|
2003
|
|
|
Helburu hori erdiesteko, araudi bidez finkatuko da barneratutako adingabeak
|
zer
nolako baimenak lor ditzakeen, arruntak nahiz bereziak; baimenon xedea da adingabeak harreman positiboak izatea kanpoko giroarekin, eta etorkizunean izango duen askatasun bizimodua prestatzea.
|
|
|
Behin ustezko kaltedunak eta erantzule zibilak agertu eta gero, adingabeen epaileak autoa emango du prozeduraren hasiera aginduz. Auto horretan aipatuko dira alderdi auzi jartzaileak eta demandatuak, auzi jartzaileek
|
zer
eskatu duten kontuan hartuta eta espedientetik ateratzen dena gogoan izanik. Autoan bertan, demandatzaileei hamar eguneko epea emango zaie, euren uziak eta euren iritziz beharrezkoak diren frogabideen proposamena idazki baten bidez aurkez ditzaten, epaiketako aitorpena eta lekukoen aitorpena barne.
|
|
|
Diagnostiko hura, erantzukizunaren ereduari dagokiona, alegia, inguruko kultur esparruko zuzenbide konparatuan baita nazioarteko itun esanguratsuenetan ere nagusitu dena besterik ez da, eta, funtsean, zigor legea urratzen duen gazteari egiten duenaz jabetzeko gaitasuna aitortzean datza. Adingabeak baldin badaki
|
zer
egiten duen, berari egin izanagatiko erantzukizuna eskatu zaio. Eskema honek egungo jarduera zientzien ekarria jasotzen du erantzukizun aitorpena adingabearen egitura psikologikoari eta gazteak gizartearen eraikinean duen leku bereziari egokitzen zaien neurrian.
|
|
|
Ezarritako neurria zentzarazpena denean, egoitza judizialean egintza bat bakarrik burutzen da, eta, egintza horretan, epaileak adingabeari adierazten dio, zehatz mehatz eta argiro argiro, adingabe horrek burututako egitateak zergatik diren onartezinak gizartearen ikusmiratik; adingabe horri azaltzen dio egitate horiek
|
zer
nolako ondorioak izan dituzten edo izan zitzaketen berarentzat eta biktimarentzat; eta, etorkizunerako, zenbait gomendio ere ematen dizkio.
|
|
2004
|
|
|
Aipatu beharra dago lege honek ez duela erabiltzen gora joatzeari atxikitzea deituriko kontzeptua, kontzeptu horrek hainbat zalantza sorrarazten baititu. Haatik, lege honek nabarmendu eta zehazten du
|
zer
nolako eginkizuna betetzen duen, beste alderdiaren gora jotzea ikusita eta hasieran gora jotako alderdia izanik, errekurtsoaren aurka jartzen denak, horrek, aldi berean, jadanik gora jotako autoa edo epaia aurkaratzen badu, auto edo epai hori ezeztatzea edo onuragarriagoa den beste batekin ordeztea eskatuz.
|
|
|
Jabari hirugarrengotza jada ez da jabaria definitzeko prozesu arrunta, eta ezrrengotzako ondasunaren enbargoa ezerezean uzteko. Orain, jabari hirugarren du bigarren mailako ondorerik hirugagotza betearazpenaren intzidentea da esangura hertsian, eta horren bidez zuzenean eta soil soilik erabakiko da bidezkoa
|
zer
den, jaregitea ala enbargoari eustea. Doktrinak gomendatutako aukera horri egotz dakiokeen abantaila da kasuan kasuko ondasunari begira betearazpen prozesuaren atzerapenik ez ekartzea.
|
|
|
Egitateren bat presuntzio bidez egiazkoa dela ulertu behar bada, hala adieraziko dute alderdiok, euren irizpena oinarrituz. Halaber, zalantzazkotzat jotzen dituzten egitateen inguruan froga zamak
|
zer
ondorioztatu eta hori alega dezakete alderdiok.
|
|
|
Aurreko artikuluetan
|
zer
xedatu eta horren arabera agindu eginbideak gauzatuko dira hogei eguneko epean, legean mota horretako frogetarako ezarritakoaren arabera. Eginbideok gauzatu ondoren, alderdiek, bost egunetan, idazkia aurkez dezakete, eginbideon emaitza laburtuz eta balioetsiz.
|
|
|
Gora jotzea ebazteko auzitegi eskudunari auzi paperak igorri ondoren, behin behineko betearazpena eskatzen bada, eskatzaileak lehenago lortu behar du betearazpenerako beharrezko
|
zer
izan eta horri buruzko lekukotza.
|
|
|
Erantzun bakoitzean lekukoak
|
zer
adierazi eta hori nola jakin duen azalduko du.
|
|
|
2 Txostenetan egileen jakite zientifikoetan, erti jakiteetan nahiz jakite tekniko edo praktikoetan oinarritutako balioespenak badaude, 370 artikuluko 4 paragrafoan lekuko adituari buruz
|
zer
xedatu eta horren arabera jardungo da.
|
|
|
1 Demandan
|
zer
eskatu eta hori egitate edo oinarri nahiz titulu juridiko ezberdinetan oinarri badaiteke, demandan jaso behar dira berori jartzean ezagun direnak edo alega daitezkeenak, eta ez da onargarria geroko prozesu batean alegatzeko erreserba.
|
|
|
Prozesua hasi ondoren gertatu aldaketak alderdien egoitzari, auzigaiaren egoerari eta epaiketaren objektuari buruzkoak badira, aldaketa horiek ez dituzte jurisdikzioa eta eskumena aldatuko; jurisdikzioa eta eskumena zehaztuko dira, auzibitartearen hasierako unean
|
zer
egiaztatu eta horren arabera.
|
|
|
Egiatan, aurrekoa aintzakotzat hartuta, gure buruari galdetu ahal diogu
|
zer
nolako eginkizuna betetzen duen euskarak prozesu zibilean eta zein diren Prozedura Zibilaren Legearen bertsio elebidun honen ezaugarri teknikoak.
|
|
|
Prozesuan alderdi izan direnek edo zuzeneko interes legitimoa egiaztatzen dutenek auzitegiari jardun egokia eska diezaiokete, epai eratzaileak eragingarriak izan daitezen, eta epaiotan
|
zer
ezarri eta horren aurkako balizko jazarpenak gaindi daitezen.
|
|
|
Zozketa bidez izendatutako kontulariari, adituak ezesteko
|
zer
xedatu eta hori aplikatuko zaio.
|
|
|
6.takoaren arabera, jarduna eten bada, eta, auzi kriminala erabakitzeko egoteagatik, jarauntsiko ondasunak baloratzean egindako funtzionario eroskeria delitua iker Lege honen 40 artikuluan ezarritzen ari bada, etendura ezerezean geratuko da, ebazpen irmoaren bitartez auziaren bukaerari itxaron gabe, interesdunek aurkaratutako balorazioa alde batera utziz eta ados jarrita beste balorazio bat aurkeztu bezain laster. Kasu horretan, azken balorazioak
|
zer
ondorioztatu eta horren arabera emango da epaia.
|
|
|
Hipoteka betearazpena eta konkurtso prozesua metatzen badira, orduan, behin behineko administrazioari edo edukitzari dagokionez, konkurtso prozesuan eskumena duen auzitegiak
|
zer
ezarri eta hori beteko da, konkurtso prozesuari buruzko arauak aintzat hartuta.
|
|
|
Aurka jartzea gehiegi edo sobera eskatzean oinarritzen bada, aurka jartze horrek ez du betearazpenaren bidea etengo, salbu eta alderdi exekutatuak bere ustez zor duen kopurua auzitegiaren esku jartzen duenean, auzitegiak kopuru hori berehala eman diezaion alderdi betearazleari. Azken kasu horretatik kanpo, betearazpenak aurrera egingo du; baina enbargatutako ondasunak saltzearen ondorioz
|
zer
lortu eta hori ez zaio alderdi betearazleari emango, aurka jartzea erabaki arte, lortu denak alderdi exekutatuak aitortutako zorra gainditzen duen kopuruan.
|
|
|
Aurka jartzeari oso osorik gaitz iritzi dion autoak alderdi exekutatua kondenatuko du aurka jartzearen ondoriozko kostuak ordaintzera, 394 artikuluan kostuak ordaintzeko kondenarako
|
zer
xedatu eta horri jarraituz.
|
|
|
2) Alderdiek titulu betearazlean
|
zer
itundu eta horren arabera likidazioa egin dela egiaztatzeko agiri fede emailea.
|
|
|
4 Prozesua amaiarazi duen epai irmoan gauza epaitu gisa
|
zer
ebatzi eta hori loteslea izango da horrez geroko prozesu baten auzitegiarentzat, baldin eta gauza epaitu gisa ebatzitakoa agertu bada geroko prozesu horren xedearen arrazoizko aurrekari bezala, betiere prozesu bietako auzilariak berberak direla edo gauza epaitua eurengana zabaltzen dela, legezko xedapenaren bitartez.
|
|
|
Prozesura
|
zer
ekarri nahi eta berori artxibo, protokolo, espediente edo erregistroan badago, eta horren kopia fede emaileak eska eta lor badaitezke, orduan ulertuko da auzi jartzaileak eskura duela hori eta demandarekin batera aurkeztu behar duela; halakoetan, ez da nahiko izango aurreko lerrokadan aipatu zehaztapena.
|
|
|
Gainera, legeak arau batzuk jaso ditu, prozesu pilaketa behar bezala erabil dadin. Arauon arabera, ez da pilatze hori onartuko, geroagoko prozesua edo prozesuak eragotz badaitezke auzibitarte salbuespenaren bitartez, edo pilatu prozesuetan
|
zer
azaldu eta hori aurretiaz eragiteko aukera izan bada, akzioak pilatuz, demanda zabalduz edo errekonbentzioa eginez.
|
|
|
Hariari segiz, legeak nahiago izan du zehatz mehatz ezartzea probidentziak eta autoak
|
zer
diren, manu bakoitzean xedatuz noiz eman behar diren batzuk eta noiz besteak. Horrela, auzitegiek ebatzi behar dituzte, probidentzia edo auto bidez, erabaki judiziala behar duten prozesu arazo guztiak.
|
|
|
Une egokia iritsi da Konstituzioaren 53.2 artikulua oinarri hartu eta ikusteko lege honetan
|
zer
nolako tratamendua jaso duen, prozesu zibilaren esparruan, anitza izan arren, modu bateratuan aintzat hartu beharreko gai batek, alegia, oinarrizko eskubideen gaiak.
|
|
|
...arentzat ondasunon enbargoa nahikoa delako dio alderdi exekutatuari, horrek betea adierazten duenean izan ezik, auzitegiak ofizioz eta probidentzia bitartez agindurazpenaren kopurua estaltzeko adina ondasun eta eskubide zerrenda ditzan; alderdi exekutatuak adierazi ditu kasuan kasuko zamak eta kargak, eta, ondasun higiezinei dagokienez, okupatuta badaude, zein pertsonak okupatzen dituen horiek eta
|
zer
nolako tituluarekin.
|
|
|
1 Eskubide hobeko hirugarrengotzan emandako epaiak pribilegioa dagoen ala ez ebatziko du, baita epaia zein betearazpenetan eman eta horretan kredituak
|
zer
nolako hurrenkeran ordaindu behar diren ere; baina epaiak ez ditu baldintzatuko aurretiaz bakoitzak izan ditzakeen akzioak, eta, bereziki, aberaste akzioak.
|
|
|
Lege hau indarrean jartzean jada hasita dauden betearazpen prozesuetan, lege honek
|
zer
xedatu eta horixe aplikatuko da, alderdi betearazlea guztiz asetzeko oraindik gauza edo aldaraz daitekeen jardun betearazleari dagokionez.
|
|
|
Lege hau indarrean jarri ondoren eskatu kautela neurrietan, lege honetan
|
zer
xedatu eta horixe aplikatuko da, lege hau indarrean jarri baino lehen hasitako prozesuetan.
|
|
|
Konkurtso Legea indarrean jarri arte, konkurtso prozesuetan sortutako intzidenteei aplikatuko zaie lege honetan intzidenteen izapidetza egiteko
|
zer
xedatu eta horixe.
|
|
|
Horrez gain, auzitegiak alderdiei igorriko die autoa, euron eskubideak egikari ditzaten auziaren gaineko eskumena duen auzitegian, bal neurrien eskabidea egiten duenak epaidin eta abstentzio horren oinarria bada Espainiako auzitegien jurisdikziorik eza. Gauza bera aginduko da kautelaketa nagusian
|
zer
erreklamatu nahi duen aintzat hartu eta horren arabera aplikagarri diren legezko foruak, horiek aginduzkoak izan ala ez, ezin badira izan auzitegiaren lurralde eskumenaren oinarri. Halere, legezko foru aplikagarria esku emailea izanez gero, auzitegiak ez du bere eskumena bertan behera utziko, baldin eta alderdiak esanbidez jarri badira auzitegi horren jurisdikziopean, auzi nagusiari dagokionez.
|
|
|
Amaitzeko, lerrun eta garai ezberdinetako administrazio xedapenak, eta Erregistro eta Notariotzaren Zuzendaritza Nagusiaren ebazpenak salbuespeneko baliabideak izan dira, Erregistro Zibil ia sekularra
|
zer
izan den jakiteko, bai eta Erregistroaren inguruko arazo franko egoera desberdinen bidez konpontzeko ere.
|
|
|
Orokorrean, ezinezkoa da Erregistroak zuzeneko froga ematea pertsonaren naziotasunari buruz; hala ere, naziotasun hori zehaztea errazagoa izan dadin, Erregistrora eraman nahi dira, inskripzioaren edo idatzoharraren bidez, kasuan kasuan bidezkoa
|
zer
den kontuan hartuta, zehaztapen horren gain eragina izan dezaketen egitate asko.
|
|
|
Arian arian, alabaina, erakunde batzuen lana gailendu egin da, euskal onomastika berreskuratzeko bidean, horien artean, Euskaltzaindia bera, eta,
|
zer
esanik ez, Jose Maria Satrustegi euskaltzain nafar adoretsua. Urteak urteak etorri, hortik bideratu zen, neke eta amore emate askoren gainetik, berebiziko lege aitortza euskal onomastikarentzat.
|
|
2005
|
|
|
produktuak etaren arriskuak alde batera utzita. Nolanahi ere, produktu eta
|
zer
zerbitzuak ez dira arriskutsuak izango osasunerako eta segurtasunerako, ezta ingurumenerako ere, erabilerako baldintza arruntetan edo aurreikus daitezkeen baldintzetan onartuak dibitzuek sor ditzaketen arriskuen, horien ondorioen eta saihesteko moduen berri eman behar dute aldez aurretik.
|
|
|
Kontsumitzaileen aldeko elkarteak ugaritzen, eraginkorrago bihurtzen eta euren lana ezagutarazten joan diren hein berean, erakundeekren funtzioa da herritarrei, kontsumitzaileei eta erabiltzaileei jakinaraz kontsumo bulegoak edo KIUB ak ere ireki dituzte hiri eta auzoetan, kontsumitzaileen eskubideak hobeto defendatzeko helburuarekin. KIUB ak Kontsumitzailearen Informaziorako Udal Bulegoak dira, eta eutea
|
zer
egin behar duten dauzkaten eskubideak defendatzeko; baita, kontsumitzaileen eta erabiltzaileen kexak, salaketak eta erreklamazioak jasotzea eta erakunde edo organo eskudunei bidaltzea. Azkenik, KIUBen lana da kontsumoaren arloko heziketa eta prestakuntza jarduerak antolatzea.
|
|
|
Begiratzen den ikuspuntutik begiratzen dela, erakunde publikoek
|
zer
egin asko dute kontsumitzaileen eskubideak behar bezala errespetatu daitezen. Bestela esanda, administrazioek kontsumitzailea babesteko lege eta arau ugari sortzen dituzte, baina, egiatan, ez dute ahalegin handirik egiten lege horiek behar bezala betearazteko.
|
|
|
Honela, bada, erosketa tokiak berak, eta ez guk, erabakitzen du, sarri askotan,
|
zer
nolako produktuak eta zerbitzuak erosi eta erabilikotzen direla azalera handiko merkataritza zentroetan egongo diren den ditugun. Are gehiago, gogoratu egin behar da goitik behera erabakidak eta zerbitzuak.
|
|
|
Proposamen zehatzagoak eginez, kontsumitzaileak behar bezala babesteko, estrategia eraginkorra izan daiteke produktu eta zerbitzu onargarrien ekoizpena sustatzea; hau da, arriskurik sortzen ez duten produktu eta zerbitzuena. Hara
|
zer
esaten duen Ulrick Beck ek (1998): «Una de las cuestiones esenciales de la segunda modernidad consiste en plantearse cómo conseguir el consenso para productos y serviciosmente?.
|
|
|
Horregatik, aldiro aldiro animalientzako pentsuen osaketari buruzko ikerketak, elikagaien ekoizpenean erabiltzen diren sulfatoen eta ongarrien ikuskapenak, animaliak hazteko erabiltzen diren tekniken miaketak edo hazien azterketak egin eta argitaratu lirateke. Pentsu zakuetan, adibidez, informazio kimikoa ematen da, baina ez da zehazzurrak, behi eroak eta kalitate txarreko okelak agertzea.ten
|
zer
dagoen, ezta osagai bakoitzeko zenbat dagoen ere. Hau da, etiketak ez du esaten pentsuan arto edo soja transgenikorik dagoen, nahiz eta batzuetan horrela izan.
|
|
|
Denbora gutxian, homo ekoizle izatetik homo erosle izatera pasatu gara, eta, ondorioz, dendarik denda pasatzen dugu gure bizitzaren parte garrantzitsuena. Eta ez oinarrizko beharrizanak asetzeko behar dugulako, baizik eta dendetara joatea denbora pasa bihurtu delako, eta karrotxoa hartuta azalera handiko merkataritza zentroetan produktuz betetako apalen eta erakusleihoen artean paseatzeatiak enpresa handien eskuetan daude, eta goitik behera zehazten digute urteko aro bakoitzean
|
zer
jantzi, jan edo erosi behar dugun. gustatzen zaigulako. Masa kulturadun gizartean, aisialdia eta kontsumoa gauza bera direla esan digute, eta guk sinistu egin dugu.
|
|
|
Bigarren atalean, kontsumitzaileen eskubideak
|
zer
nola bortxatzen diren aztertzen dut. Horretarako, kontsumitzaile gisa dauzkagun eskubideak urratzen dituzten aldagai eta eragile ekonomiko, politiko, psikologiko eta soziologiko garrantzitsuenak aztertu ditut.
|
|
|
Prozedura Zibilaren Legeko artikuluak aipatu direnean, artikuluok 1881ko Legearenak dira; beraz, kontuan izan da Prozedura Zibilaren Lege berriak, urtarrilaren 7ko 1/ 2000 Legeak,
|
zer
dioen horren inguruan.
|
|
|
Erregistratzaileak kontzeptuari buruzko okerren bat antzeman duenean, legearen 217 artikuluaren lehenengo lerrokadan aipatutakoetako bat, eta uste duenean oker hori zuzendu ezean kalte egin dakiokeela norbaiti, deialdia egingo die okerretara eginiko inskripzioan interesa izan dezaketen guztiei, oker horren berri emateko eta kasuan kasuko zuzenketari buruz
|
zer
uste duten jakiteko.
|
|
|
...odunak eska diezaioke finka kokatuta dagoen barrutiaren lehen auzialdiko epaileari, egitate horien inguruko egiaztapena onar diezaion; eta egiaztapen horretatik segitzen bada egitate horiek zehatz mehatz hala gertatu direla eta hipoteka askieza delako susmoa oinarriduna dela, epaileak jabeari probidentzia baten bidez aginduko dio zerbait egitea edo ez egitea, kaltea eragotzi eta konpontzeko egokia
|
zer
den ikusita.
|
|
|
3 Inoren landa finkan lurgain eskubide erreala izanez gero, finka horren folioan inskribatuko da eskubide hori, ondokoa agerrarazita: eskubidearen iraupena; eskubide horren arabera
|
zer
landatu edo ereingo den finkan; landaketa edo ereite horien destinoa, baita hobekuntzena ere, eskubidea azkentzen denean; hitzarmen zein prestazioak; eta, halakoa izanez gero, itundutako berme errealak. Inguruabar berberak agerrarazi behar dira Baso Administrazioaren edo norbanakoen izenean eginiko partzuergo inskripzioetan.
|
|
2006
|
|
|
«8 Sistema sozietateak kudeatutako sistemetan parte hartu duen erakunde baten konkurtsoa adierazitakoan, sozietate horrek erabateko banantze eskubidea izango du, berak kudeatutako sistemetan erakundeok
|
zer
nolako bermeak eratu eta berme horien mendeko ondasun eta eskubideei begira. Aurrekoari kalterik egin gabe, bermatutako eragiketak likidatu ostean geratzen den soberakina sartuko da parte hartzailearen konkurtsoko masa aktiboan.
|
|
|
Intzidentean demandak metatzen badira eta horien eskariak bat ez badatoz, bertan esku hartzen duten alderdiak zein uziren aurka agertu eta horien demandak erantzun dituzte, kasuan kasuko esku hartzearen uneak hala ahalbidetzen duenean; erantzun horretan modu argi nahiz zehatzean adierazitzen duten. Hori egiten ez badute, epaileak erabat ukatuko du euren esku har dute
|
zer
nolako babesa eskatzea, eta ebazpen horren aurka ezin izango da inolako errekurtsorik jarri.
|
|
|
4 Epaileak edo auzitegiak erabakiko du
|
zer
den bidezkoa, espetxealdia edo fidantza ezartzea. Alderdietatik batek ere ez baditu horiek eskatzen, atxilotutako egotzia berehalakoan aske uztea erabaki du.
|
|
|
Behin gora jotzeko errekurtsoa jarrita, epaileak ondore bakarrean edo bietan onartuko du, bidezkoa
|
zer
den aintzat hartuta.
|
|
|
Lekukoek
|
zer
esan eta esandako horren arrazoia adieraziko dute, eta, erreferentzia lekukoak badira, berriaren jatorria zehaztuko dute komunikazioa nork egin dien azalduta, horren izen abizenak aipatuz edo identifikatzeko balio duten zeinuen bidez.
|
|
|
Auzian alderdi diren guztiei ez bazaie aitortu doako laguntza juridikoaren eskubidea, euren ordezkari diren prokuradoreen eskubideak, eurak defendatzen dituzten abokatuen
|
zer
bitzu sariak, eurek hala eskatuta informazioa ematen duten adituen zerbitzu sariak eta eurek aurkeztutako lekukoen kalte ordainak ordaindu dituzte, adituek nahiz lekukoek, adierazpena egitean, erreklamazioa egin eta epaileak edo auzitegiak erreklamazio horri oniritzia ematen dionean.
|
|
|
Ondorio horien gainean egiten dira, epaiketa osoan zehar, frogak; eta, epaiketa amaitzean, fiskalaren txostena eta akusatuaren defendatzailearen txostena besterik geratzen ez direnean, batari eta besteari baimena ematen zaie eurentako kalifikazio juridikoari buruz. Hala bada,
|
zer
nolako zailtasuna egon daite lehenengo kalifikazioa baieztatu, zuzendu edo aldatzeko, frogak begi bistan izanda. Izapide horretara heltzean, denalantza gogorrak izatea egitatearen bene bukatuta dago:
|
|
|
Aurrekariak auzi paperetara biltzeko eskaria egiten dutenean, salak egokitzat jotzen duena erabakiko du zehaztasun horri begira. Ondoren, errekurtsoak beteko ditu lege haustearen ondoriozko kasazio errekurtsoarentzat ezarri izapideak, eta salak epaia emango du, ahozko txostenarekin edo halakorik izan gabe, kasuan kasuko inguruabarrak ikusita
|
zer
erabaki duen aintzat harturik, eta epai hori ezeztaezina izango da.
|
|
|
2) Informazioa modurik ulergarrienean emango dio atxilotu gabe dagoen egotziari, berari eratxikitzen zaizkion egitateak zein diren eta berak dituen eskubideak
|
zer
nolakoak diren azalduta. Bereziki, argibideak emango dizkio 520.2 artikuluko a), b), c) eta e) letretan aitortutako eskubideen inguruan.
|
|
|
Auzitegi Gorenaren Gelako idazkari izan zen horrek, 1919 urtean, honako hau idatzi zuen: Ikusi zagun orain
|
zer
gertatzen dan Tribunaletara joaten diran ziñaldari edo testiguakin. Legiak agintzen du oei beren esaera irakurtzia, berak irakurri nai ez badute.
|
|
|
¿ Nola egingo dute au erderaz ez dakien euskaldunak? Begira
|
zer
agintzen duen auziyak erabakitzeko egin dan legiak: Ez baleki gaztelarrez testiguren batek, galdetuko zayo adierazle edo interprete baten bitartez?
|
|
|
Tamalez, hori ez zen lege testuetan gauzatu. Jendaurreko prozesu aipatuenean, Idiakez auzian alegia, agerian geratu zen, beste behin ere,
|
zer
nolako jauzia zegoen auzitegietako hizkuntza zen gaztelaniaren eta hizkuntza bera jakin ere ez zekiten herritar askoren artean.
|
|
|
Giro berri baten atarian, beraz, euskara, auzitegi kriminaletako kontuetan. Horren lagungarri,
|
zer
esanik ez, auzitegi horien jarduera arautzen duen legearen euskarazko testua. Argitalpen honen helburua, beraz, horretara dator:
|
|
|
Justizia eta Zuzenbidearen eremuan, argitalpen hau oinarrizko tresna gertatuko da, arlo horretan hizkuntza normalizazioa lortzeko. Hari beretik, Adituen Batzordeak txostena argitaratu du, 2005 urteko irailaren 21ean, eta txosten horretan aztertzen da
|
zer
nola betetzen dituen Espainiako Gobernuak bere konpromisoak, Eskualdeetako eta Eremu Urriko Hizkuntzen Gutun Europarraren inguruan. Txosten horrek nolabaiteko hutsunea atzematen du, eta hutsune hori betetzeko balio dezake argitalpen honek.
|
|
|
edo atxilotuaren askatasuna dekretatuko du bidezkoa
|
zer
den aintzat hartuta, 497 artikuluan zehaztutako epean.
|
|
|
Epaileak edo auzitegiak, behin behineko espetxealdia erabakitzeko, aintzat hartuko du neurri horrekren garrantzia gogoan izanda ere.
|
zer
nolako eragina izan dezakeen egotziaren gain, horren eta jardunaren gai den egitatearen inguruabarrak kontuan hartuta, bai eta ezar daitekeen zigorra
|
|
2007
|
|
|
Erregelamendu bidez ezarri ahal izango da ebazpen horiek
|
zer
nola argitaratuko diren.
|
|
|
Bigarrenik, erraztasunaren eta formalismorik ezaren agerpenak dira, besteak beste, hitzezko agerraldia egin ahal izatea, eta abokatu eta prokuradorearen beharra ez edukitzea. Bada, bi biek ahalbidetuko dute bidegabeko luzapenak saihestea eta herritar guztiek «Habeas Corpusa» erabiltzea, kontuan hartu gabe herritar horiek euren eskubideen berri duten eta herritar horien ahalbide ekonomikoa
|
zer
nolakoa den.
|
|
|
4 Ikasleen guraso elkarteek irakaskuntza zentroetako lokalak erabili ahal izango dituzte, elkarteari dagozkion jarduerak gauzatzeko. Horretarako, zentroetako zuzendariek erraztu egingo dute jarduera horiek eskola bizitzarekin bat egitea, eskola bizitza ohikotasunez
|
zer
nola gauzatzen den aintzat hartuta.
|
|
|
Era berean, Estatuaren Eskola Kontseiluak informazioa emango du, Hezkuntza eta Zientzia Ministerioak
|
zer
gairen inguruko kontsulta egitea erabaki eta horren inguruan.
|
|
|
29 artikulua. Ondare kaudimenaribitzuak ematea eta kredituari buruzko informazio
|
zer
|
|
|
Aurreko lerrokadaren ondoreetarako, ez dira lanera ez joate moduan zenbatuko legezko grebak, grebak iraun bitartean, langileen lege ordezkarien jarduerek, lan istripuak, amatasunak, haurdunaldi bitarteko arriskuak, haurdunaldi, erditzenek, baimenek, oporrek eta lan izaerarik gabeko gaixotasun edo istripuak eragin edo edoskitzeak eragindako gaixotasudako ez joateak, noiz eta baja osasun zerbitzu ofizialek erabaki dutenean eta baja horren iraupena ondoz ondoko hogei egun baino luzeagoa denean. Era berean, ez dira lanera ez joate moduan zenbatuko genero indarkeriak eratorritako egoera fisiko edo psikologikoaren ondoriozko ez joateak, baldin eta egoera hori laguntzarako gizarte zerbitzuek edo osasun zerbitzuek egiaztatu badute, kasuan kasuan bidezkoa
|
zer
den kontuan hartuta.
|
|
|
1 Legeak errespetatuta, hitzarmen kolektiboetan arau daitezke ekonomia, lan eta sindikatu izaerako gaiak, eta, oro har, enplegu baldintzetan eta langileen zein euron ordezkaritza erakundeen eta enpresaburuen zein enpresaburuen elkarteen arteko harremanen esparruan eragina duten gaiak, lege honen 40, 41, 47 eta 51 artikuluetan ezarri kontsultaldietan gertatutako ezbaiak konpontzeko prozedurak barne. Ondokaritza laudoek izango dute kontsultalre horietarako eman daitezkeen tartedian akordioek duten eragingarritasun eta tratamendu bera, eta aurkaratu ahal izango dira hitzarmenak aplikatzean sortu eztabaidak konpontzeko
|
zer
nolako laudoak eman eta laudo horien modu berean.
|
|
|
2 Izendatutako langileek izan dituzte behar besteko gaitasuna, denbora eta tresneria egokia; eta behar beste langile izan dira, aintzat hartuta enpresaren tamaina, bai eta langileek dituzten arriskuak eta arrisku horiek enpresan
|
zer
nola banatuta dauden ere, lege honen 6 artikuluko 1 idatz zatiaren e) letrak aipatu xedapenek ezarri ginoan.
|
|
|
(§1 52.d) (e)... laguntzarako gizarte zerbitzuek edo osasun zerbitzuek egiaztatu badute, kasuan kasuan bidezkoa
|
zer
den kontuan hartuta.
|
|
|
Muga hori errespetatuta, hitzarmen kolektiboetan ezar daiteke prestakuntza teorikorako zenbat denbora erabiliko den eta denbora hori
|
zer
nola banatuko den. Hala denean, hitzarmen kolektiboetan ezarriko da prestakuntza teorikorako erabilitako denbora eta benetan lanean egiteko denbora txandakatzeko edo pilatzeko araubidea.
|
|
|
Kontratu hori nahitaez idatziz egin da, horretarako ezarri ereduan. Kontratu horretan jaso dira jarduerak gutxi gorabehera izango duen iraupena, eta, aplikatu beharreko hitzarmen kolektiboan ezarritakoaren arabera, langileei deitzeko forma eta hurrenkera, bai eta, gutxi gorabehera, lanaldiaren iraupena eta horren orduak
|
zer
nola banatuko diren ere.
|
|
|
Bestalde ere, bada alor honetan
|
zer
esan euskararen aldetik. Lurra sustatzen jakin dute euskaldunek, eta haren fruituak sortzeko kontratuak ere artez izendatu (erdirikue, gasaila...) Horiek ere, bazterrean ezin utzizkoak eta lagungarriak izan dira zeregin honetan, euskarari testu eguneratua eman nahian.
|
|
|
c) Lege honetan ezarritakoaren arabera, kontratua zerbitzu enpresa batekin egin behar da, eta horrek, halako enpresak zein autonomia erkidegoetanbeak, betekizun horiek gauzatzean,
|
zer
ezarrita egon eta autonomia erkidego horietan nahitaezkoak diren betekizunak gauzatu behar ditu, salbu eta jabitzuok berak zuzenean bereganatzea erabakitzen duenean.
|
|
|
EKren 33 artikuluan jabetza pribaturako eta jarauntsirako eskubideen babesa jaso da. Artikulu horretan ez da definitu eskubide horiek
|
zer
diren, aitortu baino ez dira egin (1 paragrafoa), haien edukian mugak ezarri dira, gizarte eginkizuna dutela argi utzi da, eta legearen esku utzi da horiek mugatzea (2 paragrafoa). Eskubide horiek kentzeko, onura publikoko edo gizarte intereseko arrazoi justifikatuak eskatzen dira, betiere kalte ordaina emanez eta legeetan xedatutakoaren arabera (3 paragrafoa).
|
|
|
EKren 39 artikulua kapitulu honetako lehenengoa da, eta familiaren babes osoa bermatzen du. Konstituzioan ez da definitu
|
zer
den familia, eta nahitaez ez da ezkontzarekin lotu. Eta hortik bi ondorio atera daitezke:
|
|
|
EKren 53.1 artikuluan I. tituluko II. kapituluko (15 art.) eskubide eta askatasun guztientzat ezarri den hirugarren bermea da eskubide eta askatasun horien egikaritzaren lege arauketak (arrunta edo organikoa, kasuen arabera, ikusi berri dugun moduan) eskubide eta askatasun horien funtsezko edukia errespetatu duela. Arazoa «funtsezko edukia»
|
zer
den definitzea da. Lehen hurbilketa moduan, esan behar da funtsezko edukia gutxieneko erdigunea dela, ukiezina, eta legegileak eskubide eta askatasun horiek arautzean errespetatu egin behar duela.
|
|
|
Nabarmena da EKren 15 artikuluetara bildutako eskubide eta askatasunen kasuan ez dagoela eduki erkiderik. Beraz, kasuz kasu ikusi da
|
zer
den horietako bakoitzaren funtsezko edukia. Horretarako, Konstituzio Auzitegiak bi irizpide modu osagarrian erabiltzea proposatu du (apirilaren 8ko 11/ 1981 KAE):
|
|
|
Eta hori egia da neurri batean. Baina, era berean, egia da konstituzio jurisprudentziak apurka apurka eta kasuz kasu zehaztu duela
|
zer
ulertu behar den «eskubidearen funtsezko eduki» izeneko kontzeptu juridiko zehaztugabe horren bidez. Agian, adibide batekin argiago ikusiko dugu: jo dezagun greba eskubidearen inguruko arau zehatz batek ezartzen duela greban dauden langileek nola bermatu behar duten «gutxieneko zerbitzu» izenekoak ematea, hau da, lokalak, makineria, instalazioak, etab. mantentzeko ezinbestekoak diren zerbitzuak.
|
|
|
Hala ere, administrazio egintzak legearen eta zuzenbidearen mende daudenez, horien legezkotasuna eta berdintasun printzipioa errespetatu diren erabakitzeko azken hitza epaitegi eta auzitegiek dute. Horrenbestez, Administrazioak berdintasuna urratu egin duela frogatu nahi bada, eta horretarako beste administrazio egintza batzuen aurrekariak alegatzen badira, eta horietan, kasu honen antzekoak izanda, administrazioak erantzun desberdina eman badu, arretaz aztertu behar da
|
zer
den zehazki «konparazio osagai» gisa alegatzen ari dena. Edozelan ere, berdintasun printzipioa urratzeagatik antolamendu juridikoaren aurkakotzat jotzen diren administrazio egintzei normalean bide judizialetik errekurtsoa jartzen zaienez, organo judizialek izango dute azken hitza Administrazioak berdintasun printzipioa eragingarritasunez aplikatu duen erabakitzeko.
|
|
|
...dintasunaren eta bereizkeriarik ezaren printzipioa benetan eta eragingarritasunez aplikatzeko neurriak ezarri ditu aipatu abenduaren 30eko 62/ 2003 Legearen 27 artikuluan eta hurrengoetan, eta esanbidez adierazi du Legearen II. tituluaren III. kapitulura bildutako xedapenak pertsona guztiei aplikatzeko modukoak direla, sektore publikoan zein pribatuan (27.2 art.). Ikusi dugunez, tratu berdintasuna
|
zer
den definitu du (arraza edo etnia jatorria, erlijioa edo iritziak, desgaitasuna, adina, sexu joeraren ondoriozko zuzeneko edo zeharkako bereizkeriarik ez egotea), eta esparru hauetara hedatu du: hezkuntza, osasuna, prestazioak, gizarte zerbitzuak, etxebizitza, ondasunen eta zerbitzuen eskaintza eta horietarako sarbidea, enplegurako sarbidea, norbere konturako jarduera, lanbide jarduera, sindikatu eta enpresa elkarteetan afiliatzea eta horietan parte hartzea, lan baldintzak, lanbide sustapena eta lanerako eta etengabeko lanbide prestakuntza.
|
|
|
Auzitegiaren arabera Lege Organikoaren Proiektu hori konstituzioaren aurkakoa zen, ez zigorrik gabe utzitako kasuak konstituzioaren aurkakoak zirelako, baizik eta Auzitegiaren ustez lege testuak EKren 15 artikuluaren konstituzio betekizunak betetzen ez zituelako. Horrez gain, legegileari zigorra kentzea Konstituzioaren arabera onargarria izateko
|
zer
berme sartu behar zituen adierazi zizkion, eta horren eraginez, Auzitegiaren erdia ez zen epaiarekin ados egon. Izatez, doktrinaren atal batek epai hori «epai interpretatzaile» gisa baino «epai sortzaile» gisa kalifikatu zuen, eta Auzitegia «legegilekide» edo «legegile positibo» bihurtu zela adierazi zuen, Kelsenek Konstituzio Auzitegiak definitzeko formulatu zuen «legegile negatiboaren» izaera modu zabalean gaindituz.
|
|
|
«bizi testamentua», «aurretiazko gidalerroak», «aurretiazko argibideak» edo «borondate aurreratua». Horiek direla bide, gizabanako bakoitzak argibideak eman ditzake bere medikuntza tratamenduaren inguruan
|
zer
egin nahi duen azalduz. Hori lege askok jaso zuten, bai Estatuan (azaroaren 14ko 41/ 2002 Oinarrizko Legea, gaixoen autonomia eta informazio eta dokumentazio klinikoei lotuta dituzten eskubide eta betebeharrak arautzekoa), bai autonomia erkidegoetan.
|
|
|
Gerraldiko heriotza zigorraz denaz bezainbatean, Espainiako zigor legeria militarrean aukera hori ezarri zen (Justizia Militarraren 1945eko Kodeko Zigor Legeen II. Tratatuan eta testu hori indargabetu zuen 1985eko Zigor Kode Militarrean). Horregatik «gerraldia»
|
zer
zen eztabaidatzen zen. Edozelan ere, «gerraldia» ez zen setio egoera aitortzearen baliokidea; gatazka militar eragingarria egotea eskatzen zen (bai gerra adierazpen formala, bai atzerriko potentzia batekin bakea haustea, gerra modu formalean adierazi ez arren).
|
|
|
Konstituzioaren 2 artikuluan, Espainiako nazioaren batasuna jaso da (Konstituzioa Espainiako nazioaren batasun zatiezinean oinarritzen da, hura baita espainiar guztien aberri erkide eta banaezina) eta Espainia osatzen duten nazionalitate eta erregioen autonomia eskubidea aitortu eta bermatu da, bai eta horien guztien arteko elkartasuna ere. Espainiako nazioaren batasuna
|
zer
den ulertzeak ez ditu interpretazio arazo handiak planteatzen, nahiko argi baitago zer esan nahi izan zuen konstituziogileak; hala ere, nazionalitate eta erregioen autonomia eskubidea ez zen behar den moduan zehaztu, eta horren eraginez, askotariko interpretazioak egin dira, eta gaur egun ere eztabaida bizi bizi dago.
|
|
|
Konstituzioaren 2 artikuluan, Espainiako nazioaren batasuna jaso da (Konstituzioa Espainiako nazioaren batasun zatiezinean oinarritzen da, hura baita espainiar guztien aberri erkide eta banaezina) eta Espainia osatzen duten nazionalitate eta erregioen autonomia eskubidea aitortu eta bermatu da, bai eta horien guztien arteko elkartasuna ere. Espainiako nazioaren batasuna zer den ulertzeak ez ditu interpretazio arazo handiak planteatzen, nahiko argi baitago
|
zer
esan nahi izan zuen konstituziogileak; hala ere, nazionalitate eta erregioen autonomia eskubidea ez zen behar den moduan zehaztu, eta horren eraginez, askotariko interpretazioak egin dira, eta gaur egun ere eztabaida bizi bizi dago.
|
|
|
Adibide batzuk ipintzearren, gaur egun oraindik hainbat alderdiren inguruan eztabaidatu egiten da, besteak beste: Espainiako estatuaren barruan «nazioei» buruz hitz egin daitekeen edo ez, edo nazio bakarra dagoen;
|
zer
esangura eta ondorio dituen konstituziogileak nazionalitateak eta erregioak bereizteak, horrek tratamendu bereziak eragin behar ote dituen kalifikazio horren arabera, lurralde ereduak simetrikoa edo «asimetrikoa» izan behar duen, gaur egun puri purian dagoen terminologia erabiliz..., «autodeterminazio eskubide» eztabaidatua nazionalitateetatik edo nazioetatik atera daitekeen, terminologia bat... Azken gai horri dagokionez, gaia konstituzio testuari buruzko eztabaidan planteatu zen, eta testuan eskubide hori sartu nahi izan zuten zuzenketak bertan behera utzi ziren eta, horrenbestez, eskubide hori ez zen Konstituziora bildu.
|
|
|
«Administrazio ona»
|
zer
den zehazteko, horixe baita Agirian, hain zuzen ere, 41 artikuluan, aldarrikatutako beste eskubide bat, Herri Defendatzaileak Administrazioko Jokabide Onaren Europako Kodea idatzi zuen, Europako Parlamentuak 2001eko irailean onetsi zuena. Europako Herri Defendatzaileak ezin ditu ikertu nazioko, eskualdeko edo tokiko agintarien aurkako erreklamazioak, horiek Europako zuzenbideari aipamen egin arren.
|
|
|
Modu horretan, Gobernuak bidezko neurriak betearazteko bere agintepean izendatzen duen agintari militarrak bandoak argitaratu eta zabalduko ditu, eta horietan beharrezkoak diren neurriak jasoko dira, Konstituzioarekin, lege honekin eta setio egoeraren adierazpeneko baldintzekin bat etorriz. Horrez gain, Kongresuak ezarriko du
|
zer
delitu geratzen diren jurisdikzio militarraren mende setio egoera indarrean dagoen bitartean. Agintari zibilei dagokienez, horiek agintari militarren esku utzi ez diren ahalmenak egikaritzen jarraituko dute, eta agintari militarrei horiek eskatutako informazioak emango dizkiete, baita ordena publikoaren inguruan entzuten dituzten albiste guztiak ere.
|
|
|
Latineko izenak (habeas corpus) lege ingelesaren testuko lehen hitzei aipamen egiten die. Legean ezarri zen atxilotua fisikoki epailearen aurrera eraman behar zela horrek prozedura eta atxilotzearen baldintzak kontrolatu zitzan eta askatasun gabetzeak aurrera egin behar zuen edo ez eta
|
zer
baldintzatan erabakitzeko, edo, bestela, atxilotua aske utzi behar zen erabakitzeko. Bistan denez, prozedura hori araubide demokratiko guztietan orokortu da.
|
|
|
Ez dago zalantzarik oinarrizko beste eskubide batzuen edo I. titulura bildutako eskubideen funtsezko edukitik eratorritako mugen inguruan, edo esanbidezko mugetatik eratorritakoen inguruan (ohorerako, intimitaterako, bakoitzaren irudirako, gazteen eta haurren babeserako eskubideak). Harago joanez gero, aldiz,
|
zer
–Konstituzio Auzitegiak, EKren 20.4 eta 53.1 artikuluak batera interpretatuz, esan du Legeak mugak finkatu ditzakeela, betiere, horien edukiak EKren 20 artikuluko eskubide eta askatasunen funtsezko edukia errespetatzen badu (azaroaren 12ko 66/ 1982 KAE).
|
|
|
Pertsona juridikoei dagokienez, egoitza
|
zer
den definitzea ez da hain erraza; izan ere, eskubide horrek ez du babesten pertsona horien eskura dagoen edozein lokal. Pertsona juridikoaren egoitza soziala edo pertsona juridikoaren egoitza eragingarria dela uler daiteke, azken hori beti ez baitator bat egoitza sozialarekin.
|
|
|
Kasu horietan, baimen judiziala zioduna izan behar da, forma zehatza izan behar du, eta hurrengo hauek zehaztu behar ditu:
|
zer
delituren zantzuak dauden, sartzeko eta erregistratzeko neurriaren justifikazioa, eskubideak gutxiago murrizten dituzten beste neurri batzuen aurrean horiek aplikatzeko dagoen beharrizana haztatuz, hau da, proportzionaltasun printzipioa aplikatuz (uztailaren 25eko 126/ 1995 KAE; urriaren 14ko 171/ 1997 KAE; uztailaren 22ko 139/ 1999 KAE). Baina delituak pertsegitzeko kasuaz gain, baimen judiziala egon daiteke egoitzan sartzea dakarten ebazpen judizialak betetzeko.
|
|
|
Konstituzioan arau bakoitzerako esparru material bat finkatu da; modu horretan, arau mota bakoitzak Konstituzioak gaitutako esparruaren barruan soilik proiektatu dezake arau indarra. Planteatutako kasu zehatzean, hau da, lege organikoaren eta lege arruntaren artean gatazka hipotetikoa dagoenean, Konstituzioan beren beregi ezarri da
|
zer
gai arautu behar diren lege organikoaren bidez; horrenbestez, legearen bidez arautu behar diren gainerako guztiak eta Konstituzioak lege organikoari erreserbatutako kasu zehatzetatik kanpo geratzen direnak, lege arruntaren bidez arautu behar dira. Hori dela eta, lege arrunt batek lege organikoari erreserbatutako gaiak arautzen baditu, konstituzioaren aurkakoa da.
|
|
|
Administrazio zehapenei buruz hitz egiten dugunean, ez gara ari zigor askatasun gabetzaileei buruz, isunei buruz baino. Kasu horietan
|
zer
aplikatuko genuke, delitua egiten den unean indarrean dagoen arau zehatzailea edo geroko administrazioko arau hauste edo arau zehatzaile onuragarriena. Nola ez, geroko arau onuragarriagoa aplikatzea zuzenago dirudi eta, beraz, arau zehatzaile penal edo administratibo onuragarrien atzeraeraginezko aplikazioa onartu daiteke.
|
|
|
Behin onuragarri ez diren xedapen zehatzaileen atzeraeraginezko aplikazioa baztertu ondoren (zigor edo administrazio arlokoak), bigarren kasua planteatzen da:
|
zer
egin gainerako xedapenekin, hau da, zehatzaile ez direnekin. Bada, printzipio honek gainerako xedapenetarako ezartzen duena da horien atzeraeraginezko aplikazioa debekatuta dagoela banakako eskubideak murrizten dituzten xedapenak direnean.
|
|
|
Bigarren kasu horrek interpretazio arazo askoz gehiago planteatzen ditu: banakako eskubideak murrizten dituzten xedapenei buruz hitz egiten denean,
|
zer
eskubideri buruz ari da konstituziogilea?, banakako edozein eskubideri edo banakako eskubide jakin batzuei buruz. Konstituzio Auzitegia hasiera hasieratik ohartu zen printzipio horren interpretazio hedatzailea eginez gero arauak aldatzeko ulerkera kontserbadoreegia ezar zitekeela, legegilearen eginkizuna zailduz eta antolamendu juridikoa «zurrunduz»; izan ere, arau berrikuntza ororen aurrean norbaitek beti esan zezakeen arau berriak berak «eskuratutako eskubideak» ukitzen zituela, banakako eskubideak murrizten zituzten arauen atzeraeragintasunik ezaren printzipio hau alegatuz (hau da, arau berria indarrean sartu arte eskubide batzuk zituen eta arau berriarekin eskubide horiek txikiagoak izango ziren eta, beraz, arau berriak banakako eskubideak ukitzen zizkion eta ezin zen aplikatu; hori dela eta, aurreko araua aplikatu litzaioke aurrerantzean ere).
|
|
|
Testua indargabetuz gero, lege dekretua behin behinean indarrean egon zen bitartean sortutako ondore juridikoekin arazo bat planteatzen da: indargabetze egintzak berak esanbidez ezar dezake
|
zer
ondore dituen. Egintzak indargabetzearen ondoreak ezartzen ez baditu, segurtasun juridikoaren eta egintzen iraupenaren printzipioak aplikatuz, eta partikularren eskubideei kalterik ez egiteko, arrazoizkoa dirudi indarraldi horretan sortutako ondoreak, printzipioz, baliozkoak izatea.
|