|
2010
|
|
|
Bai eta ez; jaia aipatu dit" oso ongi pasatu zuela" gogorarazteko besterik ez,
|
lehen
esan dizudanez lan kontuengatik deitu duelako. Gainera iruditu zait oso seguru ari zela bere buruaz.
|
|
2011
|
|
|
Nahikoa genuke ondoan Ruperrek abestutako edozein letra ipintzea
|
lehen
esandakoa (eta Leteren erreparoak) ulertzeko: " Esparata Liliput, higan bainatzen ditun kokodriloak[...].
|
|
|
Eta garajetik alde egin baino
|
lehen
esan digu zer egin behar genuen pistolet horrekin: aurrena, ondo lehortu, eta gero hasiera bateko itxura berreskura dezan, trapu batez eta oliotan bustiz, indarrez igurtzi.
|
|
|
Norak, erantzun aurretik, Marcoren begietara begiratu zuen eta kazetariaren xamurtasunaz gogoratu zen. Ados, esan zuen, fidatuko naiz zutaz, baina hurrengo batean beste deus argitaratu baino
|
lehen
esadazu, mesedez, zeren eta gero ni naiz ekipoko guztien adarjotzeak jasan behar dituena. Horrela eginen dut, ziurtatu zion mutikoak, orain, nahi al duzu garagardoren bat hartu?
|
|
2012
|
|
|
Hiltzen dituzu hogei edo hogeita hamar bat pertsona eta gerora jakiten duzunean hildako horiek zure aldekoak zirela, eta ez arerioarenak, orduan esplikatzen diezu prentsakoei pertsona horiek hil dituen" sua"" adiskidea" zela, zuzenean aitortu beharrean kriminal bikoitza zarela bat, norbait hiltzeagatik eta bi, zure taldekoak akabatzeagatik. Baina berdin dio,
|
lehen
esan bezala hitzek edozer estali eta edozer desitxuratzeko ere balio baitute. Dena dela, zer espero genezakeen halako ilajea daukan jendearengandik, gerra honi, hots, ehunka eta milaka hildako zibil (asko eta asko haur eta edadetu) inozente hiltzen dituen gerra honi" Amaigabeko Justizia" izena jarri zioten eta!
|
|
|
—Badakizu, dena txukun lagatzearren irten baino
|
lehen
esan du ironiaz, eta irribarrea atera dit. Baina hori ondoren izan da, konortera etorri naizenean, eta pentsatu dut:
|
|
2013
|
|
|
—Angeluseko kanpaiak jo baino
|
lehen
esaten zion aitonak.
|
|
|
Hala bada,
|
lehen
esandako pasabide txarretik itzultzea erabaki nuen, hurbil baitzegoen, eta ahalik eta isilen heldu nintzen hara,* Pedro Fages gobernadorea Coloradoren behealdeko eskualdea esploratzen ibilia zen 1785ean. baina ordurako indioak han ziren. Ustekabean harrapatu eta tiro egin genien, eta bidea libre utzi ziguten.
|
|
|
Neolitoan, aldiz, Marija Gimbutas antropologo lituaniarrak aro hartaz zegoen ikuspegia inarrosi omen du, neolito aurreindoeuropear propio baten aztarnak dokumentatuz. Neolito aurreindoeuropar horrek,
|
lehen
esan dugun ildotik, gizarte ‘ez klasista eta sexista’ batez pentsatzeko aztarnak ematen omen ditu, mitologian emakumearen presentzia sinbolikoa pribilegiatzen duena eta abar. Gimbutasek euskararen herria aipatzen du neolito haren azken aztarna moduan.
|
|
|
Yanomamien begietatik gure kulturatzat har daitekeen guztia beste plano batean utzita, eta euskal kulturgintzan eragiten duten beste elementu guztiak alboan utziz (hedabideak, corpusa, hizkuntzaren biziberritzearen gainerako arloak eta abar), sorkuntzaren ingurukoari deituko diogu orriotan kulturgintza. Zehazkiago,
|
lehen
esan dugun moduan," entretenimendu, gogoeta eta sentsazio estetikorako berariazko produktuen ekoizpen eta hedapena" hartuko dugu kulturgintzatzat.
|
|
|
Lehenik,
|
lehen
esan dugun moduan, erakundetze hirukoitz horretan hirugarren hankaren pisu espezifiko ezohikoa delako gure herriaren eta, zehazkiago, gure hiztun komunitatearen ezaugarri instituzional bat. Euskararen hauspoaren azpiegitura sare muinekoena neurri batean gizarte antolatuan dago.
|
|
|
Komunitatea,
|
lehen
esan dugu, zerbait komuna dutenen multzoa da. Ez larritu.
|
|
2014
|
|
|
Baina Bordelaisek frantsesa bakarrik ulertzen zuen. Berriro sabai aldera seinalatu eta
|
lehen
esandakoa errepikatu zuen:
|
|
|
Ez al dute Lekunberriko andreek egiten? Gainera, ez al didak
|
lehen
esan frantsesari esker eta interpretea haizelako lortu duala jantoki honetan sartzea?
|
|
2015
|
|
|
Ordea, ume iletsuen antza zeukaten animalia haiek. Gainera,
|
lehen
esan dudan Alberto horrek Montevideoko zirku batean lan egindakoa izan behar zuen, piririka eta gainerako zelebrekeriak egiten zekiena, eta zuek esango didazue. Zer gehiago behar zen, bada, inguruetako jende guztia liluratzeko?.
|
|
|
Guk badakigu hilik egotea zer den. Nik nahi nuena bestelako egoera aurkitzea zen;
|
lehen
esan dizudan hutsune hura zen. irrealitatearen zentzu hori. Kartzela benetakoa ez zela neure buruari konbentzitzea, hango egoera hura ez zela gertatzen ari; baina ideia haiek ere gogatu gabe, sentituz soilik.
|
|
|
—Hementxe naukazu. Gaur egunsentian iritsi naiz,
|
lehen
esan dizudan bezala, eta egun batzuetan zuen artean izango nauzue.
|
|
|
Berak gidatuko hau entrenatzen, esango ziguk balio duan edo ez kirol honetarako, eta baliokoa baldin bahaiz berak antolatuko dizkik lehen borrokaldiak. Hauen guztien gastuak,
|
lehen
esan dugun moduan, neronek ordainduko dizkiat. Hi, boxeatzera.
|
|
2016
|
|
|
—Gauza bat kontu hau utzi baino
|
lehen
esan zion Carlosek furgonetatik jaitsi eta sukalde barrura begiratuz. Bertan ez zegoen inor, ezta Doro bera ere.
|
|
|
—Segi ezazu, segi ezazu apartamentura haragia erabat hoztu baino
|
lehen
esan zuen Dorok aterantz bultzatzen ziola.
|
|
|
" Eta oraindik ez daukagu komunikazioari buruzko estatistika fidagarririk. Gertatzen da zera, ba komunikazioak goitik behera zeharkatzen duela bikotearen bizitza, eta oso garrantzi handia duela,
|
lehen
esan bezala..."
|
|
|
Luze baino
|
lehen
esan zien aldameneko sendagileari egin behar ziola galde, hark eskarmentu handiagoa zuelako horrelako kasuetan. Gelditu ziren bakarrik ama eta alaba, bakarrik eta isilik.
|
|
|
Aspaldian, mende honen hasieran seguru aski, semeak etxean galdera bat egin eta erantzun nion uste nuela Aurrera egin baino
|
lehen
esan zidan irakasleak esaten zuela usteak erdia ustel zuela.
|
|
2017
|
|
|
Giagare (Ossi ibarra). Giaccuru (Gadoni erreka);
|
lehen
esan dugu ghgaru, iagaru dela ehiza txakurra Sardinian eta Korsika hegoaldean. zaldi. Saldi (Badessi, Aglientu iturria).
|
|
|
Zer ikertu handia dago oraindik arlo honetan; baina horretarako,
|
lehen
esan dugun bezala, bi hizkuntzak ondo ezagutzen dituen jendea behar. Amaitzeko, azken bidaian atentzioa eman zidaten pare bat gauza.
|
|
|
Sardiniako biztanleria asko hazi zen nekazaritza eta abeltzaintza (ardi eta ahuntzena, batez ere) nagusitu zirenean, baina I2a1 kromosoma lerroak iraun izanak iradokitzen du ekialdetik etorritako jendeak ez zuela ordezkatu bertan bizi zena(
|
lehen
esan dugu kromosoma hori guztiz ezezaguna dela Ekialde Hurbilean), eta iberiar jatorriko aztarna genetikoak zituen populazio zaharrago baten akulturazioa gertatu zela.
|
|
|
—Ez nauk halakorik Rita haserre, baina bailaran inoiz galtzen bahaiz, begira zeruari eta topa itzak izar horiek,
|
lehen
esan dizkiadanak. Horiexek erakutsiko diate itzultzeko bidea.
|
|
|
7° Testiguak," Catalina de Hualde, mujer de Juanes de Zabaleta", 65 urtekoak, dio berriz, Iriarteneko hilobian,
|
lehen
esandakoez gainera," Catalina de Zibola" ere lurperatu zutela. Eta Goikoetxekoan," mari perez de huyci" ere bai.
|
|
|
Deus baino
|
lehen
esan, euskarazko ordenantzok Jose Maria Satrustegi euskaltzainak argitaratuak izan zirela 1996an 1825eko beste ordenantza batzuekin batera, tartean 1848ko bando llaburra zutela, lizar landarei buruzkoa. Guziak interneten ikusi nahi izatera, honatx erreferentzia: 640 Hala eta guzi, gutxienez 1897ko ordenantzok berriz hemen sartzea erabaki dut, uste baitut arrunt ongi datozela Goizuetako dokumentu zaharren altxor honi orduko herri euskara biziaren testigutza ofiziala ematera.
|
|
|
Ahaide izan edo ez, honen ordez sartua zen 1918an botikario Goizuetan D Franco. Recalde, baina ez luzerako,
|
lehen
esan bezala, emazte Bittori Arozena gripearekin hil ondoren hanka egin zuela baitirudi, bera ere kutsatua izanik, bertan hilen zen beldurrez.643
|
|
|
Baina,
|
lehen
esan bezala, bai agudo azaldu ere bazterretik, oraingo askoren gisa, herriaren aldeko" filantropo altruista" zaharra. Begira begira():
|
|
|
Bukatzeko, honatx 1825ean euskaratutako ordenantzen hasierako orri osoaren faksimilea,
|
lehen
esan bezala Jose Maria Satrustegi euskaltzainak 1996an argitaratuak izan zirenak (Fontes Linguae Vasconum, 72 zenb., 298 or.). Nahiz, 1897ko hauek bezala, goizuetar batek euskaratuak ez izan, ongi datozela irudi baitzait, elkarren arteko aldeak ikusteko. Dena dela, hori filologo finen esku.
|
|
|
126. Deus baino
|
lehen
esan, eskuidatzi honetako t guziak tt bikoitz forman ageri direla: Goizuetta, veintte, siette...
|
|
|
456. Gaurko Bordazpi nik uste: Bordatxipi> Bordaxpi,
|
lehen
esan bezala.
|
|
|
471. Testubarrenotan maiz ageri den aditz honek, gaurko" asistir, hacer frente" zentzua zuen latinetik hartua, eta ez gaurko" bururatu, okurritu" zentzua,
|
lehen
esan bezala.
|
|
|
393. Bekoetxe,
|
lehen
esan bezala.
|
|
|
447. Gero Maio
|
lehen
esan bezala.
|
|
|
451. Goikoborda
|
lehen
esan bezala.
|
|
|
Halabehar hutsa ote da, bi etxerik exkaxenak, hain juxtu, andre birenak izatea? Eta, bien deiturak ere,
|
lehen
esan bezala, ez ote du haunditasun ironiko hura salatuko. Larri ibili.
|
|
|
Izan ere, Martin de Bea eta Beltran de Iriarte testiguen aurrean" Martin de Goizueta" eskribauak egina baitzuen salmentako eskritura Goizuetan bertan, 1564ko urriaren 23an, Pedro de Aya jauna, Nafarroako erregeren eskribaua presente zela. Eta
|
lehen
esana dizut, Martin eskribauak, anaia zuela Patziku etxe saltzailea: 119
|
|
|
Hantxe piztuko ziren elkarren arteko istilu guziak. Hara zer dioen alkateordeak berak,
|
lehen
esan bezala, auzian lehen testigu ageri denak:
|
|
2018
|
|
|
Izan ere, Nafarroako landa eremuak eraldaketa eta krisi garrantzitsuak jasan zituen XIX. mendean zehar, gerren eraginari eta erreforma kapitalistei lotuta, eta horiek guztiek eskualde askotatik iritsitako migrazioak azaltzen dituzte. Mugimendu horietako askok Amerika dute helmuga; beste batzuek, euskal lurralde industrializatuak; beste askok,
|
lehen
esan bezala, Nafarroako hiriburua, Iruñea.
|
|
|
Erakunde foralaren kasuan, 1841eko legearen ondorioz desagerturik zeuden Nafarroako Gorteak, gizarte feudalaren estamentuen arabera hautatzen zirenak (eliza, noblezia, eta hirietako ordezkariak). Horiekin batera erregimen foraleko elementu asko desagertu ziren,
|
lehen
esan bezala, eta beste batzuk mantendu ziren. Gainera, zergen kontrolak botere handia eman zion Diputazio berriari, eta ondare foralean oinarritutako eskumen fiskala joera politiko guztiek defendatu zuten.
|
|
|
Izan ere, gerrate osteko hauteskundeetan hautagai euskaroek emaitza onak lortu zituzten hauteskundeetan, baina haien arteko ezberdintasun politikoak gero eta nabariagoak izan ziren, batez ere indar karlistak berrantolatu ziren neurrian. 1885 eta 1890 bitartean karlismoa berriro ere agertuko da panorama politikoan eta,
|
lehen
esan bezala, laster jaso zuen Iruñeko boto emaileen gehiengoaren sostengua.
|
|
|
Amaiera baino
|
lehen
esateko ordua zen.
|
|
2019
|
|
|
Uste dut
|
lehen
esan dudala ni, nortasunez, eta izatez, nahiko ipurtarina naizela, abenturazalea, gauza berriak probatzea gustatzen zaidala, egoeraz aldatzen joatea, ez beti leku berean egotea beti antzeko gauzak egiten. Nire nortasunaren ezaugarri hau aita eta aitona amona euskaldunengandik datorkidala uste dut, haien eragina dela.
|
|
|
Vamos alAizti esaten genuen. Aurki, Aiztia luke, Basaldea bezala, biak leku bera izendatzen baitute, oso leku ibilia berau,
|
lehen
esandako ildotik.
|
|
|
Nola ez gorde gero, Bordaren borda izena egundaino, haren ohoretan izate huts hutsagatik ere, merezi baitzuen. Eta
|
lehen
esan bezala, hainbeste etxeren jabe zenerako, sinale ez zela nornahi orduko Areso hartan.
|
|
|
" que an vendido diferentes retazos de tierra en lo Comun y Conzejil, a diferentes vecinos particulares por ser sus rentas cortas y no alcanzar para ocurrir a todo lo preciso y necesario y hallarse muy enpeñada con la ocasion de las levas de los soldados con que este Reyno a servido a su Magd". Horra bi arrazoi,
|
lehen
esan bezala, Areson etengabe ageri direnak, eta gehienetan elkarri lotuak.
|
|
|
Beste kontua, ahaztu behar ez dena: handik gutxira banatu zirela Areso eta Leitza elkarrengandik; eta
|
lehen
esana dizut banatze hartan, beste deusek baino eragin haundiagoa izan zuela Areso bete betean harrapatzen zuen pasabide zahar honek, aspaldiko giputx espainolen eta nafar erreinukoen artean. Hori nire iduritua.
|
|
|
Horra argitu nori zor ziogun gerozko Domingo borda izena. Eta hasierako Esolakorte hori, berriz,
|
lehen
esan bezala, sarobe zaharrari zegokion generikotik hartua, alderdi hartako borda guziek bezalaxe. Ikus hemen bertan 108 ABADEBORDA.
|
|
|
falta. Borda honen gainean
|
lehen
esandakoak, ikus, bestetan beste, LEE 41 orrietan.
|
|
|
Bai, aurrez ikusi Errutiz hori eta gero bordari maizterren sailean ikusiko duzun 2 MARTIMIGELENE bezalaxe Aztieta izenez dator egungo Martigartzineko borda ere. Ahaztu baino
|
lehen
esan, Aztieta zaharra dela eta, haitzdela bere erroa, eta ez azti, sorginkeriak hain maite dituen ikerle serioak maizegi nahi bezala. Inguru guziko orografia lekuko, edo dokumentu zaharretan maiz ikusiak dauzkadan Aiçtieta eta gisa bertsuko aldaerak.
|
|
|
Eta baliteke gainera Yazalde hori lehendik funtsean Yauzalde izatea, gero Eguzkizko muino bihurtu zen Yauztizko muino eta abarren erro, Araitz aldeko Yauzme senidearekin batera. Ikus honetaz
|
lehen
esandakoak Leitzalarreko Unaiak liburuko 445 orrian. quiten el seto al dicho feneral dejando libres dos rovadas de tierra". Barka, baina Lezanburu deiturak zera ekarri dit gogora:
|
|
|
Azkizieta (Ikus 297 or.). Pozik ikasiko nuke, Mitxelaundi, Aiene eta Agerre borden eskrituretan oraindik ageri ote den, baina betarik ez orain. Bukatzeko,
|
lehen
esan bezala, Mitxelaundiko bordaleku honen jabetza garbirik inork ez izatean, baliteke arrazoi honetxek berak atzeratu izana Mitxelaundi bordaren sorrera, gutxienez beste hamarren bat urtez. Zerbait esatearren, 1726ko apeoan ere ez baita oraindik ageri.
|
|
|
Kontuan izan, elizako matrikula liburuak hasi baino hogei urte lehenagokoa dela bordarien zerrenda hau, eta gainera Konbentzioko gerra hasi baino zazpiren bat urte lehenagokoa. Horregatik bere inportantzia, eta horregatik, behar bada,
|
lehen
esan bezala, bordarik borda nabari den jendearen asentamentu erregularra ere. Ondoko urteetan, bateko eta besteko gerrak zirela medio, gorabehera haundiak etorriko baitziren Leitzako demografian, inguruko beste herrietakoan bezalaxe.
|
|
|
Zena zela, aurrerantzean legezko balio eta indar guzia izan zezan, Joakin Beuntza prokuradorea bitarteko zela, 1773ko buruilaren 16an, ostegunarekin, Iruñeko Gorteetan onartua izan zen bordariei buruzko erabaki hagitz demokratikoa. Baina,
|
lehen
esan bezala, aurreneko herri batzarra, maiatzaren 9an egin zen Leitzan bertan, Iruñetik propio etorritako Joakin Beuntza prokuradorea presente zela. Ikus LUA, 34,5, beti agertzen baita datu berririk:
|
|
|
Egia da aurreneko borda horietako batzuk, sorrera berezi samarrekoak direla,
|
lehen
esan bezala. Baina, oro har, 1678 urteko apeotik 1726 urtekora nabari da bodagintzaren aldirik ugariena.
|
|
|
2. Blasio de Errazu en el sel de Landersoroeta. Deus baino
|
lehen
esan, garai hartan herriko Gogortzaundia etxearen jabe zela Blasio hura. Ikus 1678ko apeoan.
|
|
|
100. Pedro de Areso avitante(> Sagastibeltza,
|
lehen
esandako 14, 26, 60, 71, 84 eta abar bezala).
|
|
2020
|
|
|
Izan ere, Aste Santua hurbil genuela gogorarazi zenidan aurreko saioan, eta aitortu beharra daukat ustekabean harrapatu ninduela albisteak. Edo,
|
lehen
esaten zen bezala, in albis. Apur bat lotsatuta, hala esan nion neure buruari:
|
|
|
Hizkuntza poetikoak gizakiaren barne mundua aldarrikatzen badu ere, poesia ez da zaurien ukendu izatera mugatzen,
|
lehen
esan bezala errealitatearen bazter guztiak arakatzen baititu. Poemaren lurraldeak bete betean hartzen du bere baitan pertsonaren barne mundua, eta lurralde hori barneak mugatzen ez badu ere, bertan ditu bere lur eremu zabalenak.
|
|
2022
|
|
|
Bai, immigrazioaz, bai bullyingaz, edo gizon eta emakumeen arteko ezberdintasunez aritzen gara saio akademikoagoetan, eginkizun akademikoan onartuagoak, bideratuagoak baitaude gai horiek dagoeneko. Baina beste tonu batean hitz egiten da, akademikoagoan
|
lehen
esan bezala, askatasun gutxiagoz agian, iritzi orokorrak, nagusiak argi baitaude arlo horietan. Solasaldietan askatasun handiagoz hitz egin daiteke norbere sentipenez, norbere barneaz, nahiz eta sarritan politikoki zuzenak ez diren iritziak agertu.
|
|
|
Afalduko dugu, galdetzen du kaskagorriak eta besteak erantzuten dio garestiegi dela lekua beretzat. Keinu batez deitzen dio kaskagorriak zerbitzariari eta gizona heldu baino
|
lehen
esaten dio adiskideari bere kontura izango dela afaria. Tipula zopa eskatzen dute biek, iraganari zor.
|
|
2023
|
|
|
zaharrena, anai zaharrena. Maiorazguari
|
lehen
esaten zitzaion., neska bazan, maiorazga. Mutilak jeneralen baserrira ekartzen zuen andrea, zaharrenak.
|