|
2013
|
|
|
Roelkerrek data zehatzak ematen dizkigu: , tarte horretan baitzirudien Frantziak Alemaniaren
|
bidea
segitu behar zuela laster (ik. VI. kap.). Ispilukeria hutsa izan zen:
|
|
|
Urte haietan topo egin nuen Txillardegi, Aresti, Mirande eta Xabier Kintana adiskidearekin eta abarrekin; orduan egin nuen Ermuko Zina eta Batasunaren Kutxaliburuko proposamenei atxiki nintzaien, 1968an Euskaltzaindiak batasunerako lehen urratsak emango zituen etengabe
|
bide
hartatik ibiliz, etorkizuneko euskara lantzeko Jakin, Anaitasuna, Zeruko Argiaeta abarretako artikuluetan. Ordura arteko idazkuntzaren bidea aski zalantzakorra zen, zeren eta idazle sonatuenen lanetan aldaerak ugari samarrak baitziren eta kosta egiten zen orrialde bat hasi eta bukatu era koherentean egitea.
|
|
|
Urte haietan topo egin nuen Txillardegi, Aresti, Mirande eta Xabier Kintana adiskidearekin eta abarrekin; orduan egin nuen Ermuko Zina eta Batasunaren Kutxaliburuko proposamenei atxiki nintzaien, 1968an Euskaltzaindiak batasunerako lehen urratsak emango zituen etengabe bide hartatik ibiliz, etorkizuneko euskara lantzeko Jakin, Anaitasuna, Zeruko Argiaeta abarretako artikuluetan. Ordura arteko idazkuntzaren
|
bidea
aski zalantzakorra zen, zeren eta idazle sonatuenen lanetan aldaerak ugari samarrak baitziren eta kosta egiten zen orrialde bat hasi eta bukatu era koherentean egitea. Hiztegietako proposamenak, gaur ere erabat bateratuak ez diren arren, ordukoak askoz ugariagoak eta zalantzakorragoak ziren (Azkue, Bera Mendizabal, P. Mujika, Lhande?).
|
|
|
Goizero eskolak emanez eta asteburuetan ikastaroak eskainiz ia hamar bat urteko ibilbidea egin zuen eskola hark EIZIE (Euskal Itzultzaile, Zuzentzaile eta Interpreteen Elkartea) eta SENEZaldizkaria jaioarazi zituen, gaurdaino jardun betean ari direnak. Zehar
|
bidez
IVAP. HAEEko eskolaren sorrera ere eragin zuen eta pixkanaka. Literatura Unibertsala, eta. Pentsamenduaren Klasikoak?
|
|
|
|
Bideak
zehar basorantz doa kirrin kirrinka burdia,
|
|
|
izaroko horma
|
bidean zehar
, kontuz,
|
|
|
Zergaitik hori? Ez kalea aldapatsua eta iluna zalako, izan be bada?, kanponsatuko
|
bidearen
hasieratxoan egoalako baino.
|
|
|
Erriak ez du euskerarik irakurtzen, ez popularrik ez eta bertzerik, ain ederki Orixe' k esan zuenez. Beaz alper lan ori utzite, obe dugu gere
|
bidetik
euskera goi mailatara iasotzen ekin, bakoitzak bere almenaren neurriak. Gero ere, literatura guztietan bezela, gurean idazlan garaiok izkera eta erria bera ere goraltxatuko dute?
|
|
|
Amatasuna beste modu batera interpretatzeko keinu bat egiten ari zen Beauvoir, Zirelliren hitzetan. Edonola ere, esan behar da berdintasunaren feminismoak nahiz feminismo materialistak berdintasunerako
|
bidean
aztertu dutela amatasuna. Horrekin esan nahi da amatasunak, emakumeen bizitza profesionalean, politikoan eta kulturalean, gizarteratzeko zailtasunak ekarri dituela eta rol bakartzat hartu dela.
|
|
|
Emakumeek Euskal Herrian, Katalunian bezala, hizkuntzaren eta kulturaren transmisioan hartu zuten arnasa agertoki publikorako
|
bidea
egiteko. Baina euskal nazionalismoa eraikitzen ari zen diskurtsoetan, amatasunaren eskutik bakarrik aurki zezaketen ezagutza emakumeek.
|
|
|
Eredugarria ez den pertsonaia landa girotik kanpo kokatzean, Erkiagak bat egiten du tradizio honekin: XX. mendearen lehen erdiko euskal eleberrigintzak aldarrikatua du giro hiritarrak okerrerako
|
bideak
erakusten dituela. Alabaina, aldarrikapen horrekin bat egin izanagatik, alderdi horretatik aurreko eleberrigintzak adierazitako ikuskera bera azaldu izanagatik, osagai berri bat sartzen du:
|
|
|
|
Bide
tradizionalak
|
|
|
(106). Neologismoak ez bezala, mailegu berri berri horiek zeinu grafikoren batekin markatzen dira, dela letra etzanaren
|
bidez
, dela kakotxen bidez.
|
|
|
Adibideen erauzketa bi
|
bidetatik
egin da. Alde batetik, sarean eskuragarri dauden euskarazko corpusak erabili dira, eta bestetik, EUDIMA proiekturako apropos egokitutako tresna.
|
|
|
Markatzailearen izaera polifonikoaren arrastoak marka esplizituen bidez geratzen dira agerian ahots ezberdinak testura ekartzeko duen ahalmenarekin, dela gakotxoen artean bildutako aipuak, dela zehar
|
bidez
ekarriak. Adibiderik ez zaigu falta, esate baterako, aurreko enuntziatu batean jasotzen diren beste baten hitzak puntualizatzeko:
|
|
|
Aurreko zatian ez ezik, birformulazioan ere beste baten ahotsak sartzeko balio du. Aipuan agertzen den enuntziazioa nola ulertu behar den argitzeko instrukzio esplizitu bati zabaltzen dio
|
bidea
hurrengo adibidean:
|
|
|
Atal honetan, labur bada ere, saiatuko gara azaltzen birformulazioan gauzatzen den eragiketa diskurtsiboa zertan den, zer egitura duen eta zehazki nola eta zer markatzaileren (birformulatzaileren)
|
bidez
gauzatzen den.
|
|
|
Esanahia edo zentzua argitzea (azalpenezko birformulazioa) c. Definizio
|
bidez
azaltzea (definiziozko birformulazioa) d. Izendapen bidez azaltzea (izendapenezko birformulazioa) Funtzio argumentatiboak (erabilera markatua edo ezohikoa) e.
|
|
|
Definizio bidez azaltzea (definiziozko birformulazioa) d. Izendapen
|
bidez
azaltzea (izendapenezko birformulazioa) Funtzio argumentatiboak (erabilera markatua edo ezohikoa) e. Ondorioa/ konklusioa (inferentziazko birformulazioa)(?)
|
|
|
Bestalde, lege testuetan atzemandako ia adibide guztietan birformulatzaile esplikatiboen funtzioa metadiskurtsiboa da; alegia, identifikazio
|
bidez
erreferentzia esleitzea (24), erreferentzia zehaztapen bidez esleitzea (25), esanahia edo zentzua azaltzea (26), esanahia definizio bidez argitzea (27) edota izendapen bidez azaltzea (28).
|
|
|
Bestalde, lege testuetan atzemandako ia adibide guztietan birformulatzaile esplikatiboen funtzioa metadiskurtsiboa da; alegia, identifikazio bidez erreferentzia esleitzea (24), erreferentzia zehaztapen
|
bidez
esleitzea (25), esanahia edo zentzua azaltzea (26), esanahia definizio bidez argitzea (27) edota izendapen bidez azaltzea (28).
|
|
|
Bestalde, lege testuetan atzemandako ia adibide guztietan birformulatzaile esplikatiboen funtzioa metadiskurtsiboa da; alegia, identifikazio bidez erreferentzia esleitzea (24), erreferentzia zehaztapen bidez esleitzea (25), esanahia edo zentzua azaltzea (26), esanahia definizio
|
bidez
argitzea (27) edota izendapen bidez azaltzea (28).
|
|
|
Bestalde, lege testuetan atzemandako ia adibide guztietan birformulatzaile esplikatiboen funtzioa metadiskurtsiboa da; alegia, identifikazio bidez erreferentzia esleitzea (24), erreferentzia zehaztapen bidez esleitzea (25), esanahia edo zentzua azaltzea (26), esanahia definizio bidez argitzea (27) edota izendapen
|
bidez
azaltzea (28).
|
|
|
(41) Hezkuntzako Ikuskatzaileen Kidegoa, esate baterako, azaroaren 20ko 9/ 1995 Lege Organikoan sortu zen, Ikastetxeen Parte Hartzeari, Ebaluazioari eta Gobernuari buruzkoan alegia, eta beste hirurak, berriz, Hezkuntzaren Kalitateari buruzko abenduaren 23ko 10/ 2002 Lege Organikoaren xedapen
|
bidez
sortu ziren [ZCP Ak, Hezkuntza Unibertsitatez kanpoko irakaskuntzako zenbait kideko osatzeko legea, X. Ezeizabarrena. ELERIA, (2008)]
|
|
|
Zehaztapen funtzioa duten erreferentzia esleitzeko birformulazio esplikatiboak, bestalde, berbaldira ekarri nahi den gai, informazio edota datu berriren bati
|
bidea
egiteko estrategia gisa erabiltzen dira; alegia, estrategia honen bidez irakurlearen (ikaslearen) arreta bideratzen da atal birformulatzailean jasotako informaziora (42) (43). Zenbaitetan enumerazioei bide egiteko erabiltzen da (44).
|
|
|
(50) Onartu egin eta gero, cretioaren
|
bidez
, hots, esanbidezko adierazpen solemnearen bidez [ZCP Ak, Zuzenbide erromatarreko praktikak, J. Arieta Araunabeña eta B. Ganboa, UPV/EHU (2008)]
|
|
|
Adibide zenbakitu guztietan letra etzanaren
|
bidez
markatu dugu birformulakizuna; letra lodiz eman dugu atal birformulatzailea; eta letra lodiz eta azpimarratuta, birformulatzailea.
|
|
|
Literatura joera guztiak irakurri eta ezagutzeko zalea zen Erkiaga, gustuak gorabehera. Prestakuntza aldetik autodidaktatzat definituko nuke, irakurri eta irakurrita bere
|
bidea
egiten joan zen, aldian aldiko joeretara gutxi gorabehera egokituta, baina beti bere bidetik aldendu barik. Hizkuntzaren olgetaria da Erkiaga, gai sakonak nahiz eguneroko gauza txikiak olerkigai bihurtzen ditu, zentzu guztien bitartez jaso eta adierazita.
|
|
|
Literatura joera guztiak irakurri eta ezagutzeko zalea zen Erkiaga, gustuak gorabehera. Prestakuntza aldetik autodidaktatzat definituko nuke, irakurri eta irakurrita bere bidea egiten joan zen, aldian aldiko joeretara gutxi gorabehera egokituta, baina beti bere
|
bidetik
aldendu barik. Hizkuntzaren olgetaria da Erkiaga, gai sakonak nahiz eguneroko gauza txikiak olerkigai bihurtzen ditu, zentzu guztien bitartez jaso eta adierazita.
|
|
|
Poesia Erkiagarentzat berba egiteko modua da, bere espresio
|
bidea
. Lekeitioko jaiak direla, ba bertso batzuk egingo ditu; baten batek zoritxarren bat izan duela (gaixotasuna, istripua, heriotza?), ba poema bat dedikatu; baten batek zeozer ona daukala (ezkondu, umea eduki, sari bat hartu?), ba bertso bat agindu.
|
|
|
Horietatik asko, erdia baino gehiago, lehenengoz liburu horretan argitaratuak. Olerki sorta luzeak, lehendik argitaratuta egon direnean, ez ziren azkenean liburuan sartu, leku arazoengatik batez ere, eta beren
|
bidea
eginda daukatelako. Hauek dira:
|
|
|
–Liburuotako olerkietan indar eta garrantzi handia hartzen dute soinuek eta oro har zentzumenekin zerikusia daukaten irudiek. Hotsitzak esaterako, oso adierazgarriak dira, zerbaiten izena esan barik zer den erakusteko
|
bidea
dira sarritan.
|
|
|
–Horrez gainera, hizkuntzarekin olgetaria da, berba jokoak egin, soinuen antzekotasunaz zentzumenak gozatu, adierazkortasunari
|
bidea
eman, horrek guztiak bere lekua dauka gure idazlearen olerkietan. Lekeitioko berbeta ondo sendo errotuta dauka eta behin ere ez dio uko egiten.
|
|
|
Eta horretan lagungarri gerta daitezke oso Hitz ordena. Erabilera estrategikoa liburuanebakitzen hasitako
|
bideak
, baita literatura egiteko orduan ere.
|
|
|
Liburuok 1989az geroztik argitaratzen dira, Eusko Jaurlaritzako Kultura Sailak eta EIZIE Euskal Itzultzaile, Zuzentzaile eta Interpreteen Elkartearekin egindako hitzarmenari esker. Itzultzaileak eta argitaletxeak lehiaketa
|
bidez
aukeratzen dira.Lehen aroan(), 100 liburu itzuli ziren, eta Ibaizabal argitaletxeak kaleratu zituen liburuak. Bigarren aroan(), berriz, beste 52 liburu kaleratu zituzten Elkareta Alberdaniaetxeek, lankidetzan.
|
|
|
Oro har, funtzio entziklopedikoa dute LU bildumako hitzaurreek (egileaz eta obraz ari dira nabarmenki), eta itzultzaileek idatzitakoak izan arren, oso modu orokorrean dihardute itzulpenaz (hala egiten duten apurretan). Azken horren harira, esan genezake itzultzaileak bestelako
|
bideetara
jotzen duela hari dagozkion auziez gogoetatzeko: dela Senezaldizkaria, dela EIZIEren webgunean ikusgai den Langintza xehekiartikulu sorta, eta abar.
|
|
|
artikulu honen oinarrian dugu 2013ko uztailean Donostian EHUren XXXII. Uda Ikastaroetan egindako. Azkenaldian euskarara itzulitako literatura:
|
bideak
, joerak eta esperientziak, ikastaroaren barruan emandako hitzaldia.
|
|
|
Orduan esandakoak osatu eta zabaldu dira hemen. Halaber, LapurdumLiteratura Unibertsala aldizkarian laster argitaratzekoa den, bildumaren
|
bideak
–artikuluaren osagarri da.
|
|
|
Itzultzailearen ikusgarritasuna nabarmentzeko
|
bidea
ere izan zitekeen ustez abiatu genuen ikerketa hau, baina ez dugu hitzaurreon funtzio horri buruzko aipamenik inon aurkitu.
|
|
|
Azterketa testualaren bidez erakutsi nahi da Arrutiren poesian hautematen direla Pizkundean gauzatuko den poesiaren zantzu zenbait. Era berean, poetak lirika kultuaren
|
bidea
abiatu eta gero estilo hori baztertu egiten duen neurrian, Arrutiren ibilbide poetikoa poesia modernistak bere sorreran izan zituen zailtasunen adibide paradigmatikotzat aurkeztu nahi da lan honetan.
|
|
|
Poeta trenean egiten ari den bidaiak, horrela, bi gradutan irudikatzen du poetaren itzulera: batetik, fisikoki, Zarautza doalako; bestetik, oroitzapenen
|
bidetik
iraganeko bizipenak berriz bizitzera iristen delako.
|
|
|
Arrutik ez dio heriotzari beldurrez begiratzen. Alegia, hil beharraren zama sentitzen du eta ez luke hil nahi, baina fededuna da eta heriotzaren ondoko betiko bizitzan sinesten du; horregatik, eta bizitza arantzaz jositako
|
bide
gogorra delako(. Badakit bera, alegia lurreko bizitza, dala atsegiñak ematen zurra?), hil beharra onartzea errazagoa gertatzen zaio.
|
|
|
Zeren eta bertsogile gehiago eta, agian,, poetago? ziren idazleak ere aurki litezke Hegoaldeko poesia lehiaketen giroan (Pello M. Otaño zizurkildarra, J. Artola...), baina haien ekarpen interesgarrienak, maizki, lirikotasunerako
|
bidean
geratu ziren herriaren ahots bihurtzea bilatzen zuen poesia mota gailentzean. (2002: 211)
|
|
|
Antonio Arrutiren poesiaren azterketa testualak erakusten du bere poesian gauzatzen dela bilakabide jakin bat: lirika kultuaren tradizioan eta modernismoaren
|
bidean
txertatzen den poesiatik (gaztelaniazko poemez gain, Itur ondoan, Illunabarra, Amalaudunak, e.a.) bertsolaritzaren eta Erromantizismoaren tradizioan txertatzen den poesiara egiten du.
|
|
|
Amaitzeko, Iñaki Aldekoaren hitzek gogoetarako aukera zabaldu digutenez gero?, beti? hitza erabiltzen duelarik?, galde genezake ea joan ote gaitezkeen haratago ondorio orokor honetan, eta ea pentsa genezakeen badagoela joera orokor bat euskal poesiaren baitan deskribaturiko ibilbidea nagusiarazten duena, poesia lirikoaren
|
bidea
nolabait itotzen duena kolektibitatearen indarra dela-eta.
|
|
|
Puntu honetatik haragoko gogoeta eta orokortzeetan Literaturaren Historiaren eta Teoriaren
|
bideetatik
egin genezake aurrera, eta, arestian esan bezala, euskal idazleen ibilbideen azterketa xeheak behar dira haien arteko alderaketa konparatua egin eta ondorioak bermatzeko. Hondar hitz horiek, besterik ezean, artikulu honetan xedaturiko ondorioek iradoki diguten joera edo noranzko bat dira, euskal lirika kultuaren sorrerak izandako zailtasun agerikoen erakusgarria.
|
|
|
Mujika, Luis Mari, 1983, Lizardi-ren lirika
|
bideak
. Bi liburuki:
|
|
|
David Harvey k aspaldi neoliberalismoari eta globalizazioari buruzko liburu erabakigarrienetako bat atera bazuen ere, oraindik Euskal Herrian postmodernitatea (alde eta kontra) da erreferentzia zaharkitua. Orokorkiago, egun postmarxismoaren eskutik (Zizek, Hardt eta Negri, Badiou, Ranciere), postkolonialismoaren eta ikerketa dekolonial eta subalternoen ondorioz,, world literature, n gaineko eztabaidei eskerrak, psikoanalisiaren (trauma/ Real, jouissance) eta afektibitatearen (Sedgwick; Deleuze eta Guattari)
|
bidetik
, literatur historiaren diziplina errotik aldatzen ari da. Alabaina, euskal literaturan kritika eta korronte horiek oso isla txikia izan dute.
|
|
|
Linda Hutcheonek literaturaren historien eredu nazionalen kutsu teleologikoa agerian utzi eta eredu horri aurkitutako mugak sintetizatu ditu. Aldi berean literaturaren historien eredu nazionalari ordezkoak bilatzeko
|
bideak
ere iradoki ditu (zilegi bekit gai horri buruzko pasarte luzea hona aldatzea):
|
|
|
Bijuesca, K.J., 2013?, «Tierra sin poetas: para una genealogÃa de la subalternidad literaria en la Vasconia peninsular del Antiguo Régimen», Prosopopeya, 8 (2013?) (argitaratze
|
bidean
).
|
|
|
Albretetarren Gortean, seguru asko, euskara ez zen zeharo ezezaguna. Angulemako Margaritak, Joana Erreginaren amak, babestu zituen intelektual eta idazleetako batek, Rabelais ek, hain justu, Nafarroako Gortean igarotako egonaldi baten ondoren, bere Pantagruelen (1532) euskarazko zenbait hitz jasotzeak, euskararen oihartzunak Gorteraino iritsiak zirela pentsatzeko
|
bidea
irekitzen du, edo, agian, baita gehiagorako ere: bazirela euskaraz zekitenak.
|
|
|
eta, poésies de circonstance? atalak bereizten ditu edo Parnasorako
|
bideak
(1896) zortzi atal. Bada, sailkapenik gabe argitaratu den bildumarik ere:
|
|
|
Zer egin behar da, Zaldubi neoklasikoa eta erromantikoa bereizi? Eta non lekutuko litzateke, Eusebio Maria Azkueren Parnasorako
|
bidea
–Parnasorako bidea Resurreccion Mariak, Eusebio Maria Azkueren semeak, aitak urteetan idatzi zuen EUSKARAZKO VERSOAK, neurri askotan apainduak.
|
|
|
Eta non lekutuko litzateke, Eusebio Maria Azkueren Parnasorako bidea? Parnasorako
|
bidea
Resurreccion Mariak, Eusebio Maria Azkueren semeak, aitak urteetan idatzi zuen EUSKARAZKO VERSOAK, neurri askotan apainduak. Imini dituzana da Eusebio Maria Dolores Azcue koa, 1861 garren urtian eskuizkribuaren argitalpena da.
|
|
|
Lehen urrats hauek sendotuz joan ordez, ahulduz doaz. Euskal Herrian hitz egiten ziren hizkuntza ofizialak indartu ahala, indargabetuz doa euskara, XIX. mendean gizarte baldintzetan datozen aldaketek (haurren eskolatzea hedatu, hizkuntza prestigioa irabazten joan...) berriro normalizazioranzko
|
biderantz
zuzentzen duten arte. Jarrera horri eutsiz eta areagotuz, behingo batean, kantitatez ez bada ere,, eremu urriko hizkuntza baita euskara?
|
|
|
Azkue, R. M. (Ed.), 1896, Eusebio Maria Azkue, Parnasorako
|
bidea
, Bilbo: Astuitar J. n moldagintza.
|
|
|
Parnasorako
|
bidea
, 293
|
|
|
Parnasorako
|
bidea
, 199
|
|
|
Patri Urkizuk osatu zuen maitasun ez hain xaloen adierazpide ziren testuez osaturiko beste antologia bat, Eros, eros? (1985), euskal tradizio herrikoian nahiz landuan edanez. Aipagarri da, gisa berean, egile talde batek osaturiko Desira plazer (2009), 1968 eta 2008 bitarteko euskal poesia erotikoaren antologia ere, Urkizurenaren ildo heterodoxotik, bestelako maitasunen, gay, lesbiana, queer en testu hautaketaraino
|
bidea
egin zuena, edota Anjel Errok Desira desordenatuak (2010) lan bilduman argitaratu zuen poesia gay aren sorta guztiz pertsonala. Antologia sortzaileak deskribatzerakoan Maria do Cebreiro Rabadek iradoki zuen ausardia eta esperimentalismo generikoan, aurrerapausoak atzeman ditzakegu aipatu berri ditugun horietan.
|
|
|
Ondoren heldu zirenek, ordea, aldi literario berri baten eraikuntzan parte hartu zuten, poesia modernoaren aldi literarioaren iragarle moduan. Hala, gudaosteko urte ilunen ondoren, 1960tik aurrera ahots berri baten beharra sumatzen zela iradoki zuen San Martinek Uhin berriaantologiaren
|
bidez
, 1969an, baina giroa benetan ez zen aldatu 1972 arte. Euskal idazleek bilerak burutu zituzten estandar literario modernoaren bila:
|
|
|
Martin Ugaldek Zeruko Argiaaldizkariko bere iruzkinean adierazi zuen moduan,, era berrikoa? izatea hartu zuen irizpidetzat San Martinek,, bai egin
|
bidean
eta baita protesta giroari dagokionean ere? (1970:
|
|
|
Poesia modernoaren definizioa osa lezaketen ezaugarriez hausnarketa eginez gero, lehenik, arestian Martin Ugaldek aurreraturiko bi irizpideak oroitu behar ditugu: , egin
|
bidea
–eta, protesta giroa?.
|
|
|
Aldekoarenaz geroztik egin diren antologiek
|
bide
ezberdinak jarraitu dituzte: poesia Modernoaren antologia egintzat ematen dute eta Postmodernitateko aldiaren testu antologiari ekin diote.
|
|
|
Antologia burutu eta gero ere, euskal poesia garaikidearen sustapenerako argitaratu zuen Olertialdizkaria (1959), bereziki aipagarria hartu zuen hedaduragatik eta eskaini zuen plataforma zabalagatik; izan ere, bere bi aldietan, 1959 eta 1995 artean, batez beste, 1.950 olerki eta bertso lan inguru eta 350en bat olerkariren lanak eman zituen ezagutzera. Gehiegikeriarik gabe esan daiteke Onaindiak olerki mugimendu bat sortu zuela Olertialdizkariaren
|
bidez
, gazte asko olerkigintzara bultzatuz.
|
|
|
Onaindiak lortu zuen, halere, argitalpenaren zati bat salbatzea eta zabaltzea. Garaiko zentsura legearen arabera, derrigorrezkoa zen argitaratzeko baimena eskatzea, baina Onaindiak intsumisioaren
|
bidea
hartu zuen eta ez zuen tramitea bete, ez antologiaren kasuan eta ez Olerti aldizkariaren kasuan ere. Baimenik gabe argitaratzen zituen, bere adierazpenen arabera, ba omen zekielako aldez aurretik baimenik ez ziola Gobernuak emango, eta horregatik. Suplemento Poético de Karmel?
|
|
|
Genero poetikoaren kanonari dagokionez, Onaindiaren antologiaren zabaltasunak zenbait poetaren Parnasoa osatu eta kontsakratzeko
|
bidea
ireki zuen, baina beste askori aipamen hutsa besterik ez zien eman. Nola da hori posible, egile ezezagunen testuez gain, 300 idazleren testuak bildu zituela jakinik?
|
|
|
Balizko esparru literarioaren autonomia eta barne dinamikaren higikerak soilik argitu ditzake etorkizuneko euskal historiografiaren
|
bideak
, ahozko eta idatzizko literaturaren inguruko balio irizpideetan aurrejuzguan auzitan jarriz, eta hizkuntzaren egoera soziolinguistikoak izandako eraginaren argitan berraztertuz.
|
|
|
Harreraren aldetik, moldeak eta aktoreak errotik berritu dira: eskola eta unibertsitatearen bitartez, prentsaren bitartez, publikoa bera aldatu da eta, idazleen sariztatzeko eta kontsakratzeko
|
bideak
ere bai. Hots, duela mende erdi bat, euskal literaturaren historialariek edo kritikariek denbora asko xahutu behar zuten Euskal Herriko eta kanpoko jendearen konbentzitzeko euskal literatura dei zitekeen zerbait bazela.
|
|
|
Eragileak subjektua objektua aurkitzera bultzatzen du. Horrela, laguntzailea azal daiteke, objektua lortzen laguntzeko; edo aurkakoa azal daiteke,
|
bideak
nekezago bihurtzeko. Eragileak objektua kasurik gehienetan subjektuarentzat bilatzen du.
|
|
|
Hirugarren aldian independentziarako
|
bidea
egiten hasten da emakume detektibea. Aldi honetarako, Torrijosek bi idazle izendatzen ditu:
|
|
|
Torrijosek emakume idazle horiek emakume detektibeak independentziarako
|
bidean
jarri zituztela dio, baina euren feminismoa, hurrengo aldiarekin alderatuta, askoz ere apalagoa ikusten du.
|
|
|
Eusebio M. Azkuek bere eskuizkribuak etengabe orrazten, aldatzen eta euskaltzaleen artean zabaltzen jardun zuen. Eskuizkribuok eskualdi ezberdinetakoak dira, eta haietako bakar batean ez dira batzen haren olerki guztiak; eskuizkribu bilduma bat baino ez zuen argitaratu semeak (Parnasorako
|
Bidea
, 1896). Eusebio M. Azkueren olerkien eskuizkribuak eta orain arte ezagutzen ditugun iturriak eta aldaerak bildu dituzte A. Astigarraga eta J. Bijuescak beren argitalpen lan zehatz txalogarrian (Eusebio Maria Azkue-koa. Euskarazko vertsoak, 1990).
|
|
|
Euskarazko vertsoak, 1990). Eskuizkribuok sakabanatu zirenez, ordea, eta batzuk beharbada galdu ere bai, gutxienez galdetu behar da zein diren Eusebio M. Azkueren olerkiak, batez ere Parnasorako
|
Bidea
bildumatik kanpo gelditutakoak.
|
|
|
Guk ez dugu uste Astigarraga. Bijuescak Eusebio M. Azkueren obratzat jotzen dituzten guztiak harenak direnik. Egia esan, nolabaiteko duda azaldu zuten argitaratzaileok Parnasorako
|
Bidean
edo J. A. Uriarteren PoesÃa Bascongada, Dialecto Vizcainobilduman baino agertzen ez direnei buruz: –ez dakigu Uriartek edo Manterola. R.
|
|
|
–ez dakigu Uriartek edo Manterola. R. M. Azkuek erabili eben bildumen atalen bat diran edo beste
|
bideren
batetik heldu ziran honeen eskuetara.? (Astigarraga. Bijuesca 1990:
|
|
|
bertsoekin (Altzibar 2008) eta E. M. Azkueren poemekin konparatu ditugu, zehatzago E. M. Azkueren honako iturri edo eskuizkribu eta argitalpen hauekin: Z (Zarauzko eskuizkribuak), CV (Cancionero Vasco), EE (Euskal Erria), PB (Parnasorako
|
Bidea
, 1896), PBDV (Uriarte, Poesia Bascongada, Dialecto Vizcaino), B (Bizkaiko Diputazioaren Artxiboa: –Apolo ta musak?
|
|
|
–1988. Azkue aitasemeak aurrez aur barriro: Parnasorako
|
bidea
eta PoesÃa Bascongada?. Karmel1988 (4), 6
|
|
|
Azkue, E. M. 1896 Eusebio Maria D. Azkuetarrak.Parnasorako
|
Bidea
. Resurreccion Maria Azkueren edizioa.
|
|
|
PB: Parnasorako
|
Bidea
. Ik. Azkue, E. M. 1896.
|
|
|
Parnasorako
|
Bidean
en sarreran R. M. Azkuek dio E. M. Bilboko S. Fraiskuko komentuan latina eta filosofia ikasten ari zela. Karlos V n aldeko gerlari edo gudariakana ioan bearr izan eban?
|
|
|
301). Gure ustez, komeni da bereiztea herri poesia bertsogilea eskolatua izatetik edo ez izatetik, herri bertsogintzaren
|
bidea
hartu baitute hainbat bertsogile landu edo poetak. Bestalde, zergatik baztertzen ditu Zavalak emakume eskolatuak?
|
|
|
Lan horri erantzun egokia emateko sortu ziren 2001ean komunikabideen eta euskalkien lantaldeak. Euskalkien lantaldeak
|
bide
propioa egin du geroztik, eta komunikabideen lantaldeak urte gutxi batzuk iraun zuen, baina alor hori lantzen segitzen du Corpus batzordeak berak. Batzorde honen barnean dago Jagonet zerbitzua, herritarrek Euskaltzaindiari egiten dizkioten galderen eta erantzunen datu basea.
|
|
2014
|
|
|
Esan dit, alegia, hauek gaztetxoak direla. Esan nahi dut, alegia, aukera izan banu
|
bide
horretatik joko nuela.
|
|
|
Alabaina, Albuquerquetik Flagstaffera zihoan
|
bide
handitik bazterturiko lege eta jainkorik gabeko cow-boy deabruek edo berrehun kilometro eskasetan zegoen Mexikoko mugatik etorri gosaio pikarraiek ardiak ebasteko raid delakoak antolatzen zituzten. Orduan, bospasei gizon armatu bakarraren kontrako borroka horretan, erasoak irauten zueno, artzainak bazekien hobe zuela arroila sakon baten gerizan geratzea.
|
|
|
Erran ditake beraz sahets
|
bide
horretarik lortu zuela bere helburua: Ameriketako euskaldunek apezak izatea.
|
|
|
Goragoko (84b) eta (77) adibideen modukoek erakusten digutenez, hau daren
|
bidez
sartutako atal birformulatzaileek ez dute beti errepikatzen birformulakizuneko mintzagaia. Eta horretan badirudi bat datozela (ikus 75) aztergai ditugun lau birformulatzaile esplikatiboak (alegia, erran nahi baita, hau da, hots).
|
|
|
Adibideetan letra etzanaren
|
bidez
bereizi dugu birformulakizuna; letra lodiaren bidez, atal birformulatzailea; eta letra lodiz eta azpimarratuta eman dugu birformulatzailea.
|
|
|
Hiriko gazte askok orduan hartu zuten euskararen
|
bidea
. Hautu hori, edozelan ere, ez zen oinarritu soilik Abandokoaren ekarpenean.
|
|
|
Hortaz, hiruzpalau hamarkadatan euskarak Euskal Herriko hirietan zuen presentzia handitzea lortu zuen eta maila nazionaleko egiturak sortu zituen. Hilzorian izanikoak sasoia berreskuratu behar zuela zirudien, baina
|
bidea
okertu egin zen.
|
|
|
|
Bide
emankorra izan zen hura eta, akatsak akats, kontsentsu zabala lortu zuen. Bazirudien euskarak hamarkada luzeetako estigma gainetik kenduko zuela udal agintearen eta herri ekimenaren arteko aliantzari esker.
|
|
|
Honako hau izan daiteke fenomenoa azal dezakeen arrazoietako bat: Getxon, Bilbon ez bezala, Udalak eutsi egin dio duela urte batzuk hasitako
|
bideari
.
|
|
|
Kultura aldaketa hori gorabehera bakoa ez dela izango iragarriagatik, etorkizuna hortik urratu beharra dagoela deritzo,
|
bide
horretan Gasteizen inauguratu berri den Oihaneder Euskararen Etxea probaleku egokia izan daitekeela gaineratuta. Izan ere, Oihanederren espazioa eta denbora partekatzen dituzte Udaleko Euskara Zerbitzuko lau teknikariek eta gizarte ekimenez abiaturiko Lazarraga Kultur Elkarteko lagunek (Gasteizen euskarari eta euskal hiztunei euren proiektu, produktu eta dinamikak erakusteko/ garatzeko leku duina eskaini gura dien kafe antzokiaren egitasmoa sustatzen diharduen elkartea da berau).
|
|
|
Badugu euskaraz bizitzeko hautua modu kontzientean egin duen jende multzo zabala ere (batzuk, majo sufrituta, euskaltegitik atera berriak; gero eta gehiago, etxean aurreko belaunaldietatik euskara jasotzeko zortea izan dutenak). Badugu eskura eta erabilgarri dituen sormen
|
bideak
euskaraz natural erabiltzeko gai den artista kuadrilla ederra ere. Badugu kapital publikoa.
|
|
|
Egia esan, bigarren betebehar horrek lehenengoak baino pisu handiagoa izan du etorkizuneko hirian. Zerumugara begiratu aurretik, baina, azter dezagun labur labur arlo honetan orain arte egindako
|
bidea
.
|
|
|
Litekeena da horietako batzuekin tarteka euskaratik atera behar izatea eta elkarrizketa elebidunak (euskaldun hartzaileekin) edo itzulpenak erabili behar izatea.
|
Bidean
aurkituko ditugu tresnak eta metodologiak, argi dagoena baita etorkizuneko testuinguru hiritarrak konplexuak izango direla (hala dira dagoeneko) eta euskaltzaleoi etengabe moldatu beharra egokituko zaigula.
|
|
|
Jauregik dioenez (in RodrÃguez, 2014), ezinezkoa da hiztunen multzo nagusia motibaziotik (eta, bere ustez, berdin berdin da zein izenlagun jarri motibazioari) erabilerara mugiaraztea.
|
Bideak
, hain zuzen ere, kontrako norabidean funtzionatzen du, hau da, portaeratik, jokamoldetik motibaziora. Beraz, lortu beharrekoak euskaraz funtzionatzen duten testuinguruak dira bere iritziz.
|
|
|
Era berean, aurrera begira jarrita, norako posible batzuk ere zirriborratu ditugu.
|
Bideak
egon badaude, bertatik abiatzeko prest dagoenik ere bai (ibilian dabiltzanak ere ugari dira dagoeneko). Zer falta zaigu orduan?
|
|
|
Zer falta zaigu orduan? Aterki sendo bat,
|
bidean
harrapatu ahal gaituzten ekaitz eta haizeteetatik babesteko. Euskara babesteko itun soziopolitiko iraunkorraren eskaerak urteak ditu jada eta berau gauzatzeko une egokia izan daitekeela deritzogu.
|
|
|
URKIZU, Urtzi, 2014ko azaroaren 13a,. ETB 2n euskara sartzeko
|
bidea
–ibili ahala, egingo dutela agindu dute?, Berria.
|
|
|
Franco hil ondotik (1975), espainiar estatuan laster eratu ziren Autonomia Erkidegoak, eta Autonomien Estatua delako antolamenduaren barrenean (el estado de las autonomÃas) erkidego horiek zenbapaitekoerabakimen politikoa erdietsi zuten. Horrek
|
bidea
irekia utzi zuen hizkuntza politikak beste norabide batean jartzeko, bai Euskadiko Autonomia Erkidegoan eta bai Nafarroako Foru Komunitatean, euskarari dagokionez. Estatu frantsesean, berriz, errateko moduan euskarari ez ikusia egiten zioten agintaritzatik.
|