|
2000
|
|
|
Nire
|
egoera
eta animo pertsonala aldatuxea zen jadanik; hobeto nenbilen, Paristik itzuli ondorengo larriak eta apur bat baretzen hasita. 1970eko azken aldera abiatu nintzen Venezuelara.
|
|
|
Zaputzaldi inpresioa utzi zidan Parisko 68ko maiatzak, frustrazioarena; gauza txikia izan zela, alegia, izan zitekeenaren ondoan. Maiatz hartan autoritate eta agintari guztiak gainezkatu egin zituen gizarte mugimenduak; armada eta polizi indarrak ere larritu egin zituen tupusteko iraultza hats hark, eta
|
egoera
goren hura beste apur batez luzatu izan balitz, gehixeago iraun izan balu, urrunago iritsiko ziren ondorioak. Baina norbaitek edo zerbaitek desegin egin zuen hura guztia, zapuztu.
|
|
|
– Hemezortzi urte hauetan asko aldatu da kartzeletako
|
egoera
, bai jendearen izaera bai jende modua bera. Baina denboraren bereizketarik gabe ere, egoera oso ezberdinak aurkitzen dira espetxe batetik bestera.
|
|
|
– Hemezortzi urte hauetan asko aldatu da kartzeletako egoera, bai jendearen izaera bai jende modua bera. Baina denboraren bereizketarik gabe ere,
|
egoera
oso ezberdinak aurkitzen dira espetxe batetik bestera. Castellonen zegoen preso jendea izan edo hemengoa izan, alde handia dago.
|
|
|
Urru ere nire antzera zegoen; hari bizarrean ibiltzen zitzaizkion saguak, habia egin nahian edo.
|
Egoera
horretan, hain ahulduta, mugitzeko ez ezik hitz egiteko ere ez duzu gogorik eta aldarterik izaten.
|
|
|
Etxe modu hauetan urte batzuk daramatzagunok ere harritu egiten gara denbora gehiago daramatenen historiak entzunez. Kartzelaz ezer gutxi dakigula iruditzen zaigu batzuetan, zenbait garai eta
|
egoeratako
kontuak entzutean. Urteekin aldatu egin dira espetxeak, eta jende modua ere aldatu egin da.
|
|
|
Eta niri bezala besteei. Hango
|
egoera
oso tentsoa zen, atsedenik gabeko jazarpena, atergabea.
|
|
|
Zauden lekuan zaudela,
|
egoerarik
izorranteenean ere, lagunartean baldin bazaude beti aurkitzen duzu espazio kutunen bat, etsaiak zapartatu ezin dizun gunetxo bat. Horietako bat, txikitandiko nire musika zaletasunaren asegarri, kantu gregorianoa izaten zen.
|
|
|
Herrerara iritsi nintzenerako, lagunak batzarrak egiten ari ziren
|
egoera
hari aurre egiteko moduren bat prestatu nahian. Ez zen gauza erraza, erabat setiatuta geundelako, kartzeleroak harro eta garaile ageri zirelako, itomena gainditu ezinik genbiltzalako, gose grebez izan ezik beste borroka eratan esperientziarik ez geneukalako, eta beste hainbat arrazoirengatik.
|
|
|
Ordura arteko tentsio guztia bat batean hustu genuen. Geure indarraren potentziala neurtzea izan zen; gure boterearen sentipena, Herrerako
|
egoerarekiko
erabaki ahalmena eta agintea geure eskuetara pasa izanaren sentipena. Kartzeleroen aurpegian ikus zenezakeen ezina, inpotentzia.
|
|
|
Kartzelero bereziak ziren, garai hartako
|
egoerari
eta guri aurre egiteko propio hautatuak. Errepresioa gustatzen zitzaien, sadikoak ziren, komisaldegietako txakurren antzekoak.
|
|
|
Esango nuke, gaur egun, hamabost urte geroago, garaipen haren etekinak dastatzen ari garela neurri batean, bai maila pertsonalean txapeo hartan parte hartu genuenon artean, baita kolektibo moduan ere. Lehenagoko Puertoko egonaldiaren ondoren, hango suntsipenaren ondoren, eta Herreran bertan aurreneko aldian geneukan
|
egoera
hura kontuan hartuta, gure indarra eta sendotasuna erakutsi genizkien txapeoez eta grebez. Kolektiboaren ahalmena erakutsi genion etsaiari.
|
|
|
Eta guretzat, indarberritzea eta geure buruarengan konfiantza hartzea izan zen. Borroka hura galdu izan bagenu, edo batere borrokarik egin izan ez bagenu... ez dakit zer
|
egoeratan
egongo ginatekeen gaur egun.
|
|
|
Hala ere, etsaiaren kaltetan gertatu zen eta gertatzen da, preso arriskutsuenak, lehen graduan eta guztiz jazarrita edukitzen dituzten preso sozialak alegia, ez baitira izaten kartzeleroei mesede egitekotan. Preso arriskutsu horiek izan ohi dira, hain zuzen, nolabaiteko klase kontzientzia daukatenak eta duintasun gehien dutenak, eta bizi baldintzen
|
egoera
gogorragatik gurekin txukunen konpondu ohi direnak ere bai, jakina. Preso horien eta gure artean enfrentamendua sortzen saiatu zen etsaia, baina gaizki atera zitzaien jokaldia.
|
|
|
Gizon haren eraginez edo beste moduren batean, Ondarretako kartzelara eraman zuten aita. Itxuraz
|
egoera
hobeagoxera, fusilatzetik libre; nahiz eta kontu jakina den Ondarretako kartzelaren historia beltza.
|
|
|
Modulu arruntetara goaz, Jokin bigarrenera eta seigarrenera ni. Ez dakigu zer nolako
|
egoeratan
izango garen aurrerantzean, elkar noiz ikusiko dugun hurrengo.
|
|
|
Ordurako mataderia ondoan bizi ginen, eta etxe osteko mendietan bonbak erortzen ari ziren, egundoko eztandak eginez. Gu ez ginen
|
egoeraren
larriaz ohartuko, baina jende helduarentzat begi bistakoa izango zen handik alde egin beharra zegoela. Gure amak hala erabaki bide zuen, eta etxea eta etxeko gauzak zeuzkan zeuzkanean utzita irten ginen Tolosara.
|
|
|
Larunbatean urduri sumatu dut, aurreko egunetan baino urduriago. Astean zehar, tarteka egin ditu larunbateko bisitaren aipamenak, nortzuk etorriko zaizkion, zelan izango ote den
|
egoera
... Goizetik dabil egon ezinik, arratsaldeko bisitan darabil gogoa, ez dugu zalantzarik.
|
|
|
Sei hilabete egin nituen Andazarraten. Denbora gutxi zen hori orduko
|
egoeran
. Tuberkulosia ez baitzen, onenera jota ere, hain bizkor eta aise gainditzen.
|
|
|
ETAren sorreraren berri Parisen irakurri eta jakin arren, ez nintzen aztoratu, kontuak oinarrian nolakoak ziren oharturik. Alabaina, oporretan Donostiara etortzen nintzenetan, sumatzen zen ETA hor zegoela, burrunba bazegoela azpian, bizirik edo bizi berria hartzen ari zena,
|
egoera
itsu eta lozorro modu batetik zerbait iratzartzen. Lehenagoko urteetan futbola eta pilota baldin baziren hizketagai, orain epai eta iritzizko solasak agertu ziren, zerbait berriaren ernamuin.
|
|
|
Bizitzen ari nintzen
|
egoera
beldurtzeko modukoa zen, baina ez nuen izurik sentitzen. Neuk zergatik jakin gabe, sakonean pozgarritzat hartzen nuen pistolarekin mehatxu egiten zigun neska gozakaitz harekin topo egin izana.
|
|
|
Arestiko gure adar-jotzeek eragin ziezaioketen sumindura erabat ahazturik, neska gaztearekin mintzatzen ahalegindu zen Lauaxeta,
|
egoera
bare hura lagun.
|
|
|
Beste
|
egoera
batean bagina, erantzungo ziokeen zerbait Lauaxetak neskatoaren suminaldi absurdu hari, modu arrazoizko batez erantzun ere. Baina, ardoaren eta haxixaren ondorioz, Lauaxetaren arrazoimena guztiz moteldua zegoen ilbetearen eraginpeko sutondo hartan, eta Goizederren hitzek emandako zartadak K.O. utzi zuen arrazoimen ahuldu hura, puska baterako elbarritua.
|
|
|
Baina, ardoaren eta haxixaren ondorioz, Lauaxetaren arrazoimena guztiz moteldua zegoen ilbetearen eraginpeko sutondo hartan, eta Goizederren hitzek emandako zartadak K.O. utzi zuen arrazoimen ahuldu hura, puska baterako elbarritua. Neuk ere izango nukeen akaso zer esanik beste
|
egoera
batean, baina orduko hartan Goizederren hitzak poeta handi batenak iruditu zitzaizkidan. Horregatik, isilik geratu ginen hirurok tarte luze batez, geure bizitzak laburtuko lituzkeen kanta labur eta xume bat entzun bagenu bezala.
|
|
|
Goizueta inguruko basoetan barrena omen zebiltzan haren atzetik, aurki atxilotu ahal izango zutelako itxaropenez. Eguraldi txakur harekin, Goizueta inguruko baso itxi eta hezeetan, bakarrik eta atzetik Guardia Zibila zuela, erruki izateko modukoa zen benetan Goizederren
|
egoera
. Haren aldean, ederki geunden gu, aterpe goxoan lasai bazkaltzen.
|
|
|
Auto gutxi zebilen, eta zebiltzan autorik gehienetako txoferrek gertuko baserri edo bordaren batera zihoazela adierazten ziguten, eskuekin egindako keinuen bidez. Ez zen erosoa
|
egoera
baina oso pozik sentitu nintzen. Erredakzioko lagunez oroitu nintzen.
|
|
|
|
Egoeraz
baliatuta eta alkoholaren indarrak harrotuta, Lauaxetari buruz azken egunotan buruan bueltaka ibilitako ideia edo teoria batzuk mahairatu nituen.
|
|
|
" Hildako bat pertsona serioa da, neurritsua, dagoen
|
egoeraz
jabetua", esan zion Fernando Pessoak Ricardo Reisi José Saramagoren O ano da morte de Ricardo Reis nobelan. Eskarmentua zuen jakituria iturri orduan Pessoak, hil eta gero esan baitzituen hitzok, Prazeresko hilerritik irtenik adiskide erraietakoari egindako bisitaldi batean.
|
|
|
Eskarmentua zuen jakituria iturri orduan Pessoak, hil eta gero esan baitzituen hitzok, Prazeresko hilerritik irtenik adiskide erraietakoari egindako bisitaldi batean. Nik ezagutu nuen Lauaxeta ere, Lauaxeta berpiztua –1905etik 1937ra bitarteko Lauaxeta ez bezala akaso, hori ez dakit–, pertsona serioa zen, neurritsua, zegoen
|
egoeraz
jabetua. Horregatik irauten zuten seguru askorik hain gutxi haren haserraldiek.
|
|
|
Ondoeza egin zitzaidan, eta tarte bat egin nuen hantxe, hilerriaren atarian ahozpez etzanda, konorterik gabe. Ez zen, antza, tarte luzea izan, inork
|
egoera
kezkagarri hartan ikusi baino lehen itzuli bainintzen neure onera, harrituta, zer gertatu zitzaidan ezin ulerturik.
|
|
|
Kantu hura nire
|
egoera
animikoarekin guztiz bat zetorrela ohartu nintzen. Salvador Espriuren poema batekin osatua zen kantua, eta katalanez kantatzen zuen Laboak.
|
|
|
Urteek, ordea, hutsean utzi zuten nire ilusio hura, eta Lauaxeta ezagutu nuenerako errutinak guztiz bereganatua ninduen. Distantzia eta soraiotasun handiz bizi nituen Egunkaria ren gorabeherak, eta baita inguruko
|
egoera
politikoa ere: ETAren atentatuak, presoen sakabanaketa, torturak, etakide batzuen heriotza ilunak, alderdi abertzaleen arteko ika mika eta ezinikusiak, noizean behin hauteskundeak...
|
|
|
Noiztik ote, eta zein kondiziotan? Zena zela ere, agian horrek Henriren bilatzea erraztu egingo zion; izan ere, bazitekeen burkideek,
|
egoera
berrian, oraintxe ez bazen laster batean, emeki emeki beren gordelekuak utzi, argitara irtetea. Xanek gazta zati bat eraman zuen ahora.
|
|
|
" Hobea dik anaiak", esan zuen," hark ez jakitea non den...
|
Egoera
ez zagok brometarako".
|
|
2001
|
|
|
Zenbaitetan, bideak bideari, hausnarrean hasten naizelarik, neure buruari eskatzen diot ea
|
egoera
ez ote litzatekeen ezberdina izango, herioaren kontzientziaren mugetako gauak ez balira gasna xerra meheetan purruskatuko. Ezpainek jakia hunkitzen duteneko unea ez dea amodiozko hurbilketarik ederrenaren ikurra?
|
|
|
Negu hartan, sukarren neurtzeko termometroak arras gora zeuden arren, axuriaren prezioak laborarientzat alderantziz biziki apal suertatzen ziren, bi
|
egoeren arteko
ageriko loturarik ez zela bistan dena. Urte txarraren iragarpena alabaina, haragi mota sukratu eta gurintsua ekoizten zutenentzat.
|
|
|
–Laborantzatik, bilaka zaitez teknikari! Eta gaurko
|
egoeran
hobe zen hala izatea, axuri ekoizle baino. Garai batean, artzain bakarti bihurtzeko gogoa neukan, baina nekazaritzako ametsak zangopilatu nituen aski laster, aitzurraren giderrak ahurrak odoletan babatzen zizkidalako:
|
|
|
" Agur gutuna idatzi ondoan, urtarrilaren 12an, astearte iluntzearekin, 86 urteko emazte zahar bat bere Ivryko baratzean aulki luzean etzan eta elurpean hiltzen joan zen". Egunkariak ez zuen agertzen emaztea zein
|
egoeratan
atzeman zuten leku hartara heldu ziren artatzaileek. Emazte adinduaren izenaz deus ez:
|
|
|
Erran gabe doa, Euskal Elkarteen Ordezkaria ez zela Balantsunen omenaldian egon, baina ezagutu zuen
|
egoeraren
berririk ere ez zuen eman. Isilik geratu zen, minaren samina heste bihurrietan hausnarrean hutsaren bola lekedatsua zeramala goiti eta beheiti.
|
|
|
prezioak supituki apaldu ziren eta nehor ez zen Bekatuaren salatzera deliberatzen.
|
Egoeraren
arrazionalki esplikatzeko Espainiako ardiaren falta zela erraten zen. Gure bakearen kalterako maiz, ardiak eta artzain dibinoak gatazkatzen ziren.
|
|
|
Eta ohetik altxatzen naiz, makina herdoildu baten gisa.
|
Egoera
horretan, errabiak eta animaleko antsiak bihotza hantzen didala, egunak pasa ditzaket lan edo" borroka" kideekin hitzik trukatu gabe. Gohaina hazterainoko paranoia.
|
|
|
Horrelako batean, zainetan nintzela, ezagun bat nitaz oroitu zen eta hirian" poesia errezitaldi" bat zegoela, hara elkarrekin bideratzea gomendatu zidan, olerkarien hitzen estimatzeko
|
egoeran
ez baldin banintzen bederen bizpalau garagardo edanen genituela erantsiz. Axola gutxi nuen eta bakearen izenean, baiezko motelaz erantzun nion.
|
|
|
Joko bideo batean nengoela iruditzen zitzaidan: Lara Croft gaixoa baino lekuko
|
egoera
hobean bistan dena.
|
|
|
ez duzuno,
|
egoera
jasanezina geldituko zaizu.
|
|
|
–Gai horrekiko iritzi berezirik ez dut.
|
Egoera
zinez aldatzekotan nahiago nuke Iparraldea Amerikaren 52 estatu bilakatzea eskatzen bagenu!
|
|
|
Sudurretik zintzilik ginderamatzaten artean, entitate publikoko kideek
|
egoeraren
larria nahikoa ederki azaltzen ziguten. Aitor dezagun maite genuela horrela erabiliak izatea halaber eri bati zor zaion begirunez bezala.
|
|
|
–Badakizue aurten Eskualde Kontseiluak bere kontuetan laurogei milioiko zuloarekin bukatuko duela, aipatu gabe
|
egoera
berdinean dauden Kontseilu Orokorra eta Herriko Etxeak.
|
|
|
Hiru egunez eta lau gauez atsedenean behera lerratu nintzen, jadanik itsuski txikitua neukan gasna puska bakean utziz. Uste dut mozkor kimiko
|
egoera
hartan egin nuela lehen aldiko, kitatuko ez ninduen" Azken Eskualdunaren Ehorzketa" haren ametsa. Goiz nabar haietan hatsa bahitua, antsiaz hanpatua eta izerditan iratzartzen nintzen, karriketan herrestan elekide bila ibiltzen hasteko irrikaz.
|
|
|
Lurretik behin betiko partitzeko ideia ezti zitzaidan. " Zu ilargian zabiltza beti" perpaus mespretxagarria zenbatetan ez nuen entzun erraten eta hara hondarrean,
|
egoera
eta errealitatearen uztartzeko aukera neukala. Ez nuen huts egitekoa.
|
|
|
Jakintsua, miresgarritzat jotzen zituen bere eskuei faszinaturik begira, eleka ari zela,
|
egoera
ulertzen nuela iruditu zitzaidan: endelegatzen nuen adibidez zergatik gasna puska baten amoreagatik, gutariko askok beren aita eta amak eho zitzaketen edo haien mahaietako gasna entrebalekoa baino ez zelako auzoak erdeinuka apalets, fedeari bortizki uko egiten zaion manera berdinean.
|
|
|
|
Egoera
horretan, hiria zeharkatu nuenean, karrikak jendez mukuru zeudela ohartu nintzen: ikusiz besten arrakasta, ostaleren eta hauen sustatzaile sutsu zebiltzan herriko kontseilariak behingoz kontent izaten ahal ziren, Sud Ouest en irakurriko zutela gero" Un succés remarquable!" beren urteko negar auhen sailak halatan isilaraziz.
|
|
|
–25 urteko g, bisex bilatzen ditu 18 urte art.
|
Egoera
berdineko Potikoak, diskrezioa handienarekin noizbehinkako harremanetarako. Idatz:
|
|
|
|
Egoera
horretan, errealitatea, ipuin gasnatua zen.
|
|
|
Ordea, zazpi haurreko familia hartan jadanik lau apezgai baziren, eta bi neska, zaharrenak, Angeluko Servantes de Marieren komentuan sartuak. Balantsunen aitak, errotik fededuna izanagatik, semearen beharra zeukan artzaingorako,
|
egoera
ikusiz agian Jainkoak baino gehiago. Halatan, bere talentu guztiekin, mutikoa, ardiekin, kantuan bezainbat trebatu zen.
|
|
|
Horixe ohorea! Sakoneko
|
egoera
baten erakusle propioa! Normalean, irakurle, zuhaurk frogatu ahal izan duzunez, basque hitzaren ahoskatzeak bi ondorio baditu:
|
|
|
Hala eta guztiz ere, maiz, begiak irekirik eta zorigaitzez non nahi jaukitzen zaidan basamortu gutiziaren eta haurtzaroan nintzen artzain ameslariaren oroitza nigan josirik susma ditzaket; mundua kudeatzen duen indar itsua, besterik da bistan dena.
|
Egoera
horretan naizelarik, aski dut bide ertz bateko pentze aberatsetan artalde bat alhan ikustea, baketzeko; orduan, orlegia zuriz ttittatzen duten ardiak ortzaiz eta leihor urrun desiragarri zaizkit. Askapen mugak.
|
|
|
" AROBERRI batasunarekin ongi hiltzen ikasiko duzu; ikasgaiak edozein adinetan har daitezke eta zure herrian zentro bat badago! Dei iezaguzu laster..." Herioaren tentazioa bigarren larrutzat kontsideratzen nuen
|
egoeran
bide hobeagorik aurkituko nuena. Iragarkiak heriotik bizirik ateratako jende batzuen argazkiak agertzen zituen eta arrapizturik zoriontsu zeuden zirudienez Jean Pierre, Elisabeth eta Cheyenne.
|
|
|
Futxo bidenabar nahi nieke euskaltzain jaun andere txit agurgarriei eskaera zehatza luzatu: zuen junta hurbil batean, alu pitilin setio
|
egoera
saio horientzat euskal ele polit bat asma zenezakete. Haragizko lausenguentzat, erran gabe doa, neologismo bat edo ajeak ito erdarakada lizun bustiak onets nitzakeela.
|
|
|
lankideek beren ohizko bakea apurtua zekusaten, harrituak. Amodio eremu suntsitua nintzen, hautsezko pentoka, zerutik isuri euri nitrikoa, belarrak berak ukatzen zuen lurra, eta
|
egoera
honek ezer onik ez zidan ekarriko: gizon eztia, itsuski ederra, bere bidetik joanen zen; ez nuen nehon gehiago gurutzatuko eta euforiazko ordokiak hegaldatu ondoan, ortzaiz ilunetako zizarrez hanpatu hodeiak ene hegazti migratzaile ibilerarentzat traba astun bihurtuko ziren.
|
|
|
Herotsak ez nau trabatzen, are gutxiago eguzkiaren argiak. Baldintza horietan, pausatzeko
|
egoerarik
maiteena enetzat, euriak kolpe samurrez teilatuak balakatzen dituela izango da.
|
|
|
Mami malguaren minean, haragi malats zuriak ihaurrika zerabilzkion janaria oparituz, bere burua salbatuko zuela sinesten zukeen maiteak. Ez nintzen haurra, xantaia afektibo errazaz erabilia izateko, nahiz frankotan estatuek, gutarrek eta etxekoek hari horrekin
|
egoera
josten zidaten. Maitaleak ez ninduen erosiko, ez horixe!
|
|
|
Denboraren iragateko, bidean frankotan beribila landerrean ezartzeraino, zenbaitek ametsa eta besteek delirioa deitzen zuten buru barneko elementuen putzuko ateak irekitzera uzten nituen. Orduak bihikatzea salbu, ez nuen ezer konpontzen edo
|
egoera
kordokatsurik askatzen. Ez zen neure helburua ere.
|
|
|
Badaki gerraren
|
egoerarik
krudelenak
|
|
|
|
egoera
hipotetikoan beti ere
|
|
|
|
Egoera
normal batean
|
|
|
Kolko, edo, berak nahiago zuen bezala, Jondoni Pettiri Abdul ez zen nirekin fio. Hurbiltzen saiatzen nintzen bakoitzean pago ezkurrak, sustraiak eta harri legarrak botatzen zizkidan; Australiako basoan antzeko
|
egoerak
ikusia bainaiz, ordutik badakit gizartetik aldendu eta egoera pre humanoan luze bizi izandako gizasemeak erreflexu sozial guztiak galtzen dituela, eta gizartearekiko harremanik den mendrenak ere –baita beste gizaki baten ahotsa entzuteak ere, batzuetan–, egoera horretan garatu duten biziraupenezko mekanismo psikologiko mardoak hauts ditzakeela, eta horrek ondorio oso kaltegarriak eduki ... Beraz, tentuz, tentu oso handiz jokatu behar nuela jakinik, bere kamainatik eta bizitokitik nahikoa hurbil eseri nintzen, nire presentzia ohitura bihurtuko zitzaiolako unearen esperoan.
|
|
|
Kolko, edo, berak nahiago zuen bezala, Jondoni Pettiri Abdul ez zen nirekin fio. Hurbiltzen saiatzen nintzen bakoitzean pago ezkurrak, sustraiak eta harri legarrak botatzen zizkidan; Australiako basoan antzeko egoerak ikusia bainaiz, ordutik badakit gizartetik aldendu eta
|
egoera
pre humanoan luze bizi izandako gizasemeak erreflexu sozial guztiak galtzen dituela, eta gizartearekiko harremanik den mendrenak ere –baita beste gizaki baten ahotsa entzuteak ere, batzuetan–, egoera horretan garatu duten biziraupenezko mekanismo psikologiko mardoak hauts ditzakeela, eta horrek ondorio oso kaltegarriak eduki ditzakeela egoera horretan dagoen pertsonarentzat. Beraz, tentuz, tentu oso handiz jokatu behar nuela jakinik, bere kamainatik eta bizitokitik nahikoa hurbil eseri nintzen, nire presentzia ohitura bihurtuko zitzaiolako unearen esperoan.
|
|
|
Kolko, edo, berak nahiago zuen bezala, Jondoni Pettiri Abdul ez zen nirekin fio. ...urbiltzen saiatzen nintzen bakoitzean pago ezkurrak, sustraiak eta harri legarrak botatzen zizkidan; Australiako basoan antzeko egoerak ikusia bainaiz, ordutik badakit gizartetik aldendu eta egoera pre humanoan luze bizi izandako gizasemeak erreflexu sozial guztiak galtzen dituela, eta gizartearekiko harremanik den mendrenak ere –baita beste gizaki baten ahotsa entzuteak ere, batzuetan–,
|
egoera
horretan garatu duten biziraupenezko mekanismo psikologiko mardoak hauts ditzakeela, eta horrek ondorio oso kaltegarriak eduki ditzakeela egoera horretan dagoen pertsonarentzat. Beraz, tentuz, tentu oso handiz jokatu behar nuela jakinik, bere kamainatik eta bizitokitik nahikoa hurbil eseri nintzen, nire presentzia ohitura bihurtuko zitzaiolako unearen esperoan.
|
|
|
Kolko, edo, berak nahiago zuen bezala, Jondoni Pettiri Abdul ez zen nirekin fio. ...inaiz, ordutik badakit gizartetik aldendu eta egoera pre humanoan luze bizi izandako gizasemeak erreflexu sozial guztiak galtzen dituela, eta gizartearekiko harremanik den mendrenak ere –baita beste gizaki baten ahotsa entzuteak ere, batzuetan–, egoera horretan garatu duten biziraupenezko mekanismo psikologiko mardoak hauts ditzakeela, eta horrek ondorio oso kaltegarriak eduki ditzakeela
|
egoera
horretan dagoen pertsonarentzat. Beraz, tentuz, tentu oso handiz jokatu behar nuela jakinik, bere kamainatik eta bizitokitik nahikoa hurbil eseri nintzen, nire presentzia ohitura bihurtuko zitzaiolako unearen esperoan.
|
|
|
Eutsi nion ostia pare bat emateko gogoari, partez hatzak oraindik erreta eta minduta neuzkalako, partez agure ustez jakintsu hark eman behar zidalako B eskatzen zuen kanon famatua. Azkenik, eta horretarako bidea eginda zegoela iritzirik, aldez aurretik artaz prestaturiko predikua botatzen hasi nintzaion(
|
egoerak
erakusten zituen ezpal berriei aurre egiteak agintzen zituen aldaketa txiki batzuekin), kanona eskuratzeko helburuarekin:
|
|
|
Baina, jakina, lehen Aita Zaindarien Gazteluko ziega zaintzen zuena lotzeko estola erabili bainuen, eta gero antropofagoekin izandako gorabeheren ondorioz, hori esatea ezinezkoa zen. Bizitzan
|
egoerari
egokitzen jakitea dohain handia da, ordea, nik oparo dudan dohaina, eta pasarte hau aldatu nuen, haren ordez beste hau esanez, eztarriko marranta arintzeko erabili nuen zalantzazko une labur labur baten ondoren: " Baina ez larritu, hemendik alde egiten dudanetik aurrera ez dut atsedenik hartuko derbirako sarrera bat, zer diot bat, bi, bi sarrera lortzen ditudan arte".
|
|
|
Baina gaur laguntza eske natorkizu, zeren, oraindik denbora luzeegi ez dela, B izeneko martetar bat etorri baitzaigu Arantzazura, martetar euskaldun bat, zeren, inoiz susmatu bezala, azkenean frogatu baita hiperespazioan euskaraz baizik ez dela mintzatzen; eta B delakoari, ikusirik bere osasun linguistikoaren
|
egoera
ezin hobea, eskatu genion gure hizkuntza salbatzeko genituzkeen baliabideez eta bitartekoez horni gintzan. Nahi genuela hizkuntza sendoa, beti bat, bere hiztun guztiak bertan eroso sentitzeko modukoa, eta beti jori, norberak bere bitxikeriak eta ezberdintasunak islaturik ikusteko modukoa; jakintza eta munduaren plegu guztiak bere baitan, ahalegin berezirik gabe hartuko zituena, zientzia bezala josteta, olgetarako ongi zorroztua, amodiorako bezala gorrotorako, bakerako bezala gerrarako, malgua eta sortzailea baina harrizkoa eta betierekoa, noranahikoa, jakintzaren hegoak igoa, muin betirakoa eta, funtsean, munduan den guztiari egokia eta zehaztua.
|
|
|
Bera kilonbo hartako burua zela sinbolizatzen zuen arrautza zen Guebokinderren ikur bereizgarria. Pipadun hauetaz aparte, Aita Katxinetak –horrela deituak bufanda erabiltzeko baimena zeukatelako–, Aita Argazkikoak –hauen bereizgarria zen
|
egoera
edozein izanik ere, edo ia, burua bermatzen zutela esku ahurrean–, Aita Kokospekoak eta Aita Gonbidatuak zeuden. Hauek mundutik zehar barreiatuta omen zeuden, eta, hortaz, ez ziren Gazteluan bizi.
|
|
|
Jendea marmarka hasi zen, zeharo luzetsita.
|
Egoera
lehertzeko puntuan zegoen. Dardararik gabeko keinu erabakigarriaz zutitu, eta eskukada lehor batez, nire ondoan eserita zegoenaren altzoko paper sorta hartu, oholtzara igo eta irakurtzen hasi nintzen:
|
|
|
" Galdu duzue, inoiz eduki baduzue, kultura abentura bat bezala bizitzeko gaitasuna. Galdu duzue edo, egokiago litzateke esatea, agian, zuen kulturaren
|
egoera
esklerotikoak ez duela abenturarako zirrikiturik uzten. Helburu militar guztiak bete dituen eta jada zer kolonizatu ez dakien armada hatsantu bat bezalakoa da zuen kultura.
|
|
|
Bistan zen hirukoteak
|
egoera
menderatzen zuela. Ikusteko zegoen, baina, zeintzuk ziren bere asmoak, Guebokinder lotzeaz landa.
|
|
|
Hau da, jada idatzita dagoen literatura unibertsaleko pasarte bat baliatzea Harrisoni gaztigua emateko, gaztigurik emango ez bagenio bezala, literatur tradizioaren patu saihetsezina saihesteko. Beste hitz batzuetan esanda, beste liburu batean, batzuetan agian, sartzea, gaztigua, oharra, eman ahal izateko
|
egoera
sinesgarri bat topatu arte; eta, egoera sinesgarri hori lortuz gero, hainbat teknikaz baliatzea, elipsiaz agian, iragarpena, gaztigua hitzik gabe emateko, baina, aldi berean, abisua ematen ari garela interesatuari eta, baita ere irakurleari oso garbi uzteko.
|
|
|
Hau da, jada idatzita dagoen literatura unibertsaleko pasarte bat baliatzea Harrisoni gaztigua emateko, gaztigurik emango ez bagenio bezala, literatur tradizioaren patu saihetsezina saihesteko. Beste hitz batzuetan esanda, beste liburu batean, batzuetan agian, sartzea, gaztigua, oharra, eman ahal izateko egoera sinesgarri bat topatu arte; eta,
|
egoera
sinesgarri hori lortuz gero, hainbat teknikaz baliatzea, elipsiaz agian, iragarpena, gaztigua hitzik gabe emateko, baina, aldi berean, abisua ematen ari garela interesatuari eta, baita ere irakurleari oso garbi uzteko.
|
|
|
Berbalapiko haren ondoan, eta haren esanetan, geldituz gero ez nuela sekula Mitxoleta topatuko egin zitzaidan susmo. Hori guztia oso ongi dago, baina liburua bukatzerako Amazoniako zuhaitz guztiak moztuko dituzte, esan nion Berlusgoñiri, neu nintzela
|
egoeraren
jabe konpreniaraziz, eta nik nahi dudana Mitxoleta aurkitzea da. Nola bilatuko dut Mitxoleta Amazoniako oihanean, jada oihanik ez dagoenean?
|
|
|
Txalupek bidea mozten ziguten oraindik, baina
|
egoera
ez zen lehengo berbera; izan ere, antropofagoak hurbildu zitzaizkigun eta zerga moduko bat eskatu ziguten bidea libre uzteko. Zenbait errekaitu eman genizkien, ia horrekin konformatzen ziren.
|
|
|
Iratzarri nintzenean dinosauroa han zegoen oraindik... zera, esan nahi dudana da iratzarri nintzenean
|
egoera
oso bestelakoa zela, hagitz makurragoa; hau da, ni nintzen gondolaren atzean zetzana, esku loturik, eta Berlusgoñik, gondoleroa aldamenean zuela, zaintzen ninduen, Balzacen obrak gordetzen zituen poltsa izugarria aldamenean.
|
|
|
Botere hori ez da berria, alderantziz, oso zaharra da, baina aurrerapen teknikoari esker, ikaragarri azkartu da. Botere hori izugarria da, orain arte sekula ezagutu den handiena,
|
egoerak
kontrolatzeko, Estatuburuak aldatzeko, komunitateak elkarren aurka jartzeko, santuak eta bekatariak izendatzeko eta beste makina bat gauza egiteko bidea ematen baitigu, biolentzia erabili gabe, eta horrek biolentzia benetan azken baliabidea izan dadin posible egiten du. Botere hau Jainkoaren antza handien ematen diguna da, giza-kontzientzia buztina bailitzan lantzeko abagunea ematen duen ber. Jakina, botere honek, hain izugarria izanik, berebiziko kontrola behar du.
|
|
|
Pasatu nintzen agian, kolpearen ondorioz ordu betean ez zelako bere onera itzuli. Begiak ireki orduko konturatu zen bere
|
egoera
erreala zein zen: eskuak eta hankak loturik, eta ahoa fardelak biltzeko zintarekin estalirik.
|
|
|
Berlusgoñiren molde onak harritzekoak ziren, benetan. Zegoen
|
egoeran
egonda ere, jasotako zartakoa jasota ere, saltzaile aditu eta amultsuaren moduek gidatzen zuten bere jokabidea. Egia bada betiko liburu saltzaileak desagertzen ari direla, behintzat ofiziorako zaletasuna ez da galdu, alajaina!
|
|
|
Elkarri laguntzeko ituna eskaini die. Katarrak ez dira fio, baina, Artximandritarekin ituna eginda eta Mitxoleta neutralizatuta,
|
egoera
kontrolpean daukatela uste dute.
|
|
|
Amazonastik etortzen ziren berrien arabera, Mitxoleta burutik zeharo egina omen zegoen, soa infinituan galdu egiten zitzaion, estramonioa edo asma belarra neurriz gain hartu dutenei gertatu ohi zaien bezala; lerdea omen zerion, ez zen esfinterrak gobernatzeko gauza, eta ez omen zuen ezer edo ia ezer esaten, eta hau hain zen harrigarria hainbat eta hain ongi mintzatu zen batengan, non batzuk larritu ziren, agian mintzamena galtzear edo are ahalmen hori arraso galdurik egongo ote zen. Ez zirudien halakorik zegoenik, baina; gaixotu zenetik, eliteko andereño talde batek zaintzen zuen, eta Mitxoletaren buru osasunaren
|
egoera
gai kasik tabu bat zen arren, eta Mitxoletaren egoeraren inguruan nolabaiteko sekretismoa hedatu bazen ere, andereñoek esanda jakin genuen oso noizbehinka hitz batzuk esaten zituela, behintzat. Ulergaitzago egin zitzaigun jakitea beti hitz berberak errepikatzen omen zituela, eta are arraroagoa ere hitzok zeintzuk ziren, azkenik, jakitea:
|
|
|
Amazonastik etortzen ziren berrien arabera, Mitxoleta burutik zeharo egina omen zegoen, soa infinituan galdu egiten zitzaion, estramonioa edo asma belarra neurriz gain hartu dutenei gertatu ohi zaien bezala; lerdea omen zerion, ez zen esfinterrak gobernatzeko gauza, eta ez omen zuen ezer edo ia ezer esaten, eta hau hain zen harrigarria hainbat eta hain ongi mintzatu zen batengan, non batzuk larritu ziren, agian mintzamena galtzear edo are ahalmen hori arraso galdurik egongo ote zen. Ez zirudien halakorik zegoenik, baina; gaixotu zenetik, eliteko andereño talde batek zaintzen zuen, eta Mitxoletaren buru osasunaren egoera gai kasik tabu bat zen arren, eta Mitxoletaren
|
egoeraren inguruan
nolabaiteko sekretismoa hedatu bazen ere, andereñoek esanda jakin genuen oso noizbehinka hitz batzuk esaten zituela, behintzat. Ulergaitzago egin zitzaigun jakitea beti hitz berberak errepikatzen omen zituela, eta are arraroagoa ere hitzok zeintzuk ziren, azkenik, jakitea:
|
|
|
Aita Zaindarien Gaztelutik atera eta gero,
|
egoera
, orain, honako hau zen: hiru eguneko jarraipen isil, zail eta neketsu baten ondoren, oihanean zehar, zeinean piztiekin borrokatu, landareen sustraiak jan, eta tribu ezezagunen mesfidantza gainditu behar izan bainuen, Guebokinderren bahitzaileen ezkutalekura iritsi nintzen.
|
|
|
– Afganistango emakumeen
|
egoera
larria.
|
|
|
– Hala ere hobe da lapur bati aurre egitea hiltzaile bati baino –hau esanik bere aurpegia are gehiago zurbildu zitzaion; bere
|
egoeraren
larriaz kolpetik jabetu izan balitz bezala– Bestalde, lapurrak ez du inoiz bere asmoa beteko. Horretan ere lasai egon zintezke...
|
|
|
Paper batzuk odolez zikinduta zeuden; izan ere, ordurako lurrean odol putzua baitzegoen. Horrek, zalantzarik gabe,
|
egoeraren
narrasa areagotzen zuen. Azkenean, ondo tolestutako papera azaldu zen.
|
|
|
Ez dakit zergatik baina begiratu egin nion. Ez nekien trena zein ordutan etorriko zen, baina halako
|
egoeran
egin nezakeen keinurik naturalena izan zen. Ezin dut eraman jendeak hain modu nabarmenez niri begiratzea!
|
|
|
Andonik ostatuaren helbidea eman zidanean ez zuen galderarik egin.
|
Egoeraren
larritasuna antzemango zuen noski. Nire lagunak bazekien zuhurra izaten; horixe zuen bertuterik handienetako bat.
|
|
|
Hitzordua La Arboledan paratu nuen. Lekua nahiko aproposa zen
|
egoera
kontrolatzeko. Balizko jarraipenei buruz ari naiz, jakina.
|
|
|
Zu, bitartean, etxean geratuko zara geldi asko, entzun? Dena behar bezala ateratzen bada, pentsatuko dugu gero nola zure
|
egoera
argitu Mantxolaren aurrean.
|
|
|
Hogeita batgarren mendeko heroia neu!
|
Egoerak
erabat alde egin zidan eskuetatik eta neska horren gorputzak nire pentsamena sorgorturik zeukan. Itzela!
|
|
|
Agindutakoa zor izaten denez, eta orduko
|
egoeraren
larritasuna nagusi izan arren, ahaleginduko naiz berak adierazitakoa ahalik eta zehazkien islatzen.
|
|
|
Juliak bere aitari buruzko egia jakin behar zuen, horrenbeste zor zitzaion noski. Hala ere,
|
egoera
horretan ikusteak urdaila ziztatu egiten zidan.
|
|
|
Tentsio
|
egoera
zinez nabarmenegia zen. Juliak hormaren kontra bizkarra bermatu eta sakon hartu zuen arnasa begirada gorantz tinkatuz.
|
|
|
|
Egoera
zaila zen. Oinarrizko harmonia berreskuratu beharra zegoen; horretarako denbora ezinbestekoa zen.
|