|
2000
|
|
|
|
Hasteko
, Aita Frantzisko Vitoriakoa izango da, noski, ezagutzen direnen artean lehena, sakonena eta mundu zabalera begira zabalduena edo ezagunena. Bere bataiozko izen deituraz Frantzisko de Arkaia zen, arabarra, familiaz ganboarren leinukoa, 1483 urte inguruan jaioa.
|
|
|
Baita ere 1812 urtean Cadizko Konstituzioa onartzean partaide izan zirela. Baina, esan beharrekoa da, 1820 urtetik, hiru urtez, liberalak nagusituz eta Frantziako politikaren arauak jarriz, Batzar Nagusiak kentzetik
|
hasi
zirela elkarren arteko iskanbilak. Beraz, ez ziren batere harrigarriak Larramendiren kezkak.
|
|
|
Eurogutuna zertan den argitzeko, laburki eman ditzadan bertan jasotzen diren punturik aipagarrienak:
|
hasteko
, sarrerakoan, Europak bere jatorriz duen hizkuntz aberastasuna adierazten du, denak osagarritzat joaz eta gizarte oreka egokia lortzeko arau juridikoen beharra aipatuz. Horretarako, lehen partean erabaki orokorren adierazpena dakar, ondokoetan zehaztasunak agertzeko.
|
|
|
1812 urtean Cadizko Konstituzioa onartzean ere partaide izan ziren Batzar Nagusiak. Baina, 1820 urtetik, hiru urtez, liberalak nagusituz eta Frantziako politikaren arauak jarriz Batzar Nagusiak kentzen hastetik
|
hasi
ziren elkarren arteko iskanbilak.
|
|
|
Historian zehar euskarak edonon izan ditu eragozpenak, baina Arabakoak oso larriak izan ziren, bereziki eskoletatik
|
hasita
. Orain, horren berri ez dakitenei edo jakin nahi ez dutenei aditzera emateari on deritzat, guztion onerako.
|
|
|
Begiak itxi zituen gero, Rocío García de Mainuetaren irudia burura ekartzeko, eta Euskal Herrian zain izango zuen neska puska harekin gogoratuta plazerraren gailurretara ailegatzeko. Bitartean, zast eta zast
|
hasi
zitzaion, malguki guztiek oihu egiten zuten ohe zahar hartan, eta begiak itxita ahalegina egin zuen, ukitzen ari zen azal hura Rocíorena zela imajinatzeko; eta titi haiek, atzera eta aurrera dantzan zebiltzanak, bere ametsetako neskarenak zirela, eta txiliotxo lizun haiek.
|
|
|
Sentitzen dut baina bihar nire herrira bueltatuko naiz. Bizitza berri bat daukat aurretik eta lehenbailehen
|
hasi
nahi dut.
|
|
|
–Nik ez dut uste bizitza berri bat
|
has
daitekeenik. Bizitza berri bat?
|
|
|
Bizitza berri bat? Zerotik
|
hastea
–
|
|
|
Zeren lehengo batean eztulka
|
hasi
baitzen, eta hegoekin sama babesten. Gau osoa eman zuen eztarriko lakarra kendu nahian, koj koj koj moduko zaratatxoekin.
|
|
|
Gau osoa eman zuen eztarriko lakarra kendu nahian, koj koj koj moduko zaratatxoekin. Eztarria findu nahi izan zuen bost arrautzaren zuringoak janez, baina bere aurpegian izua gailentzen
|
hasi
zen gero eta nabariago, ikusten baitzuen dena alferrik zela, ez zitzaiola kanturik irtengo eguneko hain une garrantzitsuan.
|
|
|
Eta kontua da zuoi ere ez dizuedala inoiz esan. Urtebete eskas pasatu da sekretu hori gordetzen dudanetik, eta inori esan ez badiot, epaiketa kontuetan ez
|
hasteagatik
izan da. Orain, berriz, ezezagun baten aurrean egiak aitortzen hasiak garenez, nire txanda heldu dela uste dut".
|
|
|
Bada, Irlandan zehar inoiz ez bezala, zenbait bonba jarri zituzten gaizkile horiek". Eta denak batera
|
hasi
ziren atentatuak gertatutako tokiak aipatzen: Dublin, Wexford, Cork, eta abar.
|
|
|
Beno, uste dut bietatik bat neska zela. Dena dela, autotik lasai irten ziren, boskotearengana pauso batzuk eman eta tiroka
|
hasi
ziren. Eta badakit zerbait absurdua ematen duela, ezin dela hain modu sinplean bost pertsona hil, baina holaxe izan zen.
|
|
|
Argi zegoen kontrazeinuren bat bazegoela, baina zein? Logelatik bueltaka
|
hasi
zen, buruan makina bat hitz zirimolaka zebilzkiola. Eta orduan... zergatik ez?
|
|
|
Eta beno, kontua da gurditxoan sartu nituela konpresok. Edo hori uste nuen, ze Lahinchera heldu eta motxilak ateratzen
|
hasi
ginenean, konturatu nintzen ez zeudela inon. Eta mutilei esan nien dendaren bat bilatzera nindoala Lahinch hartan, eta eurak joateko aterpetxera bien bitartean.
|
|
|
Handik gutxira konpresak erosita genituen eta prest geunden Lahinchera bueltatzeko. Baina (eta hemen
|
hasten
da kontatzeko zailena, hain zuzen ere zoragarriena delako) Ralphek ez zuen Lahincheko bidea hartu, Galwaykoa baino. Izugarri beldurtu nintzen; erabat paralizatuta nengoen eta oihuka hasiko nintzatekeen Ralphek furgoneta bide ertzean geratu eta hain ezti berba egin ez balit.
|
|
|
Baina (eta hemen hasten da kontatzeko zailena, hain zuzen ere zoragarriena delako) Ralphek ez zuen Lahincheko bidea hartu, Galwaykoa baino. Izugarri beldurtu nintzen; erabat paralizatuta nengoen eta oihuka
|
hasiko
nintzatekeen Ralphek furgoneta bide ertzean geratu eta hain ezti berba egin ez balit. Batez ere bere begirada zintzoak lasaitu ninduen.
|
|
|
Eta nik erantzun: " Gu haietaz bai behintzat!", eta barreka
|
hasi
ginen, imajinatuz bostak hondartzaren aurrean gu noiz iritsiko zain.
|
|
|
Gauean, suaren inguruan geundela, Ralphek egurrezko kutxa bat atera du nonbaitetik. Liburuz eta hautsez beteta zegoen eta zerbaiten bila
|
hasi
da aspalditik ireki gabeko kutxaren barruan. Azala lizunduta duen liburu bat erreskatatu du eta eskuarekin kolpe batzuk eman dizkio.
|
|
|
Hautsak gure aurpegiak estali ditu eta segituan batu da beheko suaren kearekin. " Gustatuko zaizu, Eider", eta niri kristoren gogoak sartu zaizkit bere gainera salto egin eta musuka
|
hasteko
, horrelako lurrikara sortu baitzait tripetan.
|
|
|
Herri horietako batean, muino bat igo ostean azaldu da nire gidako argazkiko paisaia. Connemarara sartu ginenean bezalaxe sentitu ditut bihotzeko taupadak barrutik
|
hasi
eta kanpora irten nahian. Baina gaur ez dut eskura izan Breschiren kasetea.
|
|
|
Pinguinoen kontu horrekin apur bat erretxindu zen, bai, baina askoz ere handiagoa zen Txemaren barruko poza, ikusita Eider zela orain ezeren ideiarik ere ez zuena. Eider, hain aurrerakoia zen hura, Irlandara joatearen erabakia atentatu baten gorabeheran hartu zuen hura, egunero egunkaria" Mundua" ataletik
|
hasten
zuen hura, IRA eta INLAren arteko banaketari buruzko tesia egin zezakeen hura; Eider alegia, ez zela konturatu IRAko kide baten zakila ari zela jaten.
|
|
|
–Lasai: berriro
|
hasteko
aukera duzu! Lana baduzu, bizilekua ere bai...
|
|
|
–Zer? Zuk ere bere amaren antzera
|
hasi
behar duzu. Suizidioa izan zela uste duzu, ezta?
|
|
|
–Lasai, egon lasai. Badakit kolpe handia izan dela, baina lehen ere esan dizut hutsetik
|
hasteko
aukera ere badela. Zatoz lagunengana.
|
|
|
Txema konturatu zen, beraz, bidegurutzean zegoela, eta boy scoutei belarrondoko bana ematea baino, oihuka
|
hastea
baino, askoz ere gogo handiagoak sortu zitzaizkion herrira bueltatzeko, eta kanposantuko G12 kaleko hilotzaren aurrean birikak ondo bete eta puta nazkagarriaaaaa! botatzeko garrasi batean.
|
|
|
Umeei zerbait esan eta denak bildu ziren euren nagusiaren inguruan, argazkirako prest. Segundo gutxiren buruan papertxo bat azaltzen
|
hasi
zen kameraren azpitik, eta papertxoari haize apur bat eman eta gero, irudiak itxura konkretua hartu zuen. Argazkia tropa txikiari erakutsi ondoren, txintxeta batez josi zuen horman harrerako neskak.
|
|
|
Ez, ez, erantzun zion Txemak, neska atseginari begiratu gabe. Bila
|
hasi
zen, ezkerreko horman lehendabizi, atzeko paretan gero, goitik behera, lerroz lerro, argazki guztiei so. Askotan iruditu zitzaion hango hura Eider zela, eta gero beste hura.
|
|
|
badakizu erraz emozionatzen naizela toki berri batera heldu eta nire ametsetan sortu nuen Eire haren tankera hartzen diodanean. Corken itsasoa sumatzen
|
hasi
nintzen, Killarneyn kolore biziak, eta orain, Dingle penintsulako Dingle herrian nagoen honetan, dena nahastu zait: usaimena, ikusmena, entzumena eta dena.
|
|
|
Sei ziren, nahiko itxura antzekoa zutenak, esan nahi dut arropak, ilea eta abarrak. Rocíoren erreferentzia erabili zuen tipo argalak nirekin berbetan
|
hasteko
, alegia Killarneytik ezagutzen ninduela, Rocío euren lagun egin zelako eta hori dena. Niri betidanik gustatu zait jendea ezagutzea, eta gehiago orain, badakidalako jende hau ez dudala berriro inoiz ikusiko, eta horrek barruak askatzeko modua ematen du.
|
|
|
Baina mehatxuren baten zurrumurrua zabaldu da gure artean, hitzaldiak bonba mehatxua jaso duela, alegia. Eta jendea
|
hasi
da esaten protestante putakumeen errua zela, gaur euren egun seinalatua zela (artean ez bainekien hori ere, nahiz eta famatuak izan" orangista" izeneko talde horiek gaurko egunez egiten dituzten desfile eta alarde harroak), eta Ipar Irlandan istilu larriak izan direla gaur, eta gauean larriagoak izango direla seguruenera. Bitxiena da Errepublikan ere, alegia Hegoaldean, zenbait ekintza txiki burutu omen dituztela txerri lealistek aurten; garrantzirik gabekoak, bai, baina han hemenka izua hedatu dutenak.
|
|
|
Inongo etologo, ornitologo, zoologo edo biologok egin ez zuen aurkikuntza. Aurrean zuen txoriarengana joaten zen, konkistaren jokoa
|
hasten
zuen, abestien bitartez komunikazio sistema konplexu bat jarri zuen martxan... Perfektua zen.
|
|
|
Txema sukaldera joan zen, une hartan hutsik zegoelako eta ez zuelako gogorik ordenagailuko pantailan azalduko zitzaizkion hitzak (eta gutxiago hitz horiek sortuko zioten ohiko zirrara) inorekin konpartitzeko. Jakinda, gainera, Eiderren krudelkeria ikaragarria ari zela izaten, eta horren ondorioz Txema sarritan
|
hasten
zitzaiola maldizioka neskalagunari, mekauenka hormak eta mahaiak kolpatuz. Horregatik, sukaldean entxufatu zuen ordenagailua, logelan eta saloian jendea zegoela egiaztatu ostean.
|
|
|
Pentsamendu hori, baina, hiru lagunen barre algarek eten zuten. Clay, Fergus eta Legg iraindua karkara bizian
|
hasi
ziren, barreka eta eztulka, eta unetxo batez itsasoko arrainen abestia ere kantatu zuten oihuka. Txemak zabal zabalik zituen begiak, ulertu ezinik nola bihur zitekeen algara eta txin txin segundo batzuk lehenago irain gogorraren itxura zuena.
|
|
|
Zeren momentu hartan niri ez zitzaidan Txema kasik interesatzen, ezta Jabi ere jadanik. Nik Tereren laguna izaten jarraitu nahi nuen, eta horretarako biderik onena, dudarik ez, Txemarekin
|
hastea
nuen. Eta horrela, akademiako hurrengo klasean bi ginen elkarren ondoan ingelesa ikasten ari ginen bikoteak.
|
|
|
Pittinka pittinka gure harreman hura hasierako komenientziatik urruntzen
|
hasi
zen, benetako bihurtzen, eta laster heldu zen momentua zeinetan egiaz disfrutatzen nuen Txemarekin. Jaietara joaten ginen; gustura herriko jaietan, baina askoz hobeto ingurukoetan edo urrunekoetan, eta zer esanik ez igande aspergarrietan supituan antolatzen ziren guateke ia anakroniko haietan (gure herrian mundu osoan baino hogei urte beranduago deskubritu ziren guatekeak).
|
|
|
Ahoz aho hedatzen zen albistea, eta laster betetzen zen jendez eta edariz lonja txikia, atea irekitzeko giltzak nondik irten ziren inork ez zekien arren. 80ko hamarkadaren hasiera zen; beno, 84a zen Txemarekin
|
hasi
nintzenekoa, baina berdin dio, honek guztiak ez du zerikusirik esan nahi nuenarekin.
|
|
|
Lagunekin elkartu zen, hain zuzen ere gaua ordu askoko promesa egiten ari zen une berean. Denboraz
|
hastea
komeni zen, modu horretan alkoholak efektua egin zezan musuak zer ziren ezagutu nahi zuen mutilaren buruan.
|
|
|
Egun pare bat baino ez badaramatzat ere, aspalditik nago ohituta hodeiez kargatutako Irlanda honetara: hau guztia nolakoa ote zen imajinatzen
|
hasi
nintzen egunetik; beti etorri izan zaizkit burura lehertzeko zorian dauden kotoi zikinezko zeruak.
|
|
|
Batez ere sentsazio ikaragarri batek egin ohi dit bisita, eta ez naiz neska pesimista bat, ezta antzik ere, baina benetan zapore tragikoa izaten du intermitentearen une horrek. Ez dut esan nahi negarrez
|
hasten
naizenik holakoetan; alderantziz, irribarretsu hurbiltzen natzaio gidariari, nire bide bera egingo duen galdezka. Baina segundo frakzio txiki batez iruditzen zait... ez dakit, hor dagoela, gidari horrek erabakiko duela nire bizitzak momentu horretatik aurrera nondik nora jo behar duen, guztia idatzita dagoela, ez dakit, ezin dudala patu horretatik alde egin.
|
|
|
Besapeetatik izerdi ttantta apur batzuk sortzen zaizkit egoera horretan, ez da oso erromantikoa hori kontatzea baina; eta lepotik belaunetaraino luzatzen zaidan hozkirri bat sumatzen dut segituan. Desiatzen nago bihar goizean berriro
|
hasteko
. Eta hori bada beldur izatea, prest nago bizitza osoan zehar beldurra pasatzeko.
|
|
|
Baina beti gertatzen zait ideiak trumilka etortzen zaizkidala, eta hara non
|
hasi
naizen hodeien inguruan berbetan, beste hamaika mila konturen bueltan hasi aurretik. Ikaragarria da enroilatzeko modu hau.
|
|
|
Baina beti gertatzen zait ideiak trumilka etortzen zaizkidala, eta hara non hasi naizen hodeien inguruan berbetan, beste hamaika mila konturen bueltan
|
hasi aurretik
. Ikaragarria da enroilatzeko modu hau.
|
|
|
Hemengoek esaten duten bezala," lift" bakarrean.
|
Hasi
berriaren zoria izango zen akaso. Eta zorte ona, ez soilik Kilkennyraino kolpe batez iristeagatik, baizik eta gidariak arestian aipatu dudan zerbeza horietako bat edatera gonbidatu ninduelako.
|
|
|
Leihotik begiratu eta beste egun batez hodeiak ikusi ditut. Animatuta egoteko modukoa da gutxienez, hona heldu nintzenetik zeruan iltzez josita ematen duten hodei horiek ez baitute momentuz eztanda egin, eta gustua hartzen
|
hasi
natzaiela ere zin egingo nuke.
|
|
|
Ilea ere, eta ez naiz ari ezer berria deskubritzen, beltza eta luzea. Luzea, justu bularrak sortzen
|
hasten
zaizkion malkarreraino. Sorbalda txikiak eta biribilak ditu, eta besoak etengabean darabiltza dantzan.
|
|
|
Hori bera esan diot nik, bizitzaren onenean aurkitzen dela, eta aprobetxatzeko; baina aho zabalik gelditu zait begira eta nire adinaz galdetu dit. Erantzun diodanean, 28 ditudala alegia, lasaitu ederra hartu du, eta algaraka
|
hasi
zait, txantxetako zaplastekoak jotzen zizkidan bitartean. Neurriz gaineko konfiantza iruditu zait hasiera batean, baina gustatu zait, ze arraio!
|
|
|
Bidaia amaitzear dauka, beraz. Nirea, berriz,
|
hasten
. Eta agian horregatik, hasi berriaren harritzeko gaitasuna galdu ez dudalako, itzelezko gogoak sartu zaizkit egun bat gehiago berarekin pasatzeko.
|
|
|
Nirea, berriz, hasten. Eta agian horregatik,
|
hasi
berriaren harritzeko gaitasuna galdu ez dudalako, itzelezko gogoak sartu zaizkit egun bat gehiago berarekin pasatzeko. Zeren Rocíok zerbait dauka ia magnetikoa, ez dakit, deabrutxo polit bat da, bere alkandora gorria bezain arriskutsua iruditzen zait neska hau.
|
|
|
Uste dut Rocío Pérez de Mainueta deitzen zela. Txemarekin ibiltzen
|
hasi
eta urte bat edo bira izango zen, bai, eta hark ere begi dizdizariak zituen. Baina horrek ez du zerikusirik idazten ari naizenarekin.
|
|
|
Noski, ez nuke hain bizimodu hotzean jaio eta hazi nahi, eta familiarik ez izatea eta holan, baina Rocíok" eta zuri buruz, zer?" galdetu didanean berak beste eskarmentu izan nahi nukeela konturatu naiz, hori bai. Horregatik eztul txiki bat egin eta kontatuko niona pentsatzen
|
hasi
naizenean, berriz itaundu dit" zer?, ez al duzu ezer kontatzeko?", eta nik baietz, hain zuzen ere horrexegatik etorri naizela Irlandara, nazka nazka eginda nagoelako kontatzeko ditudan gauza gutxiekin.
|
|
|
Rocío hark eskote amaiezinak zeramatzan gehienetan, bistarekin goitik beherako ibilbidea egiten
|
hasi
eta bertigo sentsazioa sartzen duten horietakoak. Horregatik ez zen Txema ondo gogoratzen Rocío García de Mainuetaren aurpegiaz.
|
|
|
Azkenean, joder! Hainbeste txantxullo, eta azkenean bariantea egiten
|
hasiko
dira. Lau urte dira, baina bueno".
|
|
|
Eta hori jakinda, izen bereko aterpetxera joan eta logelaren lasaitasunean hirugarren artxiboa irekitzea. Baina ez, behin artxiboa irekita zuela, ezin izan zion jakin minari eutsi, eta turismo bulegoko eskaileretan bertan
|
hasi
zen Eiderren egunerokoa irakurtzen. Azkenean berdin berdin geratu zen hala ere, hasieran bezala.
|
|
|
Baina Ralph ez zegoen nire animoei kasu egiteko. Leihatilatik kanpora begiratzen
|
hasi
da, azazkalak janez eta ume baten moduan, urduri. Esan diot, mesedez, horrela gauzak zaildu baino ez zituela egingo, militarren susmoak piztu baino ez.
|
|
|
bat atzean geratu da, zutik, bere Cetme edo zena zelakoa eskuetan. Bestea, aurreko jesarlekuetatik
|
hasita
, dokumentazioa eskatzen hasi da bidaiari guztiei, baita zaharrenei ere. Ze kabroiak diren:
|
|
|
bat atzean geratu da, zutik, bere Cetme edo zena zelakoa eskuetan. Bestea, aurreko jesarlekuetatik hasita, dokumentazioa eskatzen
|
hasi
da bidaiari guztiei, baita zaharrenei ere. Ze kabroiak diren:
|
|
|
Orduantxe ikusi dut Ralphek goiz guztian zehar zenbaterainoko tentsioa pilatu duen bere barruan, militarra atetik desagertu den momentutik arnaska
|
hasi
baita, entrenatu gabeko txakur lodien antzera, hats arin eta zaratatsuarekin.
|
|
|
Baina gaur ez zegoen hodeirik Belfasteko aireportuaren gainean, eta hegazkinera igotzen ari nintzela Ralph ikusten nuen, urrutian, kristal batzuen atzean. Eta hegan
|
hasi
garenean bere autoa ikusi dut, hodeirik ez zegoelako. Eta Belfast osorik ikus zitekeen, eta gaua pasatu dugun hoteltxoa, eta Derryra bueltatzeko Ralphek erabiliko duen errepidea, eta zer ez.
|
|
|
Eta hala ere kontrolatu egin behar, batez ere ume haiek erru ziztrinik ez zutelako. Oihuka
|
hasiko
zen bestela, kauenlaputadeharo edo beste edozer. Horren ordez, baina, erabaki zuen ahoa ondo zabaldu eta arnasa hartzea, barruraino, geldi, sakon, eta berriz kanpora, lasai.
|
|
|
Hasierako lerroak arin irentsi zituen, gose zahar bati erantzunez edo. Hortik aurrera gero eta taupada gogorragoak sumatzen
|
hasi
zen bere barruetan, sentsazio arraro bat bizkarretik behera, izerdia besapeetan eta momentuero gehitzen zihoan botagura larria.
|
|
|
iraganari begiratuta, esan zitekeen aspaldiko aje guztiak berpizten ari zitzaizkiola. Baina, hala ere, ezin zion inori kargu hartu, eta Eiderren izena behin eta berriro bururatzen bazitzaion ere, izandakoa kanposantuko G12 kalean zegoen hilda, ezkerretik
|
hasita
seigarren hormako lehen zuloaren barrenean. Txemaren malko guztiekin sartu zuten bertara, eta zulo ilunera begira geratu zen, apurka apurka adreiluz estaltzen ari ziren zulora begira, betiko, betiko eta betiko Eiderren irudia gorde nahi izan balu bezala.
|
|
|
Antonio Breschiren" Mezulari" diskoa, hain zuzen. Eta Galway igaro ondoren walkmanean sartu nuen kasetea eta entzuten
|
hasi
nintzen. Hasierako kilometroak ez zetozen bat nik Connemaraz nuen ideiarekin, eta beraz itzali egin nuen walkmana.
|
|
|
Hasierako kilometroak ez zetozen bat nik Connemaraz nuen ideiarekin, eta beraz itzali egin nuen walkmana. Baina apurka apurka etxeak desagertzen
|
hasi
ziren, lurralde gero eta latzago bati utziz lekua. Eta orduan bai, orduan ondo itsatsi nituen aurikularrak nire belarrietan.
|
|
|
" Txema". Horrelaxe
|
hasi
ziren hizketan. Kalean lehenengo, eta taberna zulo batean gero.
|
|
|
Eta orain ere, Irlandan zehar bueltaka zebilelarik, lana ematen zion hizketan
|
hasi
beharrak. Esan nahi baita askoz errazagoa zitzaiola kaleetan zehar, eta aterpetxeetan, eta autoen barruan ere berbarik ez egitea.
|
|
|
Pisua ez zegoen gaizki. Egia esateko, ikusi zituzten pisuetako bat ere ez zitzaion txarra iruditu Txemari, hain handia zen bere gogoa gurasoen etxetik joan eta Eiderrekin bizitzen
|
hasteko
. Baita zubi erromaniko baten azpian ere, botatzen zuen sarritan Txemak.
|
|
|
Rocío, gainera, egona zen jadanik Irlandako hego hegoko hiri honetan, eta ez zuen errepikatzeko gogorik. Nahiago zuela Killarneyra joatea, askoz ere gehiago gustatu zitzaiola, eta (ni tentatzearren esan du hau) Killarneyn
|
hasiko
nintzela usnatzen barruan daramadan benetako Irlanda horren lehen lurrin eta kresal usainak. Horrelaxe esan dit.
|
|
|
ez diot erantzun. Soilik esku bat atera dut izaren epeletik, eta bere adatsean galdu zait, nire hatzak bere ikatzezko hariak txirikordatzen
|
hasi
diren une berean. Bihotzeko taupadak entzun behar izan dizkit derrigorrean.
|
|
|
Ondo esan nuen, bai, ezagutu nuen egunean, Rocío arriskutsua zela. Inoiz ez bezalako zirrara nabaritu dut, lepotik
|
hasita
hanken puntetaraino joan zaidana, gure sabelek elkar ezagutu dutenean. Baina hori hasiera baino ez da izan, azkar inguratu bainau bere hankekin, eta pubisaren korapiloetatik lotuta geratu gara, bakoitzak bere ondokoa besoekin ahoraino erakartzen zuen bitartean.
|
|
|
Gero, Txemaren erabakiz, denboratxo bat eman genuen, pare bat hilabete asko jota, gure harremanaren zimenduak bisitatuz eta errepasatuz. Berak zerotik
|
hastea
deitu zion horri. Nik minusak ere dezente ikusi nituen.
|
|
|
–Ahaztu itzazu pentsamendu horiek, mina baino ez dizute ekarriko eta. Nahikoa izan dugu azken hilabete honetan, orain bere buruaz beste egin zuela pentsatzen
|
hasteko
.
|
|
|
Técnicas de psicología jurídica. Izango ziren hamar bat urte lizentziatu zenetik, eta gutxiago bulego txiki batean lanean
|
hasi
zenetik, eta horra non atera zion lehenbiziko aldiz etekina irakasgai horri. Gutxienez Maitek hasitako liskarrean burua hotz mantentzeko balio izan zion.
|
|
|
Izango ziren hamar bat urte lizentziatu zenetik, eta gutxiago bulego txiki batean lanean hasi zenetik, eta horra non atera zion lehenbiziko aldiz etekina irakasgai horri. Gutxienez Maitek
|
hasitako
liskarrean burua hotz mantentzeko balio izan zion. Eskerrak Txemak ulerkor jokatu eta objektibotasunari lekua egin zion.
|
|
|
Atea bere gibelean ixten ari zela ikusi zuen azkenengoz Maite, oraindik adi, gelara sartzean Txemaren lehen erreakzioa zein izango zen zain. Askotan egona zen Eiderren gelan, batez ere pisua erosi baino lehenagoko garaietan, eta denbora gutxi falta zen biak batera bizitzen
|
hasteko
, zoritxarreko istripua gertatu zenean. Eta aspaldiko garai haietatik hona gauzak gutxi aldatu ziren bertan:
|
|
|
Ohean jesarrita inguruari begiratzeari ekin zion, lapurrek ere udako etxe hutsetan izaten duten aukera bera erabiliaz. Edredoiaren gainetik leun, eskuak hauts pilatuaren lekua hartu zuen ferekaz, eta isilean Eider ekarriko zioten memoriaren pausalekuen bila
|
hasi
zen. Ohe gaineko liburuetatik hasi zen, eta bere eskuetatik pasatako asko aurkitu zituen, guztiak elkarren ondoan.
|
|
|
Edredoiaren gainetik leun, eskuak hauts pilatuaren lekua hartu zuen ferekaz, eta isilean Eider ekarriko zioten memoriaren pausalekuen bila hasi zen. Ohe gaineko liburuetatik
|
hasi
zen, eta bere eskuetatik pasatako asko aurkitu zituen, guztiak elkarren ondoan. Horman itsatsitako argazkiekin segitu zuen.
|
|
|
Baina eskutitz haien azpian, apropos ezkutaturik, etiketa urdindun disket bat aurkitu zuen Txemak. Bihotza galapaka
|
hasi
zitzaion, tripetatik ahoraino hedatutako bero batekin batera. Davy Spillaneren doinuak etengabean oihukatu zuen gela hura ere Irlanda zela, eta bazirudien gaita eta uilleann pipe guztiak askoz ere indartsuago jotzen hasi zirela, Txemak etiketa gainean" Eire" irakurri zuenean.
|
|
|
Bihotza galapaka hasi zitzaion, tripetatik ahoraino hedatutako bero batekin batera. Davy Spillaneren doinuak etengabean oihukatu zuen gela hura ere Irlanda zela, eta bazirudien gaita eta uilleann pipe guztiak askoz ere indartsuago jotzen
|
hasi
zirela, Txemak etiketa gainean" Eire" irakurri zuenean.
|
|
|
–Utz itzazu bakean! Joan zaitez Brasilera edo Pekinera, baina
|
has
zaitez behingoz bizitzen. Oroipenean bizi zara; hasi zeure kabuz arnasa hartzen...
|
|
|
Joan zaitez Brasilera edo Pekinera, baina has zaitez behingoz bizitzen. Oroipenean bizi zara;
|
hasi
zeure kabuz arnasa hartzen...
|
|
|
Baina egia da Txemak ez ziola kasu gehiegirik egin Eiderrek, beste ezer gabe," nik Irlandara joan nahi dut" esan zuenean. Aitzitik, airean altxatutako garagardo botila brindis baterako gonbita zela ulertu zuen Txemak eta, berak ere berea altxatuz, txin txinka
|
hasi
zen inguruko beste lagun guztiekin. " Eta zuri zer, berdin al zaizu Eider zu gabe joatea?" galdetu zion norbaitek geroago, komuneko lanetan zebiltzala.
|
|
|
Gau hartan ez baina hurrengo goizean
|
hasi
zen buruari bueltak ematen, iragan gaueko kontu haiek zenbat ote zuten egiatik eta zenbat mozkorretik. Dena dela, ondo zekien zuhurtziaz jokatu behar zuela:
|
|
|
Eta bai, ahalegindu naiz 1916ko altxamenduaz geroztik postetxeko hormetako zokoren batean ikusgai dauden bala aztarnak aurkitzen, nolabait ere irudikatu dut Padraig Pearse iraultzailea, independentzia oihuka aldarrikatuz postetxeko eskaileretatik; eta Trinity College imajinatu dut Oscar Wildek bere pasilloak zeharkatzen zituen garaietan. Eta horrekin ilusioa areago piztu zait,
|
hasi
baino ez dudalako egin hainbeste maite dudan lur honen aurkikuntza. Baina bestalde, beti izaten baita beste alde bat, gida honek ez dit bere orrialdeetako hizki potoloetan aipatu hiri honetan jendeari erreparatu behar zaiola beste ezeren gainetik.
|
|
|
Itsaso urdina, grisa, urdina, berdea, grisa, zeruaren antzera minututik minutura berunaren kolorea aldatuz. Eta gero amildegiak, hondartzatik
|
hasita gero
eta altuera handiagoa hartuz.
|
|
|
Eta hori guztia idaztean burura etorri zaidan beste zerbait aipatu gabe ez nuke ohera (edo, hobeto esanda, ohearen gaineko lo zakura) joan nahi. Hasierako garaiak etorri zaizkit gogora handitasunaren kontu horiek aipatzean, Txemarekin ibiltzen
|
hasi
nintzeneko garaia alegia. Gertatu zen herriko bi mutil ingelesa ikasteko akademia batean sartu zirela, euretako bat gainera oso guapoa.
|
|
|
Gertatu zen herriko bi mutil ingelesa ikasteko akademia batean sartu zirela, euretako bat gainera oso guapoa. Eta nola gertatzen den gasolina arrasto bat erretzean, halaxe izan zen herriko neska gehienekin ere, mutil horren atzetik
|
hasi
ginela denok. Mutil hori Jabi zen.
|
|
|
Nobela bat da Gabiriaren lehen obra hau, tamaina politekoa gainera (oso ohikoa ez den gauza), eta nik edonori gomendatuko niokeena, idazlan fresko, arin, atsegin eta mamitsua delako. Frogak behar dituenak, aski du kontakizuna irakurtzen
|
hastea
. Plazer hori minutu batzuez atzeratu nahi duenari, berriz, ondoren zer topatuko duen adieraziko diot hitz gutxitan, aho-gozagarri.
|
|
|
" Esaidazu zein lurralde nahi duzun, eta zuretzat konkistatuko dut", promes egiten zion maitale utopikoak, artean poetikotzat jotzen zituen esaldiak erabiliz. Eider segituan
|
hasiko
zen amaitzeko tankerarik ez zuen zerrenda luzea botatzen, arrosarioaren moduan, Kubatik hasita Sri Lankan arnasa hartzeko lehen geldiunetxoa egin arte, eta hortik Cabo Verdera, eta gero Madagaskar edo Tibetera, edo Korsika zein Poloniara. Eta zerrenda horretan, erdi ostenduta, Irlanda ere aipatuko zuen, oraindik hitz haren atzean zer gordetzen ote zen erreparatu gabe.
|
|
|
" Esaidazu zein lurralde nahi duzun, eta zuretzat konkistatuko dut", promes egiten zion maitale utopikoak, artean poetikotzat jotzen zituen esaldiak erabiliz. Eider segituan hasiko zen amaitzeko tankerarik ez zuen zerrenda luzea botatzen, arrosarioaren moduan, Kubatik
|
hasita
Sri Lankan arnasa hartzeko lehen geldiunetxoa egin arte, eta hortik Cabo Verdera, eta gero Madagaskar edo Tibetera, edo Korsika zein Poloniara. Eta zerrenda horretan, erdi ostenduta, Irlanda ere aipatuko zuen, oraindik hitz haren atzean zer gordetzen ote zen erreparatu gabe.
|
|
|
Baina hizki horien atzean dagoena, notizia hotzaren lerro artean ezkutatzen diren istorio pertsonalak, titularrik osatuko ez duten samin txikiak, unean uneko bihotz taupadak, lehergailua jartzea erabakitzen den momentuko izerdi hotza, hondakin bat altxatu eta aurki daitekeena... hori guztia usteldu egiten da orria pasatu eta ekonomia, kirolak eta abarrak iristean. Eta Eiderrek erabaki zuen ezetz, hizkien atzeko bizitzak ezin zituela usteltzen utzi, eta ordutik aurrera bere irlari buruz idatzita aurkitzen zuen guztia irakurtzen
|
hasi
zen. Eta pilatuz joan zitzaizkion ametsak Eiderri (benetako ametsak, zeren lehergailu hark Txemaren itsaso eta ilargiak ere betiko desegin baitzituen), bai pentsamenduan, bai logelako apaletan:
|
|
|
liburuak, aldizkariak... Pittinka, Eiderren logelan Eireko mapa bat jaiotzen
|
hasi
zen, hitzez, irudiz eta doinuz gainezka egiteko zorian zeuden apaletatik.
|
|
|
Lagunen aholkuak entzutea eta horretan oinarritzea bere esperantza bakarra. Ikara ematen zion aurrerantzean entzungo zituen aupada guztiak" ea ba, gizona, Eider burutik kentzen ere
|
hasi
duzu, ezta?", eta holakoak izateak. Hori esatera iristen den lagunak uste baino arinago gaineratuko baitu:
|
|
|
Baina antsiaturik igartzen zaitut, jaun André, zeren, Salamancan zerbait kontatu banizun ere, orain oro jakin nahi baitzenuke —hau, hori eta hura, eta xehetasun guztiak—, kolpe batez. Ordea, noiz eta historia baten korapiloak kolpe batez laxatu nahi baititugu, aldiz, are gehiago korapilatzen dugu hura, eta
|
has
nadin, bada, haien bat banaka laxatzen, geroko luzamendutan eta gibelamendutan ibili gabe.
|
|
|
Erran dizut,
|
hasteko
, nola aitak igorri ninduen" kondenatuen ziegarat", baina ez dizut erran nola, ni han sarturik nengoenean, osaba Joanikot etorri zitzaidan, isilpean, bisita egiterat...
|
|
|
Baina osaba Joanikoten bisitarekin
|
hasi
naiz eta hartarat mugatu nahi nuke espreski, zeren eta bisita hark bizitza osorako ukitu baininduen, markatu ninduen eta zigilatu ninduen. Bat batean eta tupustean izan zen.
|
|
|
Eta, atea hersten zuela, osaba eta biok geratu ginen. Eta nik hura besarkatu eta nigarrez
|
hasi
nintzen. Osabak esku batean zuzia zeraman, eta, bertzeaz besotik atxikitzen ninduela, baita ahoa belarrirat hurbiltzen ere, isilka misilka erran zidan:
|
|
|
Ez ote dugu aski, arrazoin horren frogatzeko, Nafarroako erregina Margaritaren Heptameron eta Axularren Gero elkarren ondoan ipintzea eta konparatzea, ikusteko zein denborak ziren batarenak eta zein bertzearenak? Bai, badakit oso liburu diferentak direla, konparaezinak eta juntaezinak alde batetik, jeneroetarik
|
hasi
eta prosaren azken gorabeheretaraino; baina, bertzetik, zalantzarik ba ote dago, batari zein bertzeari darion spirituaz denaz bezainbatean, ezen Gero k ez duen zabaltasuna eta irekitasuna duela Heptameron ek, gizarte libreago eta permisiboago baten aieru eta seinale.... Eta ez al zaizu iduritzen, ildo beretik, ezen mosen Bernat Etxepa reri ere neke eta gaitz gertatuko zitzaiola egun hainbat poemaren skribatzea, nola skribatu baitzituen bere denboran?
|
|
|
—Bazkaltzen
|
hasi
baino lehen, ene jaun administratzaileak eta albazeak ene testamentaren eta ene azken hitzaren berri emanen dizue, etxeko guztiak zaituztedala lekuko.
|