|
2013
|
|
|
XVI. mendearen lehen bi herenek Errenazimentuaren goren aroa markatzen dute, lehen monarkia nazional handien umatzea eta, aldi berean, erreforma protestantearen hedapena, mota guztietako erlijio gerrak eta gatazkak ekarriz. Ororen
|
buru
, indibiduoaren kontzientzia librearen auzia lehen aldiz mahaigaineratzen da indar handiz eta, harekin batera haren ustezko ifrentzua, hots, herritarrek nahitaez nork bere printzearen erlijioa segitu beharra (cuius regio, eius religio). Gai horiek guztiek leku handia izango dute Joana Albreten bizitzan.
|
|
|
Hain justu ere garai honetan eta Frantzian sortuko da subiranotasunaren kontzeptua, ez kasualitatez, Joana Albreten bizitzak ederki ilustratzen duen bezala, kontrakoa baizik: Frantziako erregeek
|
buru
egin behar izan zieten gerra zibilei erremedioa emateko teoria politiko gisa baizik. Areago, lurralde horietako batek, Nafarroak zehazki, erresuma gradua dute eta, beraz, haren jabea Frantziako edo Espainiako erregeren pare bihurtzen dute nominalki.
|
|
|
Frantzian finean zapuztua geratu bazen ere, berebiziko garrantzia izan zuen Ingalaterraren eta Eskoziaren historian eta, ondorioz, Estatu Batuetakoan (Herbehereetan, Suitzan edo Galesen izan zuen garrantzia gutxietsi gabe); Max Weberen tesi ezagunak, bestalde, ez du inongo iruzkinik behar. Bada, gure protagonista ez zen izan soilik Jean Calvinen ikasle eta jarraitzailea, baizik eta hark sortutako mugimenduaren
|
buru
nagusietakoa, mugimendua erpinean egon zen garaian. Izan ere, Frantzian bederen, mugimenduaren oinarri sozial nagusia hirietako artisau eta merkatarien artean kausitzen zen, horri gehitu behar zaizkiolarik noble ugarien artean sortu zuen interesa, behe mailatik hasita errege familiara iritsi arte.
|
|
|
Zeren orain gatozen haren emazte Joanarengana, bere senarraren ifrentzua izan zena. Lehenengo eta behin, beti izan zuen bihotza eta
|
burua
Frantziako arazoetan murgilduta: nafar auzia beti egon zen bigarren mailan, inoiz ez zuen serioki hartu Filipe II.arekin negoziatzea.
|
|
|
hain garbiki mugatuta ikusten dugun garai honetan ez bezala, XVI. mendean bazirela lurralde batzuk hego mendebaldean (Nafarroa, Biarno, Albret....) frantsestasunik batere gabe egon zirenak XVII. mendea ondo sartu arte (edo gehiago agian). Eta lurralde horien jabeak, ahal zuenean, buruz
|
buru
negoziatzen zuela Frantziako eta Espainiako erregeekin, bera ere errege/ erregina baitzen finean. Ahal zuenean, jakina.
|
|
|
esku ta
|
burua
.
|
|
|
Erregimenak, besteak beste, A. Arrueren bitartez lortzen zuen euskal idazleak berak bilakatzea beren
|
buruen
zentsuratzaile; hartara ez zegoen zentsuratzaileei dirua ordaindu beharrik eta eragin bera lortzen zen, zentsuratzailerik gabe zentsura ezartzea. Zer hoberik erregimenarentzat!, noren bitartez eta A. Arrueren arartekotasunaz.
|
|
|
Madrileko agintariak Donostiakoak baino zorrotzagoak bide ziren, eta lortzen zuten etekinik. Julio Urkixo Mintegiko
|
buruak
, liburua aurrera ateratzearren, honako proposamen hau egin zion Madrilekoari:
|
|
|
Orrela esaten dit Amillaitz' ek [Nemesio Etxaniz] ta berak dionez bestaldekoak izan arren euskeltzale benetakoak omen dira. Ba dakizue Arrue au Asteasu' ko legegizon bat dala eta karlisten arten
|
buru
ibili izandu dana. Uste dut Parma' tar Pantzeska Xabier' en idazkari izandu zala.
|
|
|
Gizon ori eden utsa degu, ta komediante ederra gañera, bere
|
burua
euskaltzale agertzen maixu jende aurrean; baña pixka bat aztartu ezkero, politiko zikin bat besterik ezta. Joan da lengo batean CCC' ko Zuzendariarengana, ta itz txukunekin auxe esan dio:
|
|
|
Zergatik panpoxlanarekin jarraituz, liburu honek izandako harrera kritikoa
|
buruan
, Olaziregik dio euskal kritikariek liburuari harrera ona egin ziotela. Olaziregiren esanetan, Aldekoak 1979ko nobela onentzat jo zuen, eta Txuma Lasagabasterrek gehien laudatu duen nobela da, J. A. Arrietaren Abuztuaren 15eko bazkalondoa rekin batera.
|
|
|
Atxaga horrek zein erreferente geografiko duen asmatzea, ez da ariketa zaila, kontalariak utzitako arrastoei esker:
|
buruen
buruenik, antzarren festaren ospakizunak salatzen du. Erreferentea agerian utzi izanagatik, badu zalantzarik herri ala hiri kategoriari atxikitzerakoan.
|
|
|
Irtenbideak huts egitean, azken irtenbidera joko du: bere
|
buruaz
beste egin.
|
|
|
Lehen lehenik, ezkontzan dakusa arau urraketak sorrarazitako arazoaren konponketa. Helburua erdiesterik izan ez duenean, heriotza zigorra ezarri bere
|
buruari
, eta trenbidera bere burua botata gauzatuko du.
|
|
|
Lehen lehenik, ezkontzan dakusa arau urraketak sorrarazitako arazoaren konponketa. Helburua erdiesterik izan ez duenean, heriotza zigorra ezarri bere buruari, eta trenbidera bere
|
burua
botata gauzatuko du.
|
|
|
Hiriak balore sistema horretako osagairen baten urraketa balekar, kontalariak ezarritako zigorra bete du urratzaileak. T. Agirreren Uztaroko Malentxo ereduzko portaeratik urrutiratu zen hirian eta moja sartuaz ordainduko du arau urraketa; Iratxeten Marixanek gosea pairatuz eta iraganean ezkontzeko hitza emana zion eta berak baztertu zuen gizonari jatekoa eskatuz, premia gorrian dagoelako; Loli Menak bere
|
buruaz
beste eginaz.
|
|
|
Honen aurrean, haurdun dagoen Loli Menak ezkontzan dakusa galerei aurre egiteko modua. Ezezkoa jasotzean, bere
|
buruaz
beste egitea erabakitzen du arazoa konpontzeko.
|
|
|
Bidenabar esanda, ez da literaturan, 6 eta 9 aginduak urratu ostean bere
|
buruaz
beste egiten duen lehen emakumea. Horren erakuskaririk utzi du literaturak XIX. mendean bertan ere.
|
|
|
Zigorra jasango dute eragindako arau urraketarengatik: bizi izaten jarraitzeko gogorik eta adorerik gabe, artsenikoa hartuko du Emma Bovaryk; trenbidera botako du bere
|
burua
Ana Kareninak.
|
|
|
Loli Menaren sakrifizioa ez zen alferrikakoa izan, Araibar zalduna 6 eta 9 aginduak urratuz ibiltzetik senar leial izatera helduko baita.Zaldunaren aldaketa horrekin, Loli Menak bere
|
buruaz
beste egitean zeukan berrerospen asmoa gauzaturik gelditzen da: berrerosi du.
|
|
|
heriotza. Heriotzarekin ordaintzen du hutsegitea eta, aldi berean, bere
|
buruaren
sakrifizioa Manu Araibar berrerosteko eskaintzen. Araibarrekin birjintasuna galdu zuenak, heriotzaren atarian aitortzen zuenez, Araibarren ibilera makurrak zuzentzearren eskaini zuen bere bizia.
|
|
|
azken bateanazken fineanazken
|
buruan
(?)
|
|
|
Birformulatzaile esplikatiboez baliatzen da esataria esan berri duena modu argiago batez birformulatzeko: haien bidez esatariak ohartarazten edo iragartzen dio hartzaileari, edo are bere
|
buruari
–lehenago adierazi duenari buruzko azalpen bat datorrela birformulatzaile esplikatiboak txertatzen duen diskurtso atalean.
|
|
|
(48) Kontratua bada izan, pertsona bat edo gehiago ados daudenetik, beste pertsona bati edo batzuei begira, beren
|
burua
gauzaren bat ematera edo zerbitzuren bat egitera behartzeko (KZren 1254 art.). Kontratuaren alderdiekefektu juridikoa, hau da, betebeharra sortzera zuzendua dagoen adostasunaematen dute (haien borondate komuna adierazten dute) [ZCP Ak, Zuzenbide zibila III. Betebeharren zuzenbidea, erantzukizun zibila eta kontratuen teoria orokorra. Ibon Viteri, UPV/EHU (2011)+
|
|
|
Gazte gaztetan hasi idazten eta mendearen joanean aldiak, aroak, gustuak eta pertsonak aldatzen joan arren, berak ez zion idazteari utzi azkeneko eguneraino. Horrez gainera,
|
burua
beti argi eta zabalik eduki zuen, ikasteko prest. Ibilbide luzea egin eta gero ere, besteek dakitena entzun, ezagutu eta haiengandik ikasteko borondatea eduki zuen beti.
|
|
|
Omenaldiaren ostean, urtebete inguru, hil arteko guztia eman zuen Erkiagak lana prestatzen
|
buru
belarri. Berak zehatz gordeta zeuzkan testuak batu, atondu, berrikusi, ordenan jarri eta edizioaren nondik norakoak zehazten joan zitzaion denbora hori.
|
|
|
–Esaldi guztiak esanguratsuak dira, baina ez izatez, baizik eta, esan dugun legez, konbentzio hutsez?: horrela zioen Aristotelesek De interpretatione lan ospetsuan, eta XXI. mendean ia hogeita lau gizaldi atzera egitea ez da apeta hutsa, beharra baizik; azken
|
buruan
, filosofoak garai hartan jada jarrita utzi zituelako gaur egun kezka sorburu darabilgun auzia argitzeko harroina. Eta zein da zimendu hori?
|
|
|
igorle batek, urdin? dioenean ezin jakin dezake hartzaileak irudikatuko ote duen berak
|
buruan
darabilen kolore hura. Beste honenbeste esan dezakegu esaldi kate batean, nahiz eta?
|
|
|
Jakina, estilistika berbabidera ekarrita, ez dugu ahaztu behar gaur egun euskal corpusetan eta eredugarri kalifikatutako bildumaren batean jasotako adibide asko eta asko, azken
|
buruan
, argitaletxeetako eta hedabideetako zuzentzaileen aukerak edota eredugarri zen den erabakitzeko ahalmena dutenen apetak direla. Bestela esanda, lagin horiek ez dute jasotzen XXI. mendeko une jakin honetan euskara osoa zer eta zertan den.
|
|
|
Guztiarekin ere, solasturien arteko harremana (edo idazlearen eta hartzaileen artekoa) dialektikoa da, negoziazioan oinarritua eta beharkizunaren eta aukeraren arteko orekan fundatua, besteak beste. Ondorioz, arauen (beharkizunen) inguruko debatea desdramatizatu eta beste alor batera eraman beharrean gaude; auzia, azken
|
buruan
, unean uneko komunikazio helbururako egokien gertatzen den berba antolaera aukeratzean datzalako. Eta horretan lagungarri gerta daitezke oso Hitz ordena.
|
|
|
–Odeiak, legortean' keiñuka
|
buru
gaiñean...: gaur erasoko... biar lertuko?.
|
|
|
Hala, euskalki beraren barruan hainbat bertsio elkarren ezberdin agertu badira, zer ez dugu esango hainbat euskalki eta garaitako bertsioak elkarren parean jarriz gero? Zenbat
|
buru
(mihi) hainbat aburu (esamolde, itzulpen, hurrenkera) esaera egia dela ezin hobeto erakusten dute:
|
|
|
Ez da
|
burua
lar nekatu behar ondorioztatzeko aukera estilistikoek (hiztegiak eta antolamenduak) ia infiniturantz jo dezaketela, nahiz eta jatorrizko testua oso finkatua eta sakratua izan, alegia idazleek eta esatariek kontu handiz erabili beharrekoa.
|
|
|
Beraz, euskararen sistemak berbak antolatzean ematen digun askatasun zabala ez baliatzea euskararen estandarizazioaren une honetan, ezin barkatuzko hutsa litzateke, batez ere datozen belaunaldiei begira, tresna kamuts samarra izango dutelako lanabes, altxor estilistikoa handia ere handia den arren. Azken
|
buruan
, oinarri oinarrizko arau hautsiezinak oso gutxi dira, gainera, gauza igarria da arau gutxi horiek apurtuz gero euskara ez den beste berbeta batean jardungo dugula. Bi mugakizun nagusi besterik ez dugu aurrendari:
|
|
|
Eta horien arteko orekan dautza estrategiak. Azken
|
buruan
, hiztunek garbizaleen arauak gorabehera berba egiten dute; idazleek ere arautze garbizaleak gorabehera izkiriatu egin behar lukete, hizkuntz sistemaren debeku argietatik harantzago sormena eta ulergarritasuna beste legerik ez balego bezala.
|
|
|
Urtetan galdetu diot neure
|
buruari
Literatura Unibertsala saileko liburuei zergatik ez dien obra bakoitzean aditu batek idazten. Ez nuke kasu bakar batean zentratu nahi (gainbegiratu ditudan eta jatorrizkoan lehenagotik eta ia buruz ezagutzen nituen pasarteetan behintzat, nire ustez, onik atera baita itzultzailea), baina kezka hau berritu dit Literatura Unibertsalekoetatik eskuratu dudan azken aleak, Pedro Calderón de la Barcaren Bizitza amets ek, Xabier Payák euskaratuak.
|
|
|
Egileak bere lagun bati & Egileak, obra hau idaztean eginiko okerrengatik barkazio eske, bere
|
burua
gaitzesten eta konparatzen du & Hitzaurrea (sinatu gabeak, egilearenak direla pentsa daiteke).* Itzultzailearen hitzaurrean ez da jatorrizko bertsioaren berri ematen.
|
|
|
Interesgarria da, sentimenduen kontrolaz ari garenez gero, ohartzea nola ilunabarrean, heriotzaren atarian, agertzen den argia eta biziaren goraipamena. Karlos Otegik bere Lectura Semiótica n dioenari jarraikiz, Lizardiren kasuan giltzarria da poetak bere
|
burua
iluntasunaren erdian aurkitzen duenean bilatzen duen argi izpia eta itxaropena: –La eufemización e inversión son los esquemas dinámicos más activos.
|
|
|
Frantzian eta Espainian, Barthesen 1960ko polemikak arte behintzat, eta Espainian Carlos Blanco Aguinagak, Iris Zavalak eta Julio Rodriguez-ek sortu zuten eskandalu marxista arte, eredu filologikoak izan du indar. Hots, hizkuntza erromantzeak objektu kritiko ez koebal bihurtzen dituen ideologia izan da
|
buru
XX. mendean, estatu espainiar eta frantziarrean.
|
|
|
Jokaera horrek badu bere logika, baina: bakearen eta justiziaren aldia izanik urrezko aroa, aro horretan bizi dela sinetsita dagoen subjektu inperialari onartezina zaio nonbait itsasketa eta armagintza bezalako jarduerek adieraz lezaketen biolentzia, eta bere
|
buruaren
defentsa mekanismo gisa ukapena (deni, disavowal) erabiliko du inperioaren bertuteen kontrako diren bizioak burdin aroan bizi diren euskaldunei egotzita. Esandakoarekin erabateko koherentzia du Euskal Herria poetarik gabeko lurralde legez irudikatzea (hori ere burdin aroaren seinale) eta urrezko aroaren gailurrean bizi den gortea ez bezalakoa, non poesia eta arteak loraldi betean dauden.
|
|
|
eman du bide une batez Euskal Herria betiereko burdin arotik kanpo irudikatzeko. Hortaz, Larramendi bera ere ez da guztiz gai izan formazio poetiko inperialaren eraginpetik bere
|
burua
askatzeko. Edo behar bada zuzenagoa litzateke esatea ezina duela diskurtso inperialak ezarritako subalterno egoeratik guztiz askatzea, beste lanetan gertatu bezala:
|
|
|
XVI. mendetik honako euskal historia ere hutsune jatorrizko baten inguruan idatzi behar da, ezkorki, negatiboki, hain zuzen, euskal eliteek euskarari uko egin eta estatu zentralisten aurrean beren
|
buruak
subordinatzen dituzten momentu horretatik, euskal masa meatzari, nekazari eta arrantzaleak subordinatzen dituzten momentu horretatik abiatuta. Euskal historia subjektu ezkor baten inguruan idatzi behar da:
|
|
|
Horren arabera, periodizazio kategoria unibertsalistak erlatibizatzeko modua izanik eta inperioaren ikuspegi hegemoniko interesatua luzatu nahi ez bada, ustezko burdin aroa ez da nahi eta nahi ez literatura gabeziaren aldia izango poetarik gabeko aldia, inoren urrezko aroaren alteritatea baizik, bere
|
burua
urrezko aroan irudikatzeko gaitasuna duenak behar duen beste itxuraz isila baina funtsean isilarazia, subalterno posizioa betetzen duenari gertatu ohi zaionez. Agian aldi hori interpretatzeko era honek hobeto azalduko luke zergatik XVI XVIII. mende arteko aldia katebegi galduen edota ostenduen aroa den.
|
|
|
Maitasunezko eta deboziozko neurtitzak ondu eta azaldu den moduan uztartu bazituen ere, bere
|
burua
maitasunezkoen egiletzat nabarmentzeko eta deboziozkoekiko atxikimendutik askatzeko joera sumatzen zaio. Guztiak maisu legez argitaratzen dituela iragartzen du, hots, euskaraz neurtitz zuzenak paratzea ez dela zaila erakusteko, baina deboziozkoei harako. J, ai fait ajouter à la fin quelques rimes pies, pour exciter ceux qui ont plus d, affection et d, aptitude que moi à la Poésie à en faire de meilleurs et en plus grand nombre?
|
|
|
bertsolaritzak ezagutzen duen berritzea, Lore Jokoek euskarazko sorkuntzari ematen dioten ezagutza soziala, etab. Hots, euskarazko sorkuntza literarioaren gizarteratze prozesua aztertzen du xeheki 1936kohaustura arte. Ororen
|
buru
, nahiz euskal kulturaren baitatik mintzatzen den, I. Aldekoakhistoriaren zama hartzen du kontuan garaien arteko banaketa egiterakoan, bere bi aurrekoek baino aise gehiago. Menturaz, postura historiografiko berri horrek erakusten du gaurko historialariek, euskal historiaren eskema orokorra?
|
|
|
Horren harira, Itxaro Bordak Argia() aldizkariari emaniko elkarrizketan idazle periferikotzat hartzen du bere
|
burua
:
|
|
|
Parodiarekin hasteko, bost eleberrietan honela aurkezten du Ezpeldoik bere
|
burua
:
|
|
|
Antiheroi hori, armadatik, emazte izatetik eta lan mundutik urrun egoteaz gain, lesbiana da, eta pentalogiaren azken bi nobelak, batik bat, horren onarpena izango dira, eleberriaren argumentuen korapiloaren gainetik jarriko baita lesbiana izatearen onartzea eta aldarria. Generoa gainditu nahi da, emakume femeninoa eta gizon maskulinoa binomioa aukera bakarra ez dela aldarrikatuz eta bere
|
burua
muga horien hausle bezala agertuz.
|
|
|
Lehen eleberrian (Bakean utzi arte) Jim mutil laguna une oro du
|
buruan
, baina begirada Joana bilatzen hasten da. Beraz, lehen eleberrian Ezpeldoi bisexual gisa aurkezten zaigu, beste hurrengo bi eleberrietan (Bizi nizano munduan eta Amodiozko pena baño), bere begiradak emakumeen gorputzak bilatzen eta desiratzen ditu.
|
|
|
bizitza zinez aldatu zitzaidan lesbiana naiz errateko lotsa gainditu nuenetik. Oinak lurrean erro eta
|
burua
zeruetatik txilintxan banitu bezala zen, egiazkotasun berri bezain finkoaren sentsazioa. (Boga boga, 32)
|
|
|
Gaueko bederatzietan antzerkia, Gora
|
Buru
antzokia bete bete eginda: Oiartzungo Mendiburu taldeak Lekuona anaien Eun dukat antzeztu zuen.
|
|
|
/ Bazan arerijua/ Numbaita ugari...! / Ychasoz ta liorrez,/ ¿ Noc leique cembatu,/ Cembat
|
buru
gaistoco,/ Emen jacun sartu?
|
|
|
Bertso horiek 1837 urtearen bukaera aldekoak dira, bertso jartzailea atzerritar soldaduez mintzo delako(. Frances, Yngles, Polaco,/ Portugues galdubac?, VII). Zazpigarren ahapaldi horretan 1834/04/22ko ituna, Itun edo Aliantza Laukoitza, aipatzen da zeharbidez; 12.000 soldadu bidali zituzten gerrara ingelesek, Lacy Evans jenerala
|
buru
.
|
|
|
Gabeko zortzi ta erdietan, GORA
|
BURU
ANTZOKIAN Antze yaya, AZKUE AITA SEMEEN OMENEZ, ITZALDIAK:
|
|
|
Gabaz, bederatzietan, GORA
|
BURU
antzokian, Antzerti yaya, Oyartzungo MENDIBURU TALDE ospatsuak antzeztuta EUN DUKAT.
|
|
|
PBDV, A B 287 Icusten ez ebela/ egunen arguiric; PBDV, A B 289 Juan zan erdi billa/ Zaldijen ganian (PB 82 ioan zan errdi bila/ zaldien ganean);. Nesca gazte bat, eta aberatsa? PBDV, A B 313 Cerbait nastetan jaco/
|
buruen
ganian. n (a, o bokalez bukatzen diren hitzetan, artikulu gabe):
|
|
|
ric (batez ere errimagatik): Z, A B 186 ezelankendu eciñik/ zeloak
|
bururik
–burutik? (PB bururik; PBDV bururic);. Ezcontzetaco bitartecuac?
|
|
|
Z, A B 186 ezelankendu eciñik/ zeloak bururik, burutik? (PB
|
bururik
; PBDV bururic);. Ezcontzetaco bitartecuac. PBDV (iturri bakarra), A B 316 umetaric.
|
|
2014
|
|
|
ideologia. Entzun eta irakurri izan diedanez, MLNV delakoaren kideek uste dute Espainia eta Euskadi elkarren etsai direla eta berak,
|
buru
argienak eta kausari inor ez bezala emanak izateagatik, aitzindariak direla, indar espainolen garaipena geldiarazteko kapaz diren bakarrak. [EPD, Lekuak, Bernardo Atxaga (Pamiela, 2005) Or.:
|
|
|
Begiekin jotzea ahotan hartu dugularik, eta gizonen gauzak astintzen ari garen honetan, gogora datorkit begiekin (eta, beraz,
|
buruarekin
) jotze horren kontrako osagarritzat har daitekeen bestelako operazio bat, eta hura da" pitoarekin pentsatzea" esaten dena, zein baita gure sexuari besteak maiz aski egotzi ohi dion bekatu edo akatsetarik bat. Nik berriz, gure gixonkasta ohoratzen eta bere goien graduraino goititzen duen ezaugarritzat jotzen dut pitoarekin pentsatze hori, eta akatsik nonbait egotekotan, motz gelditzean legoke; hau da, ez garela geu ere pentsatzeko era jator horri behar adinbat atxikiak.
|
|
|
Zuk ez duzu ezertxoren erantzukizunik.
|
Burua
mugitu zuen Ruche jaunak, tristuraz. Dena antolatuta zeukan zure adiskideak, jarraitu zuen Jonathanek?.
|
|
|
Zoazte Jaunaren bakean. Gu ailegatu orduko aspaldi itzalia zen egiazko borroka, erran nahi baita, gizonez gizon, buruz
|
buru
eta berdinez berdin egiten dena. Noraino izan zen hura odoltsua ez dakit.
|
|
|
1936ko gerrak moztu zuen Euskal Pizkunde labur hori, errotik moztu ere, hainbesteraino non hurrengo urteetan Hego Euskal Herrian apenas izan zen euskal kultur adierazpenik bizitza publikoan. Azkue izan zen basamortu hartan ureztatze lanei ekin zien lehenetarikoa, gerraoste betean Euskaltzaindia berriz martxan jartzeko lanei
|
buru
belarri lotuta (ikus horri buruz Zuberogoitia eta Zuberogoitia, 2008: 126 eta 139).
|
|
|
Alberdik (2000) deskribatzen du zelan, behin beldurra galtzen hasita eta Erregimenaren beraren larderia apur bat nasaituta, satorrak baino lurperago zeuden haiek apurka apurka
|
burua
ateratzen hasi ziren. Momentu horretan, 1960ko hamarraldian batik bat, bigarren irekiera sinboliko batekin egiten dugu topo:
|
|
|
Ñabardurekin izanagatik, biek ala biek uste dute gako berriak hizkuntzaren arlo estetiko eta ludikoan bilatu behar direla, hiztuna gustura aritu behar dela berba egiterakoan eta jolasak jardunaren zati esanguratsu bat hartu behar duela, bereziki gazteen kasuan. Inor gutxik ukatuko du euren ekarpenak (eta bestelako ildoak jorratu dituzten beste askorenak) baliagarriak direla, baina ez dirudi erdi itzalita dauden motorrak martxa betean jartzeko besteko indarrik dutenik (bereziki botere guneak ez badira
|
buru
belarri inplikatzen ildo horien alde).
|
|
|
Izan ere, 2001ean hiriko udal gobernuak, Iñaki Zarraoa EAJko alkatea
|
buru
zela, Euskara Zerbitzua sortu zuen. Bilbon bere garaian martxan jarritako lan ildo berberei ekin zieten Getxon ere.
|
|
|
Konparazioak egiteko erreferentzia erran nahitsu bat: 2006ko inkesta soziolinguistikoaren arabera, 16 urtetik gorako nafar populazioa bere
|
burua
identifikatzen duena elebidun gisa euskaraz eta gaztelaniaz, maila desberdinetan, populazio guziaren %11ren eta %18, 8ren artean da (Eustat, 2010). Gaur egun, eskoletan euskaraz ikasten ari den ikasleen ehunekoa handiagoa da jendartean elebidun den jendea baino.
|
|
|
Eta hartara atzera egingo dut, euskara hiritik zertan egotzi eta iraitzi zuten jakin guran. Iritzi edo tesi nagusi bat dut
|
buruan
: euskara hirietan ez bada, hiri bizimoduen hitza eta adierazpidea ez bada, ez da izango.
|
|
|
Labur bilduz, nazioak sortu, hiri baten inguruan sortu ziren. Eredu kanonikoan hiri hori gorte hiria izanda ere, burges boteretsuen hiria zen; eta iraultza egin, erregearen
|
burua
moztu eta haren tokian nazioa jarri ostean, Hiriakbere neurrira antolatu zituen Koroaren mendeko herri eta jende guztiak: mendeko biztanleak populu bihurtu zituen, esan nahi baita, nazio bereko populazio.
|
|
|
Faltsukerietan dabil hiria eta herria, askatasunak eta loturak, aniztasuna eta bakantasuna, zibilizazioa eta basakeria, modernitatea eta tradizioa... kontrajartzen dituen Hiriaren ideologia. Faltsukeria horietan zutitzen eta legitimatzen du bere
|
burua
estatu hirigintzak eta horrela ere ezkutatzen du nola hiriburuek, estatugintzako sorgune izan diren hiriek, antolatu, egituratu, arautu, ustiatu eta, hitz batez, kolonizatu dituzten inguruko herrialdeak eta jendeak. Hori da, hain zuzen, euskararen historian ahaztu ezin duguna.
|
|
|
Asko lortu zen, lortu da. Baina aberri edo nazio paradigmaren altzoan euskara bere
|
burua
modernizatzen eta iraultzen ari zelarik eta nazio koreografia baten bidez euskal sinkronia berri bat berpizten ari zelarik, bestelako agertoki bat antolatu digute munduko jaugin nagusiek. Honezkero, Hipermodernitateak harrapatu gaitu, eta euskara hiri moderno nazionalera ekartzea ez da aski.
|
|
|
Sinkronia bakarra zen tokian, gero eta zatikatuagoa iruditzen zaigun polikronia dugu. (Hala ere, nazio hiriak
|
buruan
ditugulako pentsatu ohi dugu egungo hiriak polikronikoak direla, baina arestian azaldu legez, hori ez da guztiz berria, Erdi Aroko Lizarra bat esaterako aski multikulturala zen.)
|
|
|
Tamainagatik edota telekomunikazioengatik, hiriak ere lokatu eta polikronia ez sinkronizatuen agertoki bihurtu dira. Hori dela eta esan daiteke hiriak bere
|
buruaz
gainegin duela: edonora zabaldu da hiri bizimodu hipermodernoa.
|
|
|
Oraindik dira gune erreferentzialak, bai ekonomian, bai kulturan, bai soziabilitatean, gune sendo eta oparoak. Baina, erraz suma dezakegu hiria ez dela lehen bezain beharrezkoa, besteak beste, bere
|
buruaz gain
egin duelako.
|
|
|
Polikronia Edward T. Hall antropologoak asmatu zuen kontzeptua da. Antropologoak
|
buruan
zuen kultura batzuek aldi berean hainbat ataza egiteko gaitasuna irakasten dutela. Hemen, gaitasun hura bizimodura eraman dut:
|
|
|
Honetaz, adigarri diren bi testu hauek gomendatuko nituzke: D. MacCannell, Empty Meeting Grounds, Routledge, 1992, eta J. Comaroff & J. L. Comaroff, Ethnicity, Inc., University of Chicago Press, 2009 Bestalde, askotan begitantzen zait eremu libreen gerrilla estrategia dugula
|
buruan
, alegia, gotorlekuetatik igorriko dela euskalduntze orokorra. Hartan ere, euskararen galeraren urratsak oso modu linealean ulertzen ohi ditugunez, maiz euskalduntzea ere garapen lineal eta zentrifugo baten bidez lortuko dela irudikatzen dugu.
|
|
|
Sustapen batzordeko
|
burua
|
|
|
Euskeraagerkariko ikerketa zenbaki honetan, jardunaldian eman ziren hitzaldiak artikulu akademiko gisa argitaratu ditugu. Horrekin batera, jardunaldiak eman zituen ondorio nagusiak ere bildu dituzte Euskaltzaindiko Sustapen batzordeko
|
buruak
eta idazkariak.
|
|
2015
|
|
|
Ahoskerarena, ordea, ez da afera erraza, izan ere, ez baita idazteko batzen, izatekotan mintzatzeko batuko litzateke eta oro har, idazketa baino, jardun garrantzizkoagoa da pertsonarentzat mintzoa. Segurtasunez ahoskatzen eta hitz egiten ez duen laguna ez da bere
|
buruaz
ziur sentitzen eta entzuten duen hura xuxen deskodetzen ez duen hiztuna ere ez da ongi sentitzen. Usu entzuten dugu Amikuzeko euskara eta Zuberoakoa hurbil daudela, bata bestearen ondoko ibarrak izanik elkarrekin berriztatu dituztela ezaugarri batzuk, beren arteko hizkuntza komunikazio maila gora dela, baina Zuberoako mugaren ondoko Amikuzeko gizon gamuetar bat ez zaigu guri honela mintzatu (2005):
|
|
|
Funtsean, ahoskeraren arloko gaiak artean sobera ukitu ez badira, seinale eginkizuna ez dela txantxetakoa eta erraza; hain segur, adar bat baino gehiago ukitzen du: hizkuntzaz landa, joko honetako partaideak euskal hiztunak dira, azken
|
buruan
pertsonak, hala hiztun xeheak nola euskararen munduko langile franko.
|
|
|
Bandan grabatu dena transkribatu behar izaten da eta continuumbat haustea edo neurbideetan marra bat irudikatzea bezalakoa da transkribatzea, interpretazio bat egitea da: azken
|
buruan
, erabakiak hartzea.
|
|
|
Nafarroa Beherean ez da ezezaguna norberaren mintzoaz halako arrangura izatea; hona Euskaltzaindiko
|
buru
izan genuen Jean Haritxelhar zenak zioena: Baigorriko euskarak elkarrizketari itzuli gogorra ematen diola, Nafarroa Beherean Lapurdin baino hitz gutiagorekin mintzatu ohi dela, esaldia laburrago dela, idorrago; lapurterazkoa, berriz, zabalago dela (1963, 69).
|
|
|
Hainbat kasutan arazoak ukan ditut ph, th, khherskari hasperenduak gardentasunez entzuteko, ez baitut argi entzuten hitzeko kontsonante horretan hasperenik baden ala ez den; adibide batzuetan arras argi entzuten ditut herskari hasperenduak, baina beste batzuetan ez dut inolaz ere hasperen arrastorik entzuten, eta beste kasu batzuetan zalantza dut entzuten dudana herskari arrunta ala hein batez hasperendua den. ...larrian hasperen kutsua ukan dezaketenetan ph, th, khidatzi dut eta gardenak direnetan ph, th, kh; halaz ere, ez dut guztiz garbi ph, th, khidatzi ditudan batzuk zinez hasperenduak ote diren, eta ez dakit, bestalde, nik p, t, kidatzi ditudan batzuetan hasperen arrastorik egon ote litekeen ere; printzipioz ez dut uste, bestela ph, th, kh emanen bainituzke horiek ere etnotestuan, baina ez naiz neure
|
buruaz
guztiz fidatzen.
|
|
|
Bernardo Atxaga: Groenlandiako lezioaErein, 1998Ero zerrendaAnttonio, nekazaria, gaztetan txirrindulari bezala ibili eta hainbat sari irabazitakoa, eta hogeita hamar urte inguru zituenean, «nerbioek
|
burua
jaso», berak esaten zuen bezala, eta hizketan etengabe aritzeko joera hartu zuena. Aldian behin, norbaitek emandako hizpideari lotu eta orduak eta orduak pasatzen zituen isildu gabe.Zoriontsu edo erdi zoriontsu bizi izan zen harik eta bere senitartekoek, herriko sendagilearen gomendioz, elektro shockez baliatzen zen tratamendu psikiatrikoa pasarazi zioten arte.(?)
|
|
|
Oso adibide ona da konturatzeko
|
buru
erdaldun batek nola prozesatzen dituen hizkuntza arrotz batean idatzitako hitzak: banan banan eta berak ezagutzen duen doinuan txertatuta.
|
|
|
Bestela, berehala botako ninduten zaborretara! Horregatik bota nuen neure
|
burua
lehengo batean laugarren solairutik kalera. Eta hara non, beheko balkoian zintzilik geratu nintzen! Baina balkoian geranio gorri batzuk zeuden, eta berehala jakin nahi izan zuten zenbat denbora geratu behar nuen han, zer asmo nituen.
|
|
|
Fase honetan antzezleak lotu beharra dauka paperaren gainean eraiki duen partitura hori beste mota bateko partiturekin: emozio partiturarekin, mugimendu fisikoen partiturarekin,
|
buruan
sortu dituen irudien partiturarekin?
|
|
|
LAIDA (Mutriku)(?) Txotxola horrek sutu eitten nau, eta miña jartzen zat hemen
|
buruan
, ta txikitzen det kafe makiñia ta bihar dan dana, ta geo primeran geatzen nai, gustoa! Zure pilula puta horrekin baño askoz e hobeto.Total! Zuri bost! Zuk lelotu ein nahi naizu, pattal pattal laga, zimel zimel, letxuga bat bezela.Ta hori eitteko igual merkio da kafe makiñia zuk eman nahi dizkiazun pilula horrek baño.(?) Baña zu tematuta zoz dirua laborategikuai ematen, nahixo dezu sosak pilulak erosten gastau eta ez kafe makiñetan.
|
|
|
Oin hamahiru urtekin hasten dittun alkohola, sexue eta drogak probetan, guriek haundiketan dienerako, igual hasiko ittun zortzi edo beratzikin.AMR. Haiñ aguro. BET. Ize leike. Eta esang' uzten zela preparau bih' oten nik alabie horretarako, sekula be etxonat erre ta porro triste bat.AMR. Ba, igual, badon garaixe hasteko.BET. Porroak erreten. AMR. Geure
|
burue
preparetan. Irakurten, kursilluek eitten. BET. Noix?
|
|
|
Edozein egunetan, jeneralak afaltzera gonbidatuko zituen? baina orduan, ezustean, urakan indartsu baten indarraz, Txerviakovek
|
buruaz
atzerantz egin eta? (Butakara bueltatzen da)
|
|
|
Kartoizko bere mundu xume bat, bere burutazioetako geografiaren neurrira osatutakoa, alegia. Borreroek, horri konplota iritzirik, txiki, txiki egin omen dute, berebiziko bortizkeriaz eta inolako gupidarik gabe, nire auzoaren kartoizko mundu apala.Bere horretan geratuko zen pasadizoa, baldin gaur eguerdian nire auzoak bere
|
buruaz
beste egin izan ez balu gelako sabaian lotutako kalamuzko soka lodi batez.
|
|
|
Zortea beste behin ere! Agintariaren emazteak Julek bere
|
buruari
ahots goraz euskaraz esandakoa ulertuko du. Justek aitortzen dionez, euskaldunak zituen gurasoak eta beti maitatu ditu euskal herritarrak.
|
|
|
Nola ez da izango, bada, on desiratua bizitza maila hobetzea, Juleren gurasoen
|
burua
lausotu eta, maite zuen otseinarekin ezkontzea ukatzen diotenean; Tomas eta Amele nora joanik gabe geratzen direnean Ameleren baserriko oinordekoa ezkontzean eta, Martek Agatonekin zerratuta zeukan ezkontzari lehenesten dioenean!
|
|
|
Alperrik da esatea osoro ta geiago eziñean maitetuten dituela euren umeak. Ori danok dakigu, baña, nire ustez, maitetasun guztien azpian, sustrai barruan, biotz mamiñean, bakotxak norbere ondo naia, norbere
|
buruaren
maitetasuna idoroten dau bestienganakoagaz nastean, da gurasoak be bai eurenean.
|
|
|
Maiz esan izan da hizkuntza komunitateak kohesionatzeko tresna garrantzitsuak izan daitezkeela hedabideak, euren jardunarekin erreferentzia esparru jakinak zurkaizten dituztelako; esan izan da, halaber, hedabideak ispilu direla eta hizkuntza komunitateek euren
|
buruak
egunero islatuta ikus ditzaketela euren hizkuntzan diharduten komunikabideetan.
|
|
|
Hori horrela izanik, galderak datoz
|
burura
: merezi du hain baliabide gutxirekin tokikoek 24 orduz emititzea, ala nazionalekin elkarlana landuta deskonexioen bidea esplora daiteke, egunean 20 minutu inguru ekoitziz eta gainerako denboran telebista nazionalei lekua utziz?
|
|
|
Bi kontu horiek gogoan izanik eta lehenago aipatutako aldaketa soziolinguistikoak aintzat hartuta,
|
burura
datorkiguna da ea ez ote den garaia ikuspegi dikotomiko hori gainditzeko, kate bakarrean batuta euskal gizartea informatzeko eta kohesionatzeko funtzioa eta baita euskara eta euskal kultura sustatzekoa ere. Kate jeneralista bakarraz ari gara, gaztelaniari ere leku egin baina, azpitituluak, audio bikoitza eta ikus baliabideak oro baliatuta, euskararen hegemonia bermatuko lukeen kate bakarraz, gainerako hirurak euskarazko tematikoei utzita (adibidez, umeentzako bata, kirol eta albisteentzako bestea eta lehenago botatako telesailentzako hirugarrena).
|
|
|
1 Deia el euskara no es lengua de comunicaciónren bi erredaktore
|
buruetako
batek, guztiz kazetari ona eta Unibertsitateko irakasle, benetan uste zuen (eta jendaurrean esaten zuen) euskara ez zela komunikazio hizkuntza(), eta, ondorioz, alferrik ari ginela, euskara ez baitzen sekula komunikabideetan zabalduko eta normalduko. Hau 1977an esaten zuen, ETB sortu baino bost urte lehenago.
|
|
|
Euskaraz idaztea erabaki zuen eta hogeita hamar urtez horrela egiten joan zen. Euskara hizkuntza hautatua zen
|
bururaino
, onartu zuen ospe bakarra Euskaltzaindian sartzea izan zen, hor bere burua ongi kokatua ikusten baitzuen. Euskarari lotutako tokia.
|
|
|
Euskaraz idaztea erabaki zuen eta hogeita hamar urtez horrela egiten joan zen. Euskara hizkuntza hautatua zen bururaino, onartu zuen ospe bakarra Euskaltzaindian sartzea izan zen, hor bere
|
burua
ongi kokatua ikusten baitzuen. Euskarari lotutako tokia.
|