|
2000
|
|
|
Horrelako zerbait gertatu ote zitzaidan, jaun André? Edo, arestian erran bezala, halakoa ote nintzen sortzez, eta ez ote zuen kolpe hark nehongo eraginik izan ene hazte hezteetan... eta hizketan
|
hasi
ote nintzen, halatan, hura ene hitz egiteko ordua zelako, bertzerik gabe...?
|
|
|
Jelosiaren ispilu eta mirail ote zen, bada, amaren behako hura? ...ak, eta alferrik zebilela, ondorez, hura arrastoan sartu nahian, zeren hurrengoan berdin tratatuko baitzuen osabak zerbitzuko jendea —Maddalen, bereziki—, gehiegizko konfiantzaz; horiez guztiez ohartu zenean, beraz, etsi egin ote zuen azkenean eta, hisiz eta despit hutsez, bere baitarat bildu ote zen gehiago —bere bakardaderat eta marmolaren hoztasunerat—, eta hoztasun hartarik
|
hasi
ote zen osabaren baitarik gehien gutiesten zuena are gehiago gutiesten, harik eta gutieste hartarik mesprezatzerat ere egin zuen arte. Amaren hondar aitorrari bagatxezkio, hala dirudi.
|
|
|
—Ez —zuhur—, baina Urtxipiaren ordenagailuko unitatearen edukia aztertzen
|
hasiak
ote garen jakin nahi baduk, erantzuna baiezkoa duk.
|
|
|
hamar zentimetro, bai. Zoratzen
|
hasita
ote zegoen pentsatu zuen orduantxe, hura guztia eldarnio bat izan ote zitekeen, edo lagunen baten broma bat. Amesgaiztoarena hurrengo egunean pentsatu zuen, bosgarren egunean, hain zuzen galtza guztiak hamar zentimetro luze gelditzen zitzaizkiola konturatu zenean.
|
|
2001
|
|
|
Ez nuen oso gogo onez hartu Euskaltzaindiko sariketarako aztertu behar izan nuenean. Nahitaez irakurri beharrekoa izan ez banu,
|
hasiko
ote nintzen irakurtzen ere. Artean ezer argitara eman ez duen autore baten lehen lana, eta polizia nobela, alafede.
|
|
|
Nik, esan bezala, zalantza handiak nituen erdarazkolibu ru horiekin
|
hasiko
ote nintzen edo ez. Baina hastera bultzatu nindutenak, bi izen aitatuko dizkizut:
|
|
|
Iratzartzea, edo esnatzea –esne ematen
|
hastea
ote? – Jainkoen zereginetan denez galdezka nabil goiz hits honetan, laneko kideek beren gau latzak deblauki eta espantuz aipatzen dizkidatela: bat, bilkuratik etxeratzen nintzen unean preseski, hiruretan tanpez iratzarri da, lotara ezin bihurtuz sehaskan ihalozka; bestea aldiz, hiruretarik seietara laburki eten da, azkenak lexomil pastilla bi irentsirik satorren hordia dastatu duelarik, Claire Chazalen berriak huts eginik.
|
|
2002
|
|
|
Eta beste aldetik, ofizialki onartu gabeko gerra batean desmasiarik beldurgarrienak egiten ditu bere" garbiketa" operazioetan armada errusiarrak. Bi aldeen arteko kontaktoak berriro antolatzen
|
hasi
ote diren aipatzen da baina ez da aurrerapen nabarmenik ikusten. Eta populazio zibilaren kontrako genozidioa salatzen duten erakundeak (World Watch Fundation, Memorial eta beste) europarren indiferentziaren aurrean alferrik ari direla dirudi.
|
|
|
Negua, arteetan, urrun samar egon arren, estututen lasterregi
|
hasten
ete garean, ba.
|
|
|
Axeak ba darabil emen goyon zaparradarik. Eurija
|
asiko
ote. Ez, argitxubago orain ostera be, zeru aldia.
|
|
|
Baina burutik egiten
|
hasia
ote nintzen eta umetzen. Izan ere, ba ote zen burugabekeria eta umekeria handiagorik hogeita hamarreko gizon batek burutazio haiek edukitzea baino?
|
|
2003
|
|
|
Oraintxe
|
hasi
ote naizen pentsatzen.
|
|
|
–Euskaldunak euskaldunen kolpatzen
|
hasiko
ote dira?
|
|
|
Erdaraz formatutako agintari elite baskoek ez didate lasaitasunik ematen. Ez dakit noiz
|
hasiko
ote diren metropoliari begira, han modernitatea dagoe  lakoan eta gure txapela astunegia delakoan. Ez ditut nahi West Point eko ofizialak nire tropak gidatzen, ez baitakit noiz aterako didaten Fruit Company ren iturria paparretik.
|
|
|
Baina mezua ere ausarta izan da: aurreko liburu guztiak sartu nahi izan dituela honen barruan, hemendik aurrera ezin duela bide beretik jo, Bernardo Atxaga bera bukatu ote den, Joseba Irazuren garaia
|
hasten
ote den aurrerantzean... Aurkezpena ere ez da txikia izan.
|
|
|
Nik bezain ondo zekien gertatua. Han
|
hasiko
ote ginen hura berriro gogora ekartzen?
|
|
2004
|
|
|
Laguntzak laguntza eta oztopoak oztopo, orain arte euskal zinemarik ez dagoela esan izan da. Orain zerbait pizten
|
hasi
ote den...
|
|
|
Lehenago (Don Jose zaharraren antzera hitz egiten
|
hasi
ote naiz, bada?), Botxoan lan egiten zutenak, esne ta ortuariekin joaten zirenak, honetan edo horretan Botxoara joaten zirenak, trenez joaten ziren. Baina orain, kamioiak eta kotxeak ugaritu direnez gero, jende gutxi joaten da trenez.
|
|
|
Ilundu egin du pixka bat. Negarrez
|
hasiko
ote zaigu, bada, berriz ere, eguzkia?
|
|
|
Zergatik
|
hasi
ote da negarrez umea?
|
|
|
Izan ere, Parsifalen atzetik abiatu zenez geroztik arrisku larrian egon zen bere bizia behin baino gehiagotan. Erotzen
|
hasia
ote zen. Hori al zen?
|
|
|
Euskal Herriko zinemaren susperraldi berri bat ekarriko ote dute neurri hauek guztiek? Euskaraz hitz egiten
|
hasiko
ote da azkenean" cine vasco" a?
|
|
|
mokoka
|
hasiko
ote zaizkien
|
|
2005
|
|
|
Sendatzen
|
hasi
ote zen, bada, Ines. Edo gaixoagotzen ari zen, beharbada, amonak susmatzen zuen bezala?
|
|
|
Banekien salatzea ez zitzaiola inortxori ere otuko, baina euren baitan, zer pentsatzen ote zuten lagunek? Nitaz gaizki esaka
|
hasiak
ote ziren?
|
|
|
Nire gordelekutik, guardia zibilak ikusten nituen, beren jeep haietan jendea sartzen; zaurituak ere pilatuta eraman zituzten. Bazterrak miatzen
|
hasiko
ote ziren beldur nintzen, eta prest nengoen une batetik bestera lasterka abiatzeko, han inguruan neukan jendeari ihesbidea erakutsiz. Haatik, egun hartan bazuten nahikoa arrantzarik guardia zibilek; jeepak bete beteta, kabitu ez ziren atxilotuei lurrean etzateko agindu zieten, eta ostikoka ekin.
|
|
|
Beraz, mihiari hozka egin, eta Albertoren hizketari jarraitu nion. Beldur nintzen, bestalde, Idoia edozein unetan kondoiei buruz eta ezkondu gabe larrua jotzeaz hitz egiten
|
hasiko
ote zen, baina ez zuen txintik atera, agian bazekielako Alberto kontu horietan ez zetorrela bat Elizaren jarrera ofizialarekin, eta, areago, uste zuela apaizek ezkondu egin behar zutela, eta, areago oraindik, emakumeek ez zutela zertan apaiza ez izan.
|
|
|
Azken hats haren molekula bihurtzen ari zen, bera ere husten, erretzen, ezeztatzen, oinarrizko kaosera itzultzen. Kaos hartarik alabaina ibiltzen eta jendeekin solastatzen ikasten
|
hasiko
ote zen. Herioak amodio bekaitzak lurrintzen zituen, egiazko maitasun ipuinak zilegitzeko.
|
|
|
Huraxe zen adostua genuena obratzeko momentua, entzun lagunok, gu arrantzaleak gara, itsasoko nekazariak gara gu, eta beti galdetzen diogu geure buruari itsasoa denona baldin bada zergatik ez den lurra denona, horrela hasi behar genuen, itsasoan libre daukagu larre osoa, zergatik langak eta itxiturak lurrean, mundua denon baratze handia da, ken ditzagun hesiak eta txarrantxak, itsasoa arrantzaleena, lurra nekazariena. Nik uste nuen abante eginen zuela Florenek haizearen barrura, orduantxe entzunen genuela bere ahots mehe barnagarria, baina burumakur zegoen, jotako toilaren antzera gelditu ginen denok, eta aldamenean nituenak beha
|
hasi
ote zitzaizkidan, nor dugu hau, zergatik ez du barre egiten... Ederrak geunden gu apezari pulpitua kentzeko!
|
|
|
" Influentziak dauzkan gorria! Zertarako
|
hasi
ote genuen gerra?".
|
|
|
Eta ez zitzaigun bururatzen hark nola zekien non, ez genuen hainbeste kolpe hartzen, ez genuen hotzik, baretzen
|
hasiak
ote ziren itsasoaren hesteak ere, barrez hasi ginen," Banoa botilaren baten bila" esan zuen Areitio zaharrak, patroiak.
|
|
|
Etxeratu aurretik parapeto abandonaturaino igotzen zen, kazkarratoiek inbasioa
|
hasia
ote zuten edo zeroiren baten turrusta ikusten ote zuen haria eteten. Liverpoolez gogoeta egiteko zeukan modua zen hura, hala esanen nuke nik.
|
|
2006
|
|
|
Berrikitan entzun dugu Espainiako halako hiriburutan edaten den ura ez dela behar adinako kalitatekoa. Eztabaidatu da uraren kloroaz ere, aipatu izan da fluorra eransten
|
hasiko
ote zitzaizkion herriko urari... Horrelako eztabaiden ondoren beti ugaritu dira botilako uraren salmentak.
|
|
|
Orain aspaldiko denboretan ez, baina lehen, iraganeko denboretan eta, batez ere, krisialdietan, askotan galdetzen nion neure buruari zergatik
|
hasi
ote nintzen abesten. Eta azkenean, beste arrazoi eta argudio guziak arakatu ondoren, ondorio batera ailegatu nintzen:
|
|
|
Eguzki horrek ere izango du beharbada eraginik nik sukalde honetan sumatzen dudan argitasun bizipenean. Afrikarren moduan sentitzen
|
hasi
ote naiz, baina.
|
|
|
irizpideak, arauak, jarraibideak... eta, noski, zigorrak! Jatetxeetan erretzaileekin egiten den bezala, bileretan, jardunaldietan eta abarretan, hiztun onentzako eta hiztun traketsentzako espazioak bereizten
|
hasi
ote da?
|
|
|
Orain ikasten
|
hasi
ote duen, kezkatuta dago Anselmo; okerrago dago Meltxor, bai baitu, esan du, hamar urte bederen ez duela lerro bat eskribitu.
|
|
2007
|
|
|
Espazio ostatuekin
|
hasiko
ote da, bada, espazioaren kolonizazioa. Izan ere, batzuen ustez behintzat, lehenago edo geroago iritsiko da hori ere.
|
|
|
Osabarekin izaten zituen enkontru bakanetan, honek beti Paularen ibileren berri jakin nahi zuen, kosta ahala kosta. Madrilen zegoela, oraindik harekin
|
hasi
ote zitekeen itxaropen txiki bati heltzen zion, baina udal hauteskundeek aurretikoa eta ondotikoa markatu zituzten ezin argiago, Justino gaztea, alde eskasarekin, garaile atera baitzen. Trilluelos izan zen, gainera, ezkerrak irabazi zuen ia ia udal bakarra probintzia osoan.
|
|
|
Ez dezadan idazlearen ubera galdu haatik. Izan ere, Izagirre bere jardunean itsasoa eta portuak marrazten
|
hasi
ote den nago, hori da Hemen ontziratu zen Lafayette n antzeman uste dudana bederen. Eta liburuaren azken paragrafoan berriz, Francisco Franco gure herrian ipuinean, hizkuntzaren estilo eta molde aldetik, berbaro nahiz literaturaren aldetik Izagirreren emana goren puntura iritsi izanaz jabetu naiz.
|
|
|
Fidelek ez zuen isildu nahi, eta hirurak ongi pasaturik zeuden orduko. Entzuleria argazkian izozturik bezala zegoen, eta orkestrak erabiltzen zuen antolamenduari erreparatu zion Migelek, musikariak mugitzen
|
hasiak
ote ziren, baina bere buruarekin bildu behar izan zuen berriz ere.
|
|
|
Etsirik, mila aldiz madarikatu zuen bere burua, eta ahuleziaren ardoarekin mozkortzen
|
hasia
ote zen egin zitzaion.
|
|
|
Orduan izan baitzen. Morroi haren apendizeak mehatxatuta sentitu nintzela eta, zahartzen
|
hasia
ote nintzen bururatu zitzaidan. Beso gorritzen hasia usaindu nuen, kremarik gabe ederki usain daitekeen lurrina, eta ura, pentsatu nuen, uretara noa.
|
|
2008
|
|
|
lehenengoari eta bigarrenari ongi, hirugarrenari gaizki, laugarrenari ongi, bosgarrenari gaizki, seigarrenari ongi, zazpigarrenari gaizki, zortzigarrenari ongi; bederatzigarrenean galdetu zion maisuak, artaburu?, eta Beñardok erantzun zion bere era partikular hartan: zzzopenco, beste ikasleek irri eta barre egiten zuten bitartean; besteetan ez bezala, baina, zeinetan ikasleen irri barrealdiek mina eta malkorik gabeko negarra eragiten baitzizkioten, ez zuen hainbesteko minik hartu; ohitzen
|
hasia
ote zen, bada, mutila?; edo bizi senak ihesbiderako bidean jarri ote zuen Beñardo, irtenbide erosoago baten bila?, ez baitago buruaz horma behin eta berriro jotzerik, burua apurtu ezean, harik eta Beñardok, bat batean, bere burua irri egiten ikusi zuen arte, baita barre txiki batzuk ere:
|
|
|
Zer gordetzen ote zuen Natividadek barruan, ametsetan esaldi hura egozteko? Regina harri eta zur zegoen, harri eta zur behar zuen, jarri zituèn begiak jarrita!?, Natividad gaixotu aurretik ere halako zurrumurrua zabaldu baitzen morroi neskameen artean, Natalia eta Natividad, beti hain ongi eta hain beti bat konpondu izan zirenak, gaizki konpontzen
|
hasiak
ote ziren, aitak urtebetetze egunean eskaini zièn festaren ostean; zurrumurru hark, baina, elipseak bezala, bi zentro zituèn arrazoi bakarra behar zuen oinarri: Gerardo eta Ricardo, Ricardo eta Gerardo?
|
|
|
eta desio erreprimitu onartutik beste zerbaitetik baino; horregatik, markes jaunak, kontu hari buruzkoan egin zezakeèn irakurketa ia bakarraren arabera, konbentzitua behar zuen kontsul jauna orduan ere txantxetan ari zitzaiola, kontsul jaunaren berrogei urteko ezkontza ustez sendoak ez zion markes jaunari, beharbada, beste modu batean pentsatzeko tarterik uzten?, baina hara: gauzak ez ziren ziruditena. Oscar Wildek zioen bezala, ez den munduan sartu berri ote zen, bada, markes jauna, eta ez zirèn gauzak ikusten
|
hasia
ote zen??, kontsul jaunaren urteetako ezkontza ez baitzen berak, markes jaunak, pentsatu izan zuen bezalakoa izan, ausaz, harreman sendo baten zigilu, guztiz beste gauza bat baizik?
|
|
|
Une batez sudur luze eta fin bat jantzi zion haren aurpegiaren imajinari, Cyrano bi hurtuz. Perfume laborategi batean lanean
|
hasi
ote zen pentsatu zuen hurrena. Jakina zen, ordea, Antonio lehengusuak ez zuela lan ezagunik, aitaren errentaren administratzaile bakarra zela, eta hura nahikoa hiri eder hartan ondo bizi ahal izateko.
|
|
|
Ikusi zuenean, aho zabalik, begiak igurtziz, erotzen
|
hasia
ote zen geratu zen, negarrari eman aurretik. Lurrean zetzan goizean aurkitutakoa, zerraldo.
|
|
|
Begirada urrunean iltzaturik zuela jarraitzen zuen alde egin nuenean, urrunegi beharbada. Bakarrik bizi direnen itxura higatu eta nekatua hartzen
|
hasia
ote zen iruditu zitzaidan. Badagoela adin bat erabaki nuen, gizakion barne egitura osoa erortzen hasten dena, eta kataklismo hori isilik, inolako harrabotsik gabe gertatzen dela, guztion begi bistan, eta emakumeak, inguruan dauden emakume batzuk bakarrik ohartzen direla sarraskiaren handiaz.
|
|
|
Xalbadorren bertso bat errezitatu eta Elortzak mikrofonoan tinko, sentimenduz, abestu zuen hurrengoa Iturriaga lagun zuela. Honek hartu zuen lekua gero Noiz
|
hasi
ote zen dena sortarekin.
|
|
|
Zer gordetzen ote zuen Natividadek barruan, ametsetan esaldi hura egozteko? Regina harri eta zur zegoen –harri eta zur behar zuen, jarri zituèn begiak jarrita! –, Natividad gaixotu aurretik ere halako zurrumurrua zabaldu baitzen morroi neskameen artean, Natalia eta Natividad, beti hain ongi eta hain beti bat konpondu izan zirenak, gaizki konpontzen
|
hasiak
ote ziren, aitak urtebetetze egunean eskaini zièn festaren ostean; zurrumurru hark, baina, elipseak bezala, bi zentro zituèn arrazoi bakarra behar zuen oinarri: Gerardo eta Ricardo, Ricardo eta Gerardo... gelara sartzean Nataliak hasi zuèn jolas moduko hura –" Zer moduz dago nire ahizpatxoaaa?" – jolasa baino gauza serioago bat izan baitzitekeen –ironiarena inozentziatik ankerkeriarainoko eremu zabala da–, aurkakotasun baten benetako aztarna, beharbada.
|
|
|
Ordura arteko solasetan, izan ere, kontsulak markes jauna zirikatzen zuen, erotismoarekin lotutako kontzeptu labainkorrak erabiliz, edo kontatzen zizkion aldian behin berdekeria gordinak, gatz eta piper, zeinei markes jaunak erantzuten baitzien edo karkaila batekin edo beste berdekeria batekin, hura ere ez baitzen kontu haietan herrena; kontsulak eta markes jaunak bideratutako solas haiek, baina, gehiago zuten jolasetik –txantxatik– eta desio erreprimitu onartutik beste zerbaitetik baino; horregatik, markes jaunak, kontu hari buruzkoan egin zezakeèn irakurketa ia bakarraren arabera, konbentzitua behar zuen kontsul jauna orduan ere txantxetan ari zitzaiola –kontsul jaunaren berrogei urteko ezkontza ustez sendoak ez zion markes jaunari, beharbada, beste modu batean pentsatzeko tarterik uzten–, baina hara: gauzak ez ziren ziruditena –Oscar Wildek zioen bezala, ez den munduan sartu berri ote zen, bada, markes jauna, eta ez zirèn gauzak ikusten
|
hasia
ote zen? –, kontsul jaunaren urteetako ezkontza ez baitzen berak –markes jaunak– pentsatu izan zuen bezalakoa izan, ausaz, harreman sendo baten zigilu, guztiz beste gauza bat baizik... Are gehiago, markes jauna bizi izan zuèn lehen harriduraren ondotik edonork egiaztatuko baitzuen halako ezinegon bat piztu zitzaiola, desio eta irrits ezkutu baten isla izan zitekeena –haren begi elbarriak ere bi gar urduri ziren jada–:
|
|
|
lehenengoari eta bigarrenari ongi, hirugarrenari gaizki, laugarrenari ongi, bosgarrenari gaizki, seigarrenari ongi, zazpigarrenari gaizki, zortzigarrenari ongi; bederatzigarrenean galdetu zion maisuak" artaburu", eta Beñardok erantzun zion bere era partikular hartan: zzzopenco, beste ikasleek irri eta barre egiten zuten bitartean; besteetan ez bezala, baina, zeinetan ikasleen irri barrealdiek mina eta malkorik gabeko negarra eragiten baitzizkioten, ez zuen hainbesteko minik hartu; ohitzen
|
hasia
ote zen, bada, mutila?; edo bizi senak ihesbiderako bidean jarri ote zuen Beñardo, irtenbide erosoago baten bila?, ez baitago buruaz horma behin eta berriro jotzerik, burua apurtu ezean... harik eta Beñardok, bat batean, bere burua irri egiten ikusi zuen arte, baita barre txiki batzuk ere: zer, izan ere, hura pailazoarena egiteko aukera bat balitz –ez al zitzaizkion berari ere pailazoak erruz gustatu, titiriteroak herrira iritsi zirenean? –, eta zer, hormari aurre egiteko metodoa aldatzen bazuen, horma inguratuz eta burua –bere burua– salbatuz gutxienez?
|
|
2009
|
|
|
Baina halako baten, diruak amaitu, eta txakur txiki bat bera be barik geratu zan. Jan edana irabazteko lanean
|
hasiko
ete jaku Inazi. Bai zera lan egin!
|
|
|
Baina zer zan ha? Sokatiran
|
hasi
ete ziran gure erbiok. Horixe esan eitekean.
|
|
|
5 Nazario eta Regina ezkondu zirenetik, ez zen 1921eko hura. Limpiasko Kristo gurutziltzatuaren irudiak sekulako zalaparta sortu zuen jendearen baitan, izerdiaren, negar malkoen eta odolaren mintzoaz mintzatzen
|
hasi
ote zen, markesa andereak Regina enean egingo zuèn lehen aldia, 1905eko udan ere, hamasei urte lehenago, beraz?
|
|
|
Regina, beraz, kezkatuta zegoen: mikrobio haiek suge ezin txikiagoak bezalakoak ote ziren, bada, nahiz eta berak nekez ulertu?; edo ulertzen
|
hasia
ote zen, zeren, sugeak Adan eta Ebaren paradisua hondatu zuen bezala, hantxe ibil baitzitekeen orduan ere, Regina eneko paradisuan, mikrobio baten itxura hartuta, bertan hondamendia eragiteko prest?; izan ere, ikusten zèn etsaiaren aurka zerbait egin zitekeen, ausaz, baina ikusten ez zenaren aurka nekez, neurri profilaktiko haiek hartzeko orduan etxekoandrea lehendabizikoa izan bazen ere; suge i... zituen balizko erasoen jopuntu:
|
|
|
noiz hartuko zizkion, izan ere, suzko su batek erraiak, eta noiz astinduko haize bortitz batek barrua, atzeraezinezko erabaki batean?; noiz bultzatuko zuen Jainkoak Ada bere egitekoa egitera, eta noiz igorriko zion seinalea?; noiz egingo zion buruan eztanda argi argitsu batek?; edo kasualitate hutsa ote zen gertatu zitzaiòn guztia, bostehun pezetakoa eta olio orbana?, Damasori behin baino gehiagotan entzun izan zion bezala, mirari ustezko guztiek ustetik miraritik baino gehiago zutelakoan?; egun haietan, zeinetan Regina eneko arazoa ez baitzen Ada, Regina bera baizik, zer alde zegoen, bada, bere jarreraren eta amarenaren artean?; ez al zen bera ere. Ada? Jainkoaren seinale bati begira jarri, ama Ama Birjinari bezala?; zein izan ziren, baina, amaren itxaronaldiaren fruituak?; porrotik eta frustraziorik handienak gehi mediku espezialistak agindutako lasaigarriak, burua ere apur bat nahasten
|
hasi
ote zitzaion?; eta Adari, jakina, pazientzia agortzen ari zitzaion: Maria Bibianak ere ederki nabari zezakeen hori, Adari lagundu nahi izaten zionean lekuz kanpoko erantzunak jasotzen baitzituen ordainean, saminaren eta suminaren artekoak:
|
|
|
Egun batean, etxeko penduluak goizeko hamarretako hotsak zekarzkion?, bezperan hasitako bi bider bi metroko tapakia egin eta, autosuntsitze sinboliko baten uretan murgildurik edo, egin orduko desegin zuen; eta hain barregura handia sartu zitzaion jarraian, non halaxe aritu baitzen segundo luzetan: bera ere erotzen
|
hasia
ote zen, bada, amaren antzera?; hasierako barrea, gainera, hain berezkoa eta naturala zirudiena, itxuraldatzen hasi zitzaion pixkaka, barrealdiaren sekuentziari orain hasperen baten nota disonantea eta orain intziriarena sartzen eta tartekatzen zitzaizkiola, zenbat eta aurrerago, orduan eta gehiago, harik eta hasperenak eta intziriak nagusi egin ziren arte; Ada, beraz, negar batean zegoen, eta ha... ispiluaren bestaldean zegoèn izaki errukarri hura, begien hezetasun beirazkoan ezintasunaren irudia islaturik zuena!; jarraian, baina, apurka apurka, hondoa jo zuenak ezin hondorago jo?, erreakzionatu egin zuen:
|
|
|
Eta behin adin batera helduta, hobe haiek han barruan uztea. Beldur naiz Carmen bere konfesio guztiak lau haizetara zabaltzen
|
hasiko
ote den orain. Beldur, itsasontziaren botila apurtu eta kristalekin ebakiko garen.
|
|
|
Deus gutxi jakitera ailegatzen naiz: mindua ote dagoen, zoko gusturik baduen edo ez duen, edo ozpintzen
|
hasixea
ote dagoen. Gainerako pattarrak, cazalla esaterako, marranta sortzen duen rona, marrasquinoa. Vuelta Abajon eskuz eta gerrikoz landutako tabakoarekin edo kolore, usain eta zapore goxoko vegueroarekin edo horiek gabe?, entzute hutsez ezagututako mundu urruneko fintasunak dira.
|
|
|
Biologoak ez dira ados jartzen. Otsoa bere kabuz gizakiarekin elkarlanean (ehizan)
|
hasi
ote zen mahairatu dute batzuek, baina hori ez dago frogatzerik. Gainera, azken ikerketak emandako datu bat ez dago ahazterik:
|
|
|
Hobetzeko tarte handia dauka oraindik, eta hobekuntza hori iritsi berri direnen egokitze prozesuaren iraupenak baldintzatuko du. Ribas eta Huertas nahiko ondo ari dira, Olesonek ere orkatilako mina atzean utzi duela dirudi, eta English ere bere antsietatea gainditzen
|
hasi
ote den esperantza dute Gasteizen. Kanadako hegalekoak lehenbailehen eskertu nahi dio taldeari bera fitxatu izana, baina gehiegizko gogo horrek kaltea ekarri dio, onura baino gehiago.
|
|
|
zamauak, ezpainzapiak eta mokanesak; lanean ari zen bitartean, baina, Adaren buruak zerbaiten zain behar zuen: ...einetan Regina eneko arazoa ez baitzen Ada, Regina bera baizik, zer alde zegoen, bada, bere jarreraren eta amarenaren artean?; ez al zen bera ere –Ada– Jainkoaren seinale bati begira jarri, ama Ama Birjinari bezala?; zein izan ziren, baina, amaren itxaronaldiaren fruituak?; porrotik eta frustraziorik handienak gehi mediku espezialistak agindutako lasaigarriak, burua ere apur bat nahasten
|
hasi
ote zitzaion...; eta Adari, jakina, pazientzia agortzen ari zitzaion: Maria Bibianak ere ederki nabari zezakeen hori, Adari lagundu nahi izaten zionean lekuz kanpoko erantzunak jasotzen baitzituen ordainean, saminaren eta suminaren artekoak:
|
|
|
Egun batean –etxeko penduluak goizeko hamarretako hotsak zekarzkion–, bezperan hasitako bi bider bi metroko tapakia egin eta, autosuntsitze sinboliko baten uretan murgildurik edo, egin orduko desegin zuen; eta hain barregura handia sartu zitzaion jarraian, non halaxe aritu baitzen segundo luzetan: bera ere erotzen
|
hasia
ote zen, bada, amaren antzera?; hasierako barrea, gainera, hain berezkoa eta naturala zirudiena, itxuraldatzen hasi zitzaion pixkaka, barrealdiaren sekuentziari orain hasperen baten nota disonantea eta orain intziriarena sartzen eta tartekatzen zitzaizkiola, zenbat eta aurrerago, orduan eta gehiago, harik eta hasperenak eta intziriak nagusi egin ziren arte; Ada, beraz, negar batean zegoen, eta ha... ispiluaren bestaldean zegoèn izaki errukarri hura, begien hezetasun beirazkoan ezintasunaren irudia islaturik zuena!; jarraian, baina, apurka apurka –hondoa jo zuenak ezin hondorago jo–, erreakzionatu egin zuen:
|
|
|
Regina, beraz, kezkatuta zegoen: mikrobio haiek suge ezin txikiagoak bezalakoak ote ziren, bada, nahiz eta berak nekez ulertu?; edo ulertzen
|
hasia
ote zen, zeren, sugeak Adan eta Ebaren paradisua hondatu zuen bezala, hantxe ibil baitzitekeen orduan ere, Regina eneko paradisuan, mikrobio baten itxura hartuta, bertan hondamendia eragiteko prest?; izan ere, ikusten zèn etsaiaren aurka zerbait egin zitekeen, ausaz, baina ikusten ez zenaren aurka nekez, neurri profilaktiko haiek hartzeko orduan etxekoandrea lehendabizikoa izan bazen ere; suge i... esan nahi baita Reginak haragiaren matxinada sentitu zuela une hartan, beharbada, haurrak babestera bultzatu zuena erarik inkontzienteenean, begiratu ere, haiexei begiratu baitzien banan banan jarraian, kezkati bezain errukitsu, Gabinok, jolasaz aspertuta edo, bere zaldia bota zuenean, lurrean eserita zegoèn Adaren parera; eta honek zurezko jostailua eskuaz hartu, ahoan sartu... eta Regina malguki bat bezala zutitu eta hiruzpalau urratsetan hurbildu zitzaion, jostailua ahotik kentzeko:
|
|
|
5 Nazario eta Regina ezkondu zirenetik, ez zen 1921eko hura –Limpiasko Kristo gurutziltzatuaren irudiak sekulako zalaparta sortu zuen jendearen baitan, izerdiaren, negar malkoen eta odolaren mintzoaz mintzatzen
|
hasi
ote zen– markesa andereak Regina enean egingo zuèn lehen aldia, 1905eko udan ere –hamasei urte lehenago, beraz– bertan egon baitzen... baita Lourdesera joan ere hurrengo egunetan, hain zuten bi emakumeek Lourdes bihotzean sartuta. Geroztik, markesa andereak behin baino gehiagotan hitz eman zion Reginari –kartazko harremanak zituzten urtean bizpahiru aldiz, markesa andereak telefonozkoak baino benazkoagoak baitzituen kartazkoak– ezen berriro etorriko zitzaiola bisitan... baina, batean arrazoi bategatik –Regina enea haurrez betetzen zen bitartean, markes jaunak eta markesa andereak Zaldiaingo jauregia saldu zuten azkenean, beren bizimodua Madrilen eta Andaluziaren artean antolatzen zutela–, bestean beste bategatik –lehen Mundu Gerra ez zen Lourdesera joateko abagunea, Frantzia gerran sartuta zegoenez–, markesa andereak ez zuen berandu arte hitza bete:
|
|
|
Ramiroren tabernako apopiloak galdezka hasi zaizkit, zein doinu den hori, ea doinu berriak asmatzen
|
hasi
ote naizen.
|
|
|
Eguzki distira bat... ibaiaren xurrumurrua... jirabiran
|
hasi
ote zen noria...
|
|
2010
|
|
|
Hizkuntza kudeaketa ekologikoa bideratzeko profil berriak irudikatzen dituzte. Jarduera hizkuntza eta lan hizkuntza bereizten
|
hasi
ote den hausnarketa zabalik dute. Eleaniztasuna jokatzeko eremua den neurrian, beste hizkuntzatan lagungarriak diren erantzun edo konponbide teknologikoak euskararen lekura ere iritsiko dira, iritsi dute.
|
|
|
Sutea legez kanpoko zabortegi batean
|
hasi
ote den ikertzen ari dira, Poliziako iturri batek azaldu duenez. Zabortegia bertan zegoela aspalditik zekiten agintariek, Yona Yahav Haifako alkatearen ahotan, hondamendi bat gertatzea denbora kontua besterik ez zen.
|
|
|
Pixkanaka, baina. Lauaxetaren heriotzak are abertzaleago egin ninduen, bai, baina 1939ko urrian gertatu zenak (hiriburuko gure parrokian gertatu ere) areago, noiz eta 226 eliztar atxilotuak izan baitziren, zergatik eta, hildako gudari baten urteurrenean, hiletetara joan zirelako? baita handik urtebetera epaituak ere,, beren jarduera antiespainiarragatik eta diskreziogabeko ekintza sakrilegoak burutzeagatik, hotsandiko ospakizun liturgikoak medio??, gauzak mugitzen hasi ziren, ez bakarrik nire barruan, kanpoan ere bai; edo kanpoan mugitzen
|
hasi
ote ziren eta, ondorioz, nire barruan?; guztiaz ere, bi frantziskotarren izenak emango dizkizut: Salbatore Mitxelena, Euskal Herriaren maitale sutsua, bizitzan hainbeste sufritu zuena?
|
|
|
Gero, nobizioaldiari ekiteko, Zarautzeko komentura joan nintzen, baina nola izebarekin postazko harremana izaten bainuen. Maria Bibianak ere igortzen zidan gutunen bat behin edo behin?, banuen amaren gaitzaren informazio zehatza: horrela jakin nuen bolada batean hitz egiteari berrekin ziola; hitz egiten zuenean, baina, askotan geratzen zitzaion hitzen bat mihian trabatuta, nola esan ez zekiela; zailtasun horrek eraginda
|
hasi
ote zitzaizkion etxekoen izenak laburtzen?; izebak bere gutunetako batean berria jakinarazi zidanean, sinesgaitza egin zitzaidan: edonor imajina nezakeen Teofilo Mariari Teo deitzen, Damaso Mariari Dam, Domingo Mariari Dom, Maria Bibianari Bib, eta Gabino Mariari Gab, nik umetan inoiz egin nuen bezala; nekez imajina nezakeen, ordea, bizitza osoan izenen osotasunaren aldarria egin zuenari halakorik gertatzea:
|
|
|
–Nola sinetsiko duzu Ama Birjina Mariarengan, Aita Jainkoarengan sinesten ez baduzu, ateo galdu horrek??, baina hara: halako beldurra sartu zitzaidan zu zeure ateismoari buruzko esplikazioak ematen
|
hasiko
ote zinen, non atzera egin bainuen; eta, odola baretzen nuela eta erantzuna biguntzen, honela mintzatu nintzaizun segundo labur bezain amaiezin batzuen ondoren: –Pagoagara zatozenean, iritziz aldatuko zara, zaude ziur?; nik neuk ere ez dakit, egia esan, hain ziur ote nengoen, susmoa dut ezetz, baina badakizu nolakoak izaten diren kontu hauek, Damaso, ziurtasunaren faltan ziurtasun itxurako bat azpimarratzera jotzen dugula;. Baliteke?
|
|
|
Hain ongi zaintzen nau, non, lehengoan, poema erromantiko bat eskaini bainion. Bilintx eta Bécquerren aurka jardun ondoren, haien erreibindikazioa egin behar ote dut orain???, lotsaren lotsaz transkribatuko ez dizudana: ni ere erotzen
|
hasi
ote naizen?
|
|
|
Berehala, gainera, Rihannaren abesti bat hasi zen hortz artean kantatzen, sabeliztunak bezala, ezpainetatik ahotsa irten zedin kasik zirrikiturik utzi gabe. Bat batean dantzan
|
hasiko
ote zen pentsatu nuen, ikara batean.
|
|
|
" Nola sinetsiko duzu Ama Birjina Mariarengan, Aita Jainkoarengan sinesten ez baduzu, ateo galdu horrek?", baina hara: halako beldurra sartu zitzaidan zu zeure ateismoari buruzko esplikazioak ematen
|
hasiko
ote zinen, non atzera egin bainuen; eta, odola baretzen nuela eta erantzuna biguntzen, honela mintzatu nintzaizun segundo labur bezain amaiezin batzuen ondoren: " Pagoagara zatozenean, iritziz aldatuko zara, zaude ziur"; nik neuk ere ez dakit, egia esan, hain ziur ote nengoen, susmoa dut ezetz, baina badakizu nolakoak izaten diren kontu hauek, Damaso, ziurtasunaren faltan ziurtasun itxurako bat azpimarratzera jotzen dugula;" Baliteke" esan zenidan, baina" Baita zera ere...!" esaten ari zintzaizkidan, erantzunarekin batera zuzendu zenidàn irriak, harrokeriaren isla eta ispilutzat hartu nuenak, ez zidan besterik adierazten behintzat; esateko guztia esana genuen, itxuraz... zutitu ere egin nintzen aulkitik, baina ez zenuen artean bukatu, antza... mintzatu ere, halaxe mintzatu baitzintzaizkidan, ezustean:
|
|
|
...eta 226 eliztar atxilotuak izan baitziren, zergatik eta, hildako gudari baten urteurrenean, hiletetara joan zirelako... baita handik urtebetera epaituak ere," beren jarduera antiespainiarragatik eta diskreziogabeko ekintza sakrilegoak burutzeagatik, hotsandiko ospakizun liturgikoak medio" —, gauzak mugitzen hasi ziren, ez bakarrik nire barruan, kanpoan ere bai; edo kanpoan mugitzen
|
hasi
ote ziren eta, ondorioz, nire barruan?; guztiaz ere, bi frantziskotarren izenak emango dizkizut: Salbatore Mitxelena, Euskal Herriaren maitale sutsua, bizitzan hainbeste sufritu zuena... harekin ikasi bainuen ezin etsi genuela:
|
|
|
Hain ongi zaintzen nau, non, lehengoan, poema erromantiko bat eskaini bainion —Bilintx eta Bécquerren aurka jardun ondoren, haien erreibindikazioa egin behar ote dut orain...? —, lotsaren lotsaz transkribatuko ez dizudana: ni ere erotzen
|
hasi
ote naizen...
|
|
|
Gero, nobizioaldiari ekiteko, Zarautzeko komentura joan nintzen, baina nola izebarekin postazko harremana izaten bainuen —Maria Bibianak ere igortzen zidan gutunen bat behin edo behin—, banuen amaren gaitzaren informazio zehatza: horrela jakin nuen bolada batean hitz egiteari berrekin ziola; hitz egiten zuenean, baina, askotan geratzen zitzaion hitzen bat mihian trabatuta, nola esan ez zekiela; zailtasun horrek eraginda
|
hasi
ote zitzaizkion etxekoen izenak laburtzen?; izebak bere gutunetako batean berria jakinarazi zidanean, sinesgaitza egin zitzaidan: edonor imajina nezakeen Teofilo Mariari Teo deitzen, Damaso Mariari Dam, Domingo Mariari Dom, Maria Bibianari Bib, eta Gabino Mariari Gab, nik umetan inoiz egin nuen bezala; nekez imajina nezakeen, ordea, bizitza osoan izenen osotasunaren aldarria egin zuenari halakorik gertatzea:
|
|
|
Hire lasaitzearekin batera, jakin zuenetik pizten
|
hasi
ote zen iruditu zitzainan argi bat sumatu huen haren begietan, esperantza berritu baten argi herabea.
|
|
|
zergatik itzuli zara? Behin eta berriro galdetu zion, ez ozenki, baina hainbeste aldiz, non, emakume batek laguntza eskaini baitzion burutik egiten
|
hasita
ote zegoen pentsatuta. Eskerrak eman zizkion, ondo zegoela.
|
|
|
Baina, zergatik ote zeuden Elama inguruko meatzulo kobrezko haiek, ordura arte isilpean? Eta nondik nora
|
hasi
ote zen Tarbe jauna haietatik kobrea atera eta Elaman lantzen. Nork lagundu ote zion prozesu delikatu horretan?
|
|
|
Errusiar jatorrikoa, gainera!", hots egin nuen arintasunez. Zain nengoen, noiz
|
hasiko
ote zen bere buruaz hizketan.
|
|
|
Tximeletarantz eraldatzen
|
hasi
ote zen, beste behin, bilakatua nintzen labezomorroa?
|
|
|
Ate nagusian ez da inor ageri eta harrerakoek begiratu ere ez didate egiten. Lan-eguna gaizki
|
hasten
ote zaidan seinale. Urduritzen nau bulegoan eduki dezakedanak ere.
|
|
|
Pasio hutsa zen. Oliveirak beldurra izan zuen une batez, idazlea negarrez
|
hasiko
ote zen.
|
|
|
Oilalokak bezala harrotu ziren bi zaindariak, lapurra harrapatu izanagatik hanpatuta. Elkarri besarkatuta dantzan
|
hasiko
ote ziren susmoa egin zitzaion Oliveirari. Halako altxorrik!
|
|
|
– Denbora baino arinago burua galtzen
|
hasi
ote zara...
|
|
|
Baltasar Garzonen aginduz bermepean eta baldintzapean aske gelditu da Rafa Diez, eta, azkenaldian Batasuneko hainbat kide esanguratsuk ere kartzela utzi dutenez, erabaki hauek prozesu demokratikoa bultzatu nahian dabiltzanentzako bultzada izan ote daitezkeen pentsatzen jarri gaituzte, Perez Rucalcabak orain arte gidatu duen estutze estrategia aldatzen
|
hasi
ote den. Baina jarraian fiskalak berak Diez aske uztearen aurkako helegitea aurkeztu duenean, ondorio politiko argirik atera ezinik geratu, Gobernuaren irizpideen jarraitzaile fina izaten baita fiskala.
|
|
|
Oilalokak bezala harrotu ziren bi zaindariak, lapurra harrapatu izanagatik hanpatuta. Elkarri besarkatuta dantzan
|
hasiko
ote ziren susmoa egin zitzaion Oliveirari. Halako altxorrik!
|
|
2011
|
|
|
Joera aldatzen
|
hasi
ote?
|
|
|
Eta egun batean zerbait irabazi zion, hurrengoan bertze zerbait? Eta, atzo irabaziari gaur irabazia eransten ziola, izarrak ere kontrako noranzkoan
|
hasi
ote ziren??, gero eta gizenago egin zen don Jaimeren kapitala, 1.000 pezeta, 2.000, 3.000?: mailegatu zenidan dirua itzultzeko moduan nago, markes jauna.
|
|
|
haren testuek borobilak izaten jarraitzen zuten, akatsik gabeak, eta, hitz bat aldatzen hasiz gero, eraikuntza guztia goitik behera eroriko zela iruditzen zitzaidan. Baina dagoeneko gai sentitzen nintzen beste idazle batzuen lanak ere eredutzat hartzeko eta, hori inoiz jakiten ez bada ere, neure estilo bat eraikitzen
|
hasia
ote nengoen pentsatzen nuen batzuetan. Mendetasunen bat jasan dutenen ezbaiak izaten nituen, baina seguru nengoen maisuaren morrontzatik aldentzen ari nintzela.
|
|
|
Erotzen
|
hasita
ote nago?
|
|
|
Amama behean gelditu zen; Fenella apur bat beldurtu zen, berriro otoitzean
|
hastera
ote zihoan. Baina ez, gelako txartelak atera baino ez.
|
|
|
Emazteak begiak estali dizkio semeari nahiko teatralki, bere iritzia hitzez eman behar ez izateko ziurrenik, eta bekaina jasorik Marlene Dietrich dezepzionatu baten keinuz aldendu da; ni Joseba oiloa bezala
|
hasiko
ote zen zain geratu naiz une batez, pelikulan bezala, ea guanteraraino joan eta itzultzen banintzen han jarraituko zuen kalkulatuz, oraindik hil egin behar bainuen.
|
|
|
Kontuak kontu, halako batean hona etorri zuan bizitzera. Etxea nahiko erorita zegoan ordurako, eta txukuntzen
|
hasiko
ote zen pentsatu nian neure artean, baina keba. Hantxe, kieto!
|
|
|
–Burua galtzen
|
hasi
ote gara? –alkateak.
|
|
|
Mundu osoko burtsa indizeek hiri libiar nagusietako matxinadei buruzko berriak salatu dituzte, eta beheranzko joerari ekin diote, aurtengo lehen bi hilabeteetan izandako igoera guztiak bertan behera uzteko. Analista batzuk beldur dira jaitsiera nabarmenenak
|
hasiko
ote diren, zenbait herrialderen etorkizuna sortzen duten ziurgabetasunak argitu arte. Beste batzuek, aldiz, beheraldi horiek zuzenketa gisa besterik ez dituzte egiten, azken asteetan izandako jasa handien aurrean.
|