2023
|
|
Erregela berezi hori aplikatu eta artikulu bereko beste ataletan ezarritako zehapena ez aplikatzeko, tipifikatutako jokabidea gauzatu behar da Administrazioaren errekerimendua jaso aurretik. Ulerbidez, otsailean (likidazio aldia hilabete horretakoa bada) luzatutako faktura baten BEZ sortua
|
urte
bereko ekaineko autolikidazioan sartu eta ordaintzen denean, Administrazioaren errekerimendurik gabe.
|
|
Demagun ondasun higiezina eskuratu dugula eta Kostu bidezko Ondare Eskualdaketa ordaindu dugula; gero salmenta beraren gainean Ogasun publikoak BEZ eskatu diola guri ondasuna saldu zigunari. KbOE itzultzea eskatuko dugunerako lau
|
urte
(edo bost urte) igaro badira ere, zerga hori itzultzea eska dezakegu preskripzio epea zenbatzen hasiko delako organoak ebazpena eman duenetik, tributu egokia zein den adierazteko.
|
|
Demagun ondasun higiezina eskuratu dugula eta Kostu bidezko Ondare Eskualdaketa ordaindu dugula; gero salmenta beraren gainean Ogasun publikoak BEZ eskatu diola guri ondasuna saldu zigunari. KbOE itzultzea eskatuko dugunerako lau urte (edo bost
|
urte
) igaro badira ere, zerga hori itzultzea eska dezakegu preskripzio epea zenbatzen hasiko delako organoak ebazpena eman duenetik, tributu egokia zein den adierazteko.
|
|
Nolanahi den ere, betebehar nagusiari zuzenean lotuta ez dauden formazko betebeharren kasuan, adibidez, subjektu berak informazio eman behar duenean, kontuan hartu behar dugu informazioa gorde eta emateko betebeharrak merkataritzako arauketan ezarritako epeen mende daudela sei
|
urte
dira Merkataritzako Kodearen 30 artikuluaren arabera derrigorrezko liburuetarakoedota formazko betebeharrak eskatzeko epeen mende, handiagoa izango balitz. Kasu honetan, horrenbestez, preskripzio epeak ez dute loturarik edozein betebehar nagusirekin.
|
|
Beste alde batetik, Administrazioak zergaldiak egiaztatzeko eta ikertzeko ahalak zabaltzen ditu preskribatutako zergaldien gainean, ahalen norainokoari buruz hamarkada bateko erabaki judizialak izan ondoren. ...Modu horretara, esan daiteke Tributu administrazioak duen eskubidea, egiaztapenak eta ikerketak egiteko eskubidea, ez dela preskribatzen (eta iraungitzen, Bizkaian), eskubide hori beste eskubide baten mendekoa izan litzatekeela dirudien arren, kasuan kasuko likidazioaren bidez tributu zorra zehazteko eskubidearen mendekoa, alegia; eta ondorioz, lau urteren buruan preskribatu litzatekeela (edo bost
|
urte
, Araban). Beste hitzekin esateko, zorra behar bezala likidatzeko aurretiaz zor hori egiaztatu eta ikertu behar da; horrenbestez, ahal horietako baten preskripzioa beste ahalekin lotuta egon litzateke.
|
|
Subjektu pasiboak modu formalean jakinarazpenaren berri jaso izan ez balu, lau urteko preskripzio epea 2021eko ekainaren 30ean amaituko zatekeen; preskripzio epea 2020ko abenduaren 30ean geldiarazi zenez, ordea, epe hori ez da amaituko 2024ko abenduaren 30era arte. Nolanahi den ere, iraungitzeagatik, epea ezin daiteke luzatu 2023ko ekainaren 30etik aurrera sei
|
urte
2017ko ekainaren 30etik aurrera zenbatuta.
|
|
4 Isilbidezko lege hipoteka. Erregistro publikoen batean inskribatzeko moduko eskubide zein ondasunak edo horien ekoizkinak aldizka kargatzen dituzten tributuetan (berbarako, Ondasun Higiezinen gaineko Zergaren kasuan), Ogasunak lehenespena du
|
urte
horretako eta aurreko urteko zorrak kobratzeko, gainerako hartzekodunek euren eskubideak inskribatu arren.
|
|
Iraungitze epea arau haustea gauzatu denetik zenbatzen hasiko da eta preskripzioarekin batera aldi berean zenbatzen da. Iraungitze epea sei urtekoa da; hortaz, preskripzio epea bigarren urtetik aurrera geldiaraziz gero, nahiz eta epea lau
|
urte
gehiagorako izan, preskripzio epe hori ezerezean geratuko da iraungitzea nahitaez lehenago gertatuko delako. BTFAOren 194.6 artikuluaren esanetan, zehapenak jartzeko ahala egikaritzeko Administrazioak duen iraungitze epea kasu hauetan etengo da:
|
|
Tributu bakoitzaren Legeak edo Arauak bestelako presuntziorik arautu badezake ere, TFAOek (eta TLOk) honako presuntzioak aipatzen dituzte: ...da jarduleak berak egitateok egiaztatu baditu; akta, eginbide, aitorpen edota autolikidazio batean betebeharpekoak onartu dituen egitateak egiazkoak direla uste da, egitezko okerra gertatu dela frogatu ezik; Administrazioak ondasun, eskubide, enpresa, zerbitzu, jarduera, ustiategi edo funtzio baten titulartzat jo dezake erregistro ofizial batean titular ageri dena, kontrako frogarik ez badago; eta
|
urte
batetik beherako likidazio aldia duten tributuen kasuan, urteko kuota modu linealean banatu ahal izango da dagozkion likidazio adien artean, betebeharpekoak beste denbora banaketa bat aplikatu behar dela justifikatu ezik.
|
|
Autolikidazio batean jasotako onura fiskala, kenkaria edo salbuespena baldintzatuta badago geroko betekizunak betetzeari (inbertsioari eustea
|
urte
batzuetan zehar, esaterako) eta onura, kenkari edo salbuespen hori galtzen bada geroko betekizuna bete ez delako, orduan tributu betebeharpekoak ez betetzea gertatu den urteko eta zergaldiko autolikidazioan sartu ditu aurreko zergaldietan bidegabe aplikatu den onura fiskal, kenkari edo salbuespenaren kopurua edo kuota eta berandutze interesak. Kasu horretan, ordea, ez da autolikidazio osagarri edo ordezkoa aurkeztu behar.
|
|
Epe hori amaitutakoan interesdunak uler dezake erreklamazioa ustez ezetsi dela administrazio isiltasunagatik (TFAOen 245 artikulua). Erreklamazioa jarri zenetik
|
urte
bat igaro bada eta oraindik ez bada berariazko ebazpenik eman, eta aurkaratutako egintza etetea erabaki izan bada, hortik aurrera berandutze interesak ez dira gehiago sortuko. Ebazpenetan oinarritzat hartu diren egitatezko aurrekariak eta Zuzenbideko oinarriak jaso dira, eta horien arabera espedientean agertzen diren autu guztiak erabakiko dira, interesdunak aurkeztutakoak izan zein ez.
|
|
Horrela, egintza edo ebazpena kaltegarriak direla adieraz dezake baldin eta antolamendu juridikoaren aurkakoak badira, eta gero horien aurkako errekurtsoa jar dezake auzitegietan. Kaltegarritasun adierazpena ezin daiteke hartu behin lau
|
urte
igaro direnean administrazio egintza jakinarazi zenetik zenbatzen hasita.
|
|
Amaitzeko, aurrekontuen luzapena salbuespenezko neurria da aurrekontuen onespenak duen denborazko muga gainditzen baita. Luzapena automatikoa izango da ekitaldiaren lehen egunean ez badira
|
urte
horretako aurrekontuak oraindik onetsi.
|
|
Estatuan, Gobernuak onetsi behar du Aurrekontuen Lege proiektua. d) Batzar Nagusiei bidaltzea. Azkenik, foru arauaren proiektu hori Aldundiak Batzar Nagusiei bidali behar die
|
urte
bakoitzaren azaroaren 1a baino lehen (AFAOren 50 artikulua). Estatuan, Konstituzioak erregela zehatza jaso du:
|
|
Horren bitartez, ondokoa bakarrik kontrola daiteke: gastua sortzen duen organoak horretarako eskumena ote duen, aurrekontuetako krediturik ote dagoen, proposaturiko kreditua gastuaren izaerarekin bat datorren, eta, azkenik,
|
urte
anitzeko gastuen kasuan, muga ezarriak errespetatu direla. b) Ordainketa aginduaren gaineko formazko kontu hartzailetza. Agindu horren legezkotasuna egiaztatzen da:
|
|
Urteko aurrekontua
|
urte
batzuetako aurrekontuen aurreikuspen batera sartu behar da, hurrengo hiru urteetako aurrekontuen egonkortasun helburua zehaztuko baita. Ildo horretatik, urte batzuetarako gastuen gaineko konpromisoa har daiteke, gehienez, hurrengo lau urteetako gastuen gainean (AFAOren 36 artikulua eta ALOren 28 artikulua).
|
|
Urteko aurrekontua urte batzuetako aurrekontuen aurreikuspen batera sartu behar da, hurrengo hiru urteetako aurrekontuen egonkortasun helburua zehaztuko baita. Ildo horretatik,
|
urte
batzuetarako gastuen gaineko konpromisoa har daiteke, gehienez, hurrengo lau urteetako gastuen gainean (AFAOren 36 artikulua eta ALOren 28 artikulua).
|
|
SAINZ DE BUJANDAren esanetan, ostera, Estatuko aurrekontua" Gobernuak epe zehatz batean gehienez egin ditzakeen gastuak baimentzeko legea da aurrekontua, xehetasunez azaltzen diren zereginetan egin beharreko gastuak baimentzekoa, alegia; halaber, gastuok estaltzeko adina sarrera aurreikusi behar dira aurrekontuetan". Izan ere, aurrekontuak Legea edo Foru araua dira, bertan
|
urte
bakoitzean botere legegileak botere betearazleari gastu publikoak egiteko baimena ematen diona, Legeak berak ezarritako helburuekin eta mugekin.
|
|
Aurrekontuen Legea urtero onetsi behar denez, aurrekontuen iraupena mugatua da; horrela, aurrekontuak urtebeteko ekitaldiari buruzkoak dira, eta gurean ekitaldi horrek egutegiko urtea edo
|
urte
naturala hartzen du bere barne.
|
|
Arazo hori AFAOren 40 artikuluak (eta ALOren 34 artikuluak) konpontzen du. Artikuluak dionez, urteko aurrekontuan sartu behar dira
|
urte
horretan likidaturiko eskubideak, horiek zein ekitalditan sortu ziren kontuan izan gabe, bai eta hurrengo ekitaldiko urtarrilaren 15era arte aitortutako betebeharrak ere, baldin eta ekitaldiaren barruan eta urte horretako kredituen pentsudan egindako eskuraketa, obra, zerbitzu, prestazio edo gastuen ondoriozkoak badira. Estatuan, gastuen inguruan aintzat hartu beharreko eguna abenduaren 31 da.
|
|
Arazo hori AFAOren 40 artikuluak (eta ALOren 34 artikuluak) konpontzen du. Artikuluak dionez, urteko aurrekontuan sartu behar dira urte horretan likidaturiko eskubideak, horiek zein ekitalditan sortu ziren kontuan izan gabe, bai eta hurrengo ekitaldiko urtarrilaren 15era arte aitortutako betebeharrak ere, baldin eta ekitaldiaren barruan eta
|
urte
horretako kredituen pentsudan egindako eskuraketa, obra, zerbitzu, prestazio edo gastuen ondoriozkoak badira. Estatuan, gastuen inguruan aintzat hartu beharreko eguna abenduaren 31 da.
|
|
Aldizka aitortzen diren zergen kasuan, muga hori gainditu den ala ez ikusteko aintzat hartuko dira aitortzeko epealdi bakoitzean ordaindu gabeko diru kopurua, eta epealdi horiek hamabi hilabetetik beherakoak izango balira, iruzurraren muga egutegiko urtean ordaindu gabeko kopurua da. Modu horretara, Pertsona Fisikoen Errentaren gaineko Zergaren kasuan, zergaldia eta aitortzeko epeak egutegiko urtearekin bat datozenez, begiratu behar da
|
urte
batean ordaindu gabe utzitakoa. Balio Erantsiaren gaineko Zergan, aldiz, aitorpena aurkezteko epeak hilekoak edo hiruhilekoak dira, eta egutegiko urte bereko aitorpena aurkezteko epealdi batzuk batu dira, delitua gauzatu den jakiteko.
|
|
Modu horretara, Pertsona Fisikoen Errentaren gaineko Zergaren kasuan, zergaldia eta aitortzeko epeak egutegiko urtearekin bat datozenez, begiratu behar da urte batean ordaindu gabe utzitakoa. Balio Erantsiaren gaineko Zergan, aldiz, aitorpena aurkezteko epeak hilekoak edo hiruhilekoak dira, eta egutegiko
|
urte
bereko aitorpena aurkezteko epealdi batzuk batu dira, delitua gauzatu den jakiteko. Oinordetza eta Dohaintzen gaineko Zergaren kasuan edota Ondare Eskualdaketa eta Egintza Juridiko Dokumentatuen gaineko Zergaren kasuan, begiratu behar da likidatu den kontzeptu bakoitza.
|
|
Gorago aipatu dugun muga, beraz, aplikatuko da: bazkideen erantzukizuna mugatzen bada, bazkideen likidazio kuotaren balioraino izango da erantzukizun hori, sozietatea desegin edo konkurtsoaren adierazpena gertatu aurreko (lehenago izan bada) lau urteetan (TLOn bi
|
urte
) bazkideek sozietatetik jasotakoak barne, baldin eta horiekin sozietatearen ondarea gutxitu bada. Bazkideen erantzukizuna mugatu ezean, ostera, ez dago mugarik zehapenen zorra eskatzeko orduan.
|
|
Konponbidea Europar Batasuneko Auzitegiak eman zuen 2008ko irailaren 11n bere epaiarekin. Portugaleko Errepublikaren Azore Uharteetako tributu sistemaren gainean bi
|
urte
lehenago emandako aurrekarian oinarrituta, Epaiak adierazi zuenez, tributu sistema hautakorra ez izateko eta, ondorioz, Europar Batasuneko Tratatuekin bateraezina den Estatu laguntza ez izateko, sistema horrek erakunde autonomia, prozedura autonomia eta autonomia ekonomikoa izan behar ditu, sistema hori Estatu baten eskualde batean soilik aplika daitekeen ala ez garrantzirik ez duela. Epaiaren esanetan, Euskadik erakunde autonomia betetzen du, prozeduraautonomia betetzen du, baita autonomia ekonomikoa ere; izan ere, ezin daiteke frogatu Estatuak zuzenean konpentsatzen dituela euskal zergen beherakadak.
|
|
Bizkaian, 6.000.000 euro; Gipuzkoan, 3.000.000 euro; Araban, 600.000 euro; eta lurralde erkidean, gainerakoa. Demagun ere, 2022
|
urte
amaieran 15 milioi euroko eragiketa zenbatekoa egin dituela: Bizkaian, 7.500.000 euro; Gipuzkoan, 5.250.000 euro; Araban, 1.500.000 euro; eta 750.000 euro lurralde erkidean.
|
|
Tributu administrazioen arteko akordioz edota Arbitraje batzordeko ebazpenez egoitza fiskala ofizioz aldatu bada, egoitza berriak hurrengo hiru
|
urte
jarraietan dirauela uste izango da, kontrakoa frogatu ezean.
|
|
Kupoa kalkulatzeko legea bost urterik behin onetsi behar da. Bost
|
urte
horietako lehenengo kupoa abiaburu gisa erabiltzen da, hurrengo urteetakoa kalkulatzeko. Behin epealdiko hasierako kupoa zehaztutakoan, hurrengo lau urteetan urtero eguneratu behar da, portzentaje bat aplikatuz, Estatuaren zerga bilketako sarrerak handitzen diren heinean.
|
|
Epe laburrekoa hamabi hilabete bitartekoa da, gehienez, eta Altxorreko Letra deritzo. Epe ertainekoa bi eta bost
|
urte
bitartekoa da eta Estatuko Bonu deritzo. Azkenik, epe luzekoa bost urtetik gorako zorra da eta Estatuko Obligazio deritzo.
|
|
Martxoaren 25eko 4/ 2015 Foru Arauak, Bizkaiko Lurralde Historikoaren indarreko Oinordetza eta Dohaintzen gaineko Zergari buruzkoak, 63 artikuluan ezarri duenez, jarauntsira batuko dira lau urteko epean hil aurretik egindako dohaintza guztiak dohaintza emailearen eta dohaintza hartzaile beraren artean, jarauntsiari aplikatu beharreko karga tasa zehazteko orduan. Ildo horretatik, kausatzailea hil baino bost
|
urte
lehenago dohaintzarekin lorturiko aurrezpena zilegi da itzurpenaren aurkako klausula bereziagatik.
|
|
Atarikoa Andres M. Urrutia duten egileak ere ohoratu ditzagun, Javier Garcia Ross eta Alberto Atxabal Rada irakasleak. Eurek ondu zuten, duela
|
urte
batzuk, erdarazko testua, orain Alberto Atxabal Rada irakasleak euskarazko letrekin jantzi duena. Badute, horratik, aurrerantzean irakasle, ikasle eta jakin mina duten euskaldunek nora jo euskarazko testuen bila Euskadiko finantza eta tributuen foru zuzenbidearen arloan.
|
|
Katea ez da eten eta duela hogeita hamar
|
urte
hasi zen euskarazko zuzenbide eskuliburuen katea indarturik eta sendoturik agertzen da katebegi berri honen ekarpenarekin. Eskerrak, orobat, Zuzenbidearen Euskal Akademiari eta Dykinson argitaletxeari, emandako laguntzagatik eskuliburu hau argira etor dadin.
|
|
Aurrekoa gorabehera, enpresaburuak langileen lege ordezkaritzari, behar besteko aurrerapenarekin, helarazi behar dizkio, egutegiko
|
urte
bakoitzaren hasieran, urteko deien, edo, hala denean, seihilekoko deien aurreikuspenak jaso dituen egutegia, bai eta jarraitutasunik gabeko langile finkoen altei buruzko datuak ere, alta horiek gauzatu ondoren.
|
|
Kontratua amaitzean, langileak kalte ordaina jasotzeko eskubidea du. Horren zenbatekoa izango da lanean egindako
|
urte
bakoitzeko 12 eguneko aldiari dagozkion alokairuen zenbatekoaren zati proportzionala, edo, hala denean, aplikatu beharreko arautegian ezarritakoa.
|
|
Langileak, egitate eragilea gauzatzean, izan behar ditu 65
|
urte
, edo 63 urte, 36 urte eta 6 hilabete kotizatu izana egiaztatzen denean (ondore horietarako ez dira kontuan hartuko jubilazio adinaren inguruan interesdunari aplika dakizkiokeen hobari edo aurrerapenak).
|
|
Langileak, egitate eragilea gauzatzean, izan behar ditu 65 urte, edo 63
|
urte
, 36 urte eta 6 hilabete kotizatu izana egiaztatzen denean (ondore horietarako ez dira kontuan hartuko jubilazio adinaren inguruan interesdunari aplika dakizkiokeen hobari edo aurrerapenak).
|
|
Langileak, egitate eragilea gauzatzean, izan behar ditu 65 urte, edo 63 urte, 36
|
urte
eta 6 hilabete kotizatu izana egiaztatzen denean (ondore horietarako ez dira kontuan hartuko jubilazio adinaren inguruan interesdunari aplika dakizkiokeen hobari edo aurrerapenak).
|
|
Halaber, jubilazio partziala onartzen da 67
|
urte
, edo 65 urte (38 urte eta 6 hilabete kotizatu izana egiaztatzen denean, kontuan hartu gabe aparteko pagei dagokien zati proportzionala), egin ondoren ere.
|
|
Halaber, jubilazio partziala onartzen da 67 urte, edo 65
|
urte
(38 urte eta 6 hilabete kotizatu izana egiaztatzen denean, kontuan hartu gabe aparteko pagei dagokien zati proportzionala), egin ondoren ere.
|
|
Halaber, jubilazio partziala onartzen da 67 urte, edo 65 urte (38
|
urte
eta 6 hilabete kotizatu izana egiaztatzen denean, kontuan hartu gabe aparteko pagei dagokien zati proportzionala), egin ondoren ere.
|
|
Jubilazioa modu partzialean hartu nahi duen langileak egiaztatu du enpresan, gutxienez, 6 urteko antzinatasuna duela. Halaber, 6
|
urte
horiek izan dira jubilazio partziala zein datatan hartu eta data horren aurrekoak.
|
|
Jubilazioa modu partzialean hartu nahi duen langileak egiaztatu du jubilazio partziala sortzeko unean 33
|
urte
dituela kotizatuta. Ondore horietarako ez da aintzat hartuko aparteko pagen zati proportzionala.
|
|
Errelebuko kontratuaren iraupena izango da mugagabea edo ordeztutako langileari jubilazioa hartzeko adin arruntera arte (67 edo 65
|
urte
, kasuen arabera) falta zaion denbora bestekoa. Alabaina, errelebu kontratua iraupen mugagabekoa eta lanaldi osokoa denean, kontratu horri eutsi zaio, ordeztutako langileari jubilazioa hartzeko adinera heltzeko zenbat urte falta eta urte kopuru horri 2 urte gehituta ateratzen den denboran.
|
|
Errelebuko kontratuaren iraupena izango da mugagabea edo ordeztutako langileari jubilazioa hartzeko adin arruntera arte (67 edo 65 urte, kasuen arabera) falta zaion denbora bestekoa. Alabaina, errelebu kontratua iraupen mugagabekoa eta lanaldi osokoa denean, kontratu horri eutsi zaio, ordeztutako langileari jubilazioa hartzeko adinera heltzeko zenbat
|
urte
falta eta urte kopuru horri 2 urte gehituta ateratzen den denboran.
|
|
Errelebuko kontratuaren iraupena izango da mugagabea edo ordeztutako langileari jubilazioa hartzeko adin arruntera arte (67 edo 65 urte, kasuen arabera) falta zaion denbora bestekoa. Alabaina, errelebu kontratua iraupen mugagabekoa eta lanaldi osokoa denean, kontratu horri eutsi zaio, ordeztutako langileari jubilazioa hartzeko adinera heltzeko zenbat urte falta eta
|
urte
kopuru horri 2 urte gehituta ateratzen den denboran.
|
|
Errelebuko kontratuaren iraupena izango da mugagabea edo ordeztutako langileari jubilazioa hartzeko adin arruntera arte (67 edo 65 urte, kasuen arabera) falta zaion denbora bestekoa. Alabaina, errelebu kontratua iraupen mugagabekoa eta lanaldi osokoa denean, kontratu horri eutsi zaio, ordeztutako langileari jubilazioa hartzeko adinera heltzeko zenbat urte falta eta urte kopuru horri 2
|
urte
gehituta ateratzen den denboran.
|
|
Jubilazioa hartzeko adin arruntera heltzean jubilazioa modu partzialean hartu duen langileak enpresan jarraitzen badu, iraupen jakinarekin egindako errelebu kontratua urtez
|
urte
luza daiteke alderdien akordioaren bidez. Edozein kasutan ere, errelebu kontratu hori azkenduko da ordeztutako langileak erabateko jubilazioa zein urtetan hartu eta urte horretako lanaldia amaitzean.
|
|
Jubilazioa hartzeko adin arruntera heltzean jubilazioa modu partzialean hartu duen langileak enpresan jarraitzen badu, iraupen jakinarekin egindako errelebu kontratua urtez urte luza daiteke alderdien akordioaren bidez. Edozein kasutan ere, errelebu kontratu hori azkenduko da ordeztutako langileak erabateko jubilazioa zein urtetan hartu eta
|
urte
horretako lanaldia amaitzean.
|
|
Baina enpresaburuak errelebuko kontratua egiten badu, kontratu horren iraupena izan daiteke mugagabea edo urtebetekoa. Bigarren kasu horretan, kontratua zuzenean luzatuko da urtez
|
urte
, eta azkenduko da ordeztutako langileak erabateko jubilazioa zein urtetan hartu eta urte horretako lanaldia amaitzean.
|
|
Baina enpresaburuak errelebuko kontratua egiten badu, kontratu horren iraupena izan daiteke mugagabea edo urtebetekoa. Bigarren kasu horretan, kontratua zuzenean luzatuko da urtez urte, eta azkenduko da ordeztutako langileak erabateko jubilazioa zein urtetan hartu eta
|
urte
horretako lanaldia amaitzean.
|
|
Langile berak eskubide hori beste behin bakarrik egikaritu ahal izango du, baldin eta 4
|
urte
igaro badira azken eszedentzia amaitu zenetik.
|
|
(e) Langilearen heriotzarengatik, baliaezintasun handiarengatik edo ezgaitasun iraunkor oso nahiz erabatekoarengatik. Baliaezintasun handiko edo ezgaitasun iraunkor oso nahiz erabateko kasuetan, gogoratu behar da kontratua azkendu ahal izango dela, ezgaitasuna adierazi zuen ebazpena zein datatan eman eta data horretatik 2
|
urte
igaro ondoren bakarrik; izan ere, denbora tarte horretan kontratua eten behar da (ikusi LELTBren 48.2 artikulua).
|
|
(f) Langileak jubilazioa hartzeagatik. Erregela orokor gisa, salbuespenak salbuespen, jubilazioa hartu ahal izateko gutxieneko adina 65
|
urte
da, behin Gizarte Segurantzak ezarri betekizunak (kotizazioa, kasu) gauzatu ondoren.
|
|
O Idatzizko komunikazioarekin batera, langilearen eskura kalte ordaina utzi behar da; kalte ordain horren zenbatekoa izango da lanean egindako
|
urte
bakoitzeko, 20 eguneko aldiari dagozkion alokairuen zenbatekoa, betiere, 12 hilabeteko mugarekin; urtekoak baino aldi laburragoak hilabeteen arabera lainduko dira. Erabaki azkentzailea arrazoi ekonomikoetan oinarritu eta horien ondorioz aipatu kalte ordaina ezin denean langilearen eskura utzi, enpresaburuak kalte ordaina eman gabe utzi ahal izango du, idatzizko komunikazioan hori agerrarazita.
|
|
Idatzizko komunikazioa ematearekin batera, enpresaburuak ukitutako langile bakoitzaren esku kalte ordaina jarri behar du. Kalte ordain hori izango da lanean egindako
|
urte
bakoitzeko, 20 eguneko aldiari dagozkion alokairuen zenbatekoa, betiere 12 hilabeteko mugarekin; urtekoak baino aldi laburragoak hilabeteen arabera lainduko dira.
|
|
Kaleratze objektiboetan eta kolektiboetan kalte ordaina eman behar zaio langileari: lan egindako
|
urte
bakoitzeko, 20 eguneko aldiari dagozkion alokairuen zenbatekoa, betiere 12 hilabeteko mugarekin; urtekoak baino aldi laburragoak hilabeteen arabera lainduko dira.
|
|
G Kalte ordaina ematea. Kalte ordain hori izango da lan egindako
|
urte
bakoitzeko, 33 eguneko aldiari dagozkion alokairuen zenbatekoa, betiere 24 hilabeteko mugarekin; urtekoak baino aldi laburragoak hilabeteen arabera lainduko dira. Aukera horrek berarekin dakar lan kontratua azkentzea; ulertuko da azkentze hori gertatu zela langileak lan egiteari benetan utzi zionean.
|
|
Mahaia osatuko dute lehendakariak eta 2 mahaikidek. Lehendakaria izango da enpresan antzinatasun handiena duen langilea, eta mahaikideak izango dira
|
urte
gehien eta gutxien duten langileak. Urte gutxien duen langileak idazkari gisa jardungo du.
|
|
Hala ere, horiek 18
|
urte
bete ondoren aitortu ahal izango da lanaldia murrizteko eskubidea harik eta kasuan kasuko kausatzaileak 23 urte bete arte, minbizia edo gaixotasun larria diagnostikatu badira adinnagusitasunera heldu aurretik, betiere, lanaldi murrizketa eskatzeko orduan aurreko paragrafoetan ezarritako betekizun guztiak betetzen badira, adinarena izan ezik.
|
|
Hala ere, horiek 18 urte bete ondoren aitortu ahal izango da lanaldia murrizteko eskubidea harik eta kasuan kasuko kausatzaileak 23
|
urte
bete arte, minbizia edo gaixotasun larria diagnostikatu badira adinnagusitasunera heldu aurretik, betiere, lanaldi murrizketa eskatzeko orduan aurreko paragrafoetan ezarritako betekizun guztiak betetzen badira, adinarena izan ezik.
|
|
Era berean, lanaldia murrizteko eskubideari eutsiko zaio kausatzaileak 26
|
urte
bete arte, baldin eta horrek 23 urte bete aurretik egiaztatzen badu %65eko desgaitasuna edo handiagoa ere baduela.
|
|
Era berean, lanaldia murrizteko eskubideari eutsiko zaio kausatzaileak 26 urte bete arte, baldin eta horrek 23
|
urte
bete aurretik egiaztatzen badu %65eko desgaitasuna edo handiagoa ere baduela.
|
|
© Guraso baimena izateagatik (ikusi LELTBren 45.1.o eta 48bis artikuluak). Zehatzago, langileek guraso baimenerako eskubidea dute, semea, alaba edo urtebete baino denbora gehiagorako harreran hartutako adingabea zaintzeko, horrek 8
|
urte
bete arte. Baimen horrek, gehienez ere, 8 asteko iraupena izango du eta aste horiek izan daitezke jarraikakoak edo jarraitutasunik gabekoak.
|
|
Langileek, gehienez ere, 80 aparteko ordu egin ahal izango dituzte urtean. Jakina, kontratu modalitatearen edo kontratu iraupenaren arabera, enpresako lanaldi orokorrari dagokionez,
|
urte
osoan lanaldi txikiagoa duten langileen kasuan, urtean gehienez egin daitezkeen aparteko orduen kopurua modu proportzionalean murriztuko da, lanaldien artean dagoen aldearen arabera. Ondore horietarako ez dira zenbatuko ezinbesteko kasuaren ondoriozko aparteko orduak, ezta atsedenaldiarekin konpentsatutako aparteko orduak ere, azken horiek egin eta hurrengo 4 hilabeteetan konpentsatu badira.
|
|
Langileak oporretarako eskubidea du, nahiz eta egutegiko
|
urte
osoa aldi baterako ezgaitasun egoeran izan (ikusi 2009ko urtarrilaren 20ko EBAE, C/ 06 eta C/ 06 pilatutako gaiak).
|
|
Kasu horretan, zein neurritan aplika daiteke irenspenaren eta konpentsazioaren printzipioa? Eta, azkenik, langile horrek zein zenbateko jasoko du
|
urte
osoan?
|
|
Lanaldi arruntaren gehieneko iraupena izango da astean benetan lan egindako 40 ordukoa,
|
urte
batek dituen asteen batez bestekoa kontuan hartuta: 1826 ordu inguru urtean, atseden egunak eta jaiegunak kenduta.
|
|
Lanaldiaren iraupena da hitzarmen kolektiboan edo banakako lan kontratuan itundutakoa, baina beti errespetatu behar dira indarreko legeriak ezarritako mugak (ikusi LELTBren 34 artikulua; ikusi 6 gaia). Mugok aplika daitezke
|
urte
osoa kontuan hartuz.
|
|
(d) Bidegabeko kaleratzea dagoenean, kalte ordainaren zenbatekoa da kasuan kasuko itunak ezarritakoa, edo, itunik izan ezean, epaileak ezarritakoa. Epaileak ezarritako kalte ordain hori izango da, gutxienez, lan egindako
|
urte
bakoitzeko, kirolariari aldizkako ordainsarien arabera bi hiletan dagokion zenbatekoa, gehi azken urtean egindako lanarengatik jasotako kantitateeta kalitate osagarrien zati proportzionala. Kalte ordain hori zehaztean, azkentzearen inguruabarrak haztatu behar dira, eta, batez ere, kontratua aurretiaz azkentzearen ondorioz langileak jaso gabeko ordainsarien zenbatekoak.
|
|
(j) Bazkideen biltzar orokorrak hartutako erabakia dela eta, kirol kluba edo erakundea desegin edo likidatu denean, LELTBren 51 artikuluak agindutako enplegu erregulazioko espedientea hasi behar da, eta kirolariek eskubidea izango dute, artikulu horrek ezarritako kalte ordaina jasotzeko (lanean egindako
|
urte
bakoitzeko, 20 eguneko aldiari dagozkion alokairuen zenbatekoa, betiere, 12 hilabeteko mugarekin).
|
|
...rien plantilla berregituratzea justifikatu duen kirol klubaren edo erakundearen krisi ekonomikoak eta kirol klubaren edo erakundearen ohiko jarduera aurrera ateratzea eragotzi duen edozelako krisiak lan kontratua azkentzeko, LELTBren 51 artikuluak agindutako enplegu erregulazioko espedientea hasi behar da, artikulu horrek ezarritako kalte ordaina jasotzeko eskubidea kontuan hartuz (lanean egindako
|
urte
bakoitzeko, 20 eguneko aldiari dagozkion alokairuen zenbatekoa, betiere, 12 hilabeteko mugarekin).
|
|
Salbuespenez, lan agintaritzak baimendu ahal izango du 16
|
urte
baino gutxiagoko adingabeek jendaurreko ikuskizunetan parte hartzea, baldin eta horrek arriskurik ez badakar adingabeen osasun fisikoarentzat, ezta lanbidean edo pertsona gisa izan dezaketen heziketarentzat ere.
|
|
(a) Lan kontratu artistikoa amaitzean, langileak eskubidea izango du kalte ordaina jasotzeko; kalte ordain horren zenbatekoa izango da lanean egindako
|
urte
bakoitzeko 12 eguneko aldiari dagozkion alokairuen zenbatekoaren zati proportzionala edo hitzarmen kolektiboan nahiz banakako kontratuan ezar daitekeen kalte ordain handiagoa.
|
|
Kontratuaren iraupena, hala denean, luzapenak barne hartuta, 18 hilabetetik gorakoa denean, eman beharreko kalte ordaina izango da, gutxienez, lan egindako
|
urte
bakoitzeko 20 eguneko aldiari dagozkion alokairuen zenbatekoaren zati proportzionala.
|
|
Kontratua azkentzearen inguruko komunikazioarekin batera, enplegatzaileak langilearen esku utzi du ondoko kalte ordaina, oso osoan eskudirutan ordainduko dena: lanean egindako
|
urte
bakoitzeko egutegiko 12 eguneko aldiari dagozkion alokairuen zenbatekoa, betiere, 6 hilabeteko mugarekin.
|
|
Pizgarrien artean, arau orokorra da
|
urte
bakoitzeko goren mugako diru-laguntzak ematea, urte kopuru jakin batean (3 edo 4 urtez) edo kontratuak iraun bitartean. Salbuespenez, enpresaburuari hobariak aitortzen zaizkio, Gizarte Segurantzari ordaindu beharreko kotizazio kontzeptu batzuetan.
|
|
Pizgarrien artean, arau orokorra da urte bakoitzeko goren mugako diru-laguntzak ematea,
|
urte
kopuru jakin batean (3 edo 4 urtez) edo kontratuak iraun bitartean. Salbuespenez, enpresaburuari hobariak aitortzen zaizkio, Gizarte Segurantzari ordaindu beharreko kotizazio kontzeptu batzuetan.
|
|
23 Arantzak 5
|
urte
daramatza eskola autobus batean lan egiten, eskola sasoiak irauten duen bitartean. Zein lan kontratu mota izan dezake?
|
|
Aldi baterako laneko enpresaren eta langilearen arteko lan kontratua iraupen jakinarekin egin bada, langilea lagatzeko kontratua amaitzean, lagatako langileak eskubidea izango du, aldi baterako laneko enpresarengandik kalte ordaina jasotzeko: langileak zerbitzuak zenbat urtetan eman eta
|
urte
horietako bakoitzeko 12 eguneko alokairuak edo horren zati proportzionalak (ikusi 14/ 1994 Legearen 11.2 artikulua).
|
|
25 Mati senegaldarra da eta hiru
|
urte
daramatza nekazaritzako produktuen kontserba fabrika batean lanean. Nahiz eta lan egiteko eta Espainian bizilekua izateko baimenik ez izan, sasoiz jaso izan du beti sektore horretako hitzarmen kolektiboaren arabera dagokion alokairua.
|
|
Demagun, hiru
|
urte
barru amaitu egiten dela POXPELen eta Deustuko Unibertsitatearen arteko kontrata, eta Deustuko Unibertsitateak erabakitzen duela kontrata berria egitea INTERALIMENT enpresarekin. INTERALIMENTek betebeharra izango al du POXPELek egindako lan kontratuetan subrogatzeko?
|
|
(c) Lekualdaketari uko egitea, eta kontratua azkentzea, hurrengo kalte ordaina jasoz: lanean egindako
|
urte
bakoitzeko 20 eguneko aldiari dagozkion alokairuak bestekoa, betiere, 12 hilabeteko mugarekin. Langileak erabaki hori hartuko du ziur dagoenean epaileak bidezkotzat edo justifikatutzat joko duela lekualdaketa.
|
|
Banakako aldarazpenak ukitzen dituenean lanaldia; ordutegia eta lan denboraren banaketa; txandakako lanaren araubidea; ordainsariak emateko sistema eta alokairu kopurua; edo eginkizunak, halakoek gainditzen dituztenean LELTBren 39 artikuluak mugigarritasun funtzionalari ezarritako mugak, orduan, ukitze horrek langileari kalte egiten badio, langileak eskubidea izango du, kontratua hutsaldu eta kalte ordaina jasotzeko [ikusi 2008ko irailaren 18ko (1875/ 2007 db. errek. zk.) AGE, 4 Salakoa; epai horren arabera, langileak eskubide bera izango du aldarazpena kolektiboa denean ere]. Kalte ordain horren zenbatekoa izango da lanean egindako
|
urte
bakoitzeko 20 eguneko aldiari dagozkion alokairuen zenbatekoa, 9 hilabeteko mugarekin; urtekoak baino aldi laburragoak hilabeteen arabera lainduko dira.
|
|
(g) Norbaitek, legezko zaintza dela bide, 12
|
urte
baino gutxiagoko adingabea edota desgaitasuna duen pertsona, ordaindutako jarduerarik egiten ez duena, zuzenean zaintzeko ardura badu, orduan, horrek lanaldia murrizteko eskubidea izango du, alokairua ere modu proportzionalean gutxituta; alokairua, gutxienez, lanaldiaren zortzirena gutxituko da, eta gehienez, erdia. Eskubide bera izango du ezkontidea nahiz izatezko bikotea, edo odol bidezko edo ezkontza bidezko bigarren gradurainoko senideak, horien artean direla izatezko bikotearen odol bidezko senideak, zuzenean zaintzeaz arduratu behar duenak, baldin eta horiek euren kontura baliatzeko gaitasunik ez badute, adinarengatik edo istripu nahiz gaixotasunarengatik, eta ordaindutako jarduerarik egiten ez badute (ikusi LELTBren 37.6 artikulua).
|
|
LETLBren 29.2 artikuluaren arabera," komisioaren araberako alokairua jasotzeko eskubidea sortuko da, langilea bitartekari izan den negozioa, kolokazioa edo salmenta burutu eta ordaintzeko unean. Komisioa
|
urte
amaieran likidatu eta ordaindu behar da, besterik itundu ezean". Jakina, komisioen zenbatekoa izango da alderdiek askatasunez akordatutakoa.
|
|
seguru asko, osagarri pertsonalen adibiderik garbiena da; enpresari lotutako egoeraren ondoriozko sariak: enpresan 25
|
urte
edo gehiago betetzean esaterako; zenbait titulazio izatea (gradua, doktoregoa, master bat.); hizkuntzak jakitea.
|
|
Itundutako alokairuak ordaintzen ez badira edo ordainketa behin eta berriro atzeratzen bada, langileak auzitegietan eskatu ahal izango du lan kontratua azkentzea, bidegabeko kaleratzeari dagokion kalte ordaina jasotzeko eskubidearekin: lan egindako
|
urte
bakoitzeko, 33 eguneko aldiari dagozkion alokairuen zenbatekoa, 24 hilabeteko mugarekin (ikusi LELTBren 50.1b artikulua).
|
|
Gutxienez 3 hilabeteko aurreabisua eman behar da. Edo gutxienez 6 hilabetekoa, baldin eta hori itundu bada, idatziz, iraupen mugagabeko kontratuetan edo 5
|
urte
baino iraupen luzeagoko kontratuetan. Hala ere, aurreabisua ematea ez da nahitaezkoa, enpresaburuaren ez betetze larria dagoenean.
|
|
© Itundu ez badira, lanean egindako
|
urte
bakoitzeko, 7 eguneko aldiari dagozkion alokairuen zenbatekoa, betiere, 6 hilabeteko mugarekin (nahitaez eskudirutan).
|
|
Aurreabisu hori gutxienez 3 hilabetekoa izango da. Gutxienez 6 hilabetekoa izango da, baldin eta hori itundu bada, idatziz, iraupen mugagabeko kontratuetan edo 5
|
urte
baino iraupen luzeagoko kontratuetan.
|
|
G Itundu ez badira, lanean egindako
|
urte
bakoitzeko, 7 eguneko aldiari dagozkion alokairuen zenbatekoa, betiere, 6 hilabeteko mugarekin (nahitaez eskudirutan).
|
|
G Bidegabeko kaleratzean, kontratuan ezarritako zenbatekoa hartu behar da kontuan, eta, horrelakorik zehaztu ezean, langileari eman behar zaio, eskudirutan, lanean egindako
|
urte
bakoitzeko, 20 eguneko aldiari dagozkion alokairuen zenbatekoa, betiere, 12 hilabeteko mugarekin.
|
|
Zuzenean luzatuko dira, 3 urteak bete arte, 3
|
urte
baino iraupen laburragoko kontratuak, baldin eta, gutxienez, hilabete lehenago salatu ez badira, eta luzapena esanbidez itundu ez bada.
|
|
(b) Lan kontratua azkentzea eta LELTBren 41.3 artikuluko kalte ordaina jasotzea: lanean egindako
|
urte
bakoitzeko 20 eguneko aldiari dagozkion alokairuen zenbatekoa, 9 hilabeteko mugarekin. Gainera, kalte ordain hori gehitu daiteke, bezero kopuruaren arabera.
|
|
Era berean, hurrengo ñabardura egin behar da: ALBEFU/ FOGASAk kaleratzeei eta LELTBren 50 artikuluko kontratu azkentzeei begira egin beharreko ordainketen ondoreetarako, kalte ordainaren zenbatekoa kalkulatuko da lan egindako
|
urte
bakoitzeko 30 eguneko aldiari dagozkion alokairuen arabera, aurreko erregeletan ezarritako mugarekin.
|
|
Martxoaren 10eko 8/ 1980 Legearen, Langileen Estatutuari buruzkoaren, 5 xedapen gehigarrian lan egiteko gehieneko adina ezarri zen (69
|
urte
), hots, lan egiteko gaitasunaren muga. Alabaina, ahalegin hori Konstituzioaren aurkakotzat jo zuen uztailaren 2ko 22/ 1981 KAEk.
|
|
(a) Langileak adin nagusitasuna lortzeagatik. Adin nagusitasuna hasten da 18
|
urte
betetakoan (EKren 12 artikulua eta KZren 240 artikulua).
|
|
G Guraso ahala egikaritzen dutenek emandako emantzipazioa (KZren 241 artikulua). Adingabeak 16
|
urte
izan behar ditu eta adingabe horrek emantzipazioari adostasuna eman behar dio.
|
|
— Lan egiteko gaitasun mugatua dute 16
|
urte
baino gehiago baina 18 urte baino gutxiago duten adingabe emantzipatugabeek eta adin nagusitasunaren onura lortu ez duten adingabeek.
|
|
— Lan egiteko gaitasun mugatua dute 16 urte baino gehiago baina 18
|
urte
baino gutxiago duten adingabe emantzipatugabeek eta adin nagusitasunaren onura lortu ez duten adingabeek.
|