|
2000
|
|
|
Bera eta lagunen batzuen artean arduratu ziren denaz. Astebete eduki
|
behar izan
genuen etxean, inora eramateko aukerarik ez zegoelako greba orokorrarengatik. Ospitaleak hildakoz beteta zeuden, lur emateko erarik ez baitzen.
|
|
|
Iloba horren haurrak ere ekartzen dituzte. Beste iloba, Txemi, kartzelan dago, eta hura bisitatzera ere joan
|
behar izaten
dute. Eta ezin denera iritsi.
|
|
|
Bizikletak izango zuen arroa batetik gorako pisua, hiru piñoikoa. Aldapa bakoitzaren hasieran lurreratu
|
behar izaten
nituen oinak, ordeka edo malda behera heltzen zen arte. Agoizko bidegurutzean geratu egin nintzen zuhaitz baten gerizpean.
|
|
|
Tira, patuari aurka egin
|
beharko
niola erabaki nuen hantxe, Agoizko bidegurutzean, eta segitu nuen Huescarantz. Esa aldera, bide ertzeko etxe batean arkumea ikusi nuen zintzilik, larrututa, salgai; erosi egin nuen eta urtegiko kanpinean bapo jan, gautu baino lehen.
|
|
|
Kontua da, txakur haren karate kolpeek zerbait ukitu edo mugitu izan behar zidatela, eta haren" tratamendu" berezia zela bide, egundo ez naiz gerritik hobeto ibili azken hemezortzi urte hauetan baino. Txakur hark gaiztoz emandako karate kolpeek zuzendu
|
behar izan
zidaten zerbait gerri aldean. Berriki egin didaten erresonantzia magnetiko batengatik dakit hernia lunbarra daukadala hogeita hamar urte nituenetik edo lehenagotik.
|
|
|
Patioan ez dago aterperik. Eta pasillo moduko barrunbe horretan pilatuta egon
|
beharko
duzu hainbeste jenderen artean, ezer egiteko lekurik gabe; guztiz itogarria eta deserosoa da, eserita irakurri, idatzi edo antzeko zerbait egiteko inolako modurik ez dago.
|
|
|
Jazarpena eta oldarra! Goizean jaiki orduko, leiho ondoan jarri
|
beharko
zenuen zutik, esku ahurrak aurrera begira, errekuentoa pasatzeko. Gosaria, bazkaria... hamar minututan; txaloa jotzen zutenean, dena bertan utzita jaiki.
|
|
|
Erraztasunik ez zuten ematen. Bizarra kentzeko kutxillekin moldatu
|
behar izaten
nuen, ahal nuen moduan lortutako tresnatxoekin. Eskulanengatik ez dut erredentziorik izan, ezta egun bakar bat ere.
|
|
|
Kontsultara eraman ordez, hona hurbiltzeko kundan atera ninduten. Hona heldu eta hamalaugarren egunean medikuak esan dit, Castellonera itzuli
|
beharko
dudala azken kontsulta hori egitera. Honetatik ere aise atera liteke beste ondorio bat Instituciones Penitenciarias-eko sendagileek euskal preso politikookin duten etika deontologikoaz.
|
|
|
Bai Donostian, eta lehenago Ordizian ere bai, zinemara joaten ginen maiz. Pelikula hasi aurretik Francoren irudia azaltzen zen, eta kristo guztiak zutik jarri
|
behar izaten
zuen, besoa jasota, Cara al sol abesteko. Horretarako egoten zen zineman, eskolako maisua egoten zen moduan, txapel-oker bikotea, gazteak esertzen ziren inguruan.
|
|
|
Bere gaixotasunaren lehen zantzuak besterik ez ziren izan. Larritasun horren ondorioz oheratuta egon
|
behar izan
zuen hilabete batzuetan.
|
|
|
Aukera oso onak zeuden Venezuelan, 1958an hango diktadore zen Perez Gimenez erori arte; orduan inmigrazio guztia itxita edo etenda laga zuen gobernu berriak. Horren ondorioz aldatu
|
behar izan
genuen gure xedea.
|
|
|
Bistan da, hura ez zen eztabaidan hasteko momentua; denen aurrean nik ezezkoa egin nion mutur aurrean jarri zidan ostiari, burua alde batera eta bestera jiratuz. Etsi egin
|
behar izan
zuen abadeak.
|
|
|
Astelehena, eta hura ere ez osoa, arratsaldera arte baino ez. Arraina partitzeaz gain, erosi ere neuk erosi
|
behar izaten
nuen batzuetan. Atera kontuak.
|
|
|
Laster batean bidali zuten etxera. Generaman kontratua amaitu eta beste hiru hilabete gehiago jarraitu
|
behar izaten
zen, laneko agiria emango bazizuten. Agiri hori gabe ezin zitekeen inora joan lan eske.
|
|
|
Nik odoletan nituen oinak. Manolo gizajoak ohean egon
|
behar izan
zuen hiru egunez.
|
|
|
Ospitale modukoa zen mojek eskolak ematen zizkiguten etxe hura, eta zaharren egoitza ere mojen eskuetan zegoen. Buruan txapel handi bat erabiltzen zuten mojek, eta esango nuke ateetatik pasatzean alboka jarri
|
beharko
zutela.
|
|
|
Amaren ahizparen etxera gindoazen Tolosara, baina han ere gerra mugimenduak izan, eta egun gutxi egin genituen. Trena hartu eta Donostiara joan
|
behar izan
genuen. Egun batzuetako kontua zirudienak luze jo behar zuen.
|
|
|
Ordiziatik alde egin eta Donostia hustu
|
behar izan
genuenerako, urtea hortxe-hortxe joango zen. Denbora osoa etxetik asko irten gabe egingo nuen seguru asko.
|
|
|
Lehen graduan daukate oraindik. Castellonen goizean patiora irten eta arratsaldean txaboloan egon
|
behar izaten
zuen. Lau orduko patioaldia, beraz.
|
|
|
Munduko gerra guztietan eta historian zehar beti berdin gertatzen da: gizonezkoak gerrara eta abenturara joaten dira; eta emakumeek, zahar edo gazte, egin
|
behar izaten
dute haurren kargu, etxearen eta erretagoardiaren arduradun. Gizonak fusila darama, emakumeak bizitza guztiaren zama.
|
|
|
Ez dakit trena non hartu genuen, baina handik Cerverara egin
|
beharko
genuen lehen bidaia, geuretzat propio antolatutako tren batean. Katalunia jotzen zen orduan leku segurutzat, eta haraxe gindoazen.
|
|
|
Beheko eta bigarrengo estaietan etxekoak, gu hirugarrenean, sei iheslariak. Beraien bizilekutik igaro
|
behar izaten
genuen geurera iristeko. Aurrerago eskailera ere egin ziguten harmaila-kaxatik gora!, zuzenean hirugarrenera igo gintezen.
|
|
|
Baina kontuz ibili
|
behar izaten
nuen azokan, Patxi Handi aguazila han ibiltzen baitzen bazterrik bazter, zer ikusiko. Hark ondo ezagutzen ninduen, lehenago egina bainion egitekoren bat.
|
|
|
Urteak geroago, Parisen nengoela, berriro irakurri nuen liburu hori, eta Hugoren gainerako guztiak. Irakurri
|
beharko
zenuke Barre egiten duen gizona.
|
|
|
Motz egiten da hiru-lau eguneko tartea, epe laburregia da urteetan egin gabeko berriketaldietarako. Urteetako pasierak eta kafeak
|
beharko
genituzke azken aldiz elkar ikusi genuenetik tolestu eta pilatutakoak esateko. Urteak beharko genituzke elkarrekin hartu gabe geratutako kafeak hartzeko, azken eskutitza heldu zaion galdetzeko, halako edo holako zelan dagoen jakiteko.
|
|
|
Urteetako pasierak eta kafeak beharko genituzke azken aldiz elkar ikusi genuenetik tolestu eta pilatutakoak esateko. Urteak
|
beharko
genituzke elkarrekin hartu gabe geratutako kafeak hartzeko, azken eskutitza heldu zaion galdetzeko, halako edo holako zelan dagoen jakiteko.
|
|
|
– Etxera deitu
|
beharko
dut, iritsi naizela esateko.
|
|
|
– Memorian duzun gordailua zabaldu eta idatzi egin behar zenuke –esatera ausartu naiz– Presarik gabe, baina memoria horren kontaduria egin
|
beharko
genuke –proposatu diot.
|
|
|
Errepara iezaiok heuk. Hi hilda egona haiz eta nik baino hobeto igarri
|
beharko
hioke hilda dagoen edo ez.
|
|
|
– Tira, hori egia dok, bai –aitortu zidan burumakur Lauaxetak– Nolanahi be, gitxienez herrira jaitsi
|
beharko
geunkek, han zer dinoen jakiteko.
|
|
|
Leku askotan egin nahi ditiztek honelako parkeak, ez energia beharrari erantzuteko, negozioa egiteko baizik. Ez ditek planteatzen zenbat energia
|
beharko
genukeen ondo eta lasai bizi ahal izateko. Ez ditek planteatzen energia hori kontsumitzailearengandik gertuago egon daitezkeen instalakuntza txikiagoekin lortzeko aukera, hori ez litzatekeelako negozioa izango.
|
|
|
– Askotan pentsatzen diat hirekin egon beharrean Lizardirekin egon
|
beharko
nukeela nik, ez dakidala zer arraiogatik nagoen hirekin eta ez Lizardirekin.
|
|
|
– Eta ondo jagok horrelantxe izatea, eta baita hik niri horrelantxe adierazotea be. Nolanahi be, kontuak kontu eta Lizardiminak Lizardimin, Lizardirik ezean nigaz konformatu
|
beharko
dok, beste erremedio barik.
|
|
|
" Sancho Panza bikain askoa etorri zaidak ondora, arranopola!", esan nion neure buruari burlaizez, ondoan zurrungaka nuen laguna gogoan. " Bilatu
|
beharko
diagu honentzako asto egokia!"
|
|
|
Gorbeiapeko sagastian altxor bat nuela zain otu zitzaidan geroxeago, eta altxor hura eskuratzeko Margak bidean utzitako mapak bilatu eta interpretatu
|
beharko
nituela. Pausoz pauso, urratsez urrats egin beharko nuen bidaia hura, etapaz etapa, geltokiz geltoki, eta izen ederrak izango zituzten geltokiek, Urolako trenbide zaharrekoek zituztenak bezalakoak esaterako:
|
|
|
Gorbeiapeko sagastian altxor bat nuela zain otu zitzaidan geroxeago, eta altxor hura eskuratzeko Margak bidean utzitako mapak bilatu eta interpretatu beharko nituela. Pausoz pauso, urratsez urrats egin
|
beharko
nuen bidaia hura, etapaz etapa, geltokiz geltoki, eta izen ederrak izango zituzten geltokiek, Urolako trenbide zaharrekoek zituztenak bezalakoak esaterako: Zumarraga, Villarreal de Urrechua, Aguinaga, Aizpurucho, Olozaga, Azcoitia, Loyola, Azpeitia, Lasao, Cestona Balneario, Cestona Villa, Iraeta, Arrona, Zumaya Empalme.
|
|
|
Aldameneko geletako batetik pareta jotzen hasi ziren eta Lauaxeta esnatu egin
|
behar izan
nuen, iskanbilarik izan ez genezan.
|
|
|
Hasieran ez nion utzi nahi izan, nik bidaia egunkaririk batere gabe egitea bainuen erabakia. Baina, eztabaida txiki baten ondoren, amore eman
|
behar izan
nuen, gizon harentzat egunkariak ezinbestekoak zirela jabetuta. Eta, egia esanda, neuri ere tentagarria egiten zitzaidan egunkariak, mundu zabalari buruzko txosten txiki eta eroso haiek, eskura izatea.
|
|
|
– Nik uste dot kontu horreek ardura handiagoz zaindu
|
beharko
zeunkiezala. Euskaldunak besteen mailan behar dau, gitxienez.
|
|
|
Ertzain-autoan zein kaleetako plaketan euskarazko hitzak irakurri berria zen arren, zalantzak izan zituen ertzainarekin zein hizkuntzatan mintzatu. " Tira, ez hadi koldarra izan", esan
|
behar izan
zion bere buruari. " Ez habe euskaraz berba egiteagaitik fusilatuko.
|
|
|
Euskal Herria Museoan eta Gernika Museoan izan zen baina, haietan ere inori ezer galdetzen ausartu ez zenez, gerrari buruzko zalantza argitu gabe irten
|
behar izan
zuen bietatik. Euskal Herria Museoan Imanol Larrinagak sinatutako marrazki batean bere burua ikusi zuen; gerra garaiko Lauaxeta zen marrazkikoa, komandante jantzian eta betaurrekorik gabe.
|
|
|
Hilerriaren sarrerako burdinazko bi ate beltzei begira geratu nintzen. Denbora pixka bat
|
behar izan
nuen ate haiek erakusten zituzten hutsuneak letrak zirela jabetzeko, eta beste tarte bat artean ere letra haiek zeintzuk ziren deszifratzeko. Sekulako danbatekoa sentitu nuen barruan letra haiek osatutako esaldiaz jabetzera heldu nintzenean:
|
|
|
Hasierako uste ustela baztertuz, 1936an hasitako gerra hura galdu egin zutela ere ikasi
|
behar izan
zuen, jakina, hamabi edo hamahiru aste haietan, eta berpiztu berritan ikusi zuen ertzain-autoa ez zela inondik ere bera hil ondoan bizirik geratutako burkideen garaipen heroiko baten ondorio. Gerra hura faxistek irabazi zutela ikasi behar izan zuen; Jose Antonio Agirre Euzko Jaurlaritzako lehendakaria erbesteko Euzko Jaurlaritzako lehendakaria baino ezin izan zela 1937ko abuztutik aurrera; etsaien burua, Francisco Franco caudilloa, ohean hil zela 1975ean, Euskal Herria eta euskara ahal izan zuen bezain zapalduta utzirik eta ondorengotzaren inguruko kontuak ahal izan zuen bezain estu loturik.
|
|
|
Hasierako uste ustela baztertuz, 1936an hasitako gerra hura galdu egin zutela ere ikasi behar izan zuen, jakina, hamabi edo hamahiru aste haietan, eta berpiztu berritan ikusi zuen ertzain-autoa ez zela inondik ere bera hil ondoan bizirik geratutako burkideen garaipen heroiko baten ondorio. Gerra hura faxistek irabazi zutela ikasi
|
behar izan
zuen; Jose Antonio Agirre Euzko Jaurlaritzako lehendakaria erbesteko Euzko Jaurlaritzako lehendakaria baino ezin izan zela 1937ko abuztutik aurrera; etsaien burua, Francisco Franco caudilloa, ohean hil zela 1975ean, Euskal Herria eta euskara ahal izan zuen bezain zapalduta utzirik eta ondorengotzaren inguruko kontuak ahal izan zuen bezain estu loturik. Horrekin guztiarekin batera, garaiko abertzaleen zatiketaz jabetu zen, eta ETAri buruz ere asko eta interes biziz irakurri zuen.
|
|
|
– Egun on, jaun-andreok. Parkatu
|
beharko
deustazue zuen bilera etetea baina...
|
|
|
– Tira, aitortu
|
beharko
duzu kantu indartsua dela. Ez naiz rockzale amorratua baina gustatzen zait, bai.
|
|
|
Ez nuen dudarik egiten irabazi egingo niola, baina harritu egin ninduen Lauaxetaren sasoiak eta trebetasunak. 14 tanto baino ezin egin izan nizkion nik berak niri 22 egiteko
|
behar izan
zuen tartean.
|
|
|
– Biharko egunkaria begiratu
|
beharko
diagu, ea zeozer badakarren –esan zuen baserritarretako batek.
|
|
|
– Nik ez dut Azken fusila irakurri –aitortu
|
behar izan
nuen nik–, baina Jokin Muñozen aurreneko liburua bai, Hausturak. Gustatu zitzaidan.
|
|
|
Ezta aztarrenik ere. Agian hik izan
|
beharko
huke burua aurrerantzean.
|
|
|
– Hemen itxoin
|
beharko
deustak, Julen –desenkusatu zitzaidan Lauaxeta belar gainetik jaikita.
|
|
|
" Hildakoa izatera heltzean beste modu batez ikusten du batek bizitza", esan zion Fernando Pessoak Ricardo Reisi, José Saramagoren O ano da morte de Ricardo Reis nobelan, Prazeresko hilerritik irtenik egiten zizkion bisitaldi haietako batean. Baina denbora
|
behar izaten
du batzuetan hildakoak horretarako. Nire kasuan behintzat hala izan zen.
|
|
|
Ulertzeko denbora
|
behar izan
nuen, baina azkenean jabetu nintzen Lauaxetarekin banengoen Lauaxetarekin egon nahi nuelako zela, ez beste ezergatik. Ez zen egia, beraz, aukeran Lizardi Lauaxeta baino nahiago nuela.
|
|
|
Ez zuen berehala amore eman. Behin baino gehiagotan eskatu
|
behar izan
nion. Nolanahi ere, oraindik ez dut bidaiako argazki bakar bat ere eraman errebelatzera, eta ez dakigu Lauaxetaren irudia agertu ere egingo den asto gainean atera nion argazki horretan.
|
|
|
Bebarrua estua zen: paretara hertsiki arrimatu
|
behar izan
zuen Xanek, itxi ahal izateko atea. Goian, argi dardarati bat.
|
|
|
Agian hiriko moda zen. Agian berak ere lortu
|
beharko
zuen txaketa beltz halakoxe bat, nahi zuen bezala ez aperzibituan pasatzeko.
|
|
|
" ba!", esan zuen. Segidan berriz, eztul eraso bat izan zuen, ez jaustearren paretari heldu
|
behar izan
zion. Masa eta pareta seinalatuz:
|
|
|
" orain lanik gabe egongo zara?", galdetu zion. " Hala nago bai", esan zuen Xanek;" non-han zeozer bilatu
|
beharko
dut". Aitatxik, berriz ere espatula-lanari ekin eta:
|
|
|
Hargatik, Xanek, bigarren aldikoz, orain amatxiri zuzenean: " Agian medikuari deitu
|
beharko
genioke", sujeritu zion. " Bai", esan zuen amatxik etsian.
|
|
|
" Jan, jan", esan zion amatxi zaharrak," hola gustua ematen du"; gero, etsipenean apur bat eroriz, hasperen luze bat egin eta: " guk ere laster despeditu
|
beharko
dugu", esan zuen. " Zer esaten ari haiz?", errieta egin zion Mariak; despeditu beharko dugu!".
|
|
|
" guk ere laster despeditu beharko dugu", esan zuen. " Zer esaten ari haiz?", errieta egin zion Mariak; despeditu
|
beharko
dugu!". " Tenorea heldu delarik", esan zuen amatxi zaharrak," despeditu egin behar da".
|
|
|
Eskuak belaunetan paratuz: " Bueno", esan zuen," utzi egin
|
beharko
zaituztet". " Ja bazoaz?", esan zuen amatxi zaharrak; sinzeroa zen bere atsekabean; ogi-kurruskoa barruan zela kikara mahaian utzi, Xani despedida ematearren jaikitzera zihoan; galarazi egin behar zion jaiki zedin Xanek; istant hartan atean jo zuten; une batez guztiak gelditu ziren para-para eginda; segidan amatxi zaharrak, lurrean botoiak sailkatzen ari zen Ivani:
|
|
|
" Zerbait jango nuke, aukera bada". " Horixe; lo único, komedorea beteta dagoenez, sukaldean gurekin egin
|
beharko
duzu". " Ez dago problemarik".
|
|
|
" Beste gauza bat", esan zuen; etxekoandreak eskua ahora eraman, izutuxe begiratu zion: Xanek ez-beharkeriaren bat esan
|
beharko
balio bezala;" dutxa bat hartuko nuke". " Dutxa bat?
|
|
|
Lupo, Xanen ondoan, paretaren kontra zena, luzea zen, bizar motza zeukan eta, betazalak ia arras itxita zeuzkala, noiznahi lo jausi behar zuela zirudien. Bele berriz, suspertuago zegoen; bera izan zen, esate baterako, Xani,
|
behar izan
zuelarik, eskatu gabe ogi zati bat eskaini ziona. Bazuen Bele hark buru apepinatuaren tontorrean ile-muilo bihurri bat, eta aldian aldian, itxurazko motiborik ez zela, irri egiten zuen:
|
|
|
Lupok berriz, erretzeko eskaini zion; Xanek eskuaz errefusatu zuen. " Nik ere utzi egin
|
beharko
nioke", esan zuen Lupok. " Txarra da tabakoa", esan zuen Belek.
|
|
|
Eskailera ilun zegoen, elektrizitateak joan
|
behar izan
zuen. Erdiko pisuan, korridorean, emakume garbitzailea lurra fregatzen ari zela, Xanek, ohartu gabe, zoru bustia zapaldu zuen.
|
|
|
" Zer moduz zaude?", galdetu zuen Xanek. " Ondo esan
|
beharko
". Distraitu antzean esan zuen; bista, bistan da, beste horizonte batzuetara ipinita zeukan.
|
|
|
Gero begiak Eliren bizkarrean atxiki zituen; haren gorputzaren parte harekin konformatu behar zuen; bizkar hura, pentsatu zuen, oraindik pixka bat berea zukeen; neskaren bularrak, berriz, konkorrarenak izan. Alabaina Xanek, Eli ikusten segitu nahi izanez gero, handik goiti, nolabait, konkorrarekin konpartitu
|
beharko
zuen, neskaren oniritziz. Sobra ere konkorra tipo berezia zen.
|
|
|
Handik alaba bat izan omen zian"; zigarroari azken ezpainkada bat eman eta, hura lurrera botatzearekin: " total", esan zuen," gero gertatu zena gertatu zuan eta Henrik hura ere utzi egin
|
behar izan
omen zian".
|
|
|
Sudurmakoak, irribarretxo batekin: " Kontuz ibili
|
beharko
huke", esan zion eta, eskuaz Xani hurbil zekion seinale arin bat eginez, xuxurlo batean: " hor duk bere nobioaren anaia"; Xanek begiratu zuen;" altu hori".
|
|
|
Zerbait esan zuen. Berriz esan
|
behar izan
zuen, baten batek bultza egin eta, Xanek ez baitzuen aditu. " Henri ez duk hemen aspaldi", izan zen Lazarok bitan esan zuena.
|
|
2001
|
|
|
Halatan, publikotasuna eskubide zaigu, errepublikaren partaide nahi baldin bagaituzte behintzat. Bestela balitz jakinean ezarri
|
beharko
gintuzkete, eraketa planetario ezberdinaren bideratzeari buruzko hausnarketa sail baiezko eta sakon bati hasiera eman diezaiogun bertan.
|
|
|
Abandonu sentimenduak agian eramaten gaitu gureak ez diren lurraldeetan ihes. Jakin
|
beharko
genuen alta, papoa bortizki ukabilkadaz astinduz, komunio egunean, apezaren eresiei ihardesten geniela, orain huts honen obszenitatea iragartzen zitzaigula:
|
|
|
–Badakin ardikia ez dudala patitzen ahal? Norbait atzeman
|
beharko
dun klikatzen laguntzeko.
|
|
|
Bilkura nahasi haren ondotik, enekin solasean egon zen kideari abantxu aitortu nion, sentitzen nuen amodio behialako oxka patetikoaren heinak gohainez itoa uzten ninduela, adiskideetan adiskideenarekin nitaz mintzatzeak disgustatzen ninduen arren. Alta, nonbait neronen urguilu propio erraldoia kolpatzen eta urratzen zidan maitasun aire gaiztoa aipatu
|
beharko
nion. Ez nuen dudarik gainera, kideak irekitasun osoz entzunen ninduela eta goiz zurpailetan hatsanka iratzartzen nintzenean, ezpata zilarraren pare kolkoa larranzten zidan Norbait Elekatzekoa Dut Egun perpausaren funtsa beregana zezakeela.
|
|
|
Turik gabe ahoa. Jakin
|
beharko
nuen engoitik, gai horietan ez nuela sartzerik, are gutxiago pilixkarik ere balio ez zuten ene gogapenen berri ematerik. Joanesen hira jasan nuen.
|
|
|
–Berriz ere mila esker! Ezkondu
|
beharko
genikeen...
|
|
|
Aziendak nerbioso eta gizonak are nerbiosoago. Zerbait egin
|
beharko
zen haiek handik bidaltzeko. Orduan, Linori gogoratu zitzaion kanposantu barrenera sartzea.
|
|
|
Trena huts egiteko beldurrarengatik baino are gehiago nerbiostuak joaki zirelako. Goizean goiz mugitu
|
behar izan
zuten. Gorputzak bokatako barreño handietako ur epelean garbitu eta igandeko arropak jauntzi zituzten.
|
|
|
Gazteak haizeari usain egin zion, animaliek egiten duten bezala, udaberri urrin hura bere oroitzean gordetzeko, bertzeak ez bezalakoa izan behar zuen egunaz sekula ere ez ahanzteko. Zaharrenak bere senar muturbeltza konbentzitu
|
behar izan
zuen. Beharrezkoa zela bera ere joatea.
|
|
|
Nola utziko zuen Margarita bakarrik joatera! Ahizpari lagun egin
|
beharko
zion hain egun seinalatuan! Maiatzaren ogeitabiyan Hendayan izanen naiz, Hotel Royal-en.
|
|
|
Elizondotik Irunera zihoan ferrokarrilak jende franko zeraman igande hartan. Azienda-tratanteek ez zuten atsedenik hartzen, kontrabandorako edozein egunek igual balio baitzuen, eta, leihotik begira, disimuluan erreparatzen zioten bueltarakoan paketeak bota
|
beharko
zituzten tokiari. Senar-emazte baserritar batzuen magalean saskia ageri zen, etxeko ilarrez eta Urrabiako amuarrainez hornitua, Hondarribiko osaba fraideak abisua bidali baitzien, komentuan aspertuxeak zeudela beti itsasoko arraina jaten.
|
|
|
Aspaldi xamarreko kontuak ziren, baina ez horregatik ahantziak," Hagitz mutil ona haiz, biño nik ez haut maite! Bertze norbait bilatu
|
beharko
duk! Aisa harrapatuko duk nik biño hobekiago maiteko hauen norbait!".
|
|
|
Oinez abiatu zen malda beheiti. Ordu bat bederen
|
beharko
zuen trenbideraino. Ez zuen gibelerat begiratu nahi izan.
|
|
|
Nik baino indar handiagoa zuen temoso hark, eta amore eman
|
behar izan
nion azkenean. Bederatzietan ur bazterrera agertzeko erran nion, nik eramanen nituela behar ziren guziak, eta kasu emateko inork ondotik segi ez ziezaion.
|
|
|
Gaueko bertze lanak bezalaxe, hura ere utzixea genuen bolada hartan, baina aitak gustukoa baitzuen, ibaiari begira orduak eta orduak pasatzen zituen, eta errana zidan nontsu sumatu zuen berriki izokinaren mugimendua. Gauez paratu
|
beharko
genuen sarea eta biharamun goizean bildu. Ez zen segurua baina agian zerbait bilduko genuen.
|
|
|
Maleta hantxe zuen, Irungo trena ez zelako etorri. Bere Ziburura ezin joan eta, afera konpontzen zen arte, luzeago gelditu
|
beharko
zuen. Suerte pixka bat izanez gero, Santiago eguna gurekin pasatuko zuen.
|
|
|
Don Piok burua jiratu zuen Ibardingo bidean, Altzateko sozialisten etxeko liburu erreen keak erakusten zion etorkizunari erreparatzeko. " Mugitu
|
beharko
dinagu, Marikarmen, bertzela bustiko gaitun!", erran zidan belarrira ametsetako maitaleak. Beorlegi koronelaren mila gizonek Dorreko ezponda gainean tiro egin zuten batera, Gipuzkoa menean hartzera abiatzeko seinale.
|
|
|
Maripazi soberaxko iruditu zitzaion leihora agertze hura. Handiagorik ez zuen biztu, guregatik, baina osabari adierazi
|
behar izan
genion bakean utzi beharko zuela emakume hura, gure etxean segitu nahi baldin bazuen. Berria agudo zabaldu zen Alkasoron barna, halere.
|
|
|
Maripazi soberaxko iruditu zitzaion leihora agertze hura. Handiagorik ez zuen biztu, guregatik, baina osabari adierazi behar izan genion bakean utzi
|
beharko
zuela emakume hura, gure etxean segitu nahi baldin bazuen. Berria agudo zabaldu zen Alkasoron barna, halere.
|
|
|
" Harri koxkorra ditek hok bihotzaren partez!". Don Ferminengana joatea bakarrik falta zuten, baina indarrik aski ez eta amak joan
|
behar izan
zuen. Joan baldin bazen joan zen, ongi lotsatua bueltatu ere bai.
|
|
|
Maindireak belar gainean hedatzeko erran zion neskatoari, eta Luxiak berriz ere gurutzatu
|
behar izan
zuen ostatua. Extul ergel hura bigarren aldiz atera zitzaionean, Bixenteri hitza eskapatu zitzaion pentsamendutik ahora," Hori ernari eztula dun!".
|
|
|
Etxez etxe, kontrabandoko paketea eskutik eskura bezala. Medikuak ere etorri
|
behar izan
zuen. Sobera berandu Joxepa sorgina ekarrarazi eta belarrekin erokerietan hasteko.
|
|
|
" Eskaileretan erori naiz" erran zion, oinazea ezin gordez. Bixentek eskua sorbaldan pausatu zionean," Medikura joan
|
beharko
zunuke...", Martin Joxe sartu zen etxera, zakur kokinaren modura," Kentzak esku hori hortikan eta hoaie itxerat, nik ostiko emanta joan nahi ez baduk!".
|
|
|
Ateei ematen zizkieten danbatekoak aditzen zituen. Makina bat olio
|
beharko
zuen haien zauriak sendatzeko! Zaldiak batere kulparik gabe aldiro hartzen zuen kastigua sekula ikusi gabeko gauzarik tristeena iruditzen zitzaion," Anima salbo, gu bezalakoak dituk ta!".
|
|
|
Elizondo osoa hartu zuen urak azpian, eta ibai bazterretako gainerako herriak ere larri ibili ziren. Alkasoron, Otsango pareko zentral alemanaren presa urratu zuen Urrabiak eta, hondarreko, Zubizabal zubiak ere amore eman
|
behar izan
zuen. Guardia zibilak tiroka ibili omen ziren gauaz, bai eta apezak elizako ezkilak joka ere, ibaitarrak abisatzeko.
|
|
|
Oilo-saldak ez zuen milagrorik egiten. Gainera izebak Berara bueltatu
|
behar izan
zuen. Bere etxean behar zutela erran zion aitari, baina ez zen egia.
|
|
|
Ordukoa du anaiak kopetako saketsa. Baina azkenean Eduardoren muturrak ibaiak ekarririko harea finari musu eman
|
behar izan
zion.
|