|
2001
|
|
|
Azken garai hauetan istillu haundiak sortu ditu bere lurraldean Helder Camara jaunak. Aurtengo udan Europan zehar ibilli zan, eta ibilketa honen ondoren Brasilgo agintedunak jo ta ke beraren aurka
|
hasi
ziran mintzatzen. Hauetako batek komunista dala, eta komunistek ordainduta ibilli dala, esan zion.
|
|
|
Bizkaitarra izan arren, ez dezue mutil txarra... eta barrezka
|
hasi
ziran denak.
|
|
2002
|
|
|
Honetan atzetik bizkorrago etozan astodun emakume batzuk gazteen parera heldu ziranean, neskatoagaz autuan
|
hasi
ziran.
|
|
|
Inguruan egoan aldrako mutil batzuk, barrezka, algaraz, kantuan
|
hasi
ziran, sarritan entzuna gogoratuaz: katua negarrez;
|
|
|
Mutilak zubi ondoan bazkal-ostean alkarrenganatzen
|
hasi
ziran. Une guragarria ganean eben.
|
|
|
Heldu ziran koba txikiaren aurrera. Euri tanta lodiak
|
hasi
ziran eta koba sarrera ondoko aterpe estu hatan, horma kontran alkarri sakaka egozan. Alboan egoan zulo iluna, sakona, baltza, ixila.
|
|
|
Guztiak alkarri begira
|
hasi
ziran eta han ez zan Andresen gerizarik be agiri.
|
|
|
Osasun zientzietako ikasle euskaldunak bikoiztu egin dira kopuruz bosturtetan, 1993 urtean 75 baziren ere (osasuri arloko ikasletatik %8, 3), 1999 urtean166ra iritsi ziren (osasu arloko ikasleetatik %20). Azkenik, 2000 urtean lehenmailako 206 ikasle (lehen mailako %31)
|
hasi
ziran euskal lerroetan, honelabanatuta:
|
|
|
" Â ¡ Alto a la guardia civil!". Nire aita eta lasterka zoroan
|
hasi
ziren inguruko harkaizpeetan eta sasiartean ezkutatzera. Eta berriro, trokaren gainetik:
|
|
2003
|
|
|
Jarriko nituzke beste asko bai (Faulkner, Pessoa, Baricco eta beste hamar mila gehiago), baina ez dut aurrekoan gertatu zena errepikatzerik nahi. Hau da, behin edo birritan aipatu nituen idazle horiek eta beste egunkari batzuetako kazetariak
|
hasi
ziren aurreko elkarrizketetan esan nuena kopiatzen (badakizu, Internetetik xurgatzen da informazio asko). Eta behin edo birritan, gogoz kontra, esandakoa (alegia, kazetariek" maisuen" izenak nahi zituzten eta gogotsu galdetzen zidaten) biderkatuta irakurtzen nuen beste egunkari guztietan.
|
|
|
Orduan
|
hasten
ziran izarrak zeru urdin garbi garbian, eta atzeruntz egin beharrean beste argiak bezela, aurrera zoazten trenarekin.
|
|
|
Hirugarren partidua bukatu zanean, danak
|
hasi
ziran kaleruntz.
|
|
|
Ayudanteak gogogabeko barre algarazka
|
hasi
ziran. Catedrático batek zozokeriren bat esan zuan noski far eragiteko asmoz eta ayudanteen zereginen artean zegoan honelako zozokeriak entzuten zituzten bakoitzean far egitea.
|
|
|
Gela hartan sartu baino ez, eta danak
|
hasi
ziran gizagaxoaren lepotik far egiten, danak Txomin kentzen bada, batez ere mojäa ta gexozaina. Nahi ta nahi ez tresna bat arpegian ipini eta kontatzen hasteko esan zioten.
|
|
|
Makailauak ardo beltza eskatzen du eta ez montilla, bainan montillarekin
|
hasi
ziran, eta tira aurrera montillarekin.
|
|
|
Alboko mahai batean asturiano batzuk," Asturias patria queridaa, Astuurias de mis amoorees..." kantatzen zuten. Hirurak
|
hasi
ziran asturianoekin kantatzen.
|
|
|
Martinezek bere kontra estutu zuan haren gorputz epela. Birak eta birak egin ostean, orain pausu luzeak ematen
|
hasi
ziran ta poz handia eman zion neskäaren perfumea usaintzeak.
|
|
|
Berriz
|
hasi
ziran lanean bi emakumak, eta minutu batzutan etzan entzuten han kaleko automobilen zaratak baino.
|
|
|
Ixildu berriz, eta lanean
|
hasi
ziran ostera ere. Inasik, noizik behin Iziartxuri begira jarri, eta azkenean:
|
|
|
argitaratua izan zan urtearen azken aldian, hain zuzen be, Kontzilioko Gurasoak ontzat emon eben Erroman liturgia barriztatzeko agiria. Laster
|
hasiko
ziran loratzen eta frutuak emoten liturgia barriaren lanak.
|
|
|
Euren baserrietatik kalera hurreratzen ziranerako, han ixten zituezan bazterren baten euren abarkak... eta baita euskerea be, oinetako barriak eta berbeta barria jazteko. Durangotik hurrago egozan Iurretako auzunak be laster
|
hasi
ziran erdalduntzen, berezkoa danez: Durango uritik hurrago, erdereak indar gehiago Iurretako auzunetan.
|
|
|
XVIIIgarren mendearen azken aldirarte, herri jakintza hori herriak berak baino ez eban aintzat hartzen; gizon" landuak" kulturadunak" huskeritzat" eta" itsusitzat" euki eroen herri jakintza hori. Orduan, baina, ingles batzuk
|
hasi
ziran herri jakintza osoa aintzat hartzen; gero, alemanak be bai eta, apurka apurka, beste herrialde guztiak.
|
|
|
Joan dan gizaldiaren erdi ingurua ezkero, bertsolariak euren bertsoak irarkolara (imprentara) eroaten be
|
hasi
ziran, eta gero herririk herri zabaltzen: zabalkunde honetarako, azoka ta feriak ohi dira egokienak, eta hor agertuko da beti bertso saltzailea, bertso barriak kantatuz bertso-paperak saltzen (cfr.
|
|
|
Dantza talde batzuetan euskerea eta euskal kulturea indar barria hartzen joaizan. Bertsolariak be plazetara eta uri handietako teatroetara urteten
|
hasi
ziran, Euskaltzaindiaren babespean, Alfonso Irigoien gai jartzaile zala. Alfonso, Gabriel Aresti, Xabier Kintana eta Xabier Gereñoren inguruan be euskal mogimenturik baegoan, haize ta bide barriak urratuz.
|
|
2004
|
|
|
Hitz ezagunak erabiliz" errege pertsona bakuntasun huts" bat sortu zala idatzi zan; eta horrela abiatu zan Errusia’ren jabealdia. Halere ziñegite beretik
|
hasi
ziran errusitarren saldukeriak: Suomi’ko Gortea 54 urtez (hau da 1863 arte) ez zan berriro alkartu...
|
|
|
Legezko pausu horiekin batera, abertzale gazte eta ikasi batzuk, hirietan bizi arren, beren artean (askotan erreztasunik batere izan ez arren) suomieraz mintzatzen
|
hasi
ziran; eta aldean, istorian lehenengo aldiz, kaletarrak abertzale eta suomi dun agertu ziran.
|
|
|
XIX garren mendeko akaberan
|
hasi
ziran nabaitzen abertzaleen ahalegiñen fruituak:
|
|
|
Bizkitartean Suomi’ko finlandiarrik argienek, beren hobarien eta nagusitasunen iraupena arriskutan somaturik, albaratzen eta asaldatzen
|
hasi
ziran ere. Nunbait" erromantiku" eta" belaska" iruditu zitzaien pizkundea, politikan eta soziologian mamitu ala, katramilla iturri bihurtu zitzaien.
|
|
|
Pentsa ditekean bezala, eztabaida gogorrak sortu ziran suomitarren artean. Gehienek, bai" abertzaleek" eta bai" sozialistek", legeaz baliatzea erabaki zuten; eta oporrak eta horrelakoak
|
hasi
ziran, poxi bat Gandhi’k gero egingo zuen modura. Gazteak, bestetik, kasernetara ez agertzea erabaki zuten; eta kasernak hutsik gelditu ziran.
|
|
|
1905 eko Urrillan oporrak
|
hasi
ziran, bai Errusia’n eta bai Suomi’n. Huntan finlandiarrak egon ziran uzkur, gaiñerako guziak guztiz bat egiñik.
|
|
|
Gauza ageria da halere gudu zibil huts bat izan zala; eta errusitarren aldetik ez zegoela batere arriskurik askatasuna galtzeko: Svinhufvud’en gobernuak errusitar armada Suomi’tik joateko eskatu zuenean (1917 ko Abenduan, beraz), joaten
|
hasi
ziran. Izan zan ere ko gerraren eraskin edo ondorio bat.
|
|
2005
|
|
|
Isseseren begiak zuzi bizi bi ziran, barren barrenetik txikitan ikusitako oihana garretan islatuko balebe lez. Kearen dardara ikusteaz batera, haren usaina hartu ezkero, orroaka eta marruka noraezean
|
hasiko
ziran oihaneko animaliak eta itsumustuan eurotariko batzuk amilduko. Lehoi jauna, jirafa tantaia, ostruka arina, han lebilkez hondamenditik librau gurean, zera jakin barik, eurak zirala izan sua eroienak, eurekaz batera joiala sua hedatzen.
|
|
|
Zuri baltzean gorderikoak zehaztu ezin eitekezan koloretan jakozan agertzen eta agerkera horreek sentipen nahasiak sortzen eutsiezan. Izan be aspalditik estaldu beharrean baina agertzear egozan oroitzapenok nahas mahasean ebilkozan barrutik eta urdinaren ikutua aprobetxatuz, ikutu majikoa ia, kanporatzen
|
hasiak
ziran.
|
|
|
Besterik ezean mobimentu eta erreflexu guztiok ernearazo egin eutsien eta aspaldiko bizimodu geldoa aldatuarazo. Dardarketa oharkabe batzuk euren lana egiten
|
hasi
ziran, Anni bera konturatzen ez zalarik. Euron eraginez zutarri sendoak irudienak apurka apurka hauskor bihurtuz joiazan.
|
|
2006
|
|
|
Orduan edozeri esango eutsan baietz. Ahalik eta ondoen egiten ahalegindu zan, baina Fernando, urduritasunak eraginda, eskenatoki gainean bazkariko makarroiak goitika hasi zanean, galdezka
|
hasi
ziran ea nork ekarri eban arotzez, argiketariz, iturginez eta zerbitzariz osotutako armada ha. Geroztikoa ez zan hobea izan, Agirrek lortu eban Fernando endredu guztietan sartzea; aldi berean, apustuen zorrak handitu ahala emaztearen begi ondoko ubeldurak be handituz joiazan.
|
|
|
Egunero bialtzen ebazan beharginak tunelaren bestaldera trenbidea zabaltzeko, eta egunero beharginak buru makur bueltetan ziran, trenbide metro bat be aurreratu barik. Banketxeetako arduradunak
|
hasiak
ziran kezkatzen ea zergaitik trenbidea ez zan eregiten. Dirutzea galduko eben trenbidea sasoiz eregi ezean.
|
|
|
Abuztu haretan, ostera, bestelakoa izan zan. Hobeto alkar ezagutzen eta apurka apurka maitemintzen be
|
hasi
ziran. Zoriontsuak dira.
|
|
2007
|
|
|
Orain dala hamar bat urte, gringitoak hemen bizimodua egiten
|
hasi
ziran, herriaren edertasunak eta Machu Picchutik hur egoteak erakarrita. Turismoak ez eukan gaur egungoaren antzik be, baina hortxe hasi zan gaurko hazkundea.
|
|
|
Urizaharran lehen aztarnategi hura aurkituta, beste batzuen bila
|
hasi
ziren inguruan. Horrela aurkitu zuten bigarrena, Gatzaga Buradonen, Bastidan.
|
|
2008
|
|
|
Manibela bat eukan eta hagin handidun engranaje batek lotzen eban barruko makinaria arrunta. Gurpila biratzeaz batera
|
hasten
ziran dantzan, hara eta hona triki traka, galbaheak eta, hareekaz batera, haizegailua be.
|
|
|
Udeak azkenera egin ahala
|
hasten
ziran sagar lanok. Gurean urtero egiten genduan sagardaoa; pare bat bukoi edo upel handi eta beste lau edo bost barrika beteten ziran.
|
|
|
Gabonak artean usteldu barik irauten eben sagarrik finenak; Gabonetan sagar saltsa egiteko aproposak ziran hareek. Halako baten
|
hasi
ziran gordinik jateko sagarra erosten be. Kamioia etorten zan egurrezko kaxa hutsekin.
|
|
|
Maiatzerako
|
hasten
ziran gari sailak horitzen eta burutzen. Garautu ahala astunagoa burua.
|
|
|
potzualdean eta zelai errekan. Gero barriro
|
hasi
ziran azeriak eta, gaur bat eta hurrengoan bi, oiloak desagertzen hasi. Etxe ondoko simaur piloetan gordeta aurkitu genduzan falta ziran oilo lapurtu batzuk, azeriak geroago jateko hantxe gordeta.
|
|
|
Goizeko bostak eta erdietarako, oilarrak jo baino lehenago neguan, barriro be baserriko bizitza martxan hasten zan. Aitak behiak gobernatzeari ekiten eutsan, jagi zala ohartu orduko orroaka
|
hasten
ziran eta. Askara bedarra, pentsua, mailastoa...
|
|
|
Karreretan be ibilten zan mutil hori, kontizu, eta haren goraipamenak egiten
|
hasi
ziran tabernan egozanak. Matiasek be bat egin ei eban alabantza horreekin guztiokin, lagun arteko konfiantzak emoten dauan berezkotasunaz, min egiteko asmo txikienik barik:
|
|
|
Mertxe eta Agustina. Gero, ez dakit ziur zergaitik, kanpotarrak
|
hasi
ziran. Honeek bai, honeek eginkizun politikoa argi erakusten eben.
|
|
|
Ganera, Ballastegin eukalitoak sartzen hasi ziranean, erdaldun batzuk
|
hasi
ziran han beharrean. Bekoerrotakoak errimeak ziran apopiloak hartzen.
|
|
|
Hasierakoak International markakoak zirala esango neuke. GMCak be laster
|
hasi
ziran. Korneliok erabilten ebana, esate baterako.
|
|
|
Viva Franco eta Arriba España oihukatuz nasaitu ginan guztiok. Besoak jasota Cara al sol kantuan
|
hasi
ziran, ginan, guztiok, galtzarpe izerdituen marka nabarmenak erakutsiz.
|
|
|
Bat batean, deiadarka, pirata sorta bat iparraldeko zuhaitz artetik atera eta oholesirantz jo zuen zuzenean. Aldi berean, tiroka
|
hasi
ziren ostera basoetatik, eta errifle bala bat atetik txistuka sartu eta txiki txiki egin zuen sendagilearen mosketea.
|
|
|
Devolderrez gain, ez zegoen sailkapen nagusirako txirrindulari garrantzitsurik, baina ihesaldia gertu gertutik zaintzea erabaki zuen Silence Lottok. Cofidisek, berriz, ez zuen txirrindulari bakar bat ere sartu ihesaldian Euskaltel Euskadik, Caisse d' Epargnek, Agritubelek, Bouygues Telecomek eta Francaise des Jeuxek bina sartu zituzten, eta eurak ere lanean
|
hasi
ziren atzean.
|
|
|
Baina tropela zeukaten atzetik zain. 11 talde etaparik irabazi gabe daude oraindik Tourrean, eta Quick Step, Bouygues Telecom eta Credit Agricole buru belarri
|
hasi
ziren atzean lanean. Eurek ere jolaserako gogoa zeukaten.
|
|
|
Herri mugimenduko hainbat talde elkartu, eta euren ahotsa hedatzeko asmoz, irrati bat beharrezkoa zela pentsatu zuten. Hala, emititzen
|
hasi
ziren Alde Zaharreko pisu txiki batetik. Hogeita bost urte beranduago, hogeita hamar bat irratsaio eta kolaboratzaile sare mardula du hiriko eta herrialdeko uhinetako erreferente garrantzitsu bilakatu den irratiak.
|
|
|
Falangeko kideak iritsiak zirela jakin bezain pronto, diputaziora joaten saiatu ziren, ertzain hesi batek bidea itxi zien. Taberna baten kanpoko aldean zeuden aulki batzuk jaurti zituzten manifestariek, eta oldarraldiak eta karrerak
|
hasi
ziren alde zaharreraino. Ondoren, bi lagun atxilotuko zituen poliziak, desordena publikoak egotzita.
|
|
2009
|
|
|
Donostian jokatutako Aizkora Txapelketa gaitzat hartuta, Polipasori eskainiak. Handik hilabetera, maiatzean,
|
hasiko
ziren gainerako jartzaileak beren kasa bertsoak bidaltzen, horrela bertso jarriek ia asteroko maiztasunari ekinez. 1966ko urtarrilean Basarrik idazten duenez:
|
|
|
Hango hegalean egozan txahalak ikusi, haratxuagoko behiak ikusmiratu, beste bazterreko idi hareek neurtu... Hara eta hona
|
hasi
ziran gure gizonok. Praiskuk, baina, zaldi mandoak egozan lekura joan gura izan eban; eta idi tratuak itxita, harantza joakuz baserritarrok.
|
|
|
Bost minuturen barruan, zeru guztia hodei baltzez estalduta egoan; isildu zan haizea, eta agur gure astronomuen eretxi jakintsua! Bat batean hodeiak ura eriela
|
hasi
ziran, lur guztia ito beharrik.
|
|
|
Eta zelako soinu gozokoa emon, gero! Bera entzunaz bakarrik, ardi zein txori eta pizti guztiak barre algaran eta jantzan
|
hasten
ziran ekinahalean.
|
|
|
Eta
|
hasi
ziran musean gure gizonok. Txominek enbidoak eta hordagoak ugari erabilzan; eta irabazi egingo ebalakoak noizik behinean kolko barruan kili kili eragiten eutsan.
|
|
|
Ahunzkumeak, behingoan ez baina, astindu eben noiz edo noiz amaren hutsak emotsen bihozmina. Eta bata besteagaz olgetan
|
hasi
ziran. Olgetan eta barre algaran, errubakook!
|
|
|
Eta umetxuak, eskutik eroan ezkero, hiru lau oinkada emongo ebezan baina, behin bakarrik ibili beharrik, atze atzeka
|
hasten
ziran barriro. Gurasoak be, ez ebilzan, ba, atzerantza?
|
|
|
Eta txori guztiak
|
hasi
ziran pikuakaz lumak ateraten: batzuk buztanetik, beste asko hegoetatik eta norbaitzuk bular azpitik.
|
|
|
Lotsabakoa ete dan, gero, mozolo hori!
|
hasi
ziran alkarren artean esaten. Geuk emon daukan luma eta edertasun guztia, eta ez jatorku harrokeria honeekaz guztion errege balitz lez?
|
|
|
Hondartzaren eskuin aldeko ertza. Argiñano jatetxea eta Talaimendiko aldapa eta labarrak
|
hasten
ziren arteko tartea. Paraje lasaia izaten zen normalean.
|
|
|
Gero, gorputza toallarekin bildu eta pisagailuaren gainean jarri zen. Pixkana, egin zuen bere artean alargunak, orekatzen
|
hasiak
ziren barruko zein kanpoko pisua.
|
|
|
fuera! deadarka
|
hasi
ziran, baña beheko aldean ziranak txaloka erantzun zieten, Arestiren alde. Aresti hitz egiten egoan bitartean, saloian tensiñoa nabaituten zan.
|
|
|
Semafororanzko bidea hartu nuen han ikusi beharrekoak ikusita. Berde zegoen eta urrutitik
|
hasi
ziren inguruko guztiak korrika, errepidea txanda hartan gurutzatu ahal izateko. Nik neure pausoan jarraitu nuen, ez neukalako arinago joaterik, besteak beste; gainera, banekien ni ailegatutakoan gorri jarriko zela.
|
|
2010
|
|
|
Haimatik aterarazi ninduten eta eskuak lotu zizkidaten. Jipoitzen
|
hasi
ziren ondoren, eta ama ni babestera gerturatu zen; bera ere borrekin jotzen hasi ziren orduan. Oso gogorra da zure ama nola jipoitzen duten ikustea eta amaren aurrean jipoitua izatea.
|
|
|
Pixkanaka, Dart zuzen zebilela onartzen
|
hasi
ziren gainerako antropologoak. Batez ere Broomek 1946an idatzitako australopitekoei buruzko monografiaren ondotik.
|
|
|
Garai barriek moda eta gustu barriak dakarskuez.Ohiko gaseosea kolorez eta saborez aldatu zan eta freskagarri aromatikoagoak
|
hasi
ziran merkaturatzen: limoizkoak, laranjazkoak eta kolazkoak.
|
|
|
Lehia etorri zan, ondorioz. “Gaseosea oparitzen
|
hasi
ziran. Botila kopuru zehatz bat erosten bazan, horrenbeste litro gaseosa oparitzen eben.
|
|
|
" fTanquilidad, por favor!". Quinientas millas jotzen
|
hasi
ziren ostera, baina alferrik izan zen. Denak alde egiten hasi ziren.
|
|
2011
|
|
|
Atzo, erradiazio altuagatik, ordu batzuetan langileak zentraletik atera eta bunker batean sartu zituzten, arriskuan egon litezkeela ondorioztatu baitzuten. Gerora, 130 lagun gehiago
|
hasi
ziren aurrekoekin batera lanean. 180 langile horien esku dago orain Fukushimaren etorkizuna.Erreaktoreak hozteko ahaleginean jarraitzen dute, okerrena saihesteko asmoz.
|
|
|
" Amerika horditasunetik, jokotik eta haragizko bekatutik garbi", horra bilatzen zuten helburua. Drogei dagokienez, hasiera batean taldeak alkoholaren aurka baino ez zuen egiten, baina laster
|
hasi
ziren gainerako substantzien aurka ere. Horren arrazoia izan zen puritanoek bidaidea aurkitu zutela:
|
|
|
garia eskuz ebagiten zan eta ebagi ahala txola txikiak egiten ziran. Honeek soloetatik etarteetara eroaten ziran eta han garipiloak egiten ziran txolakaz, harik eta bero handia egoan egunetan etarteko galauts artean harri losen kontra joten
|
hasten
ziran arte. barriagoak dira garia garbitzeko (galburuak eta galtzua banantzeko) geroago erabilten hasi ziran eskuzko nahiz motordun trilladorak.
|
|
|
garia eskuz ebagiten zan eta ebagi ahala txola txikiak egiten ziran. Honeek soloetatik etarteetara eroaten ziran eta han garipiloak egiten ziran txolakaz, harik eta bero handia egoan egunetan etarteko galauts artean harri losen kontra joten hasten ziran arte. barriagoak dira garia garbitzeko (galburuak eta galtzua banantzeko) geroago erabilten
|
hasi
ziran eskuzko nahiz motordun trilladorak.
|
|
|
Denpora horretako lehenengo urteetan umeak oinez eta berbetan ikasten eban, berez edo, astia egon ezkero, etxekoen laguntasunagaz. Haginak urteten be orduan
|
hasten
ziran, eta mina kentzeko etxeko erremedioetara joten eben gehienetan umeen amak. Batzuetan porrua erabilten zan horretarako:
|
|
|
Gaztaroan (gazle denporan)
|
hasten
ziran neska mutilak erromerietara joaten eta orduan hasten ziran bikote hartuemon gehienak: alkarregaz dantzan egin eta gero, hartuemona ona bazan, nórmala izaten zan mutilak neskei etxera laguntzen hastea.
|
|
|
Gaztaroan (gazle denporan) hasten ziran neska mutilak erromerietara joaten eta orduan
|
hasten
ziran bikote hartuemon gehienak: alkarregaz dantzan egin eta gero, hartuemona ona bazan, nórmala izaten zan mutilak neskei etxera laguntzen hastea.
|
|
|
alkarregaz dantzan egin eta gero, hartuemona ona bazan, nórmala izaten zan mutilak neskei etxera laguntzen hastea. Matrakak, neskak kanpoko herrietako mutilakaz ibilten ziranean
|
hasten
ziran, herriko mutilak haserratu egiten ziran eta. Errondak be baegozan:
|
|
|
Neska mutilak alkarregaz bakarrik ibilten hasten ziranean hartzen zan euren hartu emona nobiotzakotzat (nobidxe nobidxo dabdzY, era horretan urte batzuk emon ondoren, normalean mutilak eskatzen eutsan ezkontzea neskeari, eta handik lasterrera
|
hasten
ziran ezkontzea eratzen gurasoen laguntzeagaz. Izaten ziran, dana dala, gurasoek aurrez atonduriko ezkontzak be, ondasun interesak hitarte zirala.
|
|
|
Lurretik moruek, italiarrek eta falangistek aurrera egiten eben, eta gudari eta milizianoak atzeraka etozan, Sollube alderantz. Kanalan kainoia ipini eben Francoren indarrek eta Busturia tirokatzen
|
hasi
ziran. Etxe batzuk bando bien arteko suaren erdian harrapauta geratu ziran.
|
|
|
Busturialdearen okupazino militarra burutu ebenean, lehenengo egin ebena kartzela bi eratzea izan zan, bata Gernikan eta bestea Bermeon. Atxilo hartutako busturiarrak Bermeoko Batzokian atondu eben kartzelara eroaten
|
hasi
ziran handik aurrera.
|
|
|
Aginte barria eratu eta gitxira, Bilbo jausi ondoren
|
hasi
ziran herrira ailegetan burruken ondorioz igesi joandakoak. Horreen artean egozan aurreko udal demokratikoan zinegotzi izandako Doroteo Kaltzada, Roman Zearreta eta Andres Zearreta.
|
|
|
Eta han, Busturiko seme biren laguntzinoagaz, mezatatik urten barri egozan Zearreta anaiak eta euren koinatu Doroteo identifikatu eta atxilo eroan ebezan. Horren ostean etxerik etxe
|
hasi
ziran arakatzen eta jente gehiago atxilotzen. Herriko jauntxuek militarrentzat atonduriko zerrendetako jentea harrapetako, Busturiko gazte batzuk ibili ziran falangista jantzita eta pistolak aldean eroiazala, Guardia Zibilei laguntzen.
|
|
|
Eskolako aldia amaitu ondoren, mutilik gehienak, batzuk urrunera, Ameriketara edo itsasora joaten ziran; beste batzuk hurrago, ontzioletan edo Gernikako fabriketan
|
hasten
ziran beharrean. Ikasle onak ziranek itsasontziko makinista izateko ikasten eben Bermeoko nautikan.
|
|
|
Neskatilek, lehenago neskame eta jostun ikasten joaten ziranak, lan urtenbide barriak ezagutu ebezan XX. mendeko bigarren erdian. Halan, hainbat emakume Bermeoko arrain kontserba lantegian
|
hasi
ziran beharrean. Edozelan be, neskatoek mutilek baino askoz traba gehiago eukiten eben etxetik kanpora ikasten edo beharrean joateko.
|
|
|
Neskatoari mutil bat gustetan bajakon, koadrilan alkarregaz ibilten
|
hasten
ziran eta honek neskatoari etxeraino laguntzen eutsan. Urte batzuetan alkarregaz ibili eta ondo konpontzen baziran, mutilak ezkontza eskea egiten eutsan neskatileari.
|
|
|
Eztegu bazkaria andragaiaren etxean egiten zan gehienetan. Gure lekukoen belaunaldian
|
hasi
ziran, gitxi batzuk hasikeran, eztegu bazkaria jatetxean egiten. Bazkalostean dantzaldia egiten zan inguruko musikariren bat edo kontratauta.
|
|
|
Jakina da, XVIIIXIX. mendeetara arte gorpuak eleiza barruko hilobietan ehorzten zirala; noiz arte zehatz ez dakigu, ze herri batetik bestera aldea egoten zan horretan. Eleizbarrutiaren aginduz
|
hasi
ziran eleizatik kanporako ortusantuetan hilei lurra emoten. Eleiza barruko sepultura aulkiak lehenagoko ehorzte ohituren gomuta hondarrak dira:
|
|
|
Gabon gaua baino bederatzi egun lehenago
|
hasten
ziran Busturian Egubarri, Natibitate edo Jesusen jaiotzea iragarten, Marijesiak esaten jaken kanten bidez. Eskuetan makilak hartuta joaten ziran etxerik etxe kantetan eta Gabon egun goizean dirua batzen eben. Kantetan urteten ebenak, gure lekukoen gomutan, mutilak izan ohi ziran.
|
|
|
Gizonak, behar egunetan, mahoizko frakak, alkondara argia, garriko baltza, ardi lanazko jertsea, txapin lodiak, gomazko abarkak eta txapela jantzita ibilten ziran XX. mendearen lehen erdian. Bigarrenean, buzo edo lohihartzekoak jazten
|
hasi
ziran lanerako. Aste barruan koadrudun alkondarea izan da ohikoena.
|
|
|
Abinako San Antonioren jaia bagilaren hamahiruan ospatzen da. Baina mezak, ostera, hamahiru martitzen lehenago
|
hasten
ziran, San Jose inguruan, arratsaldez. Bermeoko sareginak etorten ziran mezatara eta ostean kopautxua egiten eben.
|
|
|
San Kristobalera eta Axpera Gernika eta Bermeoko musika bandak etorten ziran, batera San Kristobal egunez, bestera Santiago egunez. Axpeko jaietan Santiago kanpokoentzako jaia izaten ei zan, erbesteko asko batzen zirana; Santa Ana, ostera, herriko gazteen eguna izaten zan, eta egun horretan
|
hasi
ziran egiten lehenengo esku pelota partiduak.
|
|
|
Baina gure lekukoen sasoirako kortan hazten izan dira ganadu gehienak. Aldi batetik aurrera, pen tsua erosi eta neguan emoten
|
hasi
ziran, bedarsikuaren ganera. Baina sabaiko bedarra amaitzen zanean, eta edurtza handiak egozanean eta bedar berderik ebagi ezin, arte adarrak be emon izan deutseez inoiz ganaduei, pentsuari laguntzeko.
|
|
|
Ezkaratzetan txapea sartu zanean, behekosua ganaduentzako jatekoak berotzeko erabilten
|
hasi
ziran. Erremolatxea, patata txikiak, sagarrak, kalabazea edo artouruna nahastau nahastau egin eta galdara baten egosten zan laratzean eskegita.
|
|
|
Ardiez ganera, behorrak eta basabehiak be mendian solte ibilten ziran. Orain berrogeta hamar urte inguru
|
hasi
ziran basoetan pinu sartzen. Eta ordurik aurrera Gandarias edo Arrotegiren basoetan zeozertxu ordaindu egin behar izaten zan, bai azpiragarria egin, bai ardiak ibilteko.
|
|
|
Gure lekukoen artean hondino artaldea daukienak, gipuzkoar jatorrikoak dira gehienak. Busturiko ardiak burugorridxek izan dira gehien bat, baina XX. mendearen bigarren erditik aurrera burubaltzak agertzen
|
hasi
ziran eta besteakaz nahastau. Urtean urtean kanpoko pastoriek etorten ziran Busturira euren artegiakaz.
|
|
|
Martxan etorten ziran artzainen ardiek bertako Busturikoek baino arinago egiten ei ebezan arkumeak, dinoskuenez. Honeek pastoreok Busturitik, apirilaren hamarretik aurrera
|
hasten
ziran joaten.
|