpresaburuek askatasunez kalera zitzaketen euren zerbitzupeko langileak, hilabete lehenago horren inguruko abisua emanez edo hilabeteko alokairuak ordainduz (1913ko urtarrilaren 30eko AGE, 1 Sala).
|
|
|
Lehendabizi, 1919ko urriaren 15eko Errege Dekretuaren bidez, itsasoko istripuen aurkako gizarte asegurua antolatu zen. Hartara, gizarte aseguru horrek aurrea hartu zion 1919ko martxoaren 11ko Errege Dekretuak langileen erretiroaren inguruan araututako gizarte aseguruari; izan ere, azken hori ez zen indarrean jarri harik eta 1921eko urriaren 21eko Errege Dekretua,
|
hura
garatzekoa, onetsi arte.
|
|
|
Jardunbidean izan zen gaur egungo Auzitegi Nagusiek ordeztu zutenera arte, demokrazia berrezartzean estatuak izandako deszentralizazioaren ondorioz. Era berean, Auzitegi Goreneko Bosgarren Salari eutsi zitzaion (geroago Seigarren Sala bihurtu zena, eta, gaur egun, Laugarren Sala dena), jurisdikzioan horren nagusitasuna bermatuz LAZren gainetik, garai
|
hartako
lege intereserako errekurtsoaren bidez.
|
|
|
Eta lan zuzenbidearen oinarriari estu lotuta daude lan zuzenbidearen eginkizunak, azken horiei esker gauza daitekeelako
|
hura
.
|
|
|
Hain justu ere, ugazabak actio conducti delakoa zuen, hau da, langileari zerbitzuak arretaz eta jasotako aginduen arabera ematea galdatzeko akzioa. Langileak, ordea, bazuen actio locati delakoa, gauzatutako lanaren truke ugazabarekin zein ordainsari itundu eta ordainsariok
|
hari
galdatzeko.
|
|
|
oro har, beraren jardunbidea bat dator gaur egungo obra betearazteko kontratu zibilarekin; erakunde horren bidez pertsona batek (locator) hirugarren batekin (conductor) obra bat kontratatzen zuen (errentan hartzen zuen) ordainsari batzuen truke (merces). Locator delakoak materialak eman behar zizkion conductor delakoari, baina
|
hark
azken honen gainean zuen agintea mugatzen zen irizpideak ematera, lortu beharreko emaitzari begira, bai eta obra egiteko ezarritako epea betetzea galdatzera era. Beste hitz batzuekin esanda, conductor delakoak autonomia zuen obra betearazteko.
|
|
|
erakunde horren bidez, pertsona batek (mandatariak) bere gain hartzen zuen enkarguren bat dohainik egiteko betebeharra beste pertsona baten (mandatugilearen) mesedetan. Denborarekin, hasieran irabazteko asmorik ez zuen erakunde horrek berarekin ekarri zuen, arrazoi moralak zirela eta, mandatugileak mandatariari zenbateko jakin bat ordaintzeko betebeharra, azken horrek
|
haren
negozioak kudeatzeagatik.
|
|
|
O C ocatio conductio liberti: egoera horren bidez jabe izandakoak errentan ematen zizkien euren libertoen zerbitzuak beste batzuei,
|
hark
hala askatze egintzan.
|
|
|
★ Pertsona askeen lana modu desberdinen bidez gauzatzen zen garai
|
hartan
. Duda mudarik gabe, Justinianoren Digeston jasotako zuzenbide erromatarra da horren adibide (VI. mendea).
|
|
|
Printzipio hau aurrekoari lotzen zaio; izan ere, langileentzako lan baldintza mesedegarriagoak ezartzen dituen araua aplikatuko da beti. Hartara, arestian esandakoaren ildotik, beheragoko arauak goragokoaren edukia hobetzen duenean
|
hark
lehentasuna izango du.
|
|
|
Egia da, toki autonomia hori ez zela benetakoa, ordezkaritza demokratikorik gabe sortutakoa baitzen, baina printzipioz auto antolakuntzan eta udalaren jarduera naturalean egituratu zen udala. Deszentralizazio prozesua hasi zen garai
|
hartan
.
|
|
|
Ballesteros FERNANDEZek toki autonomiaren erakunde bermearen dimentsio hirukoitza ondo laburtzen du: a) Erakundea babestea,
|
haren
edukia edo funtsezko muina itxuraldatzeko edozein saioren aurrean. b) Babesaren dentsitatea, haren funtsezko muinaren muga gainditzeko ezintasuna dakarrena.
|
|
|
Ballesteros FERNANDEZek toki autonomiaren erakunde bermearen dimentsio hirukoitza ondo laburtzen du: a) Erakundea babestea, haren edukia edo funtsezko muina itxuraldatzeko edozein saioren aurrean. b) Babesaren dentsitatea,
|
haren
funtsezko muinaren muga gainditzeko ezintasuna dakarrena.
|
|
|
XIX. mendeko hasieran Frantziako Iraultzaren ideiak eta Napoleonen administrazio sistema sartzen dira. Garai
|
hartan
Estatuan bi ideia kontrajarriak ezarri ziren: batzuen ustetan, sortu behar zen erregimen berria aurreko erreformak kontuan harturik egin behar zen; eta beste batzuen ustetan, erregimen berria ezartzeko aurrekoarekin apurtu behar zen.
|
|
|
...raztea behin eta berriz errepikatzen den jurisprudentzia batek —hala nola 1986ko urriaren 13ko epaiak, 1988ko urtarrilaren 26ko epaiak eta abar—, Lurzoruari buruzko Legearen 32 artikulu zaharra eta egungo testu bateginaren 41 artikulua aplikatuz, agerian uzten duela planak behin betiko onesteko erabakia ez dela tokiko erabakia babesteko egintza soila, hau da, ez dela conditio iuris hutsa
|
haren
eraginkortasunerako, baizik eta Planak egiteko prozedura amaitzen duen ebazpen sustantiboa;(...) Behin betiko onespen egintzaren kontzepzio hori testu bateginaren 41.2 eta 3 artikuluak berariaz jasotzean islatzen da, bai eta haren erregelamendu bidezko garapenean ere, Plangintzako Erregelamenduaren 132 artikuluan —bere garaian, 1956ko Lurzoruari buruzko Legearen 32 artikuluan—; izan ere... Azken baieztapen hori argi dago, Konstituzioaren 137 eta 140 artikuluetan aldarrikatutako udal autonomiaren printzipioaren eskakizunen argitan ordenamendu juridiko osoaren Konstituzioaren araberako interpretazioaren printzipioa, Boterearen Lege Organikoaren 5.1 artikulua".
|
|
|
...n 41 artikulua aplikatuz, agerian uzten duela planak behin betiko onesteko erabakia ez dela tokiko erabakia babesteko egintza soila, hau da, ez dela conditio iuris hutsa haren eraginkortasunerako, baizik eta Planak egiteko prozedura amaitzen duen ebazpen sustantiboa;(...) Behin betiko onespen egintzaren kontzepzio hori testu bateginaren 41.2 eta 3 artikuluak berariaz jasotzean islatzen da, bai eta
|
haren
erregelamendu bidezko garapenean ere, Plangintzako Erregelamenduaren 132 artikuluan —bere garaian, 1956ko Lurzoruari buruzko Legearen 32 artikuluan—; izan ere, onespen hori Planaren ‘alderdi guztietan’ egindako azterketaren emaitza da, bai arautuak, bai diskrezionalak, bai aukerakoak. Azken baieztapen hori argi dago, Konstituzioaren 137 eta 140 artikuluetan aldarrikatutako udal autonomiaren printzipioaren eskakizunen argitan ordenamendu juridiko osoaren Konstituzioaren araberako interpretazioaren printzipioa, Boterearen Lege Organikoaren 5.1 artikulua".
|
|
|
" Horrela, Udal Estatutua testuinguru horretan agertzen da, eta erantzun formala ematen die mugimendu horiei, toki erakundeen autonomia baieztatzen baitu. Baina diktadura erregimen politiko batean murgilduta, eta botereak sendotzeko une unibertsal batean, ezin izan zituen —ezta legearen letran ere— eskualde ideiaren defendatzaileak eratu; eta
|
hura
praktikan jartzean, porrot egin zuen eraikin autonomiko osoaren oinarrizko elementuan: tokiko botereen ordezkagarritasunean" 205.
|
|
|
Aipatutako artikulu horretan udalek zaintzarako egoeran" jausteko" arriskua zuten. ...taren eraginkortasuna ziurtatu gabe, baliabide egoki eta nahikoen bidez, hurrengo hiru urteetan. Udalerriak diru sarreren aurrekontuaren %5 gainditzen ez zuen obligazioa betetzera edo zorra ordaintzera behin betiko kondenatu zutenetik urtebete baino gehiago igaro zenean (edo bi urte baino gehiago igaro zirenean zenbateko hori gaindituz gero), ordaindu gabe eta hartzekodunarekin edo aseguratuarekin
|
hura
betetzeko modu positiboa hitzartu gabe.
|
|
|
Toki araubidearen izaera politikoak aldaketarako joera hartzen zuen bitartean, ezin dezakegu gauza bera esan toki ogasunen arauketari buruz. Ogasun Ordezkariak oraindik aurrekontu jarduera kontrolatu behar zuen, kreditu eragiketak baimendu behar zituen, etab Hori guztia, garai
|
hartan
indarrean zegoen toki araubidearen ezaugarri zen gobernuaren interbentzionismo ildoarekin bat etorriz.
|
|
|
Dominguez MARTiNEZek eta Lopez Jimenezek krisiaren ondorioak ikusirik honakoa adierazi zuten: " Egia da aurrekontu desoreka gordin agertzen dela orduan, baina
|
haren
sustraiak aurretik ere bazeuden, ezohiko abagune batean ezkutatuta, ezohiko zerga sarrerak sortzen dituena eta aurrekontu irudipen sendoa eragiten duena. Aipatutako defizitaren zati batek izaera ziklikoa zuen, egoera txarraren ondorioz (diru bilketaren beherakada, gizarte prestazioen igoera), baina gehiena (bi heren inguru) egiturazkoa zen, hau da, ez zen automatikoki desagertuko krisia gainditzean" 222.
|
|
|
Kasu honetan, El Prateko Udalak 1976ko Lurzoruari buruzko Legearen 180.2 artikuluaren bidez egin zitzaion eskaerari erantzun zion, hitzez hitz, eta, beraz, ez zuen inbaditu inoren eskumenik, eta ez zen gainditu bereak erabiltzean. Hori dela eta, txostenaren edukia alde batera utzita, kontrol dorre berriaren proiektua hirigintza antolamenduarekin bat ez datorrela esatea zuzena den ala ez kontuan hartuta, prozedura espezifikoa eta nahitaez jarraitu beharrekoa ez zen aipatutako akordioaren aurkaratzea, baizik eta Lurzoruari buruzko Legearen 180.2 artikuluan bertan ezarritakoa, hau da, Ministroen Kontseiluak baloratzea
|
hura
gauzatzea komeni ote zen. Udalaren erabakiaren aurka, bere izaeragatik beragatik, ezin da funtsari buruzko errekurtsorik jarri, eta, horregatik, ezin zen errekurtsorik jarri Toki Araubidearen Oinarriak Arautzen dituen Legearen 66 artikuluaren bidetik" 275.
|
|
|
Aurrekontua TOLTBren 162 artikuluaren arabera honako hau da: " Toki erakundeak eta
|
haren
oranismo autonomoek gehienez ere aitor ditzaketen betebeharren eta dagokion ekitaldian likidatzea aurreikusten duten eskubideen adierazpen zifratua, bateratua eta sistematikoa, bai eta merkataritza sozietateen diru sarreren eta gastuen aurreikuspenak ere baldin eta horien sozietate kapital osoa toki erakundeari badagokio". Definizio honetatik zuzeneko ondorio bat atera daiteke:
|
|
|
Kontu orokorra itxiera dokumentu bat da240; erakundearen beraren kontuak,
|
haren mendeko
organismo autonomoenak eta oso osorik toki erakundearen jabetzakoa den kapitaleko merkataritza sozietateenak osatzen dute. Azken horiek merkataritzako erregelamenduan ezarritakoaren arabera aurkeztu behar dituzte kontuak.
|
|
|
Gai honen inguruan ere bat egiten da Ekonomia Itunaren garapenaren inguruan Larrazabal BASAÑEzk eta Perez de Las HERASek egindako proposamenarekin: " Gure ustez, Itunaren II. kapitulua aldatu behar da, bere finantza zatia Kupoaz harago garatzeko, adibidez, Konstituzioaren erregulazio berrian eta
|
hura
garatzen duen 2/ 2012 Lege Organikoan jasotako aurrekontu egonkortasunari eta finantza jasangarritasunari dagokienez, eta, horrela, EAEko eta bertako lurralde historikoetako errealitate berezira egokitzeko".
|
|
|
" Aspaldidanik defendatzen ari gara Kontzertu Ekonomikoa ez dela Euskadik Estatuarekin dituen harremanak arautzeko tresna bat bakarrik zerga arloan, baita finantza arloan ere. Egia da, orain arte, eta adierazpena onartzen bazaigu, Itunaren" tributu zatia" argi eta garbi nagusitzen dela
|
haren
" finantza zatiaren" gainean (batez ere Kupoan zentratuta), eta, beraz, ohikoa dela Itunak izaera finantzarioa duela eta soilik tributu izaera onartzen duela ukatzen duenik egotea, nahiz eta Itunaren Legeak hitzez hitz dioena, zeinaren II. kapituluak" finantza harremanen eta Euskal Herriaren printzipioen artean" izenburua baitu. Bada, aukera ona da hori Euskal Ekonomia Itunaren alderdi finantzarioa indartzeko, lege arautzailea aldatuz, aurrekontu egonkortasunaren Europako, eta hurrengoak.
|
|
|
Foru arauek xedapen berdina ezartzen dute: " Behin betiko onetsitako aurrekontu orokorraren kopia bidaliko zaio Foru Aldundiari, eta
|
hark
bidaliko die administrazio eskudunei" 631 Arabako, Bizkaiako eta Gipuzkoako lurralde historikoetako foru arauek toki erakundeei zuzeneko betebehara ezartzen die: aurrkeontuaren kopia Foru Aldundiari bidali.
|
|
|
Beraz, espediente osoak bidali dira, eta espediente bezala ulertuko da AJAren 164 artikuluak dioena (2574/ 1986 Errege Dekretua), hau da: " Espediente bat da administrazio ebazpenaren aurrekari eta oinarri gisa balio duten dokumentu eta jarduketen multzo ordenatua, bai eta
|
hura
betearazteko eginbideak ere. 2 Espedienteak osatzeko, agiri, froga, irizpen, dekretu, erabaki, jakinarazpen eta gainerako eginbide guztiak erantsiko dira hurrenez hurren, eta izapidetzeaz arduratzen diren funtzionarioek sinatu eta foliatuko dituzte haien orri erabilgarriak" 482 Kontuan izan behar dugu komunikazioaren helburua dela administrazio ebazpenaren erabakia antolamendu juridikoarekin bat datorren ala ez zehaztea.
|
|
|
Gainera, TAOLren 65.3 artikuluaren arabera, autonomia erkidegokoak, egintza edo erabakia aurkaratu ahal izango du administrazioarekiko auzien jurisdikzioan, jurisdikzio hori arautzen duen legean izaera horretako errekurtsoa jartzeko adierazitako epearen barruan, toki erakundeari zuzendutako errekerimendua amaitzen den egunaren biharamunetik zenbatzen hasita, edo errekerimenduari uko eginez
|
haren
komunikazioa jasotzen den egunaren biharamunetik kontatzen hasita. Zuzenean ere autonomia erkidegoak epaileen aurrean aurkaratu ahal izango du ebazpena.
|
|
|
Ikuspuntu horretatik Dominguez MARTiNEZek eta Lopez JiMENEZek honakoa diote: " Hau da, Konstituzioaren erreforma hau, ikuspuntu objektibo batetik, ez da beharraren ondorio, eta horrek luzaroan justifikatuko luke, baizik eta Europar Batasunaren Funtzionamenduari buruzko Tratatuan (6/ 1957 Legea) eta
|
hura
garatzen duen zuzenbide eratorrian duela urte batzuetatik araututa dagoena arautzea komeni delako, hurrenez hurren".
|
|
|
LOEPSFen 12 artikuluko gastu arauak ezarritako gastu muga ez gainditzea. Zor bizia: Aurrekontu kitatzeak bermatu behar du
|
haren
exekuziotik ez dela gehiegizko zor publikoaren bolumena eratorri. Gainera, ordaintzeko batez besteko epeak ezin du gainditu berankortasun erregelamenduan ezarritako gehieneko epea.
|
|
|
LOSADA MUÑOZek adierazten duenez, toki erakundeentzat ziklo ekonomikoaren garrantzia galdu egiten da eta aurrekontu oreka teorikoan ezartzen da helburua, hau da, BPGren %0an: " Nahiz eta, aipatu den bezala, aurrekontu egonkortasunaren helburua maila indibidualean eskatzen den Administrazioaren maila bakoitzerako,
|
haren
diseinua ez da berdina guztientzat, eta toki administrazioaren esparruan malgutasun txikiagoarekin definitzen da aurrekontu egonkortasunaren helburua aurrekontu orekaren helburuarekin identifikatzea eta ziklo ekonomikoaren bilakaeraren helburutik askatatzea" 501 Muina bera aurrekontu oreka kontzeptuan datza. Autore berdinak aurrekontu orekaren modu honetara definitzen du:
|
|
|
Modu honetan, betebehar hori ganoraz gauzatu ahal izateko, beste Administrazio publiko guztiek (AEFJLOren 2 artikuluko erakunde publikoek) honako betebeharra edukiko dute: Administrazio publiko eta Ogasun Ministerioak eskuragarri jarri behar duen informazio
|
hura
ematea. Estatuari dagokion betebeharra behar bezala gauzatu ahal izateko, beste Administrazio guztien gainean beste betebeharra sortzen da:
|
|
|
Grajal Caballerori jarraituz, HAP/ 2105/ 2012 eta gero hori aldatu zuen HAP/ 2082/ 2014 Aginduek" Informazioa emateko AEFJLOn ezarritako betebeharrak garatzen dituzte, eta gardentasun printzipioa aplikatzea dute helburu,
|
haren
ustez ezinbesteko tresna baita aurrekontu egonkortasuneko helburuen eta Europako gainerako betebehar fiskalen betetze mailaren jarraipen eraginkorragoa egiteko" 518.
|
|
|
• Hiruhilabetero toki erakundeek honako informazioa bidali dute (HAP/ 2105/ 2012 Aginduaren 16 art.): Egikaritzen ari diren aurrekontuak eguneratzea, dagoeneko izapidetutako eta/ edo urtea amaitu arte izapidetzea aurreikusita dauden aurrekontu aldaketak sartuta, bai eta Enpresen Kontabilitate Plan Orokorrari edo
|
haren
egokitzapen sektorialei eta egoera osagarriei lotutako erakundeen diru sarreren eta gastuen aurreikuspenak ere. Hirugarrenekiko betebeharrak, mugaeguneratuak, likidoak, galdagarriak, aurrekontuari egotzi gabeak. Aurrekontuko diru sarreren eta gastuen ondoriozko saldoa eta finantzatzeko gaitasuna edo beharra lotzea ahalbidetzen duen informazioa, Kontuen Europako Sistemaren arauen arabera kalkulatu...
|
|
|
...astu araua eta zorraren muga betetzeari buruzko esku hartzearen txostena eguneratzea. Hiruhileko bakoitzaren amaieran metatutako aurrekontuaren, aurrekontuaren diru sarreren eta gastuen eta horien egoera osagarrien exekuzio egoeraren laburpena, uneko ekitaldian eta itxitako ekitaldietan bildutako eskubideak eta aurreikuspenekiko desbideratzeak adierazita. Enpresen Kontabilitate Plan Orokorrari edo
|
haren
sektore egokitza penei lotutako erakundeen diru sarreren eta gastuen exekuzio egoerak, aldi berean. Urte anitzeko gastuen konpromisoen egoera eta inbertsioen eranskinaren gauzatzea eta finantzaketa. Hiru hilean behin batez besteko ordainketa epearen txostena bidali behar da, uztailaren 5eko 15/ 2010 Legea, merkataritza eragiketetan berankortasunaren aurka borrokatzeko neurriak ezartzen dituen abe...
|
|
|
AEFJLOren 18 artikuluak adierazten duenari jarraituz, Administrazio publikoek datuen jarraipena egingo dute eta 19 artikuluan informazioaren ondoriozko lehenengo kontrol neurria ezartzen du: " 1 Aurrekontu egonkortasunaren helburua, zor publikoaren helburua edo autonomia erkidegoen edo toki korporazioen gastu araua ez betetzeko arriskua ikusten bada, Gobernuak, Ogasuneko eta Administrazio Publikoetako ministroaren proposamenez, ohartarazpen arrazoitua egingo dio administrazio arduradunari,
|
hari
entzun ondoren. Behin ohartarazpena eginda, Gobernuak horren berri emango die Zerga eta Finantza Politikako Kontseiluari (autonomia erkidegoa bada) eta Toki Administrazioko Batzorde Nazionalari (toki korporazioa bada).
|
|
|
" Neurri hori AEFJLOren 20 artikuluan jaso da, eta, Estatuko zergak lagatzeko ereduan sartutako toki erakundeak soilik aipatzen dituen arren, toki erakunde guztiei aplikatu ahal izango litzaieke gardentasun printzipioa edo betebehar horiek betetzen ez badituzte. Argitu behar da eredu
|
hartan
sartutako toki erakundeei soilik aplikatzen zaiela neurria aurrekontu egonkortasunaren edo zor publikoaren helburua betetzen ez den kasuetan" 524.
|
|
|
...ntasunari, Informazio Publikoa eskuratzeko Sarrerari eta Gobernu Onari buruzko abenduaren 9ko 19/ 2013 Legearekin lotzen ditu eta honako neurriak hartzeko betebeharren katalogoa ezartzen du525: Hornidura horretara behartuta daudenek ordezkagarritasun pertsonala eska dezakete. Nahitaezkoa da errekerimendua bidaltzea, ez betetzea zuzentzeko, gehienez ere hamabost egun naturaleko epean. Errekerimendu
|
hura
betetzen ez bada, ez betetzeak argitaratu dira, eta toki erakunde ez betetzaileek formalizatu nahi dituzten epe luzeko zorpetze eragiketa guztiak baimendu dira. Gainera, errekerimendua egin ondoren, 19/ 2013 Legearen 28 eta 30 artikuluetan ezarritako arau hauste oso larriei aplikatu beharreko zehapen prozedura hasiko da.
|
|
|
" Andaluziako Autonomia Erkidegoari esleitutako" finantza zaintza" k (60.3 AndAE) ez du babesten toki erakundeen jarduera ekonomiko finantzarioa arautzea, baizik eta erregulazio hori betearaztea edo aplikatzea, adibidez, baimenen, ikuskapenen edo fiskalizazio egintzen bidez. Konstituzio Auzitegiaren 179/ 1985 Epaiak, abenduaren 19koak, 1 OJ, adierazi zuen toki ogasunak onbideratzeko eta arautzeko premiazko neurriei buruzko abenduaren 21eko 24/ 1983 Legeak urratu egiten zituela autonomia erkidego baten estatutu eskumenak, ez toki erakundeen gaineko finantza ikuskapenak izan behar zituen alderdiak arautzeagatik, baizik eta zeregin hori Estatuko organo bati agintzeagatik. Horregatik beragatik, nahiz eta Estatuari dagokion toki erakundeek Estatuko tributuetan duten partaidetza banatzeko irizpideak arautzea (Espainiako Konstituzioaren 149.1.14 art.),
|
haren
aplikazioa (kopuruak zehaztuz eta banaketa benetan eginez) autonomia erkidegoen zeregin betearazlea da (guztien izenean, 171/ 1996 KAE, urriaren 30ekoa, 5 OJ)" 542.
|
|
|
Logikoa dirudi pentsatzea probintzietako diputazioek kostu txikiagoa lortzeko modua dela enpresa pribatuetan kanpora ateratzea, kontratu bidez, zerbitzu publiko horiek ematea. ...Beraz, nabarmen mugatuko litzateke udalerriek beren zerbitzu publikoak zuzenean kudeatzeko izango luketen tartea, eta, aldi berean, ekimen pribatuak lizitazio publiko baten bidez prestazioa bere gain hartzeko aukera zabaltzen zen" 543 Hori horrela, zerbitzuen kostu eragingarria murrizteko beharra ikusiz gero Diputazioek egin beharreko zerbitzuen koordinazioa Ministerioaren eskuetan uzten zen,
|
hark
hartu behar zuen erabakia.
|
|
|
Kontrol sistema ez da Konstituzioak adierazitakoekin agortzen; aitzitik, autonomia estatutuak eta lege organikoak defini ditzaketenekin osatu behar da. Hezkuntzako goi ikuskapena, lege organikoan aurreikusia, aipatutako bigarren afektazioan kontrol prozedura zilegi gisa har daiteke —baldin eta
|
haren
erregelamendu erregulazioak konfigurazio organiko hori gainditzen ez badu— (7 OJ). EKren 27 eta 149.1.1 eta 30 artikuluetatik eratorritako estatu eskumenak" arauzko eduki hertsiki baten ahalmenak dira, eta ikuskapenaren bidez ezin dira beste eskumen betearazle batzuetara hedatu, arau edukiak betetzen direla fiskalizatzea (hau da, ‘Goi ikuskaritza’) eta fiskalizazio horri dagozkionak ez badira" (8 OJ)" 554 Ildo horretatik, goi ikuskaritza harreman bi horiek, koordinazioak eta kontrolak, helburu orokor berdina dute:
|
|
|
Administrazio zuzenbidean, zaintzaren kontzeptua Administrazioak esku hartzeko teknika bat da, eta, horren arabera, erakunde babesleak diziplina unitario jakin baten mende jartzen ditu beste administrazio erakunde batzuk, maila apalagokoak baina hierarkian
|
haren mendekoak
ez direnak, eta, legez aurreikusitako moduan, administrazio ahal jakin batzuk baliatzen ditu zaintzapeko erakundearen antolamenduari, egintzei edo jarduerari buruz (legezkotasun edo aukera kontrolak, ebazpenen, baimenen, eta abarren bidez egiten direnak). Gaiaren inguruan aurretik luze hitz egin dugu, baina kapitulu honetan EAEko toki erakundeen gaineko finantza zaintzaren inguruna hitz egingo dut.
|
|
|
Ez da izango istripuetan geratzea eta funtsezkoena eta funtsezkoena dena ahaztea: euskal udalerriei esparru juridiko propioa ematea, herritarren eskaerei erantzun ahal izateko,
|
harengandik
hurbilen dagoen Administrazioa den aldetik, eta, horrela, beren helburu nagusia betetzeko". Ildo horri eutsin garrantzia emango zaio, nahiz eta horren gaineko hausnarketa egin, finantza zaintzako tekniken aplikazioari eta ez eskumenen gaineko edo titulartasunaren gaineko eztabaidei.
|
|
|
Hiru kontzeptu horiek toki erakundeen finantza jardueran zuzeneko eragina izan zuten RAZQUIN LIZARRAGAk adierazten duen bezala: " Toki Administrazioaren Arrazionalizazio eta Jasangarritasunari buruzko Legea Espainiako Konstituzioaren 135 artikuluaren erreforman eta
|
haren
garapenean oinarritzen da. Xedapen horiek guztiak Europar Batasunaren zuzenbidean gertatutako erreforma garrantzitsuen barruan sartzen dira, eta, batez ere, Ekonomia eta Diru Batasunaren Egonkortasun, Koordinazio eta Gobernantzari buruzko 2012ko martxoaren 2ko Tratatuaren onespenean, 2013ko urtarrilaren 1ean indarrean jarri zena" 567 Toki erakundeen gainean printzipio horien eraginaren adierazlea izan zen TAAJL eta egoera berriei egokitzeko asmo osoa zuen.
|
|
|
" Hiru salbuespen klausula horien edukia eta zentzua legearen izapidetze parlamentario konplexutik dator, eta, bereziki, Alderdi Popularrak Eusko Alderdi Jeltzalearekin Diputatuen Kongresuan eta, batez ere, Senatuan egindako akordioetatik. Salbuespen klausula hirukoitzak lehen begiratuan aldrebesa irudi lezakeen arren, litekeena da
|
haren
edukia modu sistematikoan eta arrazionalean azaltzea, honela: hiru klausuletatik bik zuzeneko lotura dute foru lurraldeen eskubide historikoekin:
|
|
|
" Toki erakundeen inguruan Estatuak gauzatzen dituen finantza zaintzaren ahalmenak Euskal Autonomia Erkidegoan eskumena duten erakundeei dagozkie; hala ere, horrek ez du esan nahi Euskal Autonomiako Toki erakundeek erregimen arruntekoek baino maila txikiagoa dutenik". Aurreko Kontzertu Ekonomikoaren (1990 urtean eraldatu zen 1988ko Estatuko Toki ogasunen Legera egokitzeko) 45 artikuluan du aurrekaria manu horrek, baina
|
haren
kokapena eta edukina aldatzen du (alderdietako bakoitzak berak egiten duen interpretazioa justifikatzeko erabiltzen ditu aldaketa horiek). Hori horrela izanda, hasteko Ekonomia Itunak aitortzen dituen" finantza zaintzaren ahalmen" en edukina interpretatu behar dugu.
|
|
|
Gainera, ATELA URIARTEk adierazten duen bezala EAEko toki autonomiak ikuspegi zabala dauka: " Legeak ez du toki autonomiaren kontzeptua definitzen, zeren eta, nire ustez, euskal legegileak
|
hari buruz
duen ikuspegia Estatuko oinarrizko legegileak printzipio autonomikoari buruz duenaren antzekoa baita, eta, beraz, oinarri dogmatiko ukaezintzat jotzen du, garatzen den arau esparruaren barruan, baina eduki zehatz eta zabala ematen dio, TAEHen printzipioekin bat etorriz" 259.
|
|
|
JIMENEZ Asensiok modu honetara adierazten du: " Baina, muga horiek gorabehera, ETEL ixteko erakunde arauaren izaerak agerian uzten du
|
haren
aurreikuspenek, lan honen amaieran ikusiko den bezala, foru erakundeen erabaki politikoak eta haien arau adierazpenak mugatzen dituztela, toki autonomiari eragiten diotenean, arau testu honetan azaldu den bezala".
|
|
|
Xedapena honela dago idatzita: hondar klausula baten moduan interpreta daiteke (Ekonomia Itunean sartu gabeko eskumenak jasotzen ditu, historikoki foru aldundiek izan dituztenak), edo eguneratze prozesu orokor bati lotutako esleipen generiko gisa; nolanahi ere,
|
haren
edukia ez da zehatza. Hurrengo ataletan, esleipen horren irismena mugatzen saiatuko gara, Konstituzioak babesten eta errespetatzen dituen eskubide historikoei lotuta" 288.
|
|
|
" Toki ogasunen arloan Estatuak eta, Kataluniakoa bezala, haien estatutuetan herri administrazioen araubide juridikoari buruzko estatu oinarriak garatzeko ahalmenak haien gain hartu dituzten autonomia erkidegoek dituzten eskumenen izaera partekatua zailtasunik gabe baieztatzen da. Espainiako Konstituzioaren 149.1.18 artikuluaren arabera, Estatuak gai horretan dituen eskumenak erabiltzeko gaitzen duen titulua da, baldin eta
|
haren
erregulazioak toki administrazioaren araubide juridikoan irismen orokorreko aldaketak sartzea badakar edo Konstituzioak bermatzen duen autonomia bermatzeko ematen bada. Ondorioz, eta tokiko ogasunaren erregulazioak sarritan araubide juridiko horretan eragina izan behar duenez, Estatuak unean unean bakarrik arautu ahal izango du gai hori, 1.1 LHL, hau da, hala gertatuko da, hain zuzen ere, Estatuko araudiaren xedea ogasun guztien erakunde komunak edo Estatuko Ogasunaren eta toki korporazioetako ogasunen arteko koordinazio neurriak arautzea denean.
|
|
|
Azken finean, gai honen inguruan ENDEMAño Arosteguik honakoa adierazi zuen: " Euskal Autonomia Erkidegoko toki erakundeen aurrekontu araubidea, diruzaintzakoa, kontabilitatekoa eta kontu hartzailetzako kontrolekoa barne, lurralde historikoetako foru arauetan dago araututa —lehen aipatutakoetan—
|
Haren
edukia, funtsean, berbera da: dagokion lurralde historikoko toki erakundeen aurrekontu, kontabilitateeta kontrol esparruak barne hartzen dituen alderdi guztien arauketa zabala; esparru hori, era berean, garapen erregelamenduekin osatzen da, eta horiek onartzeko baimena ematen zaie foru aldundiei.
|
|
|
Kontabilitate jurisdikzioa eta
|
haren
izaera, fiskalizazio funtzioari dagokionez, ez da Auzitegiaren Lege Organikoa sortu; izan ere, Konstituzioak berak berezko jurisdikzioa aitortzen dio Kontuen Auzitegiari, nahiz eta lege hark jurisdikzio arazo guztiak garatu dituen. Legeak berak auzitegiaren independentzia adierazten du, bai eta bertako kideena ere, eta Botere Judizialean sartutako epaileen estatutu beraren mende jartzen ditu, baita gorabehera eta epaitu aurreko arazoez arduratzeko eskumenarekin eta Kontuen Auzitegiaren Funtzionamenduari buruzko Legeak garatutako gaien ebazpenen betearazpenarekin ere.
|
|
|
Kontabilitate jurisdikzioa eta haren izaera, fiskalizazio funtzioari dagokionez, ez da Auzitegiaren Lege Organikoa sortu; izan ere, Konstituzioak berak berezko jurisdikzioa aitortzen dio Kontuen Auzitegiari, nahiz eta lege
|
hark
jurisdikzio arazo guztiak garatu dituen. Legeak berak auzitegiaren independentzia adierazten du, bai eta bertako kideena ere, eta Botere Judizialean sartutako epaileen estatutu beraren mende jartzen ditu, baita gorabehera eta epaitu aurreko arazoez arduratzeko eskumenarekin eta Kontuen Auzitegiaren Funtzionamenduari buruzko Legeak garatutako gaien ebazpenen betearazpenarekin ere.
|
|
|
ENdemaño Arostegi jaunari jarraituz, Administrazio Zuzenbidean, zaintza Administrazioaren esku hartze teknika bat da eta, horren arabera, zaintzaileak beste administrazio erakunde batzuk disziplina bateratu batera behartzen ditu422 Zehatz mehatz autoreak horrela dio: " Administrazio zuzenbidean, zaintza da Administrazioak esku hartzeko teknika; horren arabera, erakunde babesleak diziplina unitario jakin baten mende jartzen ditu beste administrazio erakunde batzuk, maila apalagokoak baina hierarkian
|
haren mendekoak
ez direnak, eta legez ezarritako moduan baliatzen ditu zaintzapeko erakundearen antolamenduari, egintzei edo jarduerari buruzko administrazio ahal jakin batzuk (legezkotasunedo aukera kontrolak, baimenen edo onespenen bidez jarduten direnak); are gehiago, zaintzak administrazio eremuan jarduten du, eta zaintzaileak gaitzen du zaintzapekoaren gainean proiektatzen diren betearazpen egintzak egiteko... Behin, zaintzaren kontzeptua eskuartean izanik, autoreak administrazioaren kontrol teknikak toki erakundeen finantza jarduerari aplikatzen dizkio.
|
|
|
araubide juridikoa eta eskumenak" izenekoak, xedatzen du ezen, edozein motatako finantzaerakundeekin egiten diren kreditu eragiketak ituntzean edo aldatzean, baldin eta haien jarduera zuzenbide pribatuko arauen mende badago eta aurrekontuaren kudeaketari lotuta badaude, ekainaren 16ko 2/ 2000 Legegintzako Errege Dekretuaren 3.1.k artikuluan ezarritakoa aplikatuko dela. Horretarako aurrekontu aurreikuspenik ez badago, HAKLTBren 9.1 eta 3 artikuluak aplikatuko dira, baldin eta dagokion kreditu eragiketa sinatzeko hartutako konpromisoen bideragarritasunaren aurreko baldintza ez bada, osoko bilkuraren erabakiz, aurrekontua edo
|
haren
betearazpen oinarriak egokitzea.
|
|
|
Nolanahi ere, APKLTBren manu
|
hartara
igortzea ulertu behar da gaur egun SPKLTBren 4.1.l. artikulura eginda dagoela; artikulu horren bidez, haren aplikazio eremutik kanpo geratzen da —Indarrean dagoen 2004/ 18/ EE Zuzentarauaren ezarritakoarekin bat etorriz—, bai eta APKLTBren aurreko 3.1.k. artikuluan ezarritako balore negoziagarrien edo beste finantza tresna batzuen salerosketaz eta transferentziaz gain, horien jaulkipena... Beraz, sektore publikoko ente, organismo edo erakundeek, oro har, eta toki erakundeek, bereziki, hitzartutako kreditu eragiketak SPKLTBren aplikazio eremutik kanpo dauden negozio juridikoak dira.
|
|
|
Nolanahi ere, APKLTBren manu hartara igortzea ulertu behar da gaur egun SPKLTBren 4.1.l. artikulura eginda dagoela; artikulu horren bidez,
|
haren
aplikazio eremutik kanpo geratzen da —Indarrean dagoen 2004/ 18/ EE Zuzentarauaren ezarritakoarekin bat etorriz—, bai eta APKLTBren aurreko 3.1.k. artikuluan ezarritako balore negoziagarrien edo beste finantza tresna batzuen salerosketaz eta transferentziaz gain, horien jaulkipenaz eta, Sektore publikoko ente, organismo edo erakundeentzako funtsa edo kapitala, kontratazio publikoari bur... Beraz, sektore publikoko ente, organismo edo erakundeek, oro har, eta toki erakundeek, bereziki, hitzartutako kreditu eragiketak SPKLTBren aplikazio eremutik kanpo dauden negozio juridikoak dira.
|
|
|
Azkenengoz 2022/ 06/ 05an ikusita. jaso behar diren dokumentuak adierazten ditu organo kontrolatzaileari bidali beharreko informazioaren errepasoa egitean463: Zorpetze eragiketa onartzen duen dokumentua (TOLTB 52 art.). Indarrean dagoen ekitaldiko aurrekontu estaldura egiaztatzea (TOLTB, 49 eta 50 art.). Aurreko ekitaldiko likidazioari buruzko kontu hartzailetzako txostena (TOLTB 191 art.). Aurrekontu arruntaren esku hartzeari buruzko txostena (TOLTB, 168.4 eta 177.2 art.). Esku hartzeko txostena, planteatutako eragiketari buruzkoa. ...rrentagarritasuna eta eratorritako gastuak (TOLTB 53.7 art.). Inbertsio planak eta programak (TOLTB 166 art.). Izapidetzen ari diren errekurtsoen ondorioz edo beste edozein arrazoiren ondorioz, epai judizialek toki erakundearentzat sor ditzaketen arrisku potentzialen ziurtagiria, baldin eta Korporazioaren kaudimenari eragin badiezaiokete, eta esku hartzearen ziurtagiriak, non toki erakundearen eta
|
haren
erakunde autonomoen aurrekontuari aplikatzeko dauden obligazioen zenbatekoaren berri ematen baita. Tituluen jaulkipenen kasuan, toki erakundeen zor publikoaren jaulkipenak baimentzea arautzen duen uztailaren 19ko 705/ 2002 Errege Dekretuaren 4 artikuluan eskatzen den dokumentazio gehigarria.
|