|
2004
|
|
|
Andre sendo, Genovevari ez genion ahuldade unerik ikusten, ezta basoko kanposantu ttikira erretiratu eta hiru gurutzeen aurrean belaunikatzen zenean ere, eta hain zen justua bere hizketa edo keinuei buruz, non horietako bakar batek sekulako garrantzia hartzen zuen guretzat. Bere agur batek poza ematen zigun egun osorako; bizkarrean txapaka eginez gero, berriz, saltoka
|
hasteko
gogoa. Eta gertatu zen andre sendo eta justu hark bere ondora deitu ninduela behin, esanez:
|
|
|
Baina bete dezadan promesa, noan La Vache eta biok adiskidetu ginenekoa kontatzera. Guztia behion bankete egunean
|
hasi
zen bideratzen.
|
|
|
Hilabeteko penitentzia ezarriren deitazu bederen —esan zien Pauline Bernardettek lorategiko belaze polit bateraino eraman eta gero. Gazteek baietz egin zuten buruaz, eta denda antolatzen
|
hasi
ziren. Nire aldetik, juzgu txarra eginda nengoen ordurako.
|
|
|
Gauera arte ez zen ezer pasa, zeren ez baitziren ezer, niretzat behintzat, dendatik aldian behin sortzen ziren algarak. Baina gero, ilunbistarekin, kanpora atera eta eroarena egiten
|
hasi
ziren. Gereziak hartzeari ekin zioten, oso modu baldarrean, bi ale hartzeko adar osoak hautsiz eta horrela.
|
|
|
Nire aldetik, ikusi mugimendu hura eta pizten
|
hasi
nintzen, nire euli buruak eragindako ergeltasunetik ateratzen. La Vachek gerrari buruz esandakoa etorri zitzaidan gogora; eta errotan biltzen zen Antiaju Berderen talde hura, eta behioi ematen zizkiguten banketeena.
|
|
|
—Zenbat eta lehenago bukatu lana, hainbat eta denbora gehiago izango diagu afaltzeko. Goazen mutilak,
|
hasi
gaitezen lanean —eskatu zuen Bizkarrokerrek.
|
|
|
Jateko, aurrena lana egin beharra dagoela. Baina
|
hasi
egin dugu, bai —atera zen lehengo gizona, eta beste batzuek barre ttikiak egin zituzten. Sei bat izango ziren denetara, baina ezin nor edo nolakoak ziren jakin.
|
|
|
" Mo, denbora puxka bat badaramazu haran honetan, eta oraindik ez dituzu bertako bazter guztiak ezagutzen. Zergatik ez zara inguruak miatzen
|
hasten
–Zergatik ez duzu bilatzen La Vachek aipatutako abioi erori hura?".
|
|
|
Nekatuegia nengoen eztabaidan
|
hasteko
eta, bestalde, ez nuen lehen egunean bertan haserre bat eduki nahi. Beraz, isildu egin nintzen.
|
|
|
Eta su ttiki hark, zotzarenak Bernardette bezala, harrapatu egin ninduen. Hartan, eta traba bat kolpetik desegin izan balitz bezala, Denboraren Gurpila gozo gozo jiratzen
|
hasi
zen: eta udazkenari negua jarraitu zitzaion, eta neguari udaberria, eta udaberriari, berriro ere, uda.
|
|
|
Agian hego haizea egiten zuelako, geure sorlekuari bisita egiteko gogoa erne zitzaigun bioi. Eta abiatu, bidatzurrak eta bideak zabaltzen
|
hasten
ziren parajeetaraino jaitsi, eta eguna bukatu baino lehen gure haran zaharraren erpinean jarri ginen begira.
|
|
|
Une batez, buruz buru egon ginen, joka
|
hastekotan
. Baina denbora gehiegi generaman mendian copine bezala hain lotsagarri portatzeko.
|
|
|
—galdetu nion La Vacheri. Izan ere, basurde haiek harrotzen
|
hasi
baitziren gu ikustearekin batera, zutituz eta hortzak agerian jarriz.
|
|
|
—berresan nion berak mutu segitzen zuela ikusita. Erantzun bat nahi nuen, borrokan
|
hasiko
ginen ala ez.
|
|
|
Baina ez, ez zion egin. Bat batean baretu eta usainka
|
hasi
zen berarekin. Eta aurreneko hark egindakoa, beste laurek berritu zuten.
|
|
|
Eta behiok gure lekuak dauzkagu, zaldiek ez dauzkaten bezalakoak. Eta orain zoaz, lagun,
|
hasi
zaitez zentzuz portatzen. Ez jostatu zure osasunarekin.
|
|
|
Bai, kantaria pazientziako gizona zen, ezta dudarik ere. Ni bere lekuan egon izatera, harrika
|
hasiko
nintzatekeen balkoiaren aurka. Baina berak ez, berak nahikoa zuen kantatzearekin eta gora begiratzearekin.
|
|
|
—Baieki! Hamar urte haik korrejitzen, orraztatzen eta apaintzen iragan ondoan, bere Aitorpenen bigarren partearekin
|
hasi
zuzun. Eta orain, barkamendua galtatzen deitzut, Mo, baina lanean jarraiki behar dizut.
|
|
|
Omegaz hitz egiten dit. Sekretuen Gurpil Handia jiraka
|
hasten
da.
|
|
|
—Behin batez, gizonak
|
hasi
ziren eraikitzen zelurat heltzeko zen izigarrizko torre handi bat, zeren eta gogo beitzien Jinkoaren pare izaitia —esan zidan behin komentuko lorategian geundela— Eta ari ziren lanean, eraiki zien torrearen zati bat beren aitzur, pala eta pikotxekin eta horra non Jinkoak nahasi zituan haien mihiak. Ustegabeian, ez zeioen elkarri entelegatzen.
|
|
|
Pauline Bernardette begi zabalik gelditu zen nire arrazoiak entzun zituenean, eta belauniko jarriko ninduela ere uste izan nuen. Baina horren ordez harat honat
|
hasi
zen komentuko lorategian, begi zabalik orduan ere, eta gutxienez ordu erdia pasa zuen modu hartan. Gero esan zuen:
|
|
|
Eta alderantziz. Hurrengoan, berriz," hartzak aitzurra eta egintzak masa", eta, bai zera, besteak ez ulertu ezer ere eta pikatxoiarekin kolpeka
|
hasi
. Eta, jakina, hola ezin da lan egin.
|
|
|
Baina, orduantxe bertan, Pauline Bernardetteri hainbeste gustatzen zaizkion mirakulu horietako bat gertatu zen: salbatzaile bat sortu zitzaidan aldapa bukatu eta basoa
|
hasten
zen arrastoan bertan. Bai, hantxe zegoen, harro eta tente, egun hartaz geroztik eta denbora denboretan lagun mina izango nuen behi beltza, bere buruari La Vache qui Rit izena ematen ziona.
|
|
|
Bat batean, ordu arte beste mundu batean bezala egon ondoren, zaldi gorria irrintzika
|
hasi
zen, eta halako modu larrian hasi ere non bertan zendu behar zuela iruditu baitzitzaidan. Arrazoi zuen nire barruko Setatsuak:
|
|
|
Bat batean, ordu arte beste mundu batean bezala egon ondoren, zaldi gorria irrintzika hasi zen, eta halako modu larrian
|
hasi
ere non bertan zendu behar zuela iruditu baitzitzaidan. Arrazoi zuen nire barruko Setatsuak:
|
|
|
" Adarren bat hautsi ote dut?", galdetu nion neure buruari. Ordea segituan konprenitu nuen ezetz, zeren hortzaundia, berealditako marrua atera ondoren, lanturuka
|
hasi
baitzen:
|
|
|
esan zuen Antiaju Berdek bere onetik aterata. Larruzko bastoia lurrean sartuta utziz, zaldiagana jo eta zorro batean sartuta zeukan fusila ateratzen
|
hasi
zen. La Vache qui Ritek garrasi egin zidan:
|
|
|
Baina benetako nagusia, orain, zahar hori da. Duela hilabete edo
|
hasi
zen errotara bisitak egiten, eta dagoeneko obra eginarazi die beste biei.
|
|
|
Petardoaren leherketari bonboa jarraitu zitzaion. Herritar bat bonboa jotzen
|
hasi
zen, bat bi eta bon!, bat bi eta bon! bat bi eta bon!
|
|
|
bat bi eta bon! Ez zegoen Eutropio santua bezain belarri fina izan beharrik hormarekin kolpeka
|
hasteko
. Eta, hain zuzen ere, La Vachek etengabe ematen zituen kolpe haiek.
|
|
|
Eta, hain zuzen ere, La Vachek etengabe ematen zituen kolpe haiek. Nik, aldiz, ahaleginak egiten nituen bera bezala ez
|
hasteko
, baina azkenean, zerbait lasaitzearren, zutabe baten aurka bidaltzen nituen adarrak. Baina marmitaz kanpo zegoen herritar bonbozaleari axolarik ez zion.
|
|
|
Nekearekin batera etorri zitzaigun infernua. Begiak gorri gorri eginda, gazte moxkortuak harrotzen
|
hasi
ziren. Haietako batek isatsetik heldu zidanean, guztia galdua zegoela jakin nuen.
|
|
|
Marmita hots eta durundaz betetzen
|
hasi
zen ostera, eta La Vache eta biok prestatu egin ginen. Arratsaldekoa pasa ondoren, ez geneukan batere ikararik.
|
|
|
Ostera korrika
|
hasi
ginen, gogo handiz, baina ez guk uste izandako ondorioekin. Kosta egiten zitzaigun bide on bat hartzea.
|
|
|
—Zein izen daukazu? —galdetu nion aspaldi, berarekin hitz egiten
|
hasi
nintzen garaian.
|
|
|
—Lagun on ona, elurra ari du —esan zidan barrutik— Elurra
|
hasi
du eta etxetik urruti gaude. Hobe duzu mendian behera abiatu.
|
|
|
Gainera, posible zen beherago elurrik ez egotea. Atzeak eta aurreak tenkatuz, laukoan korrika
|
hasteko
zorian jarri nintzen. Ordurako, koxkorrez beteta zegoen harkaitz beltza; gutxienez hamasei koxkor bazeuzkan, denak belarridunak.
|
|
|
—Lagun on ona —sartu zen orduan Setatsua, eta, aitortu beharra daukat, ondo sartu gainera, benetako lagun baten moduan— Badakit etxeko ukuiluan zure pareko korrikalaririk ez dagoela, baina otsoak zu baino gehiago dira inondik ere. Ez zaitez laukoan
|
hasi
, joan zaitez poliki eta geldiro, belar izpi goxoen bila arituko bazina bezala. Hartara, ez dizute segituan erasoko.
|
|
|
Ausardiaz eta bi aldiz pentsatu gabe, otsoei buruz jiratu eta elurra jaten
|
hasi
nintzen, lasai eta gogotsu, aho parean neukana elurra ez eta ailorbe sortak izan balira bezala. Koxkorrak, hura ikusiz, harritu edo egin ziren, eta gelditu ere bai, aurrena bat eta gero gainerako guztiak.
|
|
|
Belarridunak eta begidunak ziren. Hartan, eta nire postura galdu gabe, atzeraka
|
hasi
nintzen, arin xamar, bat bi hiru, bat bi hiru, bat bi hiru, eta otsoek, bat bi hiru, ez zidaten begirik kentzen, baina, bat bi hiru, eraso egiteko erabakirik ere ez zuten hartzen. Eta hala, bat bi hiru eta bat bi hiru, arboladi bateraino iritsi ginen denok.
|
|
|
Ahoa gorria zuten, hortzak txuriak zituzten. Aldian behin, uhurika
|
hasten
zen bat, eta haren atzetik uhurika hasten ziren denak. Agian irudipena izan zen, baina une hartan halaxe esan zion otso batek besteari:
|
|
|
Ahoa gorria zuten, hortzak txuriak zituzten. Aldian behin, uhurika hasten zen bat, eta haren atzetik uhurika
|
hasten
ziren denak. Agian irudipena izan zen, baina une hartan halaxe esan zion otso batek besteari:
|
|
|
Ez nuen erantzuna aditzera gelditzeko barrurik izan. Pendizaren ertza berrogei bat metrora zegoela eta, korrika
|
hasi
nintzen isatsa galdu beharrean, korrika laukoan, korrika arboletako abarren elurra banatuz; eta ni korrika eta otsoak ere korrika, eta ni arnaska eta otsoak ere arnaska; eta nire arnasaren lurruna haize hotzean galtzen zen, eta otsoen arnas lurruna, berriz, ez zen haize hotzean galtzen, baizik eta aitortuko ez dudan nire gorputzeko toki batean. Gero eta lurrun gehiago sentitzen nuen toki hartan, baina arboladiaren bukaera ere gero eta hurbilago zegoen.
|
|
|
Orduan, pendizera iristeko esperantza guztiak nirekin nituen unean, sua bezalako zerbait etorri zitzaidan aitortu ez dudan leku horretara, eta isatseko azken ileetatik tiraka
|
hasi
zitzaidan otsoetako bat. Begiratu egin nion zuzenki:
|
|
|
Hola
|
hasten
denean, amore eman behar Setatsu zaharrari. Bestela ez da isiltzen.
|
|
|
Txori bihotzekoa naiz ni: bihotzagatik balitz, oraintxe bertan aterako nituzke hegoak zorroetatik eta
|
hasiko
nintzateke hegan, eta desbideratu gabe joko nuke nire haurtzaroko basora. Iritsi hara, lurreratu nire bostehun kiloak elur mataza bat bezain xuabe, eta oihu erdiragarria aterako litzateke nire eztarritik:
|
|
|
—Lagun on ona —entzun nuen orduan, eta huraxe izan zen Aingeru Guardakoari edo Setatsuari edo dena delakoari entzun nion estreinako aldia— Euskal Herrian jaio zara, Balantzategi etxeko basoan. Aurrean duzun harana, errota zaharrarekin
|
hasi
eta inguruetako baso, etxe eta erreka guztiak hartzen dituena, zure territorioa izango da.
|
|
|
Animalia itsusia, animalia makala, animalia fama txarrekoa. Marru itsusi bat egin, eta alde egiten
|
hasi
nintzen. Eta hala pentsatu nuen erdi korrika erdi arrastaka nindoala:
|
|
|
Oso mihi dotore eta leunekoa da nire barruko hori, eta dirudienez ezin du munduko gehienek bezala hitz egin, belarrari belar deituz eta lastoari lasto; beragatik balitz, belarrari" ama lurrak guretzat sortu zuen elikagai osasungarria" esan litzaioke, eta lastoari berriz" elikagai ez hain osasungarria, elikagai osasungarria lehortu eta udazkentzen denean erabiltzekoa". Bai, holaxe hitz egiten du nire barruko ahotsak, eta ondorioz ikaragarri luzatzen da zerbait argitu nahi duen bakoitzean, eta ondorioz oso aspergarri egiten dira bere kontu gehienak, eta ondorioz pazientzia hartu behar da berari entzuten jarri eta marruka ez
|
hasteko
. Ordea marruka hasita ere, berdin da, zeren ahotsa ez baita gure barrutik kentzen, ezin baita inola ere desegin.
|
|
|
Bai, holaxe hitz egiten du nire barruko ahotsak, eta ondorioz ikaragarri luzatzen da zerbait argitu nahi duen bakoitzean, eta ondorioz oso aspergarri egiten dira bere kontu gehienak, eta ondorioz pazientzia hartu behar da berari entzuten jarri eta marruka ez hasteko. Ordea marruka
|
hasita
ere, berdin da, zeren ahotsa ez baita gure barrutik kentzen, ezin baita inola ere desegin.
|
|
|
Egia esan behar badut, asko entretenitzen nintzen horrela, ahaztu egiten zitzaizkidan arazoak. Eta gainera, izugarrizko poza ematen zidan asmatzeak, saltoka eta guzti
|
hasten
nintzen.
|
|
|
Halere, ez zuen jostaketa hark luzaro iraun, zeren, negua hurbilduz zihoanez, baso guztia soilduta gelditu baitzen haran gailurretik
|
hasi
eta erreka ondoko zuhaitzetaraino. Adar jostaketa egitea pentsatu nuen orduan, zuhaitz adar ttikiak noiz erori zain ibiltzea, baina etsi egin nuen segituan:
|
|
|
Eta jakin genuen, horixe jakin genuela, eta uste baino azkarrago gainera, zeren negu hura, beste lekuetan isila eta geldia bezala, builosoa gertatu baitzen Balantzategin. Iduri izan zuen gurpil handi bat, ordu arte lokatzetan frenatuta egondako gurdi gurpila, libratu egin zela eta jiraka
|
hasi
, eta gero eta abantada handiagoan. Eta, jiratzen zuenarekin batera, gurpil hark —Sekretuen Gurpil Handiak, noski—, bere lokatz izpiak botako zizkigun; lokatz izpi on onak, gure galderei erantzun eta Balantzategiko egiaren forma hartuz joango zirenak.
|
|
|
Ukuiluz kanpo geundenean ez, berak nahiago baitzuen —bere basurde bihotzak halaxe eskatzen ziolako, agian— bakar bakarrik ibili. Ordea, Genovevaren abistua entzun orduko, Balantzategiko atarian elkartu eta hizketan
|
hasten
ginen.
|
|
|
—Betikoa. Nahikoa da errota inor gabe gelditzea Genoveva guri deika
|
hasteko
—esan zidan negu hartako hirugarren edo laugarren deia entzun eta gero.
|
|
|
Baina, suerteak hala nahi izanda, arazo haiei buruzko zerbait argigarria jakingo nuen arratsalde hartan; gurpilari lokatz izpi batek alde egingo zion, eta izpia, etxe hartako sekretu bat, nire eskuetara etorriko zen. Eta guztia banketea
|
hasi
eta berehala gertatu zen, behi batek —beltzen artean gaixo hutsa zen batek, zehazki esateko—, niregana etorri eta pentsu pixka bat eskatu zidanean.
|
|
|
Setatsuak Alfaz eta Omegaz hitz egiten dit. Sekretuen Gurpil Handia jiraka
|
hasten
da. Balantzategin gauza latzak gertatzen dira.
|
|
|
—Lehengo batean, oso gaizki ibili nintzen goiko elur horietan —esan nion oroitzapenetan sartuz— Mendiko belar bixi hori jaten ari nintzen... eta ez zait bada otso talde izugarri bat atzetik segika
|
hasten
!
|
|
|
—Esan nizun lehenago ere. Hogeita hamaseian
|
hasi
zen gerra ez da oraindik bukatu. Gure haran honetan behintzat ez.
|
|
|
Baina gainerako gauza guztiak ez dira ematen dutena.
|
Hasteko
, ez da nekazari etxea. Hala dirudi, baina ez da.
|
|
|
Gurpilaren lehenengo buelta udaberriarekin batera etorri zen, basoa berdatzen
|
hasi
zenean. Genovevaren ohizko abistua entzun genuen, banketerako deia, eta bai La Vache, bai ni eta bai beste hamar behiak presaka joan ginen ukuiluko atarira.
|
|
|
Ordea egun hartan kontrakoa izan zen. Bizkarroker arba batekin zirika
|
hasi
zitzaigun apartatzeko esanez.
|
|
|
Guztia apirileko beste egun lanbrotsu haietako batean
|
hasi
zen, presakako kargaketa haren segida segidan. Usandizagak mendikoei esan bezala, lehenbailehen egin behar zen lan hura, Antiaju Berde eta gainerako sikarioak Burgosko ospakizunean ziren bitartean.
|
|
|
Behi beltzok ukuiluan bilduta geunden berriro, eta, urduriegi pentsua jaten
|
hasteko
, aurrean neukan leiho saiateratik begiratzeari ekin nion, eta arreta guztiarekin begiratzeari gainera, handik ikus nezakeen laino basoan ideiaren bat aurkitu nahiz edo. Eta begiak leiho hartan bezala, etxe inguruko hotsetan neuzkan belarriak:
|
|
|
Ez dakit, baina une batez behintzat grabedadez egin zuen hots: guardiak basoko kanposantu ttikiraino joan eta, baldartasunez, hango gurutzeak mugitzen
|
hasi
zirenean.
|
|
|
Guardiek segituan obeditu zioten: etorri eta kulatazoka
|
hasi
ziren gurekin.
|
|
|
Uste handiarekin orduan ere, harroxko teoria bat neukalako, lagunari azalpenak ematen
|
hasi
nintzen.
|
|
|
—Gosea daukate denek —esan zidan La Vachek—, eta oso amorrarazita daude. Horregatik
|
hasi
dira marruka. Eta ni ere hasi egin naiz.
|
|
|
Horregatik hasi dira marruka. Eta ni ere
|
hasi
egin naiz.
|
|
|
—Ez duzue iskanbila ttikia sortzen —adierazi nion. Ondoren, marruka
|
hasi
nintzen. Gosetuta nengoen ni ere.
|
|
|
Huraxe izan zen, behiok marruka
|
hasi
ginenekoa, gauaren memento erabakigarria; harria eskutik atera zen mementoa, esango nuke. Harri hark airean bide azkarra egin eta kristalaren aurka joko zuen.
|
|
|
Eta, lehen mementoetan, lasaiago ere sentitu ginen denok, zeren gerrak erabat bukatua baitzirudien gure haranean, eta ez baikenuen, bestalde, inongo nagusiren aginduak betetzen ibiltzeko obligantzarik. Ordea lehen memento haiek pasa zirenean, ukuiluko jende gehiena urduri jartzen
|
hasi
zen. Faltan botatzen zituzten pentsu banketeak, faltan baita ere iragan egunetako disko eta musikak, eta hala galdetzen zioten elkarri:
|
|
|
Genovevak burua altxa zuen kolpetik eta, aspaldiko partez, hitz egiten
|
hasi
zen. Zenbat denbora ote zen ezer aditzen ez niola?... asko, dudarik gabe.
|
|
|
Ez al dugu beste pentsu banketerik egin behar? Goiko salako diskoek noiz
|
hasi
behar dute ostera?
|
|
|
Ezin genuela ezer edan, hori zen arazo oso grabea. Ondorioz, errekara jaisten
|
hasi
ginen; Balantzategiko zubi azpian errekak zeukan putzu batera, zehatzago esateko. Leku hartan belar gizenen batzuk aurkitzen genituen, eta, batez ere, puztu arte edaten genuen.
|
|
|
Aitzitik, onerako izan zen La Vacheren erreakzioa. Algaraka
|
hasi
ziren denak.
|
|
|
—Hainbeste —erantzun zien hortzaundiak, orain ez naiz gogoratzen zenbat diru. Baina asko izango zen, besteak kexaka
|
hasi
ziren-eta.
|
|
2010
|
|
|
Boteretik aldenduak egoteagatik boterearekiko harreman desberdinak proposatzen zituzten. Gakoa estatuaren eta elizaren arteko harremana zen, eta tartean, noski, arazo filosofiko garrantzitsuak erabakitzen
|
hasi
ziren. Horietako batek sinesmenaren tankerarekin zuen zerikusia.
|
|
|
Hobbesek, estatu modernoaren diseinatzaileak, estatuak erlijio bat besarkatu behar zuela defendatzerakoan(" domeinu mundutar eta izpiritualaren arteko bereizpenak ez du lekurik"), estatuaren nagusigoa azpimarratu eta erlijioarena gutxitu nahi zuen. Eremuak ongi bereizten
|
hasi
ziren, eta estatuaren sekularizazioan aurrerapauso bat eman zen, elizak haren menpe behar zuela defendatzen zelako. Lockek eman zion, berriz ere, honi ere erremate biguna; estatuak ez du eliza erabiliko, ezta elizak estatua ere, bi eremu guztiz desberdinak baitira:
|
|
|
Dena ez zen monolitikoa, ordea, eta Eliza anglikanoaren barnean ere beste ahots batzuk entzuten
|
hasi
ziren. The men of Latitude izenekoek oinarrizko artikuluek onartuz gero, edozein jarrera kristau onartu behar zela uste zuten.
|
|
|
Filosofian estatua eta eliza bereiztearen aldeko jarrera eta giza borondatearen nagusigoa indartzen
|
hasi
ziren; erlijioan, bere aldetik, muturreko jarrera anitzak eta minoritarioak zabaltzen. Saltsa honen guztiaren emaitza AEBetako independentziaren ondoren Bill of Rights i egindako lehen emendakina izan zen, 1791.n:
|
|
|
Gainera, ongi jokatu beharra zegoen ongi jokatu behar hutsarengatik, ez beste ezergatik. Gizakia, hortaz, erlijioak atxilo zeukan kaiolatik atera zen eta bere kabuz pentsatzen
|
hasi
. Bidea zabalik zegoen arrazoimen horren erabilpenak ekar zezakeen aniztasuna onartzeko.
|
|
|
Gizakiek elkar ongi hartzeko zailtasunak non dauden ikusten asmatzen du. Kosmobisioaz
|
hasiz gero
nekez lortuko da adostasuna, beraz, hitz egin dezagun beste zerbaitez. Alabaina, jarrera honetan badaude hutsuneak.
|
|
|
Honelako kasuetan lehen jarrera gisa taldea eta erlijioen barne ohiturak errespetatu egin liratekeela ematen du, askotan balore filosofiko edo erlijiosoak jartzen direlako aurrez aurre eta horiek neurtzea zaila egiten baita. Ondoren
|
hasi
da balore desberdinen arteko demarekin.
|
|
|
Bizikidetzan arazo gehiago sortzen dira taldeak eskubide politikoak eskatzen
|
hasten
direnean. Minoriek diskriminazioaren kontzientzia hartzen dutenean, indar guztia jartzen dute bere identitatearen defentsan.
|
|
|
Erdi Aroko kristautasunaren domeinuak, beraz, balantzaka
|
hasi
ziren Martin Lutherrek Erreformari ekin zionean. Inperio Germanikoko printzeek disidentzia teologiko hau ederki baliatu zuten, erreformatzaileek agintaritzarekiko obedientzia esklusiboa aldarrikatzen baitzuten.
|
|
|
Herbehereak, Espainarekiko independentzia lortu nahian, honen jarrera kontrarreformistaren aurka jarri ziren, eta nolabaiteko tolerantziagune bilakatu ziren. Pentsamendu bakarraren eta baztertzailearen aurrean beste era bateko ikuskera pluralistak proposatzen
|
hasi
ziren. Bertakoak ziren H. Grozio() eta B. Spinoza().
|
|
|
" nork ez luke nahiago anaia damutua ikusi, hilotz baino?". Inoiz oker zegoena konbentzitzeko eta berriz ere denak biltzeko grina hutsarengatik, batzuk batzuk iritzi desberdina zuenaren mintzatzeko eskubidea defenditzen
|
hasi
ziren. Benetan garrantzitsuena kristautasunaren batasuna zen.
|
|
|
" Paris bien vaut une messe" esan omen zegoen. Boterea lortze aldera ez dago jada koxka erlijiosorik, eremu hau atzean geratzen
|
hasi
baitzen; gero eta gehiago, indiferentziak jota, eremu politiko ukiezinaren indarpean.
|
|
|
Aipatuko dudana Eskualdun Ona astekariaren 1905eko zenbaki batetik hartua da, hots, hiruzpalau urtez izenaz aldatutako Eskualduna astekaritik. Izatez, bilduma osoa arakatu dut 1887tik
|
hasi
eta 1917 artean salbu eta 1913ko zenbakiak, hau da, 1500en bat zenbaki aztertu ditut banan banan, 52 aste bider 29 urte eginez. Bada, urte horietan zehar ez dut Darwini buruzko edo darwinismoari buruzko azalpenik topatu, ezta sikiera aipamen solterik ere.
|
|
|
Oraingo honetan, Loiolaraino hurbilduko gara Etxepareren eskutik. Ba, Loiolako komentua bera deskribatzen
|
hasi aurretik
, ingurua zirriborratuko dizu Etxeparek eta bat batean ondokoa botako du lasai asko:
|
|
|
Ostera, txonten kontua bestelakoa da, arras nahasgarria.
|
Hasteko
, Galapagoetan dabilela Darwinek ez zuen ezer berezirik igarri txori horien artean, haren begiarentzat ez ziren bereizgarriak suertatu, izatez, haien lumajea arre eta aspergarria begitandu zitzaion, eta ezin izan zuen inolako argitasunik atera haien marroi kolorearen tonu desberdinen artean. Darwinek ez zion jaramonik egin txonten mokoen tamainu eta itxurari.
|
|
|
Armand David apaiz lazarista 1861ean bidali zuten Pekinera misiolari, hogeita hamasei urterekin, eta hasiera batean txinera eta bertako ekanduak ikasten aritu arren, oso laster
|
hasi
zen inguruetatik joan etorri txikiak egiten, ehunen bat kilometrotakoak, ibilaldi horietan bilduma zoologiko eta botaniko oso interesgarriak eskuratu zituelarik. Izan ere, Txinara Pariseko Natur Zientzietako Museoko irakasle askoren enkarguekin iritsi zen, bertako fauna eta florako aleak bildu eta Frantziara bidal zitzan.
|
|
|
Eskualtzaleen Biltzarra, 1930 urte inguruan; fragmentu eta montaia. Ezkerretik
|
hasita
: 1, Ernst Haeckel; 2, Jean Jauregiberri medikua; 3, Louis Dazantze euskaltzaina; 4, Louis Pasteur; 5, Samuel Wilberforce apezpikua; 6, Piarres Lafitte kalonjea; 7, Jean Etxepare medikua; 8, Charles Darwin.
|
|
|
Ezkerretik
|
hasita
: 1, Maurice Souberbielle medikua; 2, Georges Lacombe euskaltzaina; 3, Maurice Amestoi lotinant kolonel ohia; 4, Dominique Dufau notaria; 5, identifikatu gabea; 6, Jules Moulier Oxobi idazlea; 7, identifikatu gabea; 8, Jean Lizar mediku kanboarra Xarritonen ustez; 9, Jean Jauregiberri medikua; 10, Louis Dazantze euskaltzaina; 11, identifikatu gabea; 12, Jean Baptiste Etxeberri apaiz donostiritarra Xarritonen ustez; 13, Piarres Lafitte gaztea; 14, Jean Etxepare medikua; 15, identifikatu gabea.
|
|
|
Prozesu guztiotan zoriak partehartze galanta du, eta, ondorioz, kume berriak genetikoki diferenteak izaten dira elkarren artean. Bigarren urratsean, hautespen naturalak testatu egiten du ale berri horien ondadea,
|
hasi
larba alditik eta ugalketa sasoira arte. Ingurune erronkei erantzuten eta euren populazioko espeziekideekin lehiatzen efizienteenak diren aleak, horiexek izango dira ugaltzeko adinera arte bizirik irauteko eta arrakasta handiz ugaltzeko aukera handiena edukiko dutenak.
|
|
|
Guayaquil herrian, lanean
|
hasi
nintzan Saltegi bat zabaltu, portu famatuan Afera aberatsak egiten nuntuan Eta jaun handiekin, agitzen usuan.
|
|
|
Euskal idazle gisa ezagutzen dugun arren, erdaraz ere dezente idatzi zuen, esaterako Noticia biografica delilustre botdnico Sr Lacoizqueta (1905), Guia medica delasistente a moribundos (1945) eta Guia medica del interprete de milagrosy favores (1949). Euskaraz, 1915 aldera
|
hasi
zen idazten, orduko Iruñeko giro euskaltzalearen baitan, eta hainbat aldizkarirekin kolaboratu zuen, batez ere Napartarra eta Eskualdunarekin. Nolanahi, Larreko nik Gerla urte, gezur urte liburuari esker ezagutu nuen, eta ezin tristeagoa, ezin ilunagoa begitandu zitzaidan, gerla kronika hori bera bezalakoa.
|
|
|
Barandiaran antieboluzionista bat aurkituko duzu, kasurako, bere 1932ko Apuntes de Geologia Generaly de la delPals Vasco irakurriz gero. Liburu horretako Elmundo y los seres vivientes epigrafea aurreko kapitulu batean azaldutako Laplace-ren teoria aipatuz
|
hasten
da, eguzki sistemaren agerpena aurkezteko; hari horretatik tiratuz, geroago" un accidente alparecer insolito" dakarkigu Lurraren baldintza biziarentzako egokiak argitzeko; ostetik biziaren sorreraz dihardu, eta generazio espontaneoaren hipotesia gutxiesten du, eta, areago, gizakiaren adimena kausalitate fisikotik kanpo dagoela dio. Horien ondotik dator erakusgarri gisa aurkeztuko dizuedan pasartetxo hau:
|
|
|
Egonezin handia zabaldu zen arazo horren inguruan, eta hainbatek eta hainbatek kontra egin zioten emigrazioari. Ildo horretan kokatu zen aita Hiribarrenen Montebideoco berriac (1853) obra famatua, honela
|
hasten
zena:
|