2006
|
|
Egoera honek erakusten du, besteak beste: a) euskararen normalizazio
|
bidean
(baita eleaniztun bihurtze prozesuan ere), ezinbestekoa zaigula, oraingoz behintzat, instituzio ofizialak eta erakunde sozialak biak normalizazio bidean eragiteko, baita unibertsitate munduan ere; b) egungo egoera hau egoera nahiko extraordinarioa dela, egoera nahiko anormal batean gaudela, egoera normalean nahikoa izan lukeelako bide bakarrak. Artikuluetan jaso diren ebaluaketak ere, gehienbat UPV/EHUren egoeraren aurkezpenetan, nahiko bat datoz hitzaurre honetan esaten ditugunekin.
|
|
Egoera honek erakusten du, besteak beste: a) euskararen normalizazio bidean (baita eleaniztun bihurtze prozesuan ere), ezinbestekoa zaigula, oraingoz behintzat, instituzio ofizialak eta erakunde sozialak biak normalizazio
|
bidean
eragiteko, baita unibertsitate munduan ere; b) egungo egoera hau egoera nahiko extraordinarioa dela, egoera nahiko anormal batean gaudela, egoera normalean nahikoa izan lukeelako bide bakarrak. Artikuluetan jaso diren ebaluaketak ere, gehienbat UPV/EHUren egoeraren aurkezpenetan, nahiko bat datoz hitzaurre honetan esaten ditugunekin.
|
|
Egoera honek erakusten du, besteak beste: a) euskararen normalizazio bidean (baita eleaniztun bihurtze prozesuan ere), ezinbestekoa zaigula, oraingoz behintzat, instituzio ofizialak eta erakunde sozialak biak normalizazio bidean eragiteko, baita unibertsitate munduan ere; b) egungo egoera hau egoera nahiko extraordinarioa dela, egoera nahiko anormal batean gaudela, egoera normalean nahikoa izan lukeelako
|
bide
bakarrak. Artikuluetan jaso diren ebaluaketak ere, gehienbat UPV/EHUren egoeraren aurkezpenetan, nahiko bat datoz hitzaurre honetan esaten ditugunekin.
|
|
2) Araututako irakaskuntza, unibertsitateko titulazio arruntetan sartzen dena (1 edo 2 zikloetan), bai soziolinguistika orokorra (modu zabalean ulertuz) eta baita katalanaren soziolinguistika ere, bai derrigorrezkoak direnean eta baita hautazkoak direnean ere; interesgarria da unibertsitate bakoitzean dagoenaren internet helbidea adieraztea, kasu bakoitzeko informazio osoa jasotzeko
|
bidea
errazten digulako.
|
|
Aurrera begira, euskara normalizatu ahala, partzialki alfabetatu eta alfabetatu gabekoen multzoak txikiagotuko dira, gazteenetan horrela ikusten da. Izan ere erdaldunak euskalduntzearekin batera alfabetatzen baitira, baita jatorrizko euskaldunak euskal eskolaren
|
bidetik
ere.
|
|
" Egungo hezkuntza sistemaren diseinuak berak urratutako
|
bidea
atzera ibiltzeko aukera bere baitan gordea dauka.
|
|
Azken buru, egungo hezkuntza sistemaren diseinuak bere baitan gordea dauka urratutako
|
bidea
atzera ibiltzeko aukera.
|
|
Etorkizunerako aukera handienak ikasleek soziolinguistika lanak jorra ditzaten arloan ikusten ditut: soziolinguistika eta gainerako irakasgaien formazioa hartuta tesina lanetan gehiago sakon daiteke eta practicumaren
|
bidez
ikasitakoa praktikan ipin daiteke.
|
|
Izan ere, egoera ofizialetan kokatuak direnean, menderatuek beraien hizkuntza ekoizpenei ezfagoretuak zaizkien prezioen osaketa legeak gorputz eta pratiko ezagupenetan adierazten dituzte. Horrek, zuzentasun ala ixiltzerako
|
bidean
, indar amaiezin bat egitera derrigortzen ditu".
|
|
Lurraldetasunaren oinarriak hizkuntza planifikazio gehienak iradoki ditu, arrakasta ezberdinekin, zeren hizkuntza politika baten arrakasta lurraldetasunaren irakurketa malgu batean kokatzen da. Maila horretan, Finlandiak
|
bide
interesgarri bat hartu du, batez ere distrikto elebidunak sortuz. Elebitasun instituzionalak suediarraren eta finesaren arteko trataera orekatu bat bermatu nahi du.
|
2007
|
|
Sektore moduan, inoiz baino batuago gaudela begi bistakoa da; sakabanaketa historiko horien gainditze
|
bidean
jarri gara, eta ahalegin handiak egiten ari gara sektoretik estrategia bateratuak planteatzeko eta gure lanean eraginkorragoak izateko.
|
|
Eginkizun honetan, Helduen Euskalduntze eta Alfabetatzeak berebiziko garrantzia izan du eta izango du euskararen biziraupenean. Euskaltegiok 1970eko hamarkadan hasitako
|
bidean
euskararen ezagutza nahiz erabilera, euskaldunon hizkuntz gaitasuna hobetzea, euskara ikasi eta erabiltzearen aldeko motibazioa izan ditugu jomuga. Honela aitortzen du Eusko Jaurlaritzak berak Euskara Biziberritzeko Plan Nagusian, lehentasunezko sektore estrategikoa garela berretsiz.2
|
|
Behin gaur egungo argazkia erakutsi ondoren, HEA alfabetatzea indartsu dagoela esan daiteke inolako zalantza barik. Baina baikortasunak ez gaitu itsutu behar, aurrera begira jarri behar gara, orain arte ondo egindakoetatik ikasi eta hobetu behar direnak hobekuntza
|
bidean
jarriz. Goazen, bada, etorkizunari begira gure erronkak zeintzuk diren aipatzera.
|
|
Euskaltegi bakoitzak bere estrategia egokitu behar du inguruko beharrei ahalik eta egokien erantzuteko, alegia, ikaslea eta hizkuntza, hizkuntza komunitatea, baldintza egokietan harremanetan jartzeko. Ikasleei euskara erabiltzeko aukerak erraztea ere euskaltegiaren funtzioa da; arestian aipatutako egitasmoak
|
bide
egokiak izan daitezke ikaslea euskaldunei era ez traumatikoan hurbiltzeko. Horri guztiari erantzuteko nahian, AEK k Praktika Jarduerak izeneko zerbitzua eskaintzen du, euskaltegietan zubi lana beteko dituzten programak landuz eta bultzatuz:
|
|
• Haur eta gazteekin aritzen diren hezitzaile erdaldunak euskalduntzeko ekimenak garatu; hezitzaileak euskaldunak izanez gero, trebatzeko eta haien euskara maila egokitzeko
|
bideak
jorratu.
|
|
• Euskaltegien arteko lankidetza; sare moduan antolatu beharra dago. Izan ere, lehiakideak garela ahaztu gabe, komunean ditugun beharrak identifikatu behar ditugu eta horiei erantzuna emateko lankidetza
|
bideak
jorratu behar ditugu. Nabarmena da azken urteotan euskaltegiok elkarlanean egindako lana fruituak ematen ari dela, hor dago Kultura Sailarekin izandako negoziazioen emaitza ona.
|
|
Giza baliabideen joan etorriarekin amaitu behar da. Behin euskaltegi batean lanean hasita, ibilbide profesionala bertan garatzeko
|
bideak
jarri behar dira. Horretarako lan baldintzak hobetu behar direla oso argi dago, baina horrekin batera formazioan, irakaskuntzako materialetan, baliabide teknologikoetan eta beste arlo batzuetan asko inbertitu behar da.
|
|
• Ikasle kopuruetatik, ikasle euskaldunduetara; emaitzetaz hitz egiten ari naiz, argi eta garbi. Euskaltegietatik igaro diren ikasleak milaka dira, horietatik askok EGA atera arte ibili dira euskaltegian, beste asko, erdi
|
bidean
geratu dira baina euskaraz bizitzeko adina ikasi dute. Beste askok, ordea, hasi bai baina gero bertan behera utzi dute ikas prozesua.
|
|
EGA ez da azken helburua eta tarteko mailak behar dira. Azken hiru urteetan, tarteko mailak egiaztatzeko
|
bideak
jarri dira, baina asko dago hobetzeko, mailak homologatzea adibidez.
|
|
Euskaltegietatik igaro diren ikasleak milaka dira, horietatik askok EGA atera arte ibili dira euskaltegian, beste asko, erdi
|
bidean
geratu dira baina euskaraz bizitzeko adina ikasi dute. Beste askok, ordea, hasi bai baina gero bertan behera utzi dute ikas prozesua.
|
|
EGA ez da azken helburua eta tarteko mailak behar dira. Azken hiru urteetan, tarteko mailak egiaztatzeko
|
bideak
jarri dira, baina asko dago hobetzeko, mailak homologatzea adibidez.
|
|
Gauzak honela, talde heterogeneoen inguruan (maila ezberdineko ikasleak ikastalde berean) egindako proiektuek hein batean arazo hau gainditzen lagundu izan digute. Eskualdeetako eskaintzaren garapenean autoikaskuntzaren eredua halabeharrez gauzatu behar izan dugu, nahiz eta askotan ikasleen benetako nahia ohiko ikastalde
|
bidez
ikastea izan. Hala ere, onartu beharra dugu metodo honek emaitza txukunak eman izan dituela orain artekoan eta hasieran izan genituen mamu asko uxatu ditugula.
|
|
Haurrek eskolan eredura eramatearekin ez da nahiko, ez da nahiko euskararen aldekotasuna agertze hutsarekin, euskarak gaur behar ditu neurriak eta gaur neurriak hartzeko helduek modu masiboan jo behar dute euskaltegietara euskara ikastera. Horrek ere eragina du; izan ere, nafar gobernuari egiten ahal diogun presio
|
bide
handiena euskaltegiak lepo betetzea izanen baita.
|
|
NAFARROAKO AEK,
|
BIDEAN
AURRERA EGIN DUGU BAINA EZ DA NAHIKOA
|
|
Urteak aurrera joan ahala, eta AEKn bertan izandako pentsamolde ezberdinen harira, banatu egin zen erakundea, eta hortik abiatuz sortu ziren orain AEK eta IKA moduan ezagutzen ditugun bi erakundeak. Egun bi erakundeok dira Nafarroan lurralde osoan euskara ikastea posible egiten duten euskaltegien sareak, euskaltegi sare publikoak ez baitu horretarako
|
biderik
ematen.
|
|
" labur" baina zailtasun handiko honetan, ezin ahaztuko ditugu
|
bidean
izandako milaka oztopo (judizial, politiko eta beste...). Oztopo horiek guztiak gainditzeko ezinbestekoa izan da Euskal Herri mailako erakunde bateko parte izateak eman digun sostengua eta bermea.
|
|
teknika. Datuak hainbat analisi estatistikoren
|
bidez
aztertu ziren: ANOVA, Analisi diskriminanteak, LISREL analisiak...
|
|
LISREL analisiak lehenengo laginean bistaratu zuenez, aurreikusitakoaren
|
bidetik
," soziodemografia" eta" sare sozialak" aldagai latenteekin batera beste aldagai latente bat," aldagai psikosoziala" (euskalduna vasco aldagaia+ euskaldunen aurreko jarrerak+ motibazio noranzko integratiboa), ageri zen menpeko aldagaiaren zuritzaile (euskaraezagutzaren autoebaluazioa+ zein urratsetan ari ziren).
|
|
Esan gabe doa, irakasleak berak dira partaiderik funtsezkoenak ikasgela barruko ikerketa arlo horri ekiteko. Eta, gaur egun, sare telematikoak lagun,
|
bidea
erraztu egiten da hainbat ingurunetatik eskuratutako datuak elkarrekin jorratzeko.
|
|
Irakasle jendea ez dago ez gaudehain gustora lortzen diren errendimenduez. Inkesta
|
bidez
, berrikitan, honako hau galdetu izan zaie irakasleei: ea berekin ikasten hasten direnetarik zenbatek bukatzen duen euskara ikasiz, hizketan alegia.
|
|
...keraren irakaskuntza heleraztea du helburu eta, hori guzti hori, bigarren hizkuntzen irakaskuntzarako teknikabideekiko ikerketa, irakaspideekiko azterlanak, entzun ikuste bidezko baliapidea, irakasleak gertatzea eta gaitzea bezala horri datxekon aurrerapide guztiekin batean, eta hoiei guztiei Helduen Alfabetatze eta Berreuskalduntzerako Erakundea HABESortarazi eta Euskaltegiak Araupetzeaz baliatuz
|
bideak
ematen zaizkiela.
|
|
Ikasketaren sustapena, eta bere helburuak lortzeko
|
bideak
, iharduteerak eta baliapideak bilatzea.
|
|
Euskara egoera gutxituan egonik, bizitzeko beharrezkoa ez izateaz gain, askotan hizkuntza erabiltzeko aukera gutxi egoten da, are gehiago zenbait lurralde eremu eta gizarte arlotan. Gauzak horrela, Plangintzak dira egun euskalduntze prozesuan aurrera egiteko
|
bidea
, eraginkorra eta ilusio sortzailea. Testuinguru gure ikasleak trebatzeko eta motibatzeko.
|
|
Euskara egoera gutxituan egonik, bizitzeko beharrezkoa ez izateaz gain, askotan hizkuntza erabiltzeko aukera gutxi egoten da, are gehiago zenbait lurralde eremu eta gizarte arlotan. Gauzak horrela, Plangintzak dira egun euskalduntze prozesuan aurrera egiteko
|
bidea
|
|
2 PLANGINTZEN
|
BIDEA
|
|
Gure ustez, hementxe dago, hain zuzen ere, gure motibazio arazoei eta ikas prozesuari norabide berria emateko aukera. Plangintzak dira hizkuntza esparru ezberdinetara zabaltzeko dugun
|
bidea
. Euskalduntze alfabetatzea hauen barruan kontenplatu behar dugu; hauetara bideratuta eta hauen osagarri eta sustatzaile.
|
|
Gurea, noski, egoera larrian dagoela esan dezakegu. Globalizazioaren garaian txikiak larri ibiliko dira, baina
|
bidea
antolatu eta baliabideak jartzen baditugu, urrats garrantzitsua emateko moduan egongo gara.
|
|
Aldi berean, bere lana euskaraz betetzen laguntzen saiatuko ginateke, alboan egonez eta bere arazo errealei erantzunez. Europako Erreferentzi Marko Bateratuan berariaz aipatzen da atalase mailatik goraPlangintzak dira hizkuntza esparru ezberdinetara zabaltzeko dugun
|
bidea
.
|
|
Bestetik, plangintza bera, euskalduntzearen beharrizanetara moldatu litzateke. Adibidez, euskaraz funtzionatuko duten atal edo"
|
bide
osoak" zabaltzea proposa liteke, adibidez, ikasten ari direnek praktikak egiteko aukera izan dezaten. Atal edo lerro hauek, gainera, beste atalak euskalduntzeko eredu eta esperientzien bilgune izango dira.
|
|
Orain arte ekoizpenari eman izan zaio garrantzia. Ariketak zuzendu eta emaitzak neurtzea izan da gure egitekorik ohikoena,
|
bideari
garrantzi handirik eman gabe. Kurrikulu berriak bideari ematen dio garrantzia.
|
|
Ariketak zuzendu eta emaitzak neurtzea izan da gure egitekorik ohikoena, bideari garrantzi handirik eman gabe. Kurrikulu berriak
|
bideari
ematen dio garrantzia. Horretarako ikaslearen parte hartzea ezinbestekoa da.
|
|
Gure ustez berebiziko garrantzia dauka atal honek. Ikasleak arlo edo gune baten hizkuntz plangintzaren parte sentituz, bere
|
bidearen
nondik norakoei garrantzia emango die, markatu beharreko helburuei eta jorratu beharreko alderdiei erreparatuz. Bere bidearen adierazlerik garbiena, eskuratzen duen gaitasun komunikatiboa izango da eta, ondorioz, plangintzaren barruan bete ditzakeen funtzio berriak.
|
|
Ikasleak arlo edo gune baten hizkuntz plangintzaren parte sentituz, bere bidearen nondik norakoei garrantzia emango die, markatu beharreko helburuei eta jorratu beharreko alderdiei erreparatuz. Bere
|
bidearen
adierazlerik garbiena, eskuratzen duen gaitasun komunikatiboa izango da eta, ondorioz, plangintzaren barruan bete ditzakeen funtzio berriak.
|
|
Ikasleak arlo edo gune baten hizkuntz plangintzaren parte sentituz, bere
|
bidearen
nondik norakoei garrantzia emango die, markatu beharreko helburuei eta jorratu beharreko alderdiei erreparatuz. Bere bidearen adierazlerik garbiena, eskuratzen duen gaitasun komunikatiboa izango da eta, ondorioz, plangintzaren barruan bete ditzakeen funtzio berriak. tzea litzateke egokiena.
|
|
Ikasleak arlo edo gune baten hizkuntz plangintzaren parte sentituz, bere bidearen nondik norakoei garrantzia emango die, markatu beharreko helburuei eta jorratu beharreko alderdiei erreparatuz. Bere
|
bidearen
adierazlerik garbiena, eskuratzen duen gaitasun komunikatiboa izango da eta, ondorioz, plangintzaren barruan bete ditzakeen funtzio berriak. tzea litzateke egokiena. Zalantzarik gabe, herriak oso gune garrantzitsuak dira euskalduntze prozesuan, baina gizarte egitura eta ikasleen motibazioei erreparatzea besterik ez dago konturatzeko dibertsifikazio kurrikularra behar beharrezkoa dela eraginkorrak izateko.
|
|
Irakasleek ikaragarrizko prestakuntza plana genuke, eta ikasleengan ere aldaketa eskatuko luke. Dena dela, zalantzarik gabe,
|
bide
horri jarraitu ahal izateko, egungo agirien sistema aldatu litzateke. Maila ezberdinak ezartzea eta horiek egiaztatzeko agiriak beharrezkoak badira ere, neurgailuak egokitzea funtsezkoa izango da.❚
|
|
(familia, lagunartea...) horietan gertatzen delako, eta bestetik hizkuntza komunitatearen konpaktaziorako
|
bidea
bertatik hasten delako (familia, lagunartea, auzokoak, elkarteetako lagunak,...).
|
|
Aipatutako esparru horiek pertsonen bizitza pribatuarekin lotuak daude eta horietan legeek eta arauek eragin gutxiago dute. Esparru hauetan, beraz, hizkuntza ohituretan eragiteko bestelako
|
bideak
jorratu behar dira: eskaintza oparoa, erakargarritasuna, gozamena, praktikotasuna, erosotasuna, sentiberatzea,...
|
|
Topagunearen ustetan erabilera askeko guneak euskalduntzea lehentasunezko gaia da, batetik neurri handi batean hizkuntzaren transmisioa (familia, lagunartea...) horietan gertatzen delako, eta bestetik hizkuntza komunitatearen konpaktaziorako
|
bidea
bertatik hasten delako (familia, lagunartea, auzokoak, elkarteetako lagunak,...).
|
|
Golemanen teoriari erreparatuz gero, motibazio emozionalak hizkuntza bat aukeratzerakoan duen garrantzia eta" Txepetx" ek hainbestetan aipatzen duen motibazioa lantzeko
|
bide
emankorra izan daitekeela uste dugu eta, osagarriak diren aldetik, Mintzapraktika programei etekin handiago ateratzeko bide izan daitekeela uste dugu.
|
|
Ez dugu orain emango helduen euskalduntzearen bilakaeraren eta aukera metodologikoaren berri. Era batera edo bestera eta arrakasta gehiago edo gutxiagorekin, ahalegina egin da betidanik jarduera didaktikoa hobetzeko, azken ekarpenak integratzeko eta, azken baten, emaitzak hobetzen lagun dezaketen
|
bideak
bilatzeko. Hizkuntzaren normalizazioa jardun pedagogikoan integratzeko esperientzietan zentratuko gara.
|
|
Bestalde, ekintza bera zuzenduta dago euskararen normalizazioan eragiteko, paisaia linguistikoan kasu honetan. Ekintza horren arrakasta beraz bi
|
bidetatik
ebaluatu behar da, ikaslearen hizkuntzan daukan eraginean batetik, eta inguruan daukan eraginean bestetik.
|
|
EBI AEK k bere funtzioari buruz daukan ikuspegiaren isla izan zen. Helduentzako euskararen irakaskuntzan diharduen erakundea da, baina arlo hori euskararen normalizaziorako
|
bidea
den neurrian, AEK euskararen normalizazioan lan egiten duen erakundea baita. Irakaskuntza jarduera horretara era integralean bideratzeko ahalegin garrantzitsua izan zen EBI, eta zentzu horretan euskalgintzari egindako ekarpen gisa hobeto aztertzea litzateke.
|
|
EBI AEK k bere funtzioari buruz daukan ikuspegiaren isla izan zen. Helduentzako euskararen irakaskuntzan diharduen erakundea da, baina arlo hori euskararen normalizaziorako
|
bidea
den neurrian, AEK euskararen normalizazioan lan egiten duen erakundea baita. Irakaskuntza jarduera horretara era integralean bideratzeko ahalegin garrantzitsua izan zen EBI, eta zentzu horretan euskalgintzari egindako ekarpen gisa hobeto aztertzea litzateke.
|
|
AEK k kezka agertu zuen une hartan hizkuntzaren egoeragatik, 20 urte geroago dena halakoa ez bada ere, normalizazioarekiko kezka hemen dugu oraindino. Kezka hartatik abiatuta etorri zen fruitua ez bada, kezkari heltzeko
|
bidea
ez da inondik inora baztertzekoa. Irakas jardueratik normalizazio prozesuan nola eragin galdera hura bera etengabe planteatuz adibidez.
|
|
Nola integratu beraz hizkuntzaren normalizazioa hizkuntzaren irakaskuntzan? Artikulu honetan galdera horri erantzuteko
|
bideen gainean
hausnarketatxoa plazaratzen saiatuko gara. Ez da hausnarketa berria, baina bai, gure ustez, berriro ekarri beharrekoa.
|
|
Mintza-praktika terminoa zabaldu zen sasoi honetan. Bada sasoi hartatik gaur arteko
|
bidea
egin duenik, Bilboko Lizardi Mintza taldea edo Santutxuko Mintzataldea adibidez.
|
|
Aurreko historia guztiak, nire ustez, gauza bat utzi du argi: eragiteko erak ugari dira, baina inportantea da" eragingarriena" den
|
bidea
bilatzea. Eragingarria azken helburua ondoen betetzen duena bada, lehenengo eta behin lortu nahi den helburua ezartzea komeni da.
|
|
Erabilera sustatzea eta praktika sustatzea ez dira nahastu behar. Praktikak erabilerarako
|
bidea
egiten laguntzen du baina ez da hor amaitzen.
|
|
Normalizazioari begira lan egin nahi bada, komenigarria da lehenengo eta behin zer nahi dugun ahalik eta ondoen zehaztea, eta bigarrengoz hori lortzeko
|
bidea
antolatzea.
|
|
• Orain arteko
|
bideei
eutsi, baina ahal den neurrian hobetu:
|
|
Erabilera sustatzea eta praktika sustatzea ez dira nahastu behar. Praktikak erabilerarako
|
bidea
egiten laguntzen du baina ez da hor amaitzen. d. Normalizazioari begira lan egin nahi bada, komenigarria da lehenengo eta behin zer nahi dugun ahalik eta ondoen zehaztea, eta bigarrengoz hori lortzeko bidea antolatzea. e. Euskara irakasle askok pentsa dezakete aparteko saltsetan sartu barik, jarduera didaktikoan zentratuta ikasleak euskara ondo menperatzea lortuz gero horrela ere ekarpen handia e...
|
|
Erabilera sustatzea eta praktika sustatzea ez dira nahastu behar. Praktikak erabilerarako bidea egiten laguntzen du baina ez da hor amaitzen. d. Normalizazioari begira lan egin nahi bada, komenigarria da lehenengo eta behin zer nahi dugun ahalik eta ondoen zehaztea, eta bigarrengoz hori lortzeko
|
bidea
antolatzea. e. Euskara irakasle askok pentsa dezakete aparteko saltsetan sartu barik, jarduera didaktikoan zentratuta ikasleak euskara ondo menperatzea lortuz gero horrela ere ekarpen handia egiten zaiola normalizazioari, eta halaxe da, baina, nahi izanez gero, aurrerago ere joan daiteke.
|
|
Hala ere, aurreko edizioen pareko datu bilketa osatzeko ez da nahi beste baliabiderik lortu, behaketa kopurua murriztu egin behar izan da eta ondorioz eskualdeko datuak ezin izan ditugu eskuratu. Ez ahal du murrizteko premiak etorkizuneko
|
bidea
markatuko!
|
|
•" Ikerketa honen berezitasuna inon egotekotan metodologian dago. Izan ere, behaketa bidezko datu bilketa da; alegia, orain artean erabilerari buruzko datuak inkesta
|
bidez
jaso badira ere (eta hala egiten da Euskal Herrian administrazioak burutzen dituen datu bilketa guztietan, zentsuan zein Inkesta Soziolinguistikoan), ikerketa honetan zuzeneko behaketa erabiltzen dugu. Beste modu batera esanda, inkesta bidez, norberak bere buruari aitortzen dion erabilera maila jasotzen da; hau da, erabilera aitortua edo subjektiboa deitu ohi dena.
|
|
Izan ere, behaketa bidezko datu bilketa da; alegia, orain artean erabilerari buruzko datuak inkesta bidez jaso badira ere (eta hala egiten da Euskal Herrian administrazioak burutzen dituen datu bilketa guztietan, zentsuan zein Inkesta Soziolinguistikoan), ikerketa honetan zuzeneko behaketa erabiltzen dugu. Beste modu batera esanda, inkesta
|
bidez
, norberak bere buruari aitortzen dion erabilera maila jasotzen da; hau da, erabilera aitortua edo subjektiboa deitu ohi dena. Kale Neurketan, berriz, inkestetan ez bezala, mintzatzen ari denari ez zaio ezer galdetzen, entzun eta hizkuntza jasotzen da modu objektiboan."
|
|
Mikel Arregik Nafarroako emaitzei buruz ari zela honakoa idatzi zuenean: " Gauza batean ez dago zalantzarik,
|
bide
honetatik segituz gero erabilerak ez du gora eginen". 6
|
|
1993tik honantzako
|
bidea
aztertuz gero, berriz, tarteko tipologietan lortu da hobekuntzarik nabariena. Gaitasun maila %25 den eremuan %13tik %20ra eta %50 %36tik %41era igoz (azken 3 neurketetako aldea txikia delarik).
|
|
Bestalde, ezin dugu ahaztu bildutako informazioa lagin
|
bidez
bildutakoa denik. Hortaz, 2002an esaten genuena gogoraraziko dugu hemen:
|
|
Gune soziolinguistikoaren eta euskararen kale erabileraren arteko korrelazioa diagrama
|
bidez
ere aztertu dugu. 1989 eta 2001era bitartean egindako lau neurketen kurbak jasotzen ditu beheko diagramak, laurak ere oso antzekoak.
|
|
• Euskal elebidunak (euskaraz erdaraz baino errazago hitz egiten dutenak) eta elebidun orekatuak (bi hizkuntzetan erraztasun berarekin hitz egiten dutenak) izatera heltzen diren guztiak euskara lehen hizkuntza –euskara edo euskara eta gaztelania– dutenak direla, hau da, euskara familia
|
bidez
jaso dutenak.
|
|
• Euskaldun berri guztiek (gehienak eskola
|
bidez
euskaldundutakoak eta beste hainbat euskaltegietan) erdaraz euskaraz baino errazago egiten dutela
|
|
Gainera, gero eta gehiago dira euskara seme alabei familian transmititzen dieten euskaldun berriak. Zenbat eta gehiago izan euskara bigarren hizkuntza izan eta bere seme alabei euskara familia
|
bidez
transmititzen dietenak, orduan eta euskal elebidun eta elebidun orekatu gehiago izango dira eta, horren ondorioz, handiagoa izango da euskaldunen dentsitatea, bai gune soziolinguistikoetan bai harreman sareetan ere. Euskaldun berriek euskara familia bidez transmititzeko joera areagotuko balitz, datozen urteetan euskararen erabilerak gora egiten jarraitzeko luke kalean, familian, lagunartean eta, oro har, gertuko harreman sareetan.❚
|
|
Zenbat eta gehiago izan euskara bigarren hizkuntza izan eta bere seme alabei euskara familia bidez transmititzen dietenak, orduan eta euskal elebidun eta elebidun orekatu gehiago izango dira eta, horren ondorioz, handiagoa izango da euskaldunen dentsitatea, bai gune soziolinguistikoetan bai harreman sareetan ere. Euskaldun berriek euskara familia
|
bidez
transmititzeko joera areagotuko balitz, datozen urteetan euskararen erabilerak gora egiten jarraitzeko luke kalean, familian, lagunartean eta, oro har, gertuko harreman sareetan.❚
|
|
Hizkuntza baten normaltasun mailaren berri jakiteko
|
biderik
eraginkorrenetakoa da jakitea hizkuntza horren erabilera zein eremutara eta eremu bakoitzean zenbateraino dagoen zabalduta. Fishmanek hala dio Reversing Language Shift lanean.
|
|
Bestalde, Euskararen Erabileraren Kale Neurketak badu beste ezaugarri bat berebiziko garrantzia ematen diona. Izan ere, Soziolinguistikaren adierazlerik ohikoenak inkesta
|
bidez
jasotzen diren bitartean, Euskararen Erabileraren Kale Neurketak behaketa bidez lortzen ditu datuak. Kasu honetan, beraz, zuzeneko behaketa da euskararen erabilera neurtzeko metodoa, ez inkesta.
|
|
Bestalde, Euskararen Erabileraren Kale Neurketak badu beste ezaugarri bat berebiziko garrantzia ematen diona. Izan ere, Soziolinguistikaren adierazlerik ohikoenak inkesta bidez jasotzen diren bitartean, Euskararen Erabileraren Kale Neurketak behaketa
|
bidez
lortzen ditu datuak. Kasu honetan, beraz, zuzeneko behaketa da euskararen erabilera neurtzeko metodoa, ez inkesta.
|
|
Hau da, espero zitekeenaren kontra, ingurumari soziopolitikoan ez alde jokatu duten aldagaiek jokatu dutela, euskararen erabilera egonkor mantendu duela. Aurrerabiderik ez hori euskara harreman
|
bidea
duen komunitate baten iraupen gisa baliozta daiteke eta hori da etengabean, iraunkorki kale neurketek Nafarroan adierazten dutena. Hizkuntza komunitate txikia baina hizkuntzari atxikimendu handia diona da gurea.
|
|
Gazteen erabileraren gainbehera Iruñean nola Iruñerrian (10.000 – 25.000 biztanle bitarteko udalerrietan) antzeman da, eta bietan nabarmen. Horrek Iruñerriko haur eta gazte euskaldunen erabilera baldintzen eta aukeren gainean gogoeta egitera bultzatu gintuzke bai eta, komunitate gisa, belaunaldi gazte euskaldunek dituzten erabilera beharrei erantzuteko
|
bideak
modu estrategikoz jorratzera ere.
|
|
Iruñerriko gazte euskaldun gehienek euskarazko irakaskuntza
|
bidez
euskaldundu dira. Euskarazko irakaskuntza funtsezkoa da baina ez nahikoa.
|
|
• Arestian aipatutako hiztun berrien kalitatea ez ezik, kantitatea ere dugu kezka. Irakaskuntza da Nafarroako lurralderik gehienean euskal hiztun berriak sortzeko bide nagusia eta egun
|
bide
hori Nafarroako lurralderik gehieneko sistema publikoan itxita dago hemengoen nola berriki etorritakoen seme alabendako. Hori berebiziko eragozpena da eta ez du iduri hurrengo urteotan konponbide politikoa emanen zaionik.
|
|
Nafarroan irakaskuntzaren bidez euskara pixka bat ezagutu edo euskalduntzeko
|
bideak
hain murriztuak izatea larriagotzen da jakinda azken urteotan Nafarroara etorritakoen eraginez populazioa% 8,3 hazi dela. Egun kanpotik etorritakoei nola gure artean sortu diren haien seme alabei euskararen bidez bertakotzeko aukera eman behar zaie eta horretarako bide eraginkorrena irakaskuntza dugu, helduena (euskalduntzea) nola haurrena (Hezkuntza sistema).
|
|
Nafarroan irakaskuntzaren bidez euskara pixka bat ezagutu edo euskalduntzeko bideak hain murriztuak izatea larriagotzen da jakinda azken urteotan Nafarroara etorritakoen eraginez populazioa% 8,3 hazi dela. Egun kanpotik etorritakoei nola gure artean sortu diren haien seme alabei euskararen bidez bertakotzeko aukera eman behar zaie eta horretarako
|
bide
eraginkorrena irakaskuntza dugu, helduena (euskalduntzea) nola haurrena (Hezkuntza sistema).
|
|
Hezkuntzan, kanpotik etorritako jendearen seme alabak gure artean bertakotzeko
|
biderik
onen gisa, ahalegin estrategikoak egin behar ditugu, horretan ere Nafarroa Hegoaldeko bertze herrialdeen aldean bereiz ari baita jokatzen: Nafarroan, ikasturtean, ikasle etorkin ia guztiak(% 99,8) G ereduan zeuden matrikulatuta.
|
|
Kale neurketen datu kuantitatiboek atentzioa merezi duten gertakariak detektatzen laguntzen dute. Kale neurketa honek eman duen zenbakiikuspegia arloz arloko ikerketa kualitatiboen
|
bidez
osatzea interesgarria izanen litzateke. Honako hauek dira, nire idurikoz, sakontze ikerketa kualitatiboak egiteko moduko gertakariak:
|
|
Euskaldunak bakarrak direnean euskara gehiago erabiltzen dutela beren solaskideekin baino eta euskara bakartasunaren hizkuntza bilakatzen dela? Ez naiz
|
bide
horretan ausartuko.
|
|
Hastapenean erran bezala, mugatua izanik ere, Soziolinguistika Klusterrak kudeatzen duen kale neurketa hori biziki baliagarria da, eta proiektu horren aurrekontua murriztu ez balitz euskararen erabileraren neurketak beste alor batzutan hedatzeko lirate: zerbitzu publikoetan, bankuetan, saltegietan, kirol zelaietan, etab. Egiazko erabilera zein den jakiteko edo, bederen, ebaluatzeko ez da beste
|
biderik
, oraiko inkesta soziolinguistikoek eta neurketek itxura orokorra ematen badute ere.❚
|
|
Baina irakaskuntza honek 1000 bat ikasle hunkitzen du Ipar Euskal Herrian eta dakigun bezala hiztun osoak eskuratzeko epea luzea da. Ikasle askok ikaskuntza
|
bidean
uzten dute.
|
|
Guneak eraikitzeko
|
bidean
, Euskal Herri osoan hainbat eragilek bultzatuta (euskara elkarteek, bestelako gizarte erakundeek, hezkuntzaren inguruko eragileek eta erakunde publikoek, besteak beste) hainbat jarduera antolatzen dira euskara erabiltzeko guneak sortzeko helburuarekin: ludotekak, jolas tailerrak, udalelekuak, begiraleentzako soziolinguistika ikastaroak, gaztetxokoak,...
|
|
Hizkuntza ahularen aldeko politika ausart, deliberatu eta irmoa: hau da, erakunde publiko eta pribatuetan hizkuntza ahularen presentzia bermatuko duten
|
bideak
pausu irmoz abiatu eta sustatzea.
|
|
2006ko urrian egindako V. Kale Erabileraren Neurketako datuek irakurketa gazi gozoa eragin digute. Gozoa Euskal Herriko datu orokorrek, motel bada ere, gorazko joera adierazten dutelako; baita orain arte beherazko joera adierazten zuen Arabak ere joera aldatu eta gorazko
|
bidea
abiatu duela ematen duelako ere. Halaber, Nafarroa egonkor mantendu da oraingoan ere, Gobernuaren aldetik izan dituen laguntza eza eta traben gainetik.
|
|
Fishmanek adibidez, argi esaten du hiztunak hitzez eta idatziz ongi moldatzen direnean lan munduan hizkuntza hori txertatzea, gure kasuan euskara, hizkuntzaren biziberritzerako behar beharrezkoa dela: " Helduon bizitzako zati handi bat (tentsioaz eta espektatiba profesionalez, emulazio sozialez eta akulturatze
|
bideez
arras garrantzitsua) lan munduak eratzen, moldatzen eta mugatzen digu". 1
|
|
Euskarak normalkuntzara edo garapen osora
|
bidean
pausoak eman ditu azken hiru hamarkadetan. Hezkuntza euskalduntzen jarritako ahalegina izan da azken 30 urteotako garapenaren zutabe nagusia.
|
|
2006ko urrian egindako V. Kale Erabileraren Neurketako datuek irakurketa gazi gozoa eragin digute. Gozoa Euskal Herriko datu orokorrek, motel bada ere, gorazko joera adierazten dutelako; baita orain arte beherazko joera adierazten zuen Arabak ere joera aldatu eta gorazko
|
bidea
abiatu duela ematen duelako ere. Halaber, Nafarroa egonkor mantendu da oraingoan ere, Gobernuaren aldetik izan dituen laguntza eza eta traben gainetik.
|
|
euskalduntze estrategia kulturgintzatik has daiteke. euskal kulturak euskarak baino jende askoz gehiago biltzen du. Ikusten dugu elkartasunez kulturgintzak nortasun kolektiboa bizkortzen duela, kultura ekintzen
|
bidez
eta bere inguruan sortzen duen mugimenduei esker. euskaldunak beren nortasunaz harro daude eta erdaldunek nolazbaiteko eskas bat sentitzen dute. Berentzat berantegi bada ere, beren haurrentzat euskara nahi dute irakaskuntzaren bidez. urraspide hau frogatzeko hona sinbolo bat eta inkesta emaitza bat.
|
|
Beste garrantzi handiko hitzarmen bat izenpetu zen, 2003an eta 2007an, eep eta eusko Jaurlaritzaren artean. hizkuntza politika komun bat finkatu zuten euskararen aldeko lau erronka oinarritzat hartuz: transmisioa, gizarte erabilera, hizkuntzaren kalitatea eta hiztunen motibazioa. estrategia komun bat eramanen dute, elkarrekin muntatuko duten fondo bakar baten
|
bidez
, eep kudeatzaile. eskaera leihatila bakarra irekiko da elkarte eta eragileen ekimenak laguntzeko, lehentasunez sostengatuz erakunde egituratzaileak, ikastola eta eskola elebidunak, euskal irratiak, gazte aisialdiak (uda leku), bertsolaritza eta helduen formakuntza (Aek).
|
|
Maila guzietako botere politikoa, hezkunde ministeritza barne, elkarteen aldarrikapen ozenei jarraiki da, elkarteekin erakunde ofizialak kudeatuz adibidez euskal kultur erakundea eta euskararen erakunde publikoa. oro har elkarte bizitzaren dinamika da familien eta ikastetxeen lagungarri eta erakundeen akulatzaile. Gazteekin euskarak garapenaren
|
bidea
hartu du, bereziki kulturgintzaren bidez" hizkuntza gozamenarekin uztartuz". etorkizunari begira erronka da nola Y belaunaldia dinamika honetan sartuko den hain maite dituen informazio eta komunikazio tekniken bidez. • Hitz gakoak: transmisio kulturala, elkarte bizitza, hizkuntzaren gozamena.
|
|
" abehurrea" edo" bidegaza". Lekuak norberarenak direla adierazteko markak dira, batak adierazten du" etxea" bertan eraikiko dela, besteak, berriz,
|
bidea
norbanako baten jabetzapekoa dela erasotzen du. Eta horrela jarrai dezakegu beste hainbat erakunde juridikorekin, baina bego honetan.
|
|
Kirol horietan guztietan erabiltzen diren esaldietatik askok eta askok
|
bidea
egin dute euskal hizkuntzaren altxor orokorrera, eta, horrenbestez, euskal kulturara. Adibidez, ‘azken txanpa’ esapidea nekez uler daiteke, ez badago estropadetan egiteko ekandurik.
|
|
Sarri askotan euskarari eskatzen diogu beste ezein hizkuntzari eskatzen ez dioguna. Maiz euskal kultura, kultura barik, mito bat legez ikusi nahi dugu, eta ez gara konturatzen (edo ez dugu konturatu nahi) hori dela
|
biderik
bizkorrena geure sena galbidera eroateko.
|