|
2017
|
|
|
Gaur egun osasun arloko profesionalak informazio bolumen handiari aurre egin behar dio, eta horrek zailtzen dio informazio baliagarria aurkitzea (adibidez, Pubmed ek, osasun arloko datu base nagusiak, 26 milioi erreferentzia ditu eta bakarrik 2015 urtean 806.000 erreferentzia gehitu ziren). ...har ditu bere interesaren arloan argitaratzen diren ikerketa berrietan eguneratuta egoteko.Hori dena lor dezake bere arloko argitalpenen jakinarazpenen bidez (adibidez, aldizkarien aurkibideen jakinarazpenak), web eta blogetan argitaratzen dena jasotzeko RSS gehigarrien bidez (adibidez, Netvibes), erakunde edo profesionalen Twittermezuei jarraituz edo informazioa partekatzeko gizarte markatzaileak
|
erabiliz
(adibidez, Citeulike) (1).? –
|
|
|
Galdera espezifikoei dagokienez, 90eko hamarkadan, galdera klinikoa ongi egitearen garrantziaz hitz egiten hasi zen (2) eta gaur egun PICO txantiloi deritzona definitu zen, zeinak honako esanahi hau duen: ...paziente baten ezaugarriak (gaixotasuna, adina?); «I» («Intervention») begiratu nahi dugun tratamendua, diagnostikoa eta abar; «C» («Comparison») beste tratamendu, diagnostiko eta abarrekin konparatu nahi badugu, eta, azkenik, «O» («Outcomes») aztertu behar diren emaitzak (morbimortalitatea, heriotza tasa, bizi kalitatea?). Webgune honetan zehaztasunez ikus liteke PICO txantiloia nola
|
erabili
: <http://researchguides.ebling.library.wisc.edu/ EBM/ ask>.
|
|
|
PICO txantiloia
|
erabiltzen
dugunean galdera zehatz bat egiteko, galdera sailkatu egin behar dugu: tratamendu bati buruzkoa da?
|
|
|
Galdera egiteko era honek hurrengo pausoan lagunduko digu, bilaketa estrategia burutzen, hain zuzen ere. PICO txantiloiaren bidez, gako hitzak antzemango ditugu eta haien arteko konbinazioak errazago ikusiko ditugu (konbinazio hauetarako eragile boolearrak deiturikoak
|
erabiliko
ditugu). Ondoren bilaketa estrategia hau erabiliko dugu datu baseetan erreferentzia egokiak topatzeko (http://www.cebm.net/finding the evidence using pico to formulate a search question/).
|
|
|
PICO txantiloiaren bidez, gako hitzak antzemango ditugu eta haien arteko konbinazioak errazago ikusiko ditugu (konbinazio hauetarako eragile boolearrak deiturikoak erabiliko ditugu). Ondoren bilaketa estrategia hau
|
erabiliko
dugu datu baseetan erreferentzia egokiak topatzeko (http://www.cebm.net/finding the evidence using pico to formulate a search question/).
|
|
|
Gainera, produktu kimiko gisa saltzen direnean, «produktu hau ez da giza kontsumorako erabilgarria» oharra eramaten dute. Produktu kimiko hauek substantziaren benetako izen generikoa
|
erabiltzen
dute (JWH, HU, CP?) eta hauts zuri forman eskaintzen dira.
|
|
|
Katinona, Catha edulis (Khat) landarearen osagai aktiboa da. Landare hau psikoestimulatzaile moduan
|
erabili
da betidanik Afrikako lurralde askotan. Gehiegizko kontsumoak psikosia edo bihotzekoa pairatzeko arriskua areagotzen du.
|
|
|
Antzinatik Amazonas ibaiaren inguruko tribuek erlijio erritoetarako
|
erabili
izan duten landare nahastez osaturiko edabea da. Kontsumitzaileak zenbait landareren nahasketa bat egosi ondoren, bertatik ateratako erauzkina hartzen du.
|
|
|
Landare hau zuhaitz forman hasten da Hego Afrikan, batez ere Congo herrialdean. Bertan, altxor nazionala da eta tribu askok
|
erabiltzen
dute bai ehizan ateratzeko bai eta erlijio erritoetan ere. Izan ere, dosi txikietan ibogainak eragin estimulatzailea izango luke eta dosi handiagoetan eragin haluzinatzaileak agertuko lirateke.
|
|
|
Salvia divinorumlandarea aspaldidanik
|
erabili
da Mexikon beherakoak, buruko mina edo erreumatismoa sendatzeko. Baina landare honen eragin psikoaktiboak eragiten dituen osagai aktiboa hostoetan dago eta Salvinorina A du izena.
|
|
|
Landare hau Europan aski ezaguna da eta eragin antikolinergikoa duen alkaloide bat dauka, eskopolamina. Hori antzinatik sorginkerian
|
erabili
diren Mandragora autumnale edo Atropa belladonalandareetan ere agertzen den osagai aktiboa da. Egun droga gisa erabiltzen dena, eskopolamina bera izango litzateke, burundaga ezizenarekin ezagutzen dena.
|
|
|
Hori antzinatik sorginkerian erabili diren Mandragora autumnale edo Atropa belladonalandareetan ere agertzen den osagai aktiboa da. Egun droga gisa
|
erabiltzen
dena, eskopolamina bera izango litzateke, burundaga ezizenarekin ezagutzen dena. Burundanga azkenaldi honetan ezagun egin da toxiko moduan erabiltzen delako edari alkoholikoetan nahastuta.
|
|
|
Egun droga gisa erabiltzen dena, eskopolamina bera izango litzateke, burundaga ezizenarekin ezagutzen dena. Burundanga azkenaldi honetan ezagun egin da toxiko moduan
|
erabiltzen
delako edari alkoholikoetan nahastuta. Horrela, kontsumitzailearen sedazioa lortuko da, gero lapurtu edo bortxatzeko asmoz.
|
|
|
«Krokodiloa» da kalean
|
erabiltzen
den hitza desomorfina opioide semisintetikoa izendatzeko. Droga hau aho bidez eta bereziki zain bidez hartzen da.
|
|
|
Hondakin horiek azalaren narritadura, ultzera berdeak eta tronboflebitisa eragingo dituzte krokodilo xiringatzen den eremuan. Desomorfina klandestinoki sintetizatzen da kodeinatik abiatuz, merkeak eta lortzeko errazak diren produktuak
|
erabiliz
eta laborategiko tresneria arrunta behar duten erreakzio kimiko errazez baliatuz. Desomorfina mu hartzaile opioideen agonista ahaltsua da.
|
|
|
Horren ondorioz, Espainiako Estatuan 11 substantzia legez kanpo utzi dira azken hamar urteetan. Gainera, 2017 urtean kontrolpean jarri dira drogen sintesirako
|
erabiltzen
diren hainbat lehengai, 2009 urtean Europar Batasunak adostutako legeari jarraituz (7).? –
|
|
|
Endpoint edo jomuga nagusi bezala
|
erabili
da STISKA jasaten duten gizonezko eta emakumezkoen ospitalizazio garaiko heriotza tasa.
|
|
|
Emakumezkoek iskemia denbora luzeagoak izaten dituzte (17), batetik sintomak hasi eta LHMrako tarte luzeagoa izaten dutelako, eta, bestetik, LHMtik tratamendua jaso arteko epea ere luzeagoa delako. Oro har, angiografia koronarioa ez da horren maiz
|
erabiltzen
emakumeengan, horien arriskua ez baita behar bezala baloratua izaten, heriotza tasa altuagoak izan arren (18).? –
|
|
|
Kasuen erregistrorako, Espainiako Epidemiologia Zentroko protokoloen kasu definizioa
|
erabili
da eta kasu bakoitzari galdeketa epidemiologiko, mikrobiologiko eta ingurugirokoak egin zaizkio. Ingurumen Ikerkuntza eta Osasun Publikoko teknikariek egin dute eta laginen azterketa Osasun Publikoko laborategiak egin du.
|
|
|
Ontzi eta gainazalekin elikagaiak kutsatzea saihestu. Eskuak eta gainazalak ondo garbitu gordinik jan beharreko elikagaiak
|
erabili ostean
.
|
|
|
Transmisio bide ohikoena helduetan, kutsatutako elikagaien bidezkoa da, eta fetuaren eta jaioberrien kasuan, berriz, transmisio bertikala (plazenta edo erditze kanalean zehar). Kasuen erregistroa Ingurumen Ikerkuntza eta Osasun Publikoko teknikariek egin dute eta laginen azterketa molekularra Donostia Ospitaleko Mikrobiologia Zerbitzuan eta Mikrobiologia Zentro Nazionalean egin dira, PFGE teknika
|
erabiliz
andui ezberdinak isolatzeko. Aldi berean, Gipuzkoan izandako azken urteotako listeriosi kasuen bilaketa klinikoa eginez, zehaztu ahal izan da zein izan den haurdun eta jaioberrien kasuen ezaugarri eta bilakaera.
|
|
|
Emaitzen analisi estatistikoak SPSS 22.0 edizioa
|
erabiliz
burutu ziren. p < 0,05 esangura maila ezarri zen, eta analisiak 2 faktoreko ANOVA eta analisi unibariatu bidez gauzatu ziren.
|
|
|
Estresaren aurrean
|
erabilitako
estrategien arabera, bi talde osatu ziren. Ingurunea gehiago esploratu eta aurkaria gehiago mehatxatu zuten saguek talde aktiboa osatu zuten; talde pasiboa, aldiz, geldirik eta defentsa sumisio jokaeretan denbora gehiago iragan zuten saguez osatu zen.
|
|
|
Emaitzen arabera, tumoreak aldaketak eragingo lituzke serotoninaren sintesian. Tumoredun saguek triptofano gutxiago
|
erabili
dute hipokanpoan serotoninaren sintesirako, eta horren azalpena triptofanoa kinureninaren bidetik degradatu izana litzateke. Gainera, ondorengo emaitzek hipotesi hori indartuko lukete.
|
|
|
– Zitokinek depresioan eragiteko
|
erabiltzen
dituzten mekanismoak aztertzea: horretarako, hipokanpoko eta nukleo estriatuko serotonina (5 HT), haren aurrendaria den triptofanoa (TRIP), eta haien metabolitoak; azido 5 hidroxiindoleazetikoa (5 HIAA), kinurenina (KIN) eta 3 hidroxikinurenina (3 HK) zehaztea da helburua.
|
|
|
– Estres egoeran
|
erabilitako
estrategien arabera, bi talde osatzea: jokaera aktiboa edo pasiboa desberdinduz.
|
|
|
eskizofreniadun gaixo elebidunetan azterketa psikopatologikoa ama hizkuntzan eta bigarren hizkuntzan egitean topatu diren ezberdintasunak landu dituzten ikerketak identifikatu eta emaitzak laburbiltzea. Horretarako, Pubmed bilatzailea
|
erabiliz
(I) gaixo psikotiko (eskizofreniko, eskizoafektibo edota sintoma psikotikoak dituzten gaixo bipolar) elebidunekin egindako lanak eta (II) bi hizkuntzatan sintoma psikotiko positiboak (haluzinazio eta delirioak) alderatzen zituztenak eskuratu genituen, denbora edo lan motari lotutako mugarik ezarri gabe. Gaiaren gaineko 15 artikulu lortu genituen; gehienek nabarmendu zuten gaixo elebidunen sintoma psikotikoen aurkezpenean hizkuntzaren araberako ezberdintasunak zeudela.
|
|
|
Entzutezko haluzinazioei dagokienez, ezberdinak zirela ama hizkuntzan edo bigarren hizkuntzan, lehen hizkuntzan nagusiki entzuteko joerarekin ere. Gure testuinguru soziala elebiduna izanda, aurkikuntza hauek kontuan hartu beharrekoak direla uste dugu, eta gaixo psikotiko elebidunen azterketa psikopatologikoa bi hizkuntzak
|
erabiliz
egitea izango litzatekeela egokiena.
|
|
|
Hala ere, gaiaren inguruan ikerketa gutxi egin da, eta elebitasuna ez da eguneroko praktikan kontuan hartzen den aldagai bat. Testuinguru elebidun gehienetan, osasun arloan lingua franca edo komunikazio hizkuntza
|
erabiltzea
da joera, ama hizkuntza izan ez arren gehiengoak ezagutzen duen hizkuntza. Gure kasuan, Euskal Autonomia Erkidegoan, gaur egun oraindik osasun sistema publikoko komunikazio hizkuntza gaztelania da.
|
|
|
Beraz, eta aipatu dugun moduan, hizkuntzak osasun mentalaren azterketan duen garrantzia susma dezakegun arren, gaixo elebidunen hizkuntza aukerak artatze psikiatrikoan duen eragina ikertu duten argitalpenak gutxi dira. Gure lanaren helburua da gaixo eskizofreniko elebidunetan sintoma psikotikoen azterketa ama hizkuntza eta bigarren hizkuntza
|
erabiliz
egin diren ikerketak identifikatu eta emaitzak laburbiltzea.
|
|
|
Bilaketa PubMed bilatzailean egin zen, honako gako hitz hauen konbinazioa
|
erabiliz
: psychosis OR schizophrenia eta bilingual OR, mother tongue?
|
|
|
Gaztelaniaz eta ingelesez zeuden argitalpenak onartu ziren. Inklusio irizpideak betetzen zituzten artikuluen bibliografia ere
|
erabili
zen gaiari buruzko lan gehiago identifikatzeko. Azkenean, gaiaren inguruko 15 artikulu lortu genituen.
|
|
|
Antikolinergikoek eragindako delirium bat egin zuen aurrerago, eta orduan haluzinazioak, mehatxagarriak izanda ere, gaztelaniaz aditu zituen. Psikosi toxikoak eragindako arousal maila baxuak gaztelania
|
erabiltzeko
gaitasuna bakarrik mantentzea eragin zezakeela proposatu zuten egileek, etiologia ezberdineko psikosi egoera bi horietan sumatu ziren ezberdintasunak azaltzeko.
|
|
|
De Zulueta et al.ek 2001ean (16) 4 paziente psikotiko elebidunek osatutako kasu sorta batean sintoma psikotikoen presentzia aztertu zuten Positive And Negative Syndrome Scale (PANSS) galdetegia
|
erabiliz
. Sintoma positiboak hizkuntza batean edo bestean ezberdin agertzen zirela deskribatu zuten.
|
|
|
Azkenik Brown eta Weisman de Mamani k 2017 urtean (20) ikerlan biren emaitzak azaldu zituzten. Alde batetik, eskizofrenia edo nahasmendu eskizoafektiboa zeukaten 222 gaixo aztertu zituzten BPRS galdetegia
|
erabiliz
, haien lehen edo bigarren hizkuntzan. Lehen hizkuntzan aztertutakoek «pentsamenduaren nahasmendu» faktorean, hau da, haluzinazio eta delirioak bezalako sintoma positiboak barne hartzen zituen faktorean, puntuazio esanguratsuki altuagoa lortu zuten; ez, ordea, desorganizazio sintomak aztertzen zituen faktorean.
|
|
|
Paradis ek (21) sintoma ezberdintasun hauek azaltzeko, oinarri afektibo, kognitibo eta neurologikoak daudela dio. Badirudi, izan ere, hizkuntza ezberdinen erabileran garunaren eremu ezberdinak
|
erabiltzen
direla; egile batzuek hemisferio lateralizazio ezberdinaz hitz egiten dute. Zentzuzkoa dirudi, orduan, sintoma psikiatrikoek adierazpen ezberdina izatea hizkuntza ezberdinetan, modu konplexuan bada ere, egitura ezberdinen aktibazioa eta inhibizioa eragiten baitute.
|
|
|
Zentzuzkoa dirudi, orduan, sintoma psikiatrikoek adierazpen ezberdina izatea hizkuntza ezberdinetan, modu konplexuan bada ere, egitura ezberdinen aktibazioa eta inhibizioa eragiten baitute. Gainera, ama hizkuntzan prozesu automatikoak, hau da, batez ere prozedura oroimena,
|
erabiltzen
den bitartean, bigarren hizkuntzaren erabilerak esfortzudun kontrola eta memoria deklaratiboaren erabilera behar dituela azaltzen du ikertzaile horrek; lehen ere aipatu bezala, funtzio betearazleen parte hartze handiagoa, hizkuntza igorpenean arreta gehiago ipintzea ekarriko lukeena.
|
|
|
Hau guztia ulertzen ere laguntzen du 2011 urtean argitaratutako metaanalisi batek (22). Elebidunetan hizkuntza biek garunean daukaten kokapena aztertu zuten ordura arte argitaratuta zeuden lanak
|
erabiliz
, eta subjektuak bigarren hizkuntzan zeukaten gaitasun mailaren arabera taldekatu zituzten. Gaitasun altuko elebidunetan hizkuntza biek garunean zeukaten kokapena antzekoa zen, nagusiki ezker hemisferioaren eremu frontotenporalaren parte hartzearekin.
|
|
|
Oroimen esanguratsu eta goiztiarrenen kasuan, normalean, ama hizkuntzari lotuta. Horrek, alde batetik, bigarren hizkuntza erresistentzia moduan
|
erabili
ahal izatea ekarriko luke, emozioak aldenduta mantentzeko modua baita, baina bestetik, jazoera traumatikoez errazago hitz egitea ere ahalbidetu lezake. Kontzeptu berdina abiapuntutzat hartuta,
|
|
|
Azkenik, bildutako lanetan hauteman ditugun bestelako muga metodologiko batzuk ere aipatu nahi ditugu. Gehienak kasu bakanak edo lagin txiki batekin egindako kasu sortak dira, behaketazko metodologia
|
erabili
dutenak eta gaitasun maila edo mota kontuan hartu ez dutenak. Badirudi hizkuntzek garunean duten kokapena eta hedapena hizkuntza horiek bereganatu diren adinaren eta egungo erabileraren araberakoak direla hein handi batean, eta aldagai horiek, edo subjektuek hizkuntza bakoitzean duten ezaguera, maila bederen, gutxi batzuek baino ez dute hartu kontuan.
|
|
|
Badirudi hizkuntzek garunean duten kokapena eta hedapena hizkuntza horiek bereganatu diren adinaren eta egungo erabileraren araberakoak direla hein handi batean, eta aldagai horiek, edo subjektuek hizkuntza bakoitzean duten ezaguera, maila bederen, gutxi batzuek baino ez dute hartu kontuan. Esperimentalak diren ikerlan gutxiek, gainera, ez dute prozedura bera
|
erabili
; batzuek subjektu berari galdeketa bi hizkuntzatan egin dieten bitartean, intrasubjektu konparazioa gauzatuz, beste batzuek, Brown-en ikerketa kasu, lehen hizkuntzan egin diete batzuei eta bigarren hizkuntzan besteei, intersubjektu konparazioa eginez eta ausazko taldekatze barik. Berrikusketari dagokionez, beste hizkuntza batzuetan gaiari buruzko lanak argitaratuta badaudela ikusi dugun arren, ingelesez eta gaztelaniaz daudenak baino ez ditugu bildu.
|
|
|
Hori dela eta, ezin dugu esan argitaratuta dagoen informazio guztia batu dugunik berrikusketa honetan. Alabaina, mugak muga eta ikusitakoaren arrazoia edozein izanda ere, praktika klinikorako erabilgarria den aurkikuntza nagusia aipatutako bi puntuetan laburbildutakoa da, alegia, gaixo psikotiko elebidunak sintomen adierazpen ezberdina egiteko joera daukala bere bi hizkuntzetan, eta, beraz, egokiena azterketa psikopatologikoa bi hizkuntzak
|
erabiliz
egitea izango litzatekeela.
|
|
|
Dena dela, eta nekezagoa bada ere, ikusitakoaren arabera badirudi garrantzitsua litzatekeela gaixo eskizofreniko elebidunen azterketa psikiatrikoa hizkuntza biak
|
erabiliz
egitea, batez ere ama hizkuntza euskara dutenen artean. Horrela egiteak gaixo elebidunaren sintomen ikuspegi zabalagoa jasotzen lagun diezaguke.
|
|
|
Kirurgiarako indikazioak: Tratamendu medikoarekin konpontzen ez den sabelalde barneko presioaren igoera larria, nekrosi infektatua (neurri minimoki inbaditzaileez saia liteke lehen urrats moduan, edo step up estrategia), hesteen zulaketa, hemorragia akutua (erradiologia interbentzionista
|
erabiltzen
da normalean). Ondorioak:
|
|
|
– Analgesia egokia, antiinflamatorio ez esteroideoak
|
erabiliz
, eta beharrezkoa balitz, opiazeoak erabiliz. Aurrez uste zenaren aurka, morfina erabiltzeko inolako eragozpenik ez dago paziente hauetan (12).
|
|
|
– Analgesia egokia, antiinflamatorio ez esteroideoak erabiliz, eta beharrezkoa balitz, opiazeoak
|
erabiliz
. Aurrez uste zenaren aurka, morfina erabiltzeko inolako eragozpenik ez dago paziente hauetan (12).
|
|
|
Analgesia egokia, antiinflamatorio ez esteroideoak erabiliz, eta beharrezkoa balitz, opiazeoak erabiliz. Aurrez uste zenaren aurka, morfina
|
erabiltzeko
inolako eragozpenik ez dago paziente hauetan (12).
|
|
|
Haren balio nagusia etiologia zehaztea da, behazun bidean kalkulurik baden ala ez adierazten digulako. Sabelaldeko OTAk pankrearen itxura ikusten laguntzen du, eta Balthazar en eskala
|
erabiliz
, larritasunaren aurreikuspena egin liteke (16). Pankrearen nekrosia ikusteko baina, 48 orduko eboluzioa behar izaten da, eta hori dela-eta, organo gutxiegitasunik ezean atzeratzeko gomendatzen da (17).
|
|
|
Hainbat larritasun zeinu kliniko, analitiko eta erradiologiko deskribatu dira (ikus 1 irudia), baina oso balio prediktibo positibo baxua dute. Zaila denez aurreikustea zein pazientek garatuko duen Hanturazko Erantzunaren Sindrome Sistemikoa, bai analitikoki eta bai bestelako metodoak
|
erabiliz
, jarraipen klinikoa eta analitikoa oso garrantzitsuak dira, organo gutxiegitasunen bat garatzen badu, horiei aurre egiteko (20).
|
|
|
Organo gutxiegitasunik garatzen ez badu, pixkanakako dietari ekingo zaio, koipeak saihestuz. Elikadura egokirik lortzen ez bada, elikadura enterala
|
erabili
dugu, zunda nasogastrikoa edo nasojeiunala erabiliz (22). Elikadura enteralak bakterioen translokazioa galarazten du, eta haren erabilerak nekrosiaren infekzioa eta hilkortasuna murrizten ditu.
|
|
|
Pankreatitis akutua sailkatzeko, urte askoan Atlantako sailkapena
|
erabili
izan da, 1992an sortua (32). Sailkapen horrek baina, larritasun gutxiko pazienteak ere larrien taldean sartzen ditu, eta horregatik baztertua izan da.
|
|
|
Atlantako Sailkapen Berrikusia, eta Determinanteetan Oinarrituriko Sailkapena (35, 36). Sailkapen sistema hauek baina, pazientearen bilakaeraren bukaeran soilik
|
erabil
daitezke, lehen momentuan ez dakigulako organo gutxiegitasuna garatuko duten ala ez, eta nekrosia infektatuko den ala ez. 1 taulan bi sailkapenok deskribatzen ditugu.
|
|
|
Organo gutxiegitasunik garatzen ez badu, pixkanakako dietari ekingo zaio, koipeak saihestuz. Elikadura egokirik lortzen ez bada, elikadura enterala erabili dugu, zunda nasogastrikoa edo nasojeiunala
|
erabiliz
(22). Elikadura enteralak bakterioen translokazioa galarazten du, eta haren erabilerak nekrosiaren infekzioa eta hilkortasuna murrizten ditu.
|
|
|
Sabelalde barruko presioaren neurketa. Maskuri barruko presioa neurtuz egiten da, uretrako zunda bat
|
erabiliz
. Pankreatitisa larria bada, sabelaldeko presioa igo egingo da, kasurik larrienetan arnas gutxiegitasuna eta giltzurrun gutxiegitasuna eraginez (25).
|
|
|
– Atzeranzko kolangiopankreatografia endoskopikoa geroz eta gutxiago
|
erabiltzen
den baliabidea da. Haren indikazioak pankreatitis biliarrean bakarrik gertatzen dira, kalkulu batek koledokoaren estasia edo/ eta kolangitisa eragiten baditu (27).
|
|
|
6 puntu baino gehiago lortzen badira bai arreta defizitaren bai hiperaktibitate eta inpultsibitatearen galdeketetan, ADHN mota nahasia diagnostikatuko da (ADHNN); aldiz, 6 puntu baino gehiago soilik galdeketa batean lortzen badira, arreta defizitaren nagusitasuna (ADHNA) edo hiperaktibitate inpultsibitatearen nagusitasuna duen ADHNaren (ADHNH) diagnostikoa egingo da (2). Ikerketa honetan, hala ere, analisi estatistikorako ez genuen kasu/ ez kasu
|
erabili
menpeko aldagai bezala, ez eta sintoma kopuruena ere, baizik eta 0 puntuek ematen zuten puntuazio orokorra erabili zen; hau da, azpieskala bakoitzean 0tik 27ra bitartean aterako ziren puntuazioak aldagai jarraitu bezala erabili ziren, eta 0tik 54ra bitartean ADHNrako. Horrek aldakortasun handiagoa ematen dio menpeko aldagaiari.
|
|
|
6 puntu baino gehiago lortzen badira bai arreta defizitaren bai hiperaktibitate eta inpultsibitatearen galdeketetan, ADHN mota nahasia diagnostikatuko da (ADHNN); aldiz, 6 puntu baino gehiago soilik galdeketa batean lortzen badira, arreta defizitaren nagusitasuna (ADHNA) edo hiperaktibitate inpultsibitatearen nagusitasuna duen ADHNaren (ADHNH) diagnostikoa egingo da (2). Ikerketa honetan, hala ere, analisi estatistikorako ez genuen kasu/ ez kasu erabili menpeko aldagai bezala, ez eta sintoma kopuruena ere, baizik eta 0 puntuek ematen zuten puntuazio orokorra
|
erabili
zen; hau da, azpieskala bakoitzean 0tik 27ra bitartean aterako ziren puntuazioak aldagai jarraitu bezala erabili ziren, eta 0tik 54ra bitartean ADHNrako. Horrek aldakortasun handiagoa ematen dio menpeko aldagaiari.
|
|
|
6 puntu baino gehiago lortzen badira bai arreta defizitaren bai hiperaktibitate eta inpultsibitatearen galdeketetan, ADHN mota nahasia diagnostikatuko da (ADHNN); aldiz, 6 puntu baino gehiago soilik galdeketa batean lortzen badira, arreta defizitaren nagusitasuna (ADHNA) edo hiperaktibitate inpultsibitatearen nagusitasuna duen ADHNaren (ADHNH) diagnostikoa egingo da (2). Ikerketa honetan, hala ere, analisi estatistikorako ez genuen kasu/ ez kasu erabili menpeko aldagai bezala, ez eta sintoma kopuruena ere, baizik eta 0 puntuek ematen zuten puntuazio orokorra erabili zen; hau da, azpieskala bakoitzean 0tik 27ra bitartean aterako ziren puntuazioak aldagai jarraitu bezala
|
erabili
ziren, eta 0tik 54ra bitartean ADHNrako. Horrek aldakortasun handiagoa ematen dio menpeko aldagaiari.
|
|
|
Kotinina nikotinaren metabolito nagusia da eta azken bi egunen tabako aktiboaren zein pasiboaren informazio objektiboa ematen du (22 orduko batez besteko bizitza organismoan). Bilboko Osasun Publikoko Laborategian EIA microplate test kit a (OsaRure Technologies Inc, Bio Rad)
|
erabili
zen. Probaren kuantifikazio muga [LOQ] 4 ng/ ml zen, eta tabakoaren kutsaduraren adierazle espezifikoa denez, muga horren azpitik esposizio eza kontsidera dezakegu; 4 ng/ ml-tik 99 ng/ ml-ra esposizio pasiboa adierazten digu, eta 100 ng/ ml edo gehiago tabako aktiboa adierazten digu (14).
|
|
|
Lagina deskribatzeko eta tabakoaren aztura zein esposizio pasiboa erakusteko frekuentzia absolutuak eta erlatiboak
|
erabili
ziren. ADHNaren eskala eta azpieskalen banaketa erakusteko batez bestekoa eta desbiderapen estandarra, eta banaketa ez normala erakusten duenez, balio minimoa eta maximoa eta 25 pertzentilak erabili ziren.
|
|
|
Lagina deskribatzeko eta tabakoaren aztura zein esposizio pasiboa erakusteko frekuentzia absolutuak eta erlatiboak erabili ziren. ADHNaren eskala eta azpieskalen banaketa erakusteko batez bestekoa eta desbiderapen estandarra, eta banaketa ez normala erakusten duenez, balio minimoa eta maximoa eta 25 pertzentilak
|
erabili
ziren. Asimetria horrengatik analisi estatistikorako erregresio linealaren ordez (aldagaiaren normaltasunean oinarritzen baita), erregresio binomial negatiboa erabili zen.
|
|
|
ADHNaren eskala eta azpieskalen banaketa erakusteko batez bestekoa eta desbiderapen estandarra, eta banaketa ez normala erakusten duenez, balio minimoa eta maximoa eta 25 pertzentilak erabili ziren. Asimetria horrengatik analisi estatistikorako erregresio linealaren ordez (aldagaiaren normaltasunean oinarritzen baita), erregresio binomial negatiboa
|
erabili
zen. Horrek, puntu batetik hurrengora pasatzeko probabilitatearen areagotzea adierazten digun adds ratioa (OR) eta% 95eko konfiantza tartea(% 95 KT) kalkulatzen ditu.
|
|
|
% 10ean). Esangura maila bezala p< 0,05
|
erabili
zen. Analisirako SPSS 22 bertsioa (IBM SPSS Statistics, IBM Corporation, Chicago, IL) erabili zen.
|
|
|
Esangura maila bezala p< 0,05 erabili zen. Analisirako SPSS 22 bertsioa (IBM SPSS Statistics, IBM Corporation, Chicago, IL)
|
erabili
zen.
|
|
|
Bide beretik joanda baina metodologia desberdin bat
|
erabiliz
, haurdunaldian zeharreko tabakoaren eta ADHNaren arteko erlazioa faktore genetikoak bezalako nahasketa faktoreen menpe zegoela azaldu nahian, genetikoki erlazioa zuten eta genetikoki erlaziorik ez zuten ama haurrak aztertu zituen ikerketa batek (4). Hori egin ahal izateko, lagunduriko ugalketa bidez haurdun geratutako emakume talde bat (amarenak ez ziren obozitoekin ernaldutako fetuak lortuz) eta modu naturalean haurdun geratutako beste emakume talde bat elkarrekin konparatu zituzten.
|
|
|
Bestalde, tabakoak garapen kognitiborako duen osagai kaltegarri garrantzitsuena nikotina dela adierazi dute ikertzaile ugarik (6, 10). Horren oinarria nikotinaren ordezkoek azaldu duten eraginean datza; ikusi baitute, ADHNa garatzeko arrisku berdina dutela tabakoa kontsumitzen duten amen haurrek eta nikotinaren ordezkoak (nikotina txaplatak)
|
erabiltzen
dituzten amen haurrek. Nikotina kantitatea aztertuta, ikusi dute likido amniotikoan kontzentrazio handiagoak aurkitzen direla amaren odolean baino (8).
|
|
|
Bi azpieskala ditu DMS IV, arreta defizita eta hiperaktibitatea/ inpultsibitatea neurtzen dutenak, 0tik 27 puntu bitartean, bakoitzean. Menpeko aldagaien asimetria dela eta, erregresio binomial negatiboa
|
erabili
zen analisi estatistikorako. Haurdunaldian erretzen zutenen edo gernu kotinina altua (> 100 ng/ ml) zeukaten amen umeek% 17 bitarteko arreta defizita izateko arrisku handiagoa zuten (esangura estatistikorik gabe).
|
|
|
Entsegu klinikoek erakutsi dutenez, pasio lorearen lehortutako estraktu alkoholiko espezifikoaren 400 mg aho bidez egunean bi aldiz hartuz gero, 2 astetan zehar antsietate ez espezifikoa murrizten du. Efektu sedatzaileak erakutsi ditu, eta, teorikoki, beste landare sedatzaile batzuekin batera
|
erabiltzen
denean, efektu terapeutikoak zein eragin desiragaitzak handitzen dira. Pasio loreak flabonoideak, alkaloide indolikoak (harman, harmin, harmanol...) eta bestelako konposatuak ditu.
|
|
2018
|
|
|
Bestalde, ehun kalteagatik, infekzioagatik edo gaixotasun autoimmune edo neoplasikoagatik hantura edo immunoaktibazioa duten pertsonek depresioaren prebalentzia tasa altuak erakusten dituztela frogatu da. Azkenik, minbizia eta gaixotasun infekziosoak tratatzeko
|
erabiltzen
diren zitokina bidezko terapiak ere ezagunak dira, eragin ditzaketen portaera asaldurengatik (10).
|
|
|
Azkenik, gizakietan eginiko zenbait ikerketak sistema immunea itu duten terapiek onura klinikoak izan ditzaketela adierazten dute. Adibidez, azido azetilsalizilikoa (antiinflamatorioa) fluoxetina antidepresiboarekin konbinazioan
|
erabili
zenean, depresioaren gutxitzearen portzentaje altuagoak agertu ziren, lehenago fluoxetina bakarrik erabilita erresistenteak ziren depresiodun pazienteetan baino. Terapia antiinflamatorioaren ekintza antidepresiboa gaixotasun autoimmunedun edo inflamatoriodun pazienteetan ere ikusi da.
|
|
|
Azkenik, gizakietan eginiko zenbait ikerketak sistema immunea itu duten terapiek onura klinikoak izan ditzaketela adierazten dute. Adibidez, azido azetilsalizilikoa (antiinflamatorioa) fluoxetina antidepresiboarekin konbinazioan erabili zenean, depresioaren gutxitzearen portzentaje altuagoak agertu ziren, lehenago fluoxetina bakarrik
|
erabilita
erresistenteak ziren depresiodun pazienteetan baino. Terapia antiinflamatorioaren ekintza antidepresiboa gaixotasun autoimmunedun edo inflamatoriodun pazienteetan ere ikusi da.
|
|
|
Horietako batek, adibidez, asaldura depresibo nagusia duten pazienteek plasman, gernuan eta likido zefalorrakideoan (LZR) kortisol maila handituak azaltzen dituztela aurkitu zuen (16). Izan ere, jakina da depresioa pairatzen duten pertsonen erdiek, gutxi gorabehera, hiperkortisolemia dutela, tratamendu antidepresiboarekin itzulgarria dena; eta are gehiago, hiperkortisolemia kroniko batetik bereizten den gaixotasuna, hau da, Cushing sindromea, duten gaixoetan ere depresio tasa altuak agertzen direla ikusi da. Horretaz gain, eta tratamenduari dagokionez, depresioan
|
erabiltzen
diren hainbat farmako antidepresibo eraginkorrek kortisola erregulatzen duten substratu neuroendokrinoetan jarduten dute. Emaitza hauek adierazten dute depresioaren zenbait alderdi HPA ardatz desorekatu batek sor ditzakeela (7).
|
|
|
Partaide deprimituen% 56k antzeko kortisol mailak izan zituen tratamendua jaso aurretik eta ondoren (17). Horren arabera, kortisol maila altuak depresiodun pazienteen azpimultzo batekin bakarrik egongo lirateke lotuta, eta ebidentzia gehiago behar den arren, tratamenduaren eraginkortasuna neurtzeko markatzaile potentzial bezala
|
erabil
litezke.
|
|
|
Horrela bada ere, nahastearen inguruko ikerlan gehienak animalia arrekin soilik egiten dira (3). Hain zuzen ere, zenbait datu base eta aldizkariren arabera, neurozientziaren eta biomedikuntzaren alorrean argitaratzen diren artikulu guztien artean, laurdenak soilik
|
erabiltzen
ditu subjektu emeak (4,5). Baina ar eta emeen fisiologia ezberdina da, eta arretan jasotako emaitzak emakumeei orokortzea ez da egokia.
|
|
|
Estresari lotutako nahasteak animalia ereduen bidez luze ikertu badira ere, datu gutxi dago gaur egun emeen inguruan. Izan ere, emeen ernal zikloari lotutako hormonen gorabeherek gainerako aldagai fisiologiko eta jokabide aldagaiak eragin ditzaketela pentsatu izan da, eta, ondorioz, subjektu emeak
|
erabilita
jasotako emaitzen bariantza zabalagoak emaitzen baliozkotasuna murriztu zezakeela. Baina azken urteotan egindako ikerketen arabera, emeek ernal zikloko fase batetik bestera duten aldakortasuna ez da arrek egun batetik bestera dutena baino handiagoa (8).
|
|
|
Analisi estatistiko guztiak Windowsentzako SPSS 22 programa
|
erabiliz
egin ziren eta esangura maila p< 0.05ean finkatu zen (p< 0.05*; p< 0.01**; p< 0.001***). Aldagai biologikoak eta jokabide aldagaiak aztertzeko bi faktoreko ANOVA erabili zen, eta estresaeta farmakoafaktoreen arteko elkarrekintza kasuetan Post hoc testa, Bonferroniren irizpideari jarraiki.
|
|
|
Analisi estatistiko guztiak Windowsentzako SPSS 22 programa erabiliz egin ziren eta esangura maila p< 0.05ean finkatu zen (p< 0.05*; p< 0.01**; p< 0.001***). Aldagai biologikoak eta jokabide aldagaiak aztertzeko bi faktoreko ANOVA
|
erabili
zen, eta estresaeta farmakoafaktoreen arteko elkarrekintza kasuetan Post hoc testa, Bonferroniren irizpideari jarraiki. Bibrisen analisia egiteko, kontingentzia taulak erabili ziren.
|
|
|
Aldagai biologikoak eta jokabide aldagaiak aztertzeko bi faktoreko ANOVA erabili zen, eta estresaeta farmakoafaktoreen arteko elkarrekintza kasuetan Post hoc testa, Bonferroniren irizpideari jarraiki. Bibrisen analisia egiteko, kontingentzia taulak
|
erabili
ziren. Gorputz pisuaren bilakaera aztertzeko lagin errepikatuen proba baliatu zen.
|
|
|
Oro har, benlafaxinak ez du estresaren eragina arintzeko gaitasunik erakutsi lan honetan. Zentzu horretan, azpimarratzekoa da, batetik, emeen farmakozinetika ez dela arren berdina, eta benlafaxina
|
erabilitako
aurreko lan gehienak subjektu arrekin osatu direla. Bestetik, antidepresiboak probatzen dituzten ikerlan askok estresa hasi aurretik edo estres aldia hastearekin bat ematen dituzte farmakoak.
|
|
|
Antsietate zeinu modura ere hartu izan da barbering a, estresak eragindako jokabide konpultsibo moduan (18). Baina antsietatea behatzeko
|
erabiltzen
den OF proban ez da kontrol eta estresatuen arteko alderik nabarmendu. Litekeena da farmakoa edo seruma emateko peritoneo barneko ziztadek kontrolei antsietate zantzuak eragin izana, eta, hori dela-eta, OF proban bi taldeen artean ezberdintasun esanguratsurik aurkitu ez izana, baita sagu kontrolen pisu irabazia moteldu izana ere.
|
|
|
Saio horiek Jarduera Fisiko eta Kirolean lizentziatuak ziren pertsonek eramaten zituzten aurrera. Programan parte hartu izana inklusio irizpide bezala soilik
|
erabili
da. Ikerketa honetan adinaz, generoaz, patologiaz, pisuaz eta altueraz gain, galdetegi batzuk aztertu ziren.?
|
|
|
Lau galdetegi desberdin
|
erabili
ziren, bat patologia bakoitzeko. Galdetegi horiek ad hoc sortutakoak izan ziren, galdera guztiak itxiak, zehatzak eta argiak izan ziren.
|
|
|
Galderak hiru taldetan multzokatu ziren: lehenengo taldean, parte hartzaileak deskribatzeko
|
erabili
ziren galderak; bigarrenean, parte hartzaileek beren gaixotasunaren inguruan zuten ezagutzarekin zerikusia zuten galderak, eta, azkenik, parte hartzaileek beren egunerokotasunean zituzten bizi ohituren inguruko galderak.
|
|
|
Datuen analisi guztiak Statistical Package for Social Sciences programaren bitartez burutu ziren (21.0 bertsioa) eta kasu guztietan adierazgarritasun estatistikoa p< 0,05 ean ezarri zen. Batez bestekoak eta desbideratze estandarra
|
erabili
genituen, baita frekuentzia(%) eta khi karratua ere, taldeen arteko desberdintasunak aztertzeko. Parte hartzaileen adina kontuan izanik, hiru talde sortu genituen (11):
|
|
|
HTA zuten pertsonen gatzaren eguneroko kontsumoari dagokionez,% 31,5ek adierazi zuen beti
|
erabiltzen
zuela, eta% 41,4k batzuetan. Gizonezkoen kasuan,% 44,6k adierazi zuen ez zuela sekula mineral hori erabiltzen, eta emakumezkoen kasuan, portzentaje hori erdira jaisten zen(% 21).
|
|
|
HTA zuten pertsonen gatzaren eguneroko kontsumoari dagokionez,% 31,5ek adierazi zuen beti erabiltzen zuela, eta% 41,4k batzuetan. Gizonezkoen kasuan,% 44,6k adierazi zuen ez zuela sekula mineral hori
|
erabiltzen
, eta emakumezkoen kasuan, portzentaje hori erdira jaisten zen(% 21).
|
|
|
National Institute of Aging eta American Heart Association en jarraibideen arabera, jatorduetan gatzaren erabilera kontrolatzea da neurririk egokiena, eguneko 1.500 miligramo izanik aholku gomendagarriena. Datu hori hainbat ikerketak babesten dute, gatzaren gutxitzeak presio arteriala gutxitzen duela ikusi baitute (20,21), eta gainera arratoietan ikusi dute gatz gehiegi
|
erabiltzea
gaixotasun kardiobaskularren arrisku faktore garrantzitsua dela (21). Baina ikerketa honetako hipertentso gehienek(% 73) gatza beti edo batzuetan erabiltzen zuten; azpimarragarria da talde horretan gehienek(% 84) adierazi zutela elikadura egokia zutela.
|
|
|
Datu hori hainbat ikerketak babesten dute, gatzaren gutxitzeak presio arteriala gutxitzen duela ikusi baitute (20,21), eta gainera arratoietan ikusi dute gatz gehiegi erabiltzea gaixotasun kardiobaskularren arrisku faktore garrantzitsua dela (21). Baina ikerketa honetako hipertentso gehienek(% 73) gatza beti edo batzuetan
|
erabiltzen
zuten; azpimarragarria da talde horretan gehienek(% 84) adierazi zutela elikadura egokia zutela. Correia eta lankideek (2014) ikusi zuten subjektuek aholkatutako sodioaren kontsumoa gainditu egiten zutela, jaten zituzten elikagai industrializatuengatik eta jatekoari gatza gehitzeko ohituragatik (22).?
|
|
|
Beraz, ondorioztatu daiteke gatzaren inguruan hipertentsioa duten pertsonek ezagutza falta dutela, jatekoei botatzen dieten gatz kopuruari behar beste garrantzirik ematen ez baitiote. Horrenbestez, interbentzio programak edo estrategia desberdinak
|
erabili
lirateke gaixoen ohitura horiek aldatu ahal izateko.
|
|
|
Alde batetik, posible da pertsona horiek hitz hori ez ezagutzea. Adibidez, haiekin harremana zuten medikuek edo erizainek hitz hori ez zutelako
|
erabiltzen
. Eta bestetik, arazoa egon daiteke odoleko glukosa maila eta haren garrantzia zein den ez dakitelako.
|
|
|
Ikerlan honen mugarik handiena izan zen
|
erabilitako
galde sortak ez direla bibliografian aurkitzen. Gainera, ez zen inolako neurketa objektiborekin egin.
|
|
|
Ostera,% 1,8k ez zuen gosaltzen% 3,4 gazteen taldekoak izanik (< 40 urte),% 50,5ek otordu artean jateko ohitura zuen. Obesitatea pairatzen zutenen% 36,4k ez zuen bere pisua kontrolatzen eta hipertentsio arteriala zutenen% 72,9k gatza
|
erabiltzen
zuen bazkarietan. Parte hartzaileek zuten ezagutzaren eta beren eguneroko bizi ohituren artean desadostasuna ikusi zen, bai nutrizioari dagokionez baita beren patologiekin erlazioa duten beste faktore batzuei dagokienez ere.
|
|
|
Sinonimiaren beste arrazoietako bat erdarazko adjektibo erreferentzialak euskaraz emateko egin diren aukerei zor zaie. Adjektibo horiek maileguan har daitezke edo, bestela, euskarazko baliabideak
|
erabilita
eman daiteke horien adiera. Aukera biak maila berean onartu dira hiztegian.
|
|
|
Adjektibo erreferentzial konplexuen kasuan ere, euskarazko hitz elkarketa
|
erabili
da: bai tandem moduko hitz elkarketa bai hitz elkarketa kopulatiboa.
|
|
|
Erdarazko adjektibo erreferentzial baten kasuan, gertatu da oso ohikoa dela forma bera
|
erabiltzea
adjektibo gisa nahiz izen gisa. Adjektibo erreferentzial hori maileguan hartuz gero, beste horrenbeste gertatzen da euskaraz ere, baina, euskarazko erabidera jo nahi bada, hitz elkarketa da izen gisa erabiltzekoa, eta izen lagunaren bidezko erabidea, berriz, adjektibo gisa erabiltzekoa.
|
|
|
Terminologia, hizkuntza arrunta moduan,
|
erabiltzen
bada, denboraz, aldagarria eta moldagarria izan daiteke. Terminoak (izendapenak) alda daitezke, baina kontzeptuak ere bai.
|
|
|
Batzuetan, arrakastatsuak dira eta, beste batzuetan, ez. Azken finean, espezialitate eremuetako erabiltzaileek erabakitzen dute zein termino
|
erabili
, eta hori kontuan izan behar da terminoak gainbegiratzeko eta eguneratzeko orduan. Normalean hamar urteko epea pasatu behar da terminoen erabileraren ezarpen maila aztertzeko.
|
|
|
Beraz, epe hori pasatu eta gero, ebaluatu da Traumatologiaeta Hiesahiztegietako terminoen ezarpen maila. Horretarako, jakina, arlo horietako profesionalek euskarazko termino horiek
|
erabili
dituzte.
|
|
|
GP kontzeptua
|
erabili
da gomendatutako pisua baino altuagoa definitzeko. Kontzeptu honek barne hartzen ditu jaiotzean haurdunaldi adinerako handia izatea eta gainerako adinetan (1, 4 eta 7) gainpisua zein obesitatea izatea.
|
|
|
erlazioak neurtzen dira, helburu klinikoetarako behar den zehaztasun nahikoa dutelako. Helduetan 2.6 atalean aipatutako GMIa
|
erabiltzen
da. Umeetan pisua eta altuera sexuarentzat eta adinarentzat espezifikoak diren erreferentziazko populazioen datuekin konparatu behar dira.
|