|
2000
|
|
|
Oso interesgarria da jakitea euskaldunek hartu zuten jarrera erbestealdian eta baita egiaztatzea ere politika munduan denek bi karta joko diferenterekin mugitzen direla batera eta bestera itxurazko baino ez den errealitate nahiko gezurrezko batean. Ez da harritzekoa, beraz, azkenerako etsita amaitzea nahiz eta,
|
lehen
esan bezala, Mario Salegi baikor samar azaltzen zen hemengo egoeraren aurrean; orain ez dakit zer esan dezakeen, izan ere, hori su etena eten baino lehen izan baitzen. Agian bere eszeptizismo sakonera murgildu bide da ostera ere!
|
|
|
Bigarrenez,
|
lehen
esan bezala," neurtutako", frogatutako fede horrek bazuen garrantzi haundiko den beste ezaugarri bat. Komunitate batean, eta beraz, proiektu batean txertatzen zuen norbere bizitza.
|
|
|
Euskal Herrian gertatzen ari dena, Europa osoan gertatzen da,
|
lehen
esan dudan bezala: literatura katakunbetako jarduera bihurtzen ari da.
|
|
|
Azken aldiko bertsolaritzak hartu duen bideak hiru aspektu ditu eredugarri izan litezkeenak: bata
|
lehen
esan dudan ideologien elkarbizitza, bestea homologazio eta dikotomia horien gainditzea (lokalista pobre ustekoa, unibertsal aberats ustekoa), eta hirugarrena kulturgintza eredua. Xabierrek esan duen bezala, nahiz eta hau putakume bat izan niretzat eta ni berarentzat ere bai, hau atera egin behar dugu aurrera, gustagarria egin behar dugu.
|
|
|
Administrazioak erakundetze prozesuari bakarrik eskaini zion arreta eta laguntza, eta hor aurrez aurreko borroka bat hasi zuen herri mugimenduekiko. 90eko hamarkadaren hasieran
|
lehen
esandako bikoiztasunaren fenomenoa egon zen. Dena zen administrazioaren proiektuak sortzea.
|
|
|
Hau da, eta sinpleki esanda, ingurukoekinesperientzia atseginak baditu, ingurune atsegin modura errepresentatuko ditu berebaitan. Eta
|
lehen
esan bezala, bera besteentzat atsegin sentitzen bada, bere buruabesteekiko atsegin errepresentatuko du.
|
|
|
Estatu Nazioari aurre egiteko indar politiko nabarmena duen giltza dugu hizkuntza, identitate kontrajarriak azalaraz baititzake, azkenean nazio bat zein bestea bereizteko bidea eskain dezaketenak. Beraz, nahiz eta bakarrik kultur nortasunaren elementu ideologiko hutsaren moduan izan, hizkuntza nazioaren funtsezko ezaugarria izango da nazionalismo hauentzat59 Ondorioz, eta
|
lehen
esandakoaren ildo beretik pentsa daitekeenez, hezkuntza sistemarekiko ezinbesteko erreferentzia puntua izango da hizkuntza, inondik inora gutxiets ezin daitekeena. Badakigu Estatuaren monopoliopean dagoen hezkuntza sistemak kultur asimilaziorako tresna zuzen gisa jokatzen duela, eta izaera honek monopolio horrekin amaitzeko ahaleginak eskatzen ditu nazionalismo horien aldetik, eskolarena borrokagune politiko garrantzitsuenetarikoa bilaka daitekeelarik.
|
|
|
Baina,
|
lehen
esan dugun legez, Fernando VII.aren eskutik etorri zen erreakzio absolutistaren itzulerak pikutara bidali zituen liberalen ametsak, hezkuntza arloan ere. 1812ko Konstituzioaren indargabetzearen ondorioz irakaskuntzaren ardura zuen. Secretaría de Despacho de la Gobernación?
|
|
|
corpus homogeneo eta zentralizatuaren beharrari erantzutea. Hala,
|
lehen
esan dugunez, Estatuaren makina burokratikoaren indartzeak aparteko garrantzia izango zuen eta testuinguru honetan ulertu behar da Moyano legeak irakasleriaren arazoari emandako bultzada. Benso k234 esaten duenari jarraituz, hezkuntzarena Estatuaren funtsezko funtziotzat hartzen zela kontuan izanik, irakasleria Administrazioaren zerbitzuan zegoen pertsonalaren saila handiena denborarekin izatera pasatu zela ikusten da.
|
|
|
Uko egingo nioke baita ere ametsetako Irlandari, eguneroko bizitzari, lanari, iraganari, txutxu mutxuei... baldin eta baneki Rocío ez dela bihar edo etzi Dublinerantz joango. Baina,
|
lehen
esan dudan bezala, orainaldiaren jabe gara (horren jabe baino ez, agian), eta nork daki, beharbada datozen egunetan pozteko beste mila arrazoi aurkituko ditut. Ze" beharbada" eta ze txorakeria?
|
|
|
Horien helburu nagusia Hegoaldean argitaratu ez zitekeena ateratzea zen, eta horrek komunikabide berrien kalitatea gutxitzea suposatu zuen normalean. Joera hau Erregimenaren usteltzearekin batera indartu zen, ezen,
|
lehen
esan dugun bezala, eduki kulturalak libreago azaltzeko aukera ireki baitzen Hegoaldean. Atzerriratuen ikuspuntutik hori bigarren mailako helburu bihurtu zen orduan, nagusia Franco botatzea baitzen.
|
|
|
Horiek, dudarik ez, erantzuten zailak. Nor hori aintzat hartuz gero, bistan da,
|
lehen
esan legez, norbanakoarena baino gehiago, talde lana dela hori. Egileak nortzuek izan behar duten zehazteko abagunean, jakina, apartera joan beharrik ez, dagoeneko batzuk jardunbidean ari direlako:
|
|
|
Horren hurrengo,
|
lehen
esan legez, Frantziar Iraultzak zibilaren arloan agindutako legeak. Azken azkenean, 1804 urteko Kode Zibilaren aldarrikatzearen ondorioz, XII. urteko ventdse hileko legearen 7 zenbakia:
|
|
2001
|
|
|
Ezkerreko alderdiek ere eragina galdu dute eta, besteak beste, formazio lana askoz ahulago dago. Bikilak
|
lehen
esan duen bezala, ezkerrak zikloak ditu, batzuetan goian dago eta hurrengoan behean; gaur egun behean dago baina, dirudienez, gorantz egiteko gogoarekin. Anttonek esan duen bezala, arrazoiak badaude beste jarrera batzuk bultzatzeko baina egia da iraultza proiektu gutxi dagoela.
|
|
|
Euskal Herrian arte garaikidearekin lan egiten duten galeriak ez dira oso ugariak, eta Guggenheim bezalako fenomenoek,
|
lehen
esan dugu, ez ditu galeria berriak ekarri. Aurreikus daiteke, beraz, ez Artiumek ezta Nafarroako Arte Garaikideko Zentroak ere, ez dutela horrelako fenomenorik ekarriko.
|
|
|
Joera horren aurrean beharbada faltan dago antzerki zorrotzagoa. Dena den,
|
lehen
esan dudan moduan pentsatzeko beta ematen duten lanak ere egiten dira.
|
|
|
Izan ere,
|
lehen
esan dugu Oinaz eta Ganboa, Ganboa eta Oinaz eskema soila baino askoz konplexuagoa izan zela Berant Erdi Aro gatazkatsu hura. Bando bien arteko topaketa odoltsuaz haratago, Ahaide Nagusien eta hiribilduen arteko gatazka zela esan genezake, Erdi Arotik zetorren mundu zaharraren eta Aro Modernoa zabalduko zuen antolaketa berriaren arteko talka.
|
|
|
Nekazarien gaineko presioa areagotzea hautatu zuten askok Bizkaia eta Gipuzkoan. Baina,
|
lehen
esan bezala, Euskal Herriko noblezia alde batetik xumea eta bestetik erasokorra izaki, ekintza militarra nagusitu zen gurean errentak zabaltzeko bide gisa. Hura zen bide naturala, nobleek hobekien egiten zekitena eta sarritan egiten zekiten gauza bakarra.
|
|
|
Askotan gurutzatu izan naiz politikoekin, eta irudipena da beste galaxia batean bizi direla, oso isolatuta, batez ere kaleko berrietaz. Deskonexio horren arrazoietako bat, agian,
|
lehen
esandakoagatik izango da: politikoek agintzen dutela, baina errepresentazioen jabeekin batera.
|
|
|
Geldiunea aipatzen duzu, baina
|
lehen
esan duzun bezala EEBBek bere iritzi publikoa asetu dute eta horretarako zerbait egin.
|
|
|
Guztiarekin ere, konpromisoak,
|
lehen
esan bezala, ez zuen garaian irakurterraz eta euskararen onerako gerta zitezkeen nobelen argitalpena ekarri. Konpromisoa euskaraz idaztearekin soilik lotuta egonik, ordura artean indarrean zeuden modaz pasatako eredu literario zaharkituak baztertu zituzten.
|
|
|
Sekuentzia hauek hainbat lekutan kokaturik daude: txalupa batean (Abel, Marga), parkean (Abel, Marga), zineman (Abel, Marga), etxean (aita, ama, K eta D), bulegoan (K, eta D), eta
|
lehen
esan bezala, atzerantz egindako anakronia gisara aurkeztuta daude. c) Pertsonaia dagoen gelatik abiatuz, bertako objektuen deskribapenak (sapaiko ispilua, aluminiozko potoa, barrote gurutzatuez osaturiko leihoa) edo gelaren beraren (marroez akoltxatutako hormez osatua) deskribapenek sortzen dutena. Inbentarioak...
|
|
|
Baina,
|
lehen
esan den bezala, baldintza jakin batzuk dauden udalerrietan zertxobait gora egin dezakete muga horiek.
|
|
|
Dirudienez, prozedura horiek tradizio erromatareta bisigotikoaren heredentzia islatzen dute, baina endekatuta: auzietan, lege bisigotikoek lehentasuna agiri idatziei ematen zieten; Iruñeko erresuman. Asturiaseta Leonen gertatu ohi zen legez?, ordea, ahozko lekukotasunek zuten nagusitasuna(
|
lehen
esan bezala, noiz behinka dokumentuak ere erabiliak izan arren).
|
|
|
Armekin lotuta,
|
lehen
esan dugunez, gerrikoen goarnizioak ditugu (3 irudia). Hauen artean oinarrizko hiru mota bereiz daitezke: gerrikoen belarriak; plakaartikulatudun gerrikoen zarrailuak eta plaka zurruneko gerrikoen zarrailuak.
|
|
|
Zaharrak berri ditut, beraz, egin. Eta
|
lehen
esanak, berresan, berriagoak eskas direnez gero.
|
|
|
Nire ustez
|
lehen
esan dudanak baino ondore larriagoak ditu beste gauza batek; lehen esan dut, eta ez dut gauza berririk esan, mundu guztiak baitaki, euskara erabili den eskualdea, guk dakigun garaian, esan dezagun azkeneko bi mila urte honetan, aski meharra eta laburra izan dela. Esan dugu gainera eskualde horretan bizi zen eta hizkuntza hori erabili zuen jende multzoa ere ez zela ugariegia.
|
|
|
Nire ustez lehen esan dudanak baino ondore larriagoak ditu beste gauza batek;
|
lehen
esan dut, eta ez dut gauza berririk esan, mundu guztiak baitaki, euskara erabili den eskualdea, guk dakigun garaian, esan dezagun azkeneko bi mila urte honetan, aski meharra eta laburra izan dela. Esan dugu gainera eskualde horretan bizi zen eta hizkuntza hori erabili zuen jende multzoa ere ez zela ugariegia.
|
|
|
Euskadi, eta berriz ere Euskadi diot, Euskal Herria ez esateagatik, eta inork inoiz nire gauzak irakurri edo entzun baldin baditu, badaki nik beti Euskal Herria sartzen dudala, eta ez Euskadi, baina hemen nahitaez Euskadi edo Euskadiren antzeko zerbait sartu behar da eta ez Euskal Herria, nahasketa sortuko ez baldin bada. Guk dakigun garaian, azken bi mila urte honetan,
|
lehen
esan dudan bezala, Euskadiko eremua osorik hartzen baldin badugu, eskualde hori ez da inoiz, bi mila urte horietatik gora nik ez dakit zer gertatzen zen, osoro eta zeharo euskalduna izan.
|
|
|
Beraz, guk besteren aurrean esaten dugunean Nafarroako Erriberak, Cascantek esate baterako, euskara galdu zuela eta berreuskaldundu egin behar dugula, ez gara egiaz ari; guk dakigunez eta guk ezagutzen dugun garaian Cascanten ez da euskaraz egin; hori da egia, egia huts hutsa eta Cascanten bezala hori bera gertatzen zen gutxi gorabehera Bizkaiko Enkartazioetan, Arabako zenbait zatitan eta beste franko lekutan. Halaz ere,
|
lehen
esan bezala, egia da Pirinioetan alde batera eta bestera euskara edo euskararen antzeko zerbait Araneraino egiten zela; egia ere da beste aldetik Burgos ingururaino euskara egiten zela eta Ebroren hego aldera, noski. Baina, halaz guztiz ere, gero Euskal Herri edo Euskadi bezala gelditu den hori ez da osorik euskalduna izan azken bi mila urteotan.
|
|
|
Hainbestez horko erdaldunek bazuten laguntza bat horko euskaldunek ez zutena eta
|
lehen
esan dugun arrazoiagatik, alegia beti ahulagoak amore ematen diolako indartsuagoari, euskaldunok izan gara beti amore eman diegunak erdaldunei eta ez alderantziz.
|
|
|
Sar gaitezen beste auzi batean. Hau ere
|
lehen
esana dago baina ez dut uste kalterik egingo duenik berriz esateak. Euskal literatura diogunean, ikaragarrizko nahas mahas bat datorkigu gogora.
|
|
|
Bestela esan, ez duela iraunkortasunik izan: eta ez du izan,
|
lehen
esan bezala, hitz hegalaria paperean lotzen eta gelditzen delako, eta zenbat kopia gehiago izan, hobe; eta inprentan are hobeago eta inprentan egin den edizioa ugaria baldin bada, ezin hobeago. Nik ez dakit sekula pentsatu duzuen zenbat euskal obra ez diren gureganaino heldu, edota heldu badira ere, nolako kondizio exkaxetan heldu diren.
|
|
|
Eta aurrerago, Euskal Herriak azken bi mila urtetan izandako balizko euskalduntasunaz ari delarik: "... horko erdaldunek bazuten laguntza bat horko euskaldunek ez zutena eta
|
lehen
esan dugun arrazoiagatik, alegia beti ahulagoak amore ematen diolako indartsuagoari, euskaldunok  izan gara beti amore eman diegunak erdaldunei eta ez alderantziz".
|
|
|
Orain pixka bat argitzen hasi den bezala, Felipe II.aren invenciblek eta gainerako istiluek hemengo arrantza, bale edo bakailaoaren arrantza, alde honetakoa, zeharo lur jota utzi zuten eta gelditu zirenak hara joan ziren eta hangoa ugaldu egin zen; gero Luis XIVgarrenak, hemen lehen gertatu zen bezala, dena berriz hondatu zuen arte. Axular nolako jendearentzat ari den ikusteko aski dugu beste norbait hartzea eta har dezagun
|
lehen
esan bezala zenbaiten ustez Euskal Herriko lehenbiziko burgesa ematen digun liburua. Izan ere, lehenbiziko burgesa Peru ez, baizik izatekotan Mogel izan zen.
|
|
|
Hitzak, berriz, euskal eta erdal hitzak baititugu hizpide orain, besteri begira daude,
|
lehen
esan bezala; besterik erakusten digute keinuz eta zeinuz. Gauzak ânolabaiteko" gauzak" eta" gauzakiak" â eta direlako gauzen irudi gogoetak dira adierazle horiek gogorarazten dizkigutenak:
|
|
|
Bukatu behar eta, hitz bi esango nituzke Axular Etxeberriren parean jartzeko. Ez dut dudarik egiten,
|
lehen
esan bezala, honen kantu lana ederlana ere badela zatirik egokienetan, eta ez dira horrelakoak eskas. Badirudi, halaz guztiz, badela alde larri Manualaren lehenbizikotik bigarren partera:
|
|
|
Bestela badirudi ere, inoiz baino begirago egon behar genuke orain aldi igaroari, etorkizunaz atzendu gabe noski eta etorkizunaren zain gaudelako, hain justu. Besteak beste, lehen egin izan dena egina dago, nahiz gaizki egina iruditu guri;
|
lehen
esana esana dago, oker esana dagoela baderitzagu ere. Ez gaitezen beti, hainbeste aldiz egin dugunez âeta lehengora nator berriz, predikari gogaikarriaren antzeraâ, huts hutsetik abia:
|
|
|
Mokoroaren liburuari egin nion hitzaurrean, berriz, esan modu edo modismoei buruz jardun nintzen. Baina
|
lehen
esana: denborarik ez dut.
|
|
|
Ez dugu denon arteko estrategia bat erabaki eta sektore batzuk,
|
lehen
esan bezala, uzkur dabiltza.
|
|
|
Sok. (...) Izan ere, Homerori buruz ondo hitz egitea ez da,
|
lehen
nioen moduan, zugan dagoen artea, zu mugitzen zaituen jainkozko indar bat baizik; Euripidesek magnetikoa deitu eta askok Herakletiarra deitzen duten harriari eragiten dion indarraren antzekoa. Egiazki, harri iman honek ez ditu burdinazko eraztunak erakartzen soilik, eraztun hauei ahalmena igortzen baitie, honela hauek harri imanak egin dezakeena egin dezaketelarik, hau da, beste eraztun batzuk arrastaka eraman ditzakete; honela, batzuetan elkar eskegitzen duten eraztun eta burni zatiz eraturiko ilara, oso luzea, agertzen da, harri iman honen bitartez ahalmena, goitik, zati eta eraztun denetara igortzen delarik.
|
|
|
Aztertzen ari naiz, lon, eta hori zer iruditzen zaidan adieraztera noakizu. Izan ere, Homerori buruz ondo hitz egitea ez da,
|
lehen
nioen moduan, zugan dagoen artea, zu mugitzen zaituen jainkozko indar bat baizik; Euripidesek16 magnetikoa deitu eta askok Herakletiarra deitzen duten harriari17 eragiten dion indarraren antzekoa. Egiazki, harri iman honek ez ditu burdinazko eraztunak erakartzen soilik, eraztun hauei ahalmena igortzen baitie, honela hauek harri imanak egin dezakeena egin dezaketelarik, hau da, beste eraztun batzuk arrastaka eraman ditzakete; honela, batzuetan elkar eskegitzen duten eraztun eta burni zatiz eraturiko ilara, oso luzea, agertzen da, harri iman honen bitartez ahalmena, goitik, zati eta eraztun denetara igortzen delarik.
|
|
|
Eta abismora erori baino
|
lehen
esan zidan:
|
|
2002
|
|
|
Aralarrek beti esan izan du bere tesiak nagusi direla ezker abertzalean. Oraindik gazteak zarete,
|
lehen
esan duzun bezala, baina jendea erakartzea kostatzen zaizuela dirudi.
|
|
|
Azken eremu hau indartu eta babestea oso garrantzitsua da. Horrez gain, eta
|
lehen
esan da hemen, euskaraz egiteko aukerak nabarmen gehitu behar dira, zerbitzuak besteak beste, etxetik edo eskolan ikasi den euskara hori erabili ezean galtzeko arriskua dagoelako. Euskarazko zerbitzuak eta produktuak areagotzea oso inportantea da.
|
|
|
Alabaina,
|
lehen
esan dugun moduan, Rock" n" Rolleko metafora eta espresioek liluratzen dute hasieratik irakurlea: autoaren ibilera deskribatzeko konparaketa harrigarriak(" autoaren mutur luze urdina zorua xurgatzen ari zitzaion karrika hustuari, nerabe goseti batek espageti mugagabea bezala." (9)), burua" telebista aparatu itzalia bezalakoa" duen protagonista (11), berun puska goritua dirudien eguzkia (239), edo" infernuko beroaren galdan hogei egunez atxikitako malkoak" husten dituen zerua (404).
|
|
|
Orain 100 urte, gure herri honen barruan, euskera ekienak %54 ei ziran. Orain,
|
lehen
esan dogunez, %23 murrituz.
|
|
|
Ibilaldi hori egiten ari ziren bitartean, Zilarbizik
|
lehen
esandako zerbait gogoratu zuen Pertseok: hark arreba bat bazuela, alegia, eta arreba horrek laguntza eskainiko ziola hasi berria zuen abentura hartan ahalik eta ondoen konpontzeko.
|
|
|
Alde batetik, giza eta gizarte zientziak Unibertsitate beraren antolaketa, kudeaketa, irakaskuntza eta ikerkuntza estrategien baitan daude (Eusko Ikaskuntza, 2001); bestetik, berriz,
|
lehen
esan dugun bezala, oro har, gaur egungo gizartearenparametro berrietan, eta espresuki euskal gizartearenean, gizabanakoak betetzenduen zeregina giza eta gizarte zientziak zientifikoki lantzean dagoela uste dugu.
|
|
|
1975etik aurrera?
|
lehen
esan bezala?, Euskal Unibertsitatearen aldekomugimendu zabal eta indartsua garatu zen Euskal Herrian zehar. Testuinguruhorretan sortu zen UEU, inolako babes legalik eta instituzionalik gabe.
|
|
|
Bigarrenak, ordea, gerrate karlistekin du lotura estua. Marjinazioberri bat iragartzen da orduan,
|
lehen
esan bezala, lurraldeek indarrez galdu baitzuten beren izaera politikoa.
|
|
|
Kutsatutako pertsonetatik, haien materia fekalak eraginda, ingurunera transmititzen den birusa da. Gehien inplikatzen diren elikagaiak moluskuak dira,
|
lehen
esan dugun bezala, nahiz eta landare asko ere hala egon. Hala ere, landareetan gehien deskribatu den taldea Norwalk birusarena da.
|
|
|
Gaur egun, pazienteak behar bezala tratatu baino 7 hilabete lehenago igarotzen dira. Berezitasunak Artritis erreumatikoa,
|
lehen
esan dugun bezala, gaixotasunik ezohikoenetako bat da. Sufritzen duten pertsonen %76k ezintasunen bat dute.
|
|
|
–Hasieran ez, ez zidaan utzi. Baina
|
lehen
esan diadan bezala, bizitzaren atea zabaltzen ari zela iruditu zitzaidaan bat batean, eta saiatu egin behar nintzela sentitu nian. Kristoren alamena eman nioan.
|
|
|
Itsu eta atzenkor egon behar du batek, edo bi begiak lausoturik izan gutxienez, hizkuntza kontuetan oraingo egoera eta orain dela hogeita hamar bat urtekoa berdintsuak direla pentsatzeko. Itsu, betiko gau lazgarria begietan, edo,
|
lehen
esan dudan gisa, beste planeta batean bizi, hori ere gerta daiteke, eta ez nintzateke harrituko batere hau izango balitz kasua, hemen bizi den jende anitz aldi berean beste planeta batean ere bizi delako. Ez dakit:
|
|
|
Hau argitaratu zen EHUko liburu batean (hortaz, etxetik hasiko naiz), Jose Ramon Zubimendik aski ongi bildu zuen gisa: " Bada, gure eritziz aipatu arrazoiak berdin berdin balio du hemen ikertzen den denboraldirako, zeinetan gertatzen bait da,
|
lehen
esan bezala, baskoin protoplasmikoaren leherketa eta eztanda ikusgarria: behionlako mundo euskaroide haren agerpen eremu zabal berberara gutxi gorabehera hedatzen den eztanda, alegia.
|
|
|
Egia esan, luzatu naiz parentesi honetan, barkatuko didazu, irakurle, zu ere nire kezkekin batera urrundu baldin bazara bidetik, baina nola gauzek,
|
lehen
esan bezala, behin eta berriz esateagatik ere ez dioten beren jatorrizko izateari uzten, eta nola gezurrak ez duen egiatasunaren maila hartzen horregatik, zehaztu nahi izan ditut nire ustez funts okerra duten iritzi batzuk. Hortaz, itzul gaitezen berriz ere aspaldixko galdutako harira.
|
|
|
Alta,
|
lehen
esan bezala, navajoen lurraldean ari ginen sartzen, gure maparen terminologia erabilita. Handik  gutxira, indioek egindako purtxileriak salgai zeudela iragartzen zuten kartelak ikusten hasi ginen errepidearen  alboetan, bai eta, noizean behin, saltokiren bat edo beste.
|
|
|
Euskal Herriko unibertsitateetan zein unibertsitateet atik kanpo ere, ia ez dago ikerkuntza instituturik, eta hori dugu gabeziarik garrantzizkoena. Aurreko azpiatalean mintzatu naiz kontu honetaz, ikerketarako baliabideen kantitatea eta erabilera aztertu dudanean, eta, beraz, ez dut hemen errepikatuko
|
lehen
esandakoa. Hala ere, ez ditugun institutu horietaz zerbait gehiago adierazi nahi nuke.
|
|
|
ingelesez irakur dezaketen ikertzaileen kopurua handiagoa da beste edozein hizkuntzaz egiten dakitenena baino. Salbuespenak egon daitezke, baina hori,
|
lehen
esan bezala, idazlearen kontua da. Beraz, horren arabera, euskaraz, gaztelaniaz edo frantsesez idazteak ez luke zentzu handirik izango kasu gehienetan.
|
|
|
Datu horien alde ezkorra ezaguna da; baina niri hemen datu horien alde baikorra, hau da, unibertsitatean euskaraz dakien masa kritikoa 2000 ikasturtean 47.422 ikaslekoa izan dela interesatzen zait. Euskaraz dakiten ikasle horiek gaztelania ala frantsesa ezagutzen dute, eta,
|
lehen
esan bezala, gero eta gehiago izango dira ingelesa ikasten lauurterekin hasitako ikasleak ingelesez komunikatzeko gai direnak eta ikasgaiak ingelesez ikasi dituztenak. Ikas arlo bat ingelesez erakutsiko duen irakaslea ikastoletan aurkitzen bada, nahiz eta ez izan erraza ingelesez ikas arlo bat erakutsiko duenik aurkitzea, Unibertsitate mailan honelako irakasleak izatea errazagoa litzateke.
|
|
|
– Alde egin baino
|
lehen
esan dit aski lukeela Pariserainoko bidaia ordaintzearekin.
|
|
2003
|
|
|
J. M. JUARISTI. Borondate politikoa badago ez dago konstituziorik herri baten nahiak mugatuko dituenik. Bestalde, zuk
|
lehen
esan duzunarekin ados nago, nafarrek EAJ anexionismoaren eredu moduan ikusi dute. Iparraldean esan digute bertan hegoaldeko eskemak ezarri nahi izan ditugula eta hori ikaragarria dela, Iparraldea azken 215 urtetan demokrazian bizi delako.
|
|
|
Kirolak duen arriskurik handiena da hau. Eta hala ere, ezer baino
|
lehen
esan nahi dut osasunarentzat hobeto dela arrisku hori izatea kirolik ez egitea baino.
|
|
|
L.M. ZULAIKA. Iñaki,
|
lehen
esan duzu gizakia berez dela lehiakorra, baina nik uste dut lehiakortasun hori hezi eta bidera daitekeela. Jende asko dago kirola ondo pasatzeko, ondo sentitzeko egiten duena.
|
|
|
Orduantxe idatzi nituan hainbat antzerki. Geroago,
|
lehen
esan dodanez, aldizkarietan emon ditut neure lanik gehienak Zeruko Argia n eta Agur en, batez be, eta eurok emon deuste entzuterik handiena.
|
|
|
Baina ametsa inmateriala da eta,
|
lehen
esan dugun bezala, ez dago arkitekturarik eraikitzen den arte.
|
|
|
Uholdeak, oso handiak izanda ere, naturan berez den prozesu hidrologikoadira. Baina dudarik ez da,
|
lehen
esan moduan, azken urteotan gero eta prozesu antropikoago bihurtu direla, klima aldaketaren ondorio izan edota lurraren erabilpentxarraren ondorio izan; segituan jorratuko dugu hori. Baina horra pasatu aurretik, lehentxoago aipatu ikerlarion beste gauza bat nahi nuke hona ekarri.
|
|
|
Aktibisten esperientziari dagokionez,
|
lehen
esan bezala, oso maila desberdinak daude ZBen. Badaude ekologismo edota auzotarren mugimendutan saiatutakoa, edota politika lokalean, baina badago ere jende asko zeinaren lehenengoesperientzia militantea ZBen izaten ari den.
|
|
|
Kontuan hartu behardugu oso talde instrumentala dela, helburu bakar baten zerbitzuan. Boroakozentral termikoaren proiektuaren desagertzea? eta,
|
lehen
esan bezala, nolabaitekoautozentsura praktikatzen dutela partaideek.
|
|
|
Deigarria da, lehenik eta behin, Euskal Unibertsitatearen inguruko erreferentziak urriak izatea. Hori ez da harritzekoa, EHASen eta Euskal Unibertsitatearen aldeko kanpainaren inguruan
|
lehen
esan duguna kontuan hartzen badugu. Uztaritzen bertan, euskal barruti bakarra lortzeko eta euskaldunek toki egokia izan zezaten unibertsitatean pausoak emateko Koldo Mitxelenak egindako proposamenari emandako erantzuna ere argigarria da109 Bertakoen oniritzia jaso arren, «ez zitzaion gainerako inportantziarik eman.
|
|
|
Erregelamenduak lehentasunezko helburu bat du, pertsonen osasuna babestea; eta, hori lortzeko, ezartzen du ke aromek segurtasun ebaluazioa egin behar dutela, prozedura komunitario baten bidez, merkatuan jarri edo elikagaietan, edo haren azalean, Erkidegoaren barruan, erabili aurretik. Izan ere, Giza Elikaduraren Batzorde Zientifikoak
|
lehen
esan bezala, ezin zen metodo komun bat diseinatu elikagaiak aromatizatzeko erabiltzen ziren ke aromen segurtasuna ebaluatzeko, haien artean desberdintasun fisiko eta kimiko handiak baitzeuden. Hori dela eta, arauak ezartzen du ebaluazio zientifikoak produktu primarioen segurtasunean jarri behar duela arreta, hau da, ke primarioen kontzentratuetan eta mundrunaren frakzio primarioetan, eta produktu gisa erabiltzeko edo elikagaietan edo haien azalean erabiltzeko ke aromak sortzeko segurtasunean.
|
|
|
Esperantza badaukagu;
|
lehen
esaten nuen moduan, Enrikek berak ere esaten digu hau ezin dela denbora askorako izan. Enrikek ez luke kartzelan egon behar.
|
|
|
–Eta nola zekiten gizon emakume haiek eskeleto hura Luziferri zegokiola, eta ez beste munstroren bati... dinosauroren bati edo,
|
lehen
esan dizudan bezala?
|
|
|
Baina,
|
lehen
esan nizun bezala, desiratzen nago eskutitzekin bukatu eta elkarrekin egoteko. Ea zita nonbait jartzen dugun biok elkartzeko, eta aurrez aurre hizketan hasten garen.
|
|
|
" Antxinako gizaldijetan" bekatuak urriago zirela esaten zaigu behin eta berriz, baina pixkanaka pixkanaka zenbait" sare negargarri" baserrietara ere zabaldu direla hala ere. Horien artean, esango du J.J. Mogelek, marmarrean jardutea eta
|
lehen
esaten ez ziren berba zantarrak erabiltzea; nostalgiaz gogoratuko ditu halakorik ez zen garaia: " Ezpada, berba egin daijeela mendi, baso ta eremubak adierazoteko antxiñako Baso euskalduneen kanta ederrak, solo ta lantegijak, euretan esan oi ziran historija, ejenplu ta berbakuntza garbijak" (1816: 101).
|
|
|
Martxeloren igandeko artikuluak salbu). Egunkari batek derrigorrez behar du, bestela irakurleei esfortzu handiegia eskatzen zaie, periodikoan barrena linea editoriala zein den asmatu behar izate horretan (eta
|
lehen
esan bezala, irakurleak identifikatu egin behar du periodikoa rekin, ispilu izatea eskatzen dio). Eta iritzia izatea ez da bekatua.
|
|
|
Desberdintasun horren ondorioz, legeek ez dute zilegitzat jotzen ezkontza, hori egiten bada aurrekoen eta edozein gradutako ondorengoen artean, ezta gradu zehatz baterainoko albokoen artean ere. Horren arrazoia zein den ulertzeko, nahiko da hausnarketa txiki bat egitea
|
lehen
esandakoari buruz, alegia, familien arteko maitasunaren ezaugarriei buruz. Egin eginean ere, gurasoek eginbehar jakin batzuk dituzte seme alabei begira, eta senarrak, ordea, beste batzuk ditu emazteari begira; guztiak nahastuko lirateke, pertsona horien arteko ezkontza onartuz gero.
|
|
|
Ezkontza bidezko ahaidetasuna,
|
lehen
esan bezala, lotura edo harreman multzoa da. Lotura edo harreman horiek ezartzen dira, alde batetik, senarraren eta emaztearen ahaideen artean, eta, bestetik, emaztearen eta senarraren ahaideen artean.
|
|
|
2, 3, 4 Fedearen misterio, sakramentuak, ohituren barnekoa eta Elizaren diziplina, espirituari eta erlijioari dagozkio; testamentuaren formalitateak, ondasunak aitarenak nahiz amarenak, norberekoak eta oinordetzaren bidez hartuak; preskripzioak, atzera eskuratzeak, enfiteusia, senar emazteen arteko ondasun erkidegoa eta antzekoak, denboraren araberako gauzak dira, eta politikari dagozkio. Agintariei men egitea, betebeharretan fideltasuna, kontratu eta merkataritzako onustea, horiek oro erlijio eta politikari dagozkie, eta horrez gain, bakoitzak ezartzen ditu beren legeak, bakoitzaren xedeen arabera,
|
lehen
esandako moduan.
|
|
|
Berlinen Hans Reichenbachek eskola enpirista sortu zuen Gustav Hempelekin batera; Varsovian Tarski eta Lesniewski logikarien zirkulua zegoen; eta vienarren inguruan, baina Zirkuluan bertan parte hartu gabe, Popperren kritikak zientziaren analisirako agenda logiko filosofikoaren prestakuntza eta eraikuntzaren osagai bikaina izan ziren. Agenda horretatik eratorritako ikusmoldeak, ‘ortodoxoa’ deitu genezakeenak, zientziaren hizkuntzaren berreraikuntza hartu zuen helburutzat, hizkuntza hori logika formalaren bitartez aztertu ahal izateko,
|
lehen
esan bezala. Ikuspegi horren baitan zeharo murgilduta, Rudolf Carnapek zientziaren kontzeptuak berreraikitzeko lanari ekin zion 1928an.
|
|
|
–Eta horrela egin bazuten, gero zer dela eta ez zuten herrian haren hutsa nabarmendu? Ze galdetu egin dut,
|
lehen
esan dudan moduan kontu handiz, herrian egun haietan inor hil ote zen, eta Carril hori baino ez zela hil esan didate.
|
|
2004
|
|
|
Litekeena da, beste emakume askok bezala, salaketa jarri ondoren senarrari datozkion ondorioen errudun sentitzea (kartzela, isuna...). Garbi ikusten dugu, egunero, nola datozen emakume jipoituak salaketa kentzera, beldurrez,
|
lehen
esandakoaren eraginez gertatzen denaren erru osoa bere gainetik kendu ezinik. Agian Endurancek ez zuen errukirik behar eta guk ez genion besterik eskaintzen (hori bai, dena ongi zurituz) eta benetan duintasuna zuen honek nahiago hiltzea.
|
|
|
Andres,
|
lehen
esaten zenuen Igarin barrakoietan sartu zintuztela, nolakoak ziren?
|
|
|
Espainian oraingoz indarrean dagoen Jabetza Intelektualaren Legearen 31 artikuluak garbi adierazten du erabilera pertsonalerako egiten den kopia pribatuak ez duela egilearen baimenik behar. Hala ere,
|
lehen
esan bezala, legea garai berrietara moldatu nahian ari da, motel motel, eta bitartean gizarteak askoz ere abiadura handiagoa darama. Beraz, oraingoz legeari bai, baina batik bat jurisprudentziari erreparatu behar diogu.
|
|
|
Inoren iritzi politikoa aurre epaitu gabe eta herri honetan dauden planteamendu politiko guztien proposamenak eskatuz eta eskertuz. Emaitzarik agian ez du lortuko batzorde horrek, baina
|
lehen
esan bezala: kontrajarriak izanda ere, bi proposamen mahai gainean ditugun unean soluzio definitiboa gertuago dago.
|
|
|
Hizketan antzematen zaizu lasterketarekiko duzun pasioa. Bestalde,
|
lehen
esan duzu txirrindularitza dela zure pasioa lanbide bihurtua. Eztabaida filosofikoa da pasioa ez ote den alienazioa.
|
|
|
Arean ere, prozesua amaiarazten duten ebazpenen kongruentziarik ezak beti ez dakar errotikako deuseztasunik; gainera, beraren izaera ere zeharo desberdina izaten da kasu anitzetan, eta, kasu horietan, deuseztasun akatsak eragindako defentsarik eza konpontzeko, ez da beharrezkoa jardunak atzera egitea. Are gehiago,
|
lehen
esan bezala, legeak tratamendu desberdina eman dio ez egitearen ondoriozko kongruentziarik eza nabariari.
|
|
|
Sarritan esan ohi da Erregistro Zibila gizabanakoen egoera zibilaren erregistroa dela. Hain zuzen ere, egoera zibil horrek dakartza,
|
lehen
esan legez, halako ondorio jakin eta zehatzak subjektu horrentzat, horiek bere berezkoak izan (izena, abizenak) zein ondare izaerakoak izan (oinordetzak, familia zuzenbidekoak).
|
|
|
O! Baldin bazenekien, zergatik ez didazu
|
lehen
esan?
|
|
|
Normalizazio hori, bistan da, oro hartzailea da, eta Euskal Herriari nortasun berria eman nahi dio, egundoko iraultza gauzatuz. Leku eta esparru askotara iritsi beharra dakar horrek, eta anitz puntu aldatzeko premia,
|
lehen
esan legez. Aranak, alabaina, ez dio horri beldurrik, bere bibliografiak argi erakusten duenez.
|
|
|
Mingarria bada Errolegiri ateak ixtea Euzkerea n, ez du min gutxiago ematen «Euskaldun berri bat», «Nor bait», «Elexalde», «Euzkeldun barri zar bijok» eta, Euzkadi-tik at geratu iza nak. Orixek (211) dioenez, ordea,
|
lehen
esandakoez gain deus berririk ez ze kartelako utzi omen zituen bazterrean.
|
|
|
Zergatik irekitasuna? Ezer egotekotan, intuizio eta praxi askotarikoen multzoa dago autoeraketaren proiektuarenazpian, eta,
|
lehen
esan dugun moduan, bere lausoan ez du gorputz teorikomonolitiko sendorik, ez eta etorkizun bisio oso definiturik ere. Ideia aldetikirekita egotera darama horrek autoeraketaren proiektuan engaiatuta dabileneragilea:
|
|
|
Gaur egungo helburu zientifiko handienetako bat da bularreko minbizia prebenitzea, onkologiako tumore ohikoenetako bat. Estatu Batuetan egindako azterlan berri batek berretsi egin du,
|
lehen
esan bezala, minbizia bideratzeko beste bide bat, familiaren aurrekaririk ez dagoenean. Kaliforniako Osasun Zerbitzuen Departamentuko Peggy Reynolds-ek esaten duen bezala, “bide” hori tabakoa da.
|
|
|
Alde batetik
|
lehen
esan dudana, jatorrena artu bear; bestetik pratikuari begiratu bear ere.
|
|
|
Gaurkoa du lehenengoa, eta oraindik ezin du sinistu bera ere han egotea, Ponte a Ema osotik sei pertsona baino ez zineman, debekatutako pelikula bat ikusten. Ciccillok proiekzioa hasi baino
|
lehen
esan dio, hemendik aurrera pelikula onak ikusten ohituko zara, Livia. Eta esan du orain arte bost zirela eta orain zazpi, Pablo falta delako, eta besoa estutu dio Liviari.
|
|
|
Askok ikusi izan duzue azken boladan, eta badakizue nola sufritzen ari zen. Horregatik eskatu nahi dizuet ez egoteko triste, ni triste ez nagoen bezala,
|
lehen
esan dudan bezala askapena izan delakoz Carlosendako... Eta orain Carlosek oso maite zuen poema bat irakurri nahiko nuke:
|
|
2005
|
|
|
Hego Euskal Herrian litekeena da paperik gabe 30.000 bat etorkin egotea, baina oso kasu gutxitan ari da egoera zuzentzen, oztopo ugari jartzen baitzaizkie, bai eskatzen diren baldintzak asko direlako, bai zehazgabeak direlako edo etengabe aldatzen dituztelako. Adibide gisa, prozesua hasi baino
|
lehen
esaten zen nahikoa izango zela errolda agiri arrunt batekin, baina praktikan hori ez da gertatu, agiri berezia eskatu dutelako. Gehiago esango genuke, pasa den azaroaren 11n, Caldera ministroak esan zuen egote denbora hori adierazteko, beste agiri batzuk onartuko zituztela, baina ez dira hori egiten ari.
|
|
|
Hala ere, hizkuntza egoerara egokitu beharra dela edota liburua argitaratzeko beharrezkoak diren parametroetara egokitu beharra dela; dela Euskal Herri gatazkatsu honetan hainbat parametro politiko liburugintzaren aurretik jarri beharrak...
|
lehen
esan bezala, itzali egin du sortzeko grina.
|
|
|
Hurrengo liburua, laugarrena, buruan neukanVredaman idazten hasi baino lehenagotik. Baina paperera eraman aurretik,
|
lehen
esan dudan bezala, honen itzulpena egin behar dut. Apirilean amaituko dut, dena ondo badoa, eta ondoren beste asmo txiki bat daukat:
|